آلبرت بغزیان، اقتصاددان به «اقتصادسرآمد» می‌گوید:
تناقض «صرفه‌جویی» با دهه‌ها بی‌توجهی به زیرساخت‌ها
صرفه‌جویی و افزایش تعرفه‌های گازی نسخه دوگانه دولت
گروه انرژی - فرزانه قادری - به فاصله کمتر از یک روز پس از آنکه مسعود پزشکیان، رئیس دولت چهاردهم گفته بود: «شرایط ناترازی انرژی کشور را صادقانه با مردم مطرح کنیم و از آنها بخواهیم که برای عبور از شرایط بحرانی فعلی قدم اول صرفه جویی است». حالا خبر رسیده شورای اقتصاد دولت چند روز پیش از این مصوب کرده است که تعرفه های جدید گاز بخش خانگی تعیین شود. این مصوبه مربوط به 24 آبان ماه سال جاری است و براساس آن شورای اقتصاد تصویب کرده است که وزارت نفت با همکاری سازمان برنامه و بودجه کشور، وزارت اقتصاد و وزارت صمت مکلف است در اسرع وقت تعرفه‌های جدید گاز بخش خانگی را ارائه کند.
مصوبه شورای اقتصاد برای واردات گازوئیل و گاز ترکمنستان، همچنین تعیین تعرفه‌های جدید گاز بخش خانگی در اسرع وقت توسط وزارت نفت ابلاغ شد. همچنین طبق این ابلاغیه، وزارت نفت با همکاری سازمان برنامه و بودجه کشور، وزارت اقتصاد و وزارت صمت مکلف است در اسرع وقت تعرفه‌های جدید گاز بخش خانگی را با برخورداری از آثار بازدارنده مشهود برای مصارف نامتعارف و غیرضرور طراحی و جهت تصویب به هیئت وزیران ارائه کند. این مصوبه درباره تعیین تعرفه های جدید مصارف خانگی گاز در حالی از سوی شورای اقتصاد به تصویب رسیده و توسط سازمان برنامه و بودجه ابلاغ شده است که روز شنبه مسعود پزشکیان، رئیس جمهوری در نشستی با مدیران وزارت نیرو و نفت گفته بود: «توسعه شبکه‌های توزیع انرژی اعم از برق و گاز در کشور متناسب با زیرساخت‌های موجود نیست و چاره‌ای جز صرفه جویی در مصرف انرژی به خصوص گاز در شرایط فعلی و سرمای هوا نداریم».
کارشناسان می‌گویند سوخت مایع نیروگاه‌ها نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۴۵ درصد کم شده و نصف پارسال است. از طرفی رو به زمستان هستیم و باتوجه به اینکه همواره در فصل زمستان با اعمال محدودیت تأمین گاز برای بخش نیروگاهی مواجه می‌شویم وزارت نیرو از هم‌اکنون با اعمال خاموشی سعی در حفظ اندک موجودی سوخت مخازن کرده است. هر یک درجه که هوا سردتر می‌شود ۱۰ میلیون متر مکعب به مصرف گاز خانگی اضافه می‌شود و ۷۰ درصد مصرف گاز نیز به سمت بخش خانگی می‌رود در حالی که تولید گاز در کشور ما به ۸۰۰ میلیون متر مکعب می‌رسد. و با توجه به وابستگی ۹۰ درصدی نیروگاه‌های کشور به سوخت گاز وضعیت را کمی پیچیده‌تر می‌کند؛ چرا که از یک سو سوخت مایع کافی به نیروگاه‌ها تحویل نشده و از دیگر سو با سرمای زود رس میزان گاز تحویلی به نیروگاه‌ها نیز کاهش پیدا کرده است، به طوری که ناصر اسکندری سرپرست راهبری شرکت مادر تخصصی برق حرارتی در روزهای گذشته گفته است گاز تحویلی به نیروگاه‌ها کمتر از برنامه‌های ابلاغی است، باید در آبان‌ماه ۱۹۰ میلیون مترمکعب گاز در اختیار نیروگاه‌ها قرار می‌گرفت که طبعاً به دلیل محدودیت‌های پیش آمده و افزایش مصارف گاز بخش خانگی این عدد به ۱۵۵ میلیون مترمکعب کاهش یافته است.
پیش از این و در 20 آبان ماه سال جاری بود که دولت علاوه بر آزاد کردن واردات بنزین سوپر توسط اشخاص حقوقی، تعرفه گاز بخش خانگی و تجاری هم را افزایش داد. جزییات مصوبه 20 آبان هیات دولت نشان می دهد علاوه بر آزاد شدن واردات بنزین سوپر توسط اشخاص حقوقی و با مجوز وزارت نفت، تعرفه گاز بخش خانگی و تجاری هم افزایش یافته و تا سقف 2 هزار میلیارد تومان به عنوان پاداش صرفه جویی مشترکین در نظر گرفته شده است. براساس این گزارش، طبق این مصوبه که از سوی محمدرضا عارف معاون اول رئیس جمهور ابلاغ شده، تعرفه گاز بخش مصرفی به صورت پلکانی و با لحاظ 5 درصد از مطرف گاز به قیمت بالاترین تعرفه فروش داخلی، محاسبه و دریافت شود. همچنین تعرفه گاز بخش تجاری هر 6 ماه یکبار معادل 10 درصد میانگین بالاترین تعرفه داخلی 6 ماه گذشته، محاسبه و دریافت خواهد شد.
چالش کمبود سوخت تحویلی به نیروگاه‌ها
در همین حال عبدالرسول روستایی، کارشناس حوزه انرژی در گفتگویی اظهار داشت: با شروع فصل سرما مصرف گاز طبیعی در کشور افزایش یافته و با توجه به محدودیت تامین گاز برای همه بخش‌ها و اولویت تامین گاز برای بخش‌های خانگی، تامین سوخت نیروگاه‌ها به حداقل می‌رسد. در حال حاضر بیش از 90 درصد برق کشور توسط نیروگاه‌های حرارتی تولید می‌شود و بی‌تردید کاهش 10 درصدی مصرف گاز در بخش خانگی به طور مستقیم بر تامین سوخت کافی برای نیروگاه‌ها موثر خواهد بود که این امر با تولید و تامین برق پایدار برای همه بخش‌ها همراه می‌شود.
این کارشناس حوزه انرژی ادامه داد: امروز ظرفیت اسمی تولید برق کشور به بیش از 94 هزار مگاوات رسیده است و با توجه به شاخص‌های مختلف همانند لزوم تعمیرات متناوب واحدها، بازدهی نیروگاهی، لزوم مدیریت مصرف سوخت و... امکان تولید عملی تا 65 هزار مگاوات فراهم شده است. در چنین شرایطی صنعت نیروگاهی کشور از قابلیت و ظرفیت کافی برای پاسخگویی به اوج نیاز مصرف برق در فصل سرد برخوردار است و آنچه که سبب شده تا این صنعت در این فصل با محدودیت در تولید برق رو به رو شود، نه مشکل کمبود ظرفیت نیروگاهی بلکه کمبود میزان سوخت تحویلی است در همین راستا مدیریت منابع سوخت موجود تا پایان فصل سرد سال ضروری است.
روستایی خاطرنشان کرد: برنامه‌ریزی خاموشی با دو شرط اعلام شده است؛ این دو شرط شامل منظم بودن و اطلاع‌رسانی قبلی به مشترکان است؛ در همین راستا، برنامه‌ریزی اعمال محدودیت‌های دوره سرد سال با محوریت اطلاع‌رسانی کافی و عدم ایجاد اختلال در زندگی مردم صورت گرفته است. به نظر می رسد تصمیم دولت چهاردهم مبنی بر ایجاد شفافیت در طرح این بحران ملی، اولین قدم موثر جهت این موضوع باشد و گام دوم، مربوط به پیشبرد اقدامات حمایتی به منظور ورود بخش خصوصی جهت احداث و افزایش ظرفیت تولید انرژی‌های تجدیدپذیر است.
دهه‌ها بی توجهی به توسعه زیرساخت‌ها
در همین ارتباط آلبرت بغزیان، اقتصاددان در گفتگو با خبرنگار «اقتصادسرآمد» می‌گوید: دولت‌ها در طول سالیان گذشته مراکز مصرف گاز را راه انداخته و گازکشی انجام داده‌اند. شاید بسیاری از مناطق در کشور، در همه فصول سال به گاز احتیاج نداشته باشند، اما در فصول سرد سال، قطعاً احتیاج به مصرف گاز دارند. وقتی مراکز مصرف شکل می‌گیرد، وظیفه‌ای که وزرای نفت دارند این است که گاز مورد نیاز کشور را تامین کنند. این کارشناس اقتصاد ادامه داد: مشکلات در برنامه‌های مختلف در کشور دیده شده است. اگر خوش‌بینانه به برنامه‌ها و پروژه‌های در حال انجام در کشور نگاه شود، موضوع تجهیز نبودن زیرساخت‌ها، نبود سرمایه‌گذاری و تامین منابع مالی مورد نیاز، از عوامل به سرانجام نرسیدن کارها در کشور است.
این مدرس دانشگاه اضافه کرد: یکی از راه‌هایی که در حال حاضر وجود دارد، سوآپ است. گاز در برخی از مناطق شمالی کشور وجود دارد، اما مصرف‌کننده آن وجود ندارد. می‌توان گاز را از آن مناطق گرفت و معادل آن را به دیگر مناطقی که نیاز دارند انتقال داد. برای مثال در تابستان گاز کمتری در ایران مصرف می‌شود، ولی کشورهای جنوب ایران برای تولید برق از آن استفاده می‌کنند. می‌توان به آن کشورها در تابستان گاز صادر کرد. برعکس این موضوع در زمستان می‌تواند رخ بدهد. یعنی در زمان زمستان که آنها نیازی به گاز ندارند، کشور گاز را از آنها وارد کند و به شمال کشور یا مراکز کشور انتقال دهد.
بغزیان درباره مشکلات زیرساختی صنعت گاز کشور که برای دهه ها به آن توجهی نشده، گفت: مشکلات زیرساختی فراوانی وجود دارد. برای مثال در موضوع استخراج باید گفت تاسیسات سرچاهی، گوگردزدایی، شیرین شدن، انتقال و... تماماً از مواردی هستند که باید به آنها توجه شود. موضوع ذخیره‌سازی نیز مغفول مانده است. موضوعی که در آمریکا بسیار رواج دارد و مواقعی که نیاز ندارند هم در چاه گاز را نمی‌بندد. بلکه گاز در مخازن زیرزمینی فشرده می‌شود و در مواقع مورد نیاز از آن استفاده می‌کنند.
این کارشناس اقتصادی در پایان خاطرنشان کرد: همچنین باید متنوع‌سازی انرژی انجام شود. در مواقعی که گاز وجود ندارد، می‌توان برای وسایل مورد نیاز از جمله لوازم خانگی از برق استفاده کرد. اما ایران با کمبود برق نیز روبه‌روست و نتوانسته است در خصوص نیروگاه‌ها موفق عمل کند. البته باید توجه داشت اینکه یک روز وعده خودکفایی بدهیم و روز دیگر صرفه جویی را راه حل مشکلات بدانیم، نمی تواند چالش دهه ها بی توجهی به زیرساخت ها را حل کند.
گروه انرژی - فرزانه قادری - به فاصله کمتر از یک روز پس از آنکه مسعود پزشکیان، رئیس دولت چهاردهم گفته بود: «شرایط ناترازی انرژی کشور را صادقانه با مردم مطرح کنیم و از آنها بخواهیم که برای عبور از شرایط بحرانی فعلی قدم اول صرفه جویی است». حالا خبر رسیده شورای اقتصاد دولت چند روز پیش از این مصوب کرده است که تعرفه های جدید گاز بخش خانگی تعیین شود. این مصوبه مربوط به 24 آبان ماه سال جاری است و براساس آن شورای اقتصاد تصویب کرده است که وزارت نفت با همکاری سازمان برنامه و بودجه کشور، وزارت اقتصاد و وزارت صمت مکلف است در اسرع وقت تعرفه‌های جدید گاز بخش خانگی را ارائه کند.
مصوبه شورای اقتصاد برای واردات گازوئیل و گاز ترکمنستان، همچنین تعیین تعرفه‌های جدید گاز بخش خانگی در اسرع وقت توسط وزارت نفت ابلاغ شد. همچنین طبق این ابلاغیه، وزارت نفت با همکاری سازمان برنامه و بودجه کشور، وزارت اقتصاد و وزارت صمت مکلف است در اسرع وقت تعرفه‌های جدید گاز بخش خانگی را با برخورداری از آثار بازدارنده مشهود برای مصارف نامتعارف و غیرضرور طراحی و جهت تصویب به هیئت وزیران ارائه کند. این مصوبه درباره تعیین تعرفه های جدید مصارف خانگی گاز در حالی از سوی شورای اقتصاد به تصویب رسیده و توسط سازمان برنامه و بودجه ابلاغ شده است که روز شنبه مسعود پزشکیان، رئیس جمهوری در نشستی با مدیران وزارت نیرو و نفت گفته بود: «توسعه شبکه‌های توزیع انرژی اعم از برق و گاز در کشور متناسب با زیرساخت‌های موجود نیست و چاره‌ای جز صرفه جویی در مصرف انرژی به خصوص گاز در شرایط فعلی و سرمای هوا نداریم».
کارشناسان می‌گویند سوخت مایع نیروگاه‌ها نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۴۵ درصد کم شده و نصف پارسال است. از طرفی رو به زمستان هستیم و باتوجه به اینکه همواره در فصل زمستان با اعمال محدودیت تأمین گاز برای بخش نیروگاهی مواجه می‌شویم وزارت نیرو از هم‌اکنون با اعمال خاموشی سعی در حفظ اندک موجودی سوخت مخازن کرده است. هر یک درجه که هوا سردتر می‌شود ۱۰ میلیون متر مکعب به مصرف گاز خانگی اضافه می‌شود و ۷۰ درصد مصرف گاز نیز به سمت بخش خانگی می‌رود در حالی که تولید گاز در کشور ما به ۸۰۰ میلیون متر مکعب می‌رسد. و با توجه به وابستگی ۹۰ درصدی نیروگاه‌های کشور به سوخت گاز وضعیت را کمی پیچیده‌تر می‌کند؛ چرا که از یک سو سوخت مایع کافی به نیروگاه‌ها تحویل نشده و از دیگر سو با سرمای زود رس میزان گاز تحویلی به نیروگاه‌ها نیز کاهش پیدا کرده است، به طوری که ناصر اسکندری سرپرست راهبری شرکت مادر تخصصی برق حرارتی در روزهای گذشته گفته است گاز تحویلی به نیروگاه‌ها کمتر از برنامه‌های ابلاغی است، باید در آبان‌ماه ۱۹۰ میلیون مترمکعب گاز در اختیار نیروگاه‌ها قرار می‌گرفت که طبعاً به دلیل محدودیت‌های پیش آمده و افزایش مصارف گاز بخش خانگی این عدد به ۱۵۵ میلیون مترمکعب کاهش یافته است.
پیش از این و در 20 آبان ماه سال جاری بود که دولت علاوه بر آزاد کردن واردات بنزین سوپر توسط اشخاص حقوقی، تعرفه گاز بخش خانگی و تجاری هم را افزایش داد. جزییات مصوبه 20 آبان هیات دولت نشان می دهد علاوه بر آزاد شدن واردات بنزین سوپر توسط اشخاص حقوقی و با مجوز وزارت نفت، تعرفه گاز بخش خانگی و تجاری هم افزایش یافته و تا سقف 2 هزار میلیارد تومان به عنوان پاداش صرفه جویی مشترکین در نظر گرفته شده است. براساس این گزارش، طبق این مصوبه که از سوی محمدرضا عارف معاون اول رئیس جمهور ابلاغ شده، تعرفه گاز بخش مصرفی به صورت پلکانی و با لحاظ 5 درصد از مطرف گاز به قیمت بالاترین تعرفه فروش داخلی، محاسبه و دریافت شود. همچنین تعرفه گاز بخش تجاری هر 6 ماه یکبار معادل 10 درصد میانگین بالاترین تعرفه داخلی 6 ماه گذشته، محاسبه و دریافت خواهد شد.
چالش کمبود سوخت تحویلی به نیروگاه‌ها
در همین حال عبدالرسول روستایی، کارشناس حوزه انرژی در گفتگویی اظهار داشت: با شروع فصل سرما مصرف گاز طبیعی در کشور افزایش یافته و با توجه به محدودیت تامین گاز برای همه بخش‌ها و اولویت تامین گاز برای بخش‌های خانگی، تامین سوخت نیروگاه‌ها به حداقل می‌رسد. در حال حاضر بیش از 90 درصد برق کشور توسط نیروگاه‌های حرارتی تولید می‌شود و بی‌تردید کاهش 10 درصدی مصرف گاز در بخش خانگی به طور مستقیم بر تامین سوخت کافی برای نیروگاه‌ها موثر خواهد بود که این امر با تولید و تامین برق پایدار برای همه بخش‌ها همراه می‌شود.
این کارشناس حوزه انرژی ادامه داد: امروز ظرفیت اسمی تولید برق کشور به بیش از 94 هزار مگاوات رسیده است و با توجه به شاخص‌های مختلف همانند لزوم تعمیرات متناوب واحدها، بازدهی نیروگاهی، لزوم مدیریت مصرف سوخت و... امکان تولید عملی تا 65 هزار مگاوات فراهم شده است. در چنین شرایطی صنعت نیروگاهی کشور از قابلیت و ظرفیت کافی برای پاسخگویی به اوج نیاز مصرف برق در فصل سرد برخوردار است و آنچه که سبب شده تا این صنعت در این فصل با محدودیت در تولید برق رو به رو شود، نه مشکل کمبود ظرفیت نیروگاهی بلکه کمبود میزان سوخت تحویلی است در همین راستا مدیریت منابع سوخت موجود تا پایان فصل سرد سال ضروری است.
روستایی خاطرنشان کرد: برنامه‌ریزی خاموشی با دو شرط اعلام شده است؛ این دو شرط شامل منظم بودن و اطلاع‌رسانی قبلی به مشترکان است؛ در همین راستا، برنامه‌ریزی اعمال محدودیت‌های دوره سرد سال با محوریت اطلاع‌رسانی کافی و عدم ایجاد اختلال در زندگی مردم صورت گرفته است. به نظر می رسد تصمیم دولت چهاردهم مبنی بر ایجاد شفافیت در طرح این بحران ملی، اولین قدم موثر جهت این موضوع باشد و گام دوم، مربوط به پیشبرد اقدامات حمایتی به منظور ورود بخش خصوصی جهت احداث و افزایش ظرفیت تولید انرژی‌های تجدیدپذیر است.
دهه‌ها بی توجهی به توسعه زیرساخت‌ها
در همین ارتباط آلبرت بغزیان، اقتصاددان در گفتگو با خبرنگار «اقتصادسرآمد» می‌گوید: دولت‌ها در طول سالیان گذشته مراکز مصرف گاز را راه انداخته و گازکشی انجام داده‌اند. شاید بسیاری از مناطق در کشور، در همه فصول سال به گاز احتیاج نداشته باشند، اما در فصول سرد سال، قطعاً احتیاج به مصرف گاز دارند. وقتی مراکز مصرف شکل می‌گیرد، وظیفه‌ای که وزرای نفت دارند این است که گاز مورد نیاز کشور را تامین کنند. این کارشناس اقتصاد ادامه داد: مشکلات در برنامه‌های مختلف در کشور دیده شده است. اگر خوش‌بینانه به برنامه‌ها و پروژه‌های در حال انجام در کشور نگاه شود، موضوع تجهیز نبودن زیرساخت‌ها، نبود سرمایه‌گذاری و تامین منابع مالی مورد نیاز، از عوامل به سرانجام نرسیدن کارها در کشور است.
این مدرس دانشگاه اضافه کرد: یکی از راه‌هایی که در حال حاضر وجود دارد، سوآپ است. گاز در برخی از مناطق شمالی کشور وجود دارد، اما مصرف‌کننده آن وجود ندارد. می‌توان گاز را از آن مناطق گرفت و معادل آن را به دیگر مناطقی که نیاز دارند انتقال داد. برای مثال در تابستان گاز کمتری در ایران مصرف می‌شود، ولی کشورهای جنوب ایران برای تولید برق از آن استفاده می‌کنند. می‌توان به آن کشورها در تابستان گاز صادر کرد. برعکس این موضوع در زمستان می‌تواند رخ بدهد. یعنی در زمان زمستان که آنها نیازی به گاز ندارند، کشور گاز را از آنها وارد کند و به شمال کشور یا مراکز کشور انتقال دهد.
بغزیان درباره مشکلات زیرساختی صنعت گاز کشور که برای دهه ها به آن توجهی نشده، گفت: مشکلات زیرساختی فراوانی وجود دارد. برای مثال در موضوع استخراج باید گفت تاسیسات سرچاهی، گوگردزدایی، شیرین شدن، انتقال و... تماماً از مواردی هستند که باید به آنها توجه شود. موضوع ذخیره‌سازی نیز مغفول مانده است. موضوعی که در آمریکا بسیار رواج دارد و مواقعی که نیاز ندارند هم در چاه گاز را نمی‌بندد. بلکه گاز در مخازن زیرزمینی فشرده می‌شود و در مواقع مورد نیاز از آن استفاده می‌کنند.
این کارشناس اقتصادی در پایان خاطرنشان کرد: همچنین باید متنوع‌سازی انرژی انجام شود. در مواقعی که گاز وجود ندارد، می‌توان برای وسایل مورد نیاز از جمله لوازم خانگی از برق استفاده کرد. اما ایران با کمبود برق نیز روبه‌روست و نتوانسته است در خصوص نیروگاه‌ها موفق عمل کند. البته باید توجه داشت اینکه یک روز وعده خودکفایی بدهیم و روز دیگر صرفه جویی را راه حل مشکلات بدانیم، نمی تواند چالش دهه ها بی توجهی به زیرساخت ها را حل کند.