بررسی «روزنامه دریایی سرآمد» از چالش محیط زیستی کانال جدید کامبوج؛
مزایا و پیامدهای پروژه کانال «فنان تکو» کامبوج
گروه اقتصاد بین الملل- توحید ورستان- پروژه کانال «فنان تکو» کامبوج در سال ۲۰۲۳ پس از ۲۶ ماه مطالعات امکان‌سنجی اعلام شد. در ۵ آگوست ۲۰۲۴ کلنگ زنی با حضور ۱۰۰۰۰ نفر در سراسر کشور برگزار شد. هون مانه، نخست وزیر کامبوج اظهار داشت که این پروژه طی ۴ تا ۵ سال تکمیل خواهد شد. این کانال یکی از بزرگترین پروژه‌های کامبوج بوده و توسط دولت به عنوان یک افتخار ملی تلقی میشود. این کانال از سه بخش به طول ۱۸۰ کیلومتر تشکیل شده است. بخش اول (۲۰ کیلومتر) رودخانه اصلی مکونگ را به رودخانه بساک متصل می‌کند. بخش دوم (۳۰ کیلومتر) مسیر طبیعی رودخانه بساک را دنبال می‌کند و بخش سوم (۱۳۰ کیلومتر) رودخانه باساک را از طریق بندر کِپ به خلیج تایلند متصل می‌کند. بنابراین پروژه در مجموع از چهار استان ( Kandal، Takeo، Kampot و Kep ) عبور می‌کند.
مزایای ایجاد کانال فنان تکو برای کامبوج
به گزارش روزنامه دریایی اقتصادسرآمد، مرکز آنکسام در این باره آورده است: کانال فنان تکو تقریباً ۱۰۰ متر عرض در بالا و ۸۰ متر عرض در پایین و ۵.۴ متر عمق خواهد داشت و به گونه‌ای طراحی شده است که به راحتی در جهت‌های مخالف حرکت کند و کشتی‌هایی با وزن مرده تا ۳۰۰۰ تن را در خود جای دهد. این پروژه در ابتدا شامل ۳ سد، ۱۱ پل و ۲۰۸ کیلومتر روسازی و همچنین وسایل کمک ناوبری و سایر زیرساخت‌های لازم خواهد بود. پروژه کانال برای پذیرش کشتی‌های باری تا ۳۰۰۰ تن در فصل خشک کامبوج و حداکثر ۵۰۰۰ تن در فصل مرطوب طراحی شده است. هزینه این پروژه حدود ۱.۷ میلیارد دلار برآورد شده و این پروژه توسط شرکت جاده و پل چین تحت یک مدل ساخت، بهره برداری، واگذاری ۵۰ساله تامین مالی خواهد شد. در ژوئن ۲۰۲۴، نخست وزیر هون مانه اعلام کرد که سرمایه‌گذاران کامبوجیایی مالک ۵۱ درصد سهام خواهند بود. با این پروژه، دولت کامبوج قصد دارد وابستگی به مسیرهای تجاری ویتنام و به طور بالقوه هزینه‌های حمل و نقل را تا ۷۰ درصد کاهش دهد و درآمد قابل توجهی از عوارض دریافت کند. پیش بینی میشود با کاهش زمان، مسافت و هزینه‌های حمل و نقل موجود، اشتغال زایی، ساخت و ساز و توسعه اقتصادی قابل توجهی در بندر سیپنوکویل، بندر پنوم پن و سایر بنادر و در مجاورت این پروژه ایجاد شود. سان چانتول، معاون اول شورای توسعه کامبوج و معاون نخست وزیر، در آوریل ۲۰۲۴ اظهار داشت که انتظار می‌رود این کانال سالانه ۸۸ میلیون دلار در سال اول و ۵۷۰ میلیون دلار سالانه تا سال ۲۰۵۰ تولید کند، همچنین حدود ۱.۶ میلیون شغل ایجاد و افزایش یابد. او خاطرنشان کرد که وزارت اقتصاد و دارایی یا بانک جهانی تنها زمانی پروژه‌ها را تأمین مالی می‌کند که نرخ بازده داخلی اقتصادی محاسبه حداقل ۱۲ درصد باشد، اما برای کانال تکو فاینال، برآورد ۳۰ درصد است.
از آنجایی که ساخت و ساز بخش بزرگی از آبراه‌ها را پوشش می‌دهد، دولت انتظار دارد مزایای بیشتری مانند ایجاد مناطق تجاری و مراکز لجستیکی، توسعه شهرهای جدید اقماری و گسترش مناطق توسعه برای کشاورزی، آبیاری، آبزی‌پروری و دامداری داشته باشد. حدود ۱.۶ میلیون نفر در دو طرف کانال برنامه ریزی شده زندگی می‌کنند و تحت تأثیر ساخت و ساز آن قرار خواهند گرفت. دولت اعلام کرده است که طرح‌های عادلانه و اسکان مجدد برای این افراد اجرا خواهد شد.
چالش محیط زیستی کانال جدید کامبوج
برخی از نگرانی‌های مطرح شده مرتبط باکانال فنان تکو را می‌توان تحت عناوین مختلفی از جمله محیطی، اقتصادی و منطقه‌ای ارزیابی کرد. در مورد نگرانی‌های زیست‌محیطی، استدلال میشود که کامبوج تلاش می‌کند تا رودخانه باساک را به‌عنوان شاخه‌ای از مکونگ بازتعریف و رویه‌های توافقنامه مکونگ در سال ۱۹۹۵ را نادیده بگیرد. به گفته برخی از محققان آمریکایی، این نگرانی را ایجاد می‌کند که سایر کشورهای منطقه احتمالا به طور مشابه از بخش‌های مکونگ برای منافع خود استفاده کنند. همچنین استدلال میشود که اقدامات زیست محیطی کامبوج و ویتنامی ناکافی بوده و این پروژه می‌تواند منجر به سیل و تخریب زمین شده و بسیاری از مردم را فقیر کند. یکی دیگر از نگرانی‌های زیست محیطی مربوط به امکان‌سنجی پروژه است. این نگرانی وجود دارد که آیا این کانال می‌تواند میزان آب مورد نیاز برای آبیاری مناطق اطراف را تامین کند یا خیر. کمیته ملی مکونگ کامبوج ادعا می‌کند که پروژه کانال آب رودخانه مکونگ را بطور کافی برای آبیاری در طول کانال تامین می‌کند. با این حال، یک بررسی در ویتنام نشان می‌دهد که میزان آب مورد نیاز برای آبیاری ده برابر مقدار دریافتی در طول فصل بارندگی است که این امر تأثیر منفی بر صنعت کشاورزی ویتنام خواهد داشت. نکته دیگر اینکه، پیش بینی میشود این کانال دارای نقاط منفی بیشتری نسبت به منافع اقتصادی باشد. سان چانتول معاون نخست وزیر کامبوج تخمین می‌زند که درآمد حاصل از عوارض کانال در سال اول ۸۸ میلیون دلار و پس از ۲۵ سال سالانه ۵۷۰ میلیون دلار خواهد بود. چنین برآوردهایی حاکی از نرخ رشد سالانه ۱.۸ درصد در ۲۵ سال است. این امر نیز بعید تلقی میشود.
دلیل نگرانی ویتنام
یکی از نگرانی‌های اقتصادی این است که این کانال به اندازه مورد انتظار منافع اقتصادی ایجاد نکند. بر اساس این دیدگاه؛ در حال حاضر بیش از ۳۰ درصد حجم محموله‌های دریایی به/از پنوم پن در بنادر ویتنامی Cai Mep یا Cat Lai در نزدیکی شهر «هوشی مین» جابه جا میشود. معاون نخست وزیر کامبوج، استدلال می‌کند که استفاده از کانال فنان تکو ۱۸۱ دلار به ازای هر TEU محموله حمل شده به بندر کامپوت صرفه جویی می‌کند. در مسیر فعلی ویتنام، این هزینه ۱۴۵ دلار درTEU است. یک ارزیابی اقتصادی نشان می‌دهد؛ کشتی‌هایی که از مسیر کانال استفاده می‌کنند در سال اول ۵۵۰ دلار به ازای هر TEU و ۲۵ سال بعد، ۱۵۱۸ دلار به ازای هر TEU پرداخت می‌کنند، در حالی که کشتی‌های عبوری از مسیر ویتنام به ترتیب ۱۴۵ و ۴۶۸ دلار/ TEU در دوره‌های مشابه پرداخت می‌کنند. همچنین این دیدگاه وجود دارد که باز کردن یک مسیر تجاری متفاوت جدا از بندر ویتنام، کامبوج از وابستگی تجاری خود به ویتنام رها نمی‌شود. زیرا بر خلاف کشورهای همسایه، کامبوج در محصولات با ارزش افزوده پایین مانند پوشاک، کشاورزی در برخی مناطق و گردشگری فعالیت می‌کند و بنابراین باید بیشتر در زنجیره تامین ویتنام ادغام شود. همانطور که مشاهده میشود، بخش قابل توجهی از نگرانی‌ها توسط ویتنام ابراز میشود. در پس این نگرانی ویتنام این امر نهفته است که تأثیر این کانال بر محیط زیست می‌تواند به اقتصاد کشاورزی آن آسیب برساند. با این وجود، ویتنام تاکنون آشکارا از این پروژه انتقاد نکرده است. بسته به پیشرفت این روند، نگرانی‌ها کاهش یا عمیق‌تر شود و روابط بین کشورهای منطقه به ویژه بین کامبوج و ویتنام تغییر کند.
مزایای ایجاد کانال فنان تکو برای کامبوج
به گزارش روزنامه دریایی اقتصادسرآمد، مرکز آنکسام در این باره آورده است: کانال فنان تکو تقریباً ۱۰۰ متر عرض در بالا و ۸۰ متر عرض در پایین و ۵.۴ متر عمق خواهد داشت و به گونه‌ای طراحی شده است که به راحتی در جهت‌های مخالف حرکت کند و کشتی‌هایی با وزن مرده تا ۳۰۰۰ تن را در خود جای دهد. این پروژه در ابتدا شامل ۳ سد، ۱۱ پل و ۲۰۸ کیلومتر روسازی و همچنین وسایل کمک ناوبری و سایر زیرساخت‌های لازم خواهد بود. پروژه کانال برای پذیرش کشتی‌های باری تا ۳۰۰۰ تن در فصل خشک کامبوج و حداکثر ۵۰۰۰ تن در فصل مرطوب طراحی شده است. هزینه این پروژه حدود ۱.۷ میلیارد دلار برآورد شده و این پروژه توسط شرکت جاده و پل چین تحت یک مدل ساخت، بهره برداری، واگذاری ۵۰ساله تامین مالی خواهد شد. در ژوئن ۲۰۲۴، نخست وزیر هون مانه اعلام کرد که سرمایه‌گذاران کامبوجیایی مالک ۵۱ درصد سهام خواهند بود. با این پروژه، دولت کامبوج قصد دارد وابستگی به مسیرهای تجاری ویتنام و به طور بالقوه هزینه‌های حمل و نقل را تا ۷۰ درصد کاهش دهد و درآمد قابل توجهی از عوارض دریافت کند. پیش بینی میشود با کاهش زمان، مسافت و هزینه‌های حمل و نقل موجود، اشتغال زایی، ساخت و ساز و توسعه اقتصادی قابل توجهی در بندر سیپنوکویل، بندر پنوم پن و سایر بنادر و در مجاورت این پروژه ایجاد شود. سان چانتول، معاون اول شورای توسعه کامبوج و معاون نخست وزیر، در آوریل ۲۰۲۴ اظهار داشت که انتظار می‌رود این کانال سالانه ۸۸ میلیون دلار در سال اول و ۵۷۰ میلیون دلار سالانه تا سال ۲۰۵۰ تولید کند، همچنین حدود ۱.۶ میلیون شغل ایجاد و افزایش یابد. او خاطرنشان کرد که وزارت اقتصاد و دارایی یا بانک جهانی تنها زمانی پروژه‌ها را تأمین مالی می‌کند که نرخ بازده داخلی اقتصادی محاسبه حداقل ۱۲ درصد باشد، اما برای کانال تکو فاینال، برآورد ۳۰ درصد است.
از آنجایی که ساخت و ساز بخش بزرگی از آبراه‌ها را پوشش می‌دهد، دولت انتظار دارد مزایای بیشتری مانند ایجاد مناطق تجاری و مراکز لجستیکی، توسعه شهرهای جدید اقماری و گسترش مناطق توسعه برای کشاورزی، آبیاری، آبزی‌پروری و دامداری داشته باشد. حدود ۱.۶ میلیون نفر در دو طرف کانال برنامه ریزی شده زندگی می‌کنند و تحت تأثیر ساخت و ساز آن قرار خواهند گرفت. دولت اعلام کرده است که طرح‌های عادلانه و اسکان مجدد برای این افراد اجرا خواهد شد.
چالش محیط زیستی کانال جدید کامبوج
برخی از نگرانی‌های مطرح شده مرتبط باکانال فنان تکو را می‌توان تحت عناوین مختلفی از جمله محیطی، اقتصادی و منطقه‌ای ارزیابی کرد. در مورد نگرانی‌های زیست‌محیطی، استدلال میشود که کامبوج تلاش می‌کند تا رودخانه باساک را به‌عنوان شاخه‌ای از مکونگ بازتعریف و رویه‌های توافقنامه مکونگ در سال ۱۹۹۵ را نادیده بگیرد. به گفته برخی از محققان آمریکایی، این نگرانی را ایجاد می‌کند که سایر کشورهای منطقه احتمالا به طور مشابه از بخش‌های مکونگ برای منافع خود استفاده کنند. همچنین استدلال میشود که اقدامات زیست محیطی کامبوج و ویتنامی ناکافی بوده و این پروژه می‌تواند منجر به سیل و تخریب زمین شده و بسیاری از مردم را فقیر کند. یکی دیگر از نگرانی‌های زیست محیطی مربوط به امکان‌سنجی پروژه است. این نگرانی وجود دارد که آیا این کانال می‌تواند میزان آب مورد نیاز برای آبیاری مناطق اطراف را تامین کند یا خیر. کمیته ملی مکونگ کامبوج ادعا می‌کند که پروژه کانال آب رودخانه مکونگ را بطور کافی برای آبیاری در طول کانال تامین می‌کند. با این حال، یک بررسی در ویتنام نشان می‌دهد که میزان آب مورد نیاز برای آبیاری ده برابر مقدار دریافتی در طول فصل بارندگی است که این امر تأثیر منفی بر صنعت کشاورزی ویتنام خواهد داشت. نکته دیگر اینکه، پیش بینی میشود این کانال دارای نقاط منفی بیشتری نسبت به منافع اقتصادی باشد. سان چانتول معاون نخست وزیر کامبوج تخمین می‌زند که درآمد حاصل از عوارض کانال در سال اول ۸۸ میلیون دلار و پس از ۲۵ سال سالانه ۵۷۰ میلیون دلار خواهد بود. چنین برآوردهایی حاکی از نرخ رشد سالانه ۱.۸ درصد در ۲۵ سال است. این امر نیز بعید تلقی میشود.
دلیل نگرانی ویتنام
یکی از نگرانی‌های اقتصادی این است که این کانال به اندازه مورد انتظار منافع اقتصادی ایجاد نکند. بر اساس این دیدگاه؛ در حال حاضر بیش از ۳۰ درصد حجم محموله‌های دریایی به/از پنوم پن در بنادر ویتنامی Cai Mep یا Cat Lai در نزدیکی شهر «هوشی مین» جابه جا میشود. معاون نخست وزیر کامبوج، استدلال می‌کند که استفاده از کانال فنان تکو ۱۸۱ دلار به ازای هر TEU محموله حمل شده به بندر کامپوت صرفه جویی می‌کند. در مسیر فعلی ویتنام، این هزینه ۱۴۵ دلار درTEU است. یک ارزیابی اقتصادی نشان می‌دهد؛ کشتی‌هایی که از مسیر کانال استفاده می‌کنند در سال اول ۵۵۰ دلار به ازای هر TEU و ۲۵ سال بعد، ۱۵۱۸ دلار به ازای هر TEU پرداخت می‌کنند، در حالی که کشتی‌های عبوری از مسیر ویتنام به ترتیب ۱۴۵ و ۴۶۸ دلار/ TEU در دوره‌های مشابه پرداخت می‌کنند. همچنین این دیدگاه وجود دارد که باز کردن یک مسیر تجاری متفاوت جدا از بندر ویتنام، کامبوج از وابستگی تجاری خود به ویتنام رها نمی‌شود. زیرا بر خلاف کشورهای همسایه، کامبوج در محصولات با ارزش افزوده پایین مانند پوشاک، کشاورزی در برخی مناطق و گردشگری فعالیت می‌کند و بنابراین باید بیشتر در زنجیره تامین ویتنام ادغام شود. همانطور که مشاهده میشود، بخش قابل توجهی از نگرانی‌ها توسط ویتنام ابراز میشود. در پس این نگرانی ویتنام این امر نهفته است که تأثیر این کانال بر محیط زیست می‌تواند به اقتصاد کشاورزی آن آسیب برساند. با این وجود، ویتنام تاکنون آشکارا از این پروژه انتقاد نکرده است. بسته به پیشرفت این روند، نگرانی‌ها کاهش یا عمیق‌تر شود و روابط بین کشورهای منطقه به ویژه بین کامبوج و ویتنام تغییر کند.