«روزنامه دریایی سرآمد» بررسی می‌کند؛
تشدید اختلاف مصر و اتیوپی بر سر نیل
گروه اقتصادبین الملل - توحید ورستان - رودخانه نیل، یکی از حیاتی‌ترین منابع آبی آفریقا برای قرن‌ها مترادف مصر بوده است. این رودخانه با توانمندسازی کشاورزی و ایجاد تحولات اقتصادی متعدد، از مرزهای بسیاری از کشورهای این قاره می‌گذرد و به عنوان منبع مهم مورد استفاده قرار می‌گیرد. در سال‌های اخیر و با پیش‌بینی کمبود آب که در آینده به یک مسئله مهم تبدیل می‌شود، انتظار می‌رود آفریقا یکی از مناطقی باشد که بیشترین آسیب را خواهد دید. این امر بر اهمیت حیاتی رودخانه نیل می‌افزاید.
دلایل اختلاف مصر و اتیوپی
به گزارش روزنامه دریایی اقتصادسرآمد، مرکز آنکسام در این باره آورده است: در سال‌های اخیر تنش‌ها و مناقشاتی بین مصر و اتیوپی که رود نیل از آن می‌گذرد به وجود آمده است که گهگاه تنش‌های منطقه‌ای را تشدید می‌کند. این درگیری که عمدتاً از فعالیت‌های اتیوپی و برنامه‌های آتی آن در مورد رود نیل ناشی می‌شود، حتی پای سودان را هم به وسط کشانده که منجر به چالش‌های مهمی در تقسیم منابع نیل شده است. تنش بین مصر و اتیوپی از سال ۲۰۱۱ و همزمان با ساخت سد رنسانس بزرگ اتیوپی آغاز شد. این سد به عنوان یک پروژه برق‌آبی معرفی شده و مصر مدعی است که این سد تهدیدی برای ثبات مصر و منطقه است، زیرا امنیت آبی آن را به خطر می‌اندازد.
با این حال، اتیوپی استدلال می‌کند که این سد یک پروژه توسعه‌ای بوده نه یک ابتکار سیاسی متمرکز بر امنیت. مصر با داشتن مزیت تاریخی نسبت به رودخانه نیل، این پروژه را بر موقعیت کنونی خود در منطقه تأثیرگذار می‌داند. این امر نشان می‌دهد که مصر رویکرد محتاطانه‌تری در مورد استفاده از رود نیل اتخاذ کرده است. از این منظر، سد احتمالا به عنوان پروژه‌ای در نظر گرفته شود که قادر است از پتانسیل رودخانه به طور موثرتری نسبت به زیرساخت‌های خود مصر استفاده کند. پس از تکمیل سد، تحولات مثبتی در فعالیت‌های اقتصادی اتیوپی پدیدار می‌شود که می‌تواند سلطه اقتصادی مصر در منطقه را به چالش بکشد.
هرچند پروژه سد بزرگ توسط مصر به عنوان یک تهدید تلقی می‌شود، اما اهمیت بسیار متفاوتی برای اتیوپی دارد. سد به عنوان ابزاری در برابر فقر و توسعه نیافتگی دیده می‌شود. همچنین، این سد به عنوان یک پروژه حاکمیتی قابل مقایسه با پیروزی اتیوپی بر ایتالیا در نبرد ادوا در سال ۱۸۹۶ توصیف شده است.
پروژه سد نه تنها نشان دهنده توسعه اقتصادی برای اتیوپی است، بلکه پیامدهای اجتماعی نیز دارد. برای اتیوپی، تنها کشور آفریقایی که هرگز مستعمره نشد، این سد به نمادی برای پیشرفت مردم آن تبدیل شده است. همچنین می‌توان گفت که این سد استقلال اتیوپی و موقعیت منحصر به فرد آن را به عنوان تنها کشور آفریقایی غیر مستعمره نمایان می‌کند.
احتمال تشدید درگیری‌های منطقه‌ای
پروژه سد نه تنها بین مصر و اتیوپی بلکه سایر کشورهای منطقه نیز به موضوع بحث تبدیل شده است. اتیوپی این سد را به عنوان یک پروژه آفریقایی تعریف می‌کند و چون رودخانه نیل از ۱۱ کشور آفریقایی می‌گذرد، پیش‌بینی می‌شود که این سد به تحول سبز آفریقا کمک کند. با این حال، مصر این سد را تهدیدی برای امنیت آب خود توصیف می‌کند.
در فوریه ۲۰۲۰، آخرین دور مذاکرات بین اتیوپی، مصر و سودان تحت نظارت دولت دونالد ترامپ و بانک جهانی انجام شد. با این حال، اتیوپی با استناد به اینکه شرایط موجود حاکمیت آن را نقض می‌کند، از آن عقب نشینی کرد. اگرچه تلاش‌ها برای دستیابی به توافق تحت رهبری اتحادیه آفریقا دوباره تجدید شد، اما تاکنون هیچ راه حلی به دست نیامده است. دلیل اصلی شکست مذاکرات بین اتیوپی و مصر، تهدید بالقوه حاکمیت آن‌ها است. هر دو کشور از انجام اقداماتی که مستلزم دادن امتیاز در این مورد باشد اجتناب می‌کنند.
علیرغم مداخلات سایر نهادهای میانجی، فقدان یک راه حل قطعی این نگرانی را ایجاد می‌کند که اختلافات احتمالا به بحران‌های جدی‌تر یا حتی درگیری‌های نظامی در آینده تبدیل شود. اگرچه این سد تولید برق آبی را آغاز کرده، اما تنش‌ها بین دو کشور کاهش نیافته است. مصر و سودان نسبت به تهدید منابع آبی حیاتی خود ابراز نگرانی کرده‌اند.
از سوی دیگر اتیوپی اعلام کرده که مصر در درجه نخست به حفظ انحصار منطقه‌ای خود علاقه‌مند است. این تنش اخیراً به ابعاد نظامی افزایش یافته است، زیرا مصر و سومالی یک توافقنامه نظامی امضا کرده‌اند. همچنین، اختلافات بین اتیوپی و سومالی نیز تشدید شده است. اقدام مصر در سومالی می‌تواند اتیوپی را به سمت تشکیل یک اتحاد نظامی مشابه سوق دهد و به طور بالقوه تنش‌ها را در منطقه تشدید کند.
با دخالت کشورهای خارجی به طرق مختلف، موضوع سد می‌تواند به یک مشکل منطقه‌ای تبدیل شود. سایر کشورهای آفریقایی که رود نیل از طریق آن‌ها عبور می‌کند فعلا نقش کمتری در تنش بین اتیوپی و مصر بازی می‌کنند. هنگامی که تأثیرات سد در منطقه آشکارتر شود، احتمالاً صف‌بندی‌های دوجانبه به رهبری اتیوپی و مصر ظاهر خواهد شد.
مبارزه بر سر رودخانه نیل در راستای به حداقل رساندن اثرات خشکسالی است و اهمیت و پتانسیل رود نیل که سال‌ها نماد باروری و شکوفایی مصر بوده است، توسط سایر کشورها نیز درک می‌شود. با تشدید خشکسالی‌ها، می‌توان پیش‌بینی کرد که سد رنسانس تنها یکی از مسائل مربوط به رود نیل باشد و مشکلات مختلف، کشورهای دیگر را درگیر خواهد کرد.
دلایل اختلاف مصر و اتیوپی
به گزارش روزنامه دریایی اقتصادسرآمد، مرکز آنکسام در این باره آورده است: در سال‌های اخیر تنش‌ها و مناقشاتی بین مصر و اتیوپی که رود نیل از آن می‌گذرد به وجود آمده است که گهگاه تنش‌های منطقه‌ای را تشدید می‌کند. این درگیری که عمدتاً از فعالیت‌های اتیوپی و برنامه‌های آتی آن در مورد رود نیل ناشی می‌شود، حتی پای سودان را هم به وسط کشانده که منجر به چالش‌های مهمی در تقسیم منابع نیل شده است. تنش بین مصر و اتیوپی از سال ۲۰۱۱ و همزمان با ساخت سد رنسانس بزرگ اتیوپی آغاز شد. این سد به عنوان یک پروژه برق‌آبی معرفی شده و مصر مدعی است که این سد تهدیدی برای ثبات مصر و منطقه است، زیرا امنیت آبی آن را به خطر می‌اندازد.
با این حال، اتیوپی استدلال می‌کند که این سد یک پروژه توسعه‌ای بوده نه یک ابتکار سیاسی متمرکز بر امنیت. مصر با داشتن مزیت تاریخی نسبت به رودخانه نیل، این پروژه را بر موقعیت کنونی خود در منطقه تأثیرگذار می‌داند. این امر نشان می‌دهد که مصر رویکرد محتاطانه‌تری در مورد استفاده از رود نیل اتخاذ کرده است. از این منظر، سد احتمالا به عنوان پروژه‌ای در نظر گرفته شود که قادر است از پتانسیل رودخانه به طور موثرتری نسبت به زیرساخت‌های خود مصر استفاده کند. پس از تکمیل سد، تحولات مثبتی در فعالیت‌های اقتصادی اتیوپی پدیدار می‌شود که می‌تواند سلطه اقتصادی مصر در منطقه را به چالش بکشد.
هرچند پروژه سد بزرگ توسط مصر به عنوان یک تهدید تلقی می‌شود، اما اهمیت بسیار متفاوتی برای اتیوپی دارد. سد به عنوان ابزاری در برابر فقر و توسعه نیافتگی دیده می‌شود. همچنین، این سد به عنوان یک پروژه حاکمیتی قابل مقایسه با پیروزی اتیوپی بر ایتالیا در نبرد ادوا در سال ۱۸۹۶ توصیف شده است.
پروژه سد نه تنها نشان دهنده توسعه اقتصادی برای اتیوپی است، بلکه پیامدهای اجتماعی نیز دارد. برای اتیوپی، تنها کشور آفریقایی که هرگز مستعمره نشد، این سد به نمادی برای پیشرفت مردم آن تبدیل شده است. همچنین می‌توان گفت که این سد استقلال اتیوپی و موقعیت منحصر به فرد آن را به عنوان تنها کشور آفریقایی غیر مستعمره نمایان می‌کند.
احتمال تشدید درگیری‌های منطقه‌ای
پروژه سد نه تنها بین مصر و اتیوپی بلکه سایر کشورهای منطقه نیز به موضوع بحث تبدیل شده است. اتیوپی این سد را به عنوان یک پروژه آفریقایی تعریف می‌کند و چون رودخانه نیل از ۱۱ کشور آفریقایی می‌گذرد، پیش‌بینی می‌شود که این سد به تحول سبز آفریقا کمک کند. با این حال، مصر این سد را تهدیدی برای امنیت آب خود توصیف می‌کند.
در فوریه ۲۰۲۰، آخرین دور مذاکرات بین اتیوپی، مصر و سودان تحت نظارت دولت دونالد ترامپ و بانک جهانی انجام شد. با این حال، اتیوپی با استناد به اینکه شرایط موجود حاکمیت آن را نقض می‌کند، از آن عقب نشینی کرد. اگرچه تلاش‌ها برای دستیابی به توافق تحت رهبری اتحادیه آفریقا دوباره تجدید شد، اما تاکنون هیچ راه حلی به دست نیامده است. دلیل اصلی شکست مذاکرات بین اتیوپی و مصر، تهدید بالقوه حاکمیت آن‌ها است. هر دو کشور از انجام اقداماتی که مستلزم دادن امتیاز در این مورد باشد اجتناب می‌کنند.
علیرغم مداخلات سایر نهادهای میانجی، فقدان یک راه حل قطعی این نگرانی را ایجاد می‌کند که اختلافات احتمالا به بحران‌های جدی‌تر یا حتی درگیری‌های نظامی در آینده تبدیل شود. اگرچه این سد تولید برق آبی را آغاز کرده، اما تنش‌ها بین دو کشور کاهش نیافته است. مصر و سودان نسبت به تهدید منابع آبی حیاتی خود ابراز نگرانی کرده‌اند.
از سوی دیگر اتیوپی اعلام کرده که مصر در درجه نخست به حفظ انحصار منطقه‌ای خود علاقه‌مند است. این تنش اخیراً به ابعاد نظامی افزایش یافته است، زیرا مصر و سومالی یک توافقنامه نظامی امضا کرده‌اند. همچنین، اختلافات بین اتیوپی و سومالی نیز تشدید شده است. اقدام مصر در سومالی می‌تواند اتیوپی را به سمت تشکیل یک اتحاد نظامی مشابه سوق دهد و به طور بالقوه تنش‌ها را در منطقه تشدید کند.
با دخالت کشورهای خارجی به طرق مختلف، موضوع سد می‌تواند به یک مشکل منطقه‌ای تبدیل شود. سایر کشورهای آفریقایی که رود نیل از طریق آن‌ها عبور می‌کند فعلا نقش کمتری در تنش بین اتیوپی و مصر بازی می‌کنند. هنگامی که تأثیرات سد در منطقه آشکارتر شود، احتمالاً صف‌بندی‌های دوجانبه به رهبری اتیوپی و مصر ظاهر خواهد شد.
مبارزه بر سر رودخانه نیل در راستای به حداقل رساندن اثرات خشکسالی است و اهمیت و پتانسیل رود نیل که سال‌ها نماد باروری و شکوفایی مصر بوده است، توسط سایر کشورها نیز درک می‌شود. با تشدید خشکسالی‌ها، می‌توان پیش‌بینی کرد که سد رنسانس تنها یکی از مسائل مربوط به رود نیل باشد و مشکلات مختلف، کشورهای دیگر را درگیر خواهد کرد.