printlogo


«روزنامه دریایی سرآمد» تحلیل کرد؛
نیروى دریایى حافظ اقتصاد دوران دفاع مقدس

گروه امنیت دریایی- محمدجواد شهریاری‌پور- هفتم آذر، سالروز حماسه‌آفرینى کارکنان شجاع نیروي دریایی ارتش در نبرد با متجاوزان عراقى است که با کمترین امکانات و با ایثار جان خود، بزرگترین ضربه را بر پیکر نیروي دریایی دشمن وارد ساخته و شجاعانه از حقانیت و تمامیت ارضی ایران اسلامی دفاع کردند. سربازانى که با اهداى خون خود، در دل  آب‌هاي مواج و خروشان خلیج فارس، به نداي هل من ناصر حسین زمان لبیک گفتند و با افتخار شربت شهادت نوشیدند.
ناخداسوم  مدیریت و  کمیسر دریایی  محمدجواد شهریاری‌پور در نوشتاری برای روزنامه دریایی اقتصاد سرآمد آورده است: حضور نیروي دریایی ارتش جمهورى اسلامى ایران در صحنه‌هاي نبرد زمینی و حماسه‌هایی که تفنگداران و تکاوران این نیرو در حفظ آبادان و شکستن محاصره دریایی آن، در اوایل جنگ تحمیلی آفریدند، به ویژه در مقاومت 34روزه در خرمشهر نیز شایان تقدیر است. درگیري واحدهاي شناور این نیرو با دشمن که منجر به نابودي تعدادي از واحدهاي شناور عراق در اروندرود شد، همچنین عملیات مهم مروارید و درگیرى با ناوهاى آمریکایى، نشان دهنده این است که نیروي دریایی ارتش، پیشتاز و سدي در برابر هجوم و تجاوز دشمن بوده است.
نیروى دریایى همچنین در طول دوران دفاع مقدس و در اجراي سیاست جمهوري اسلامی، مبنی بر توقیف کشتی‌هایی که داراي کالاهاي مشکوك به مقصد عراق بودند، وظیفه مهمی برعهده داشت؛ به گونه‌ای که این نیرو ضمن نظارت بر تردد کشتی‌هاي وارد شده به خلیج‌فارس و دریاي عمان، از طریق تنگه هرمز، به بازرسی و بازپرسی کشتی‌هاي مشکوك می‌پرداخت، که در نتیجه آن صدها کشتی خارجی کنترل و بازرسی شدند.
به مناسبت رشادت‌ها و دلاورمردى هاى نیروى دریایى ارتش در دفاع از جزایر، بنادر، سواحل و دریاهاى کشور،  به ویژه دفاع از آبادان و خرمشهر و آ بهاى نیلگون خلیج‌فارس در دوران دفاع مقدس و در نطفه خفه کردن نیروى دریایى دشمن بعثى، در ابتداى دوران دفاع مقدس، با تأیید امام خمینی (ره) هفتم آذر، روز نیروى دریایى ارتش نام گرفت تا همه ساله، حماسه با شکوه دریادلان نیروى دریایى و یاد شهداى عزیز و گرانقدر دریایى گرامى داشته شود.
بيان مسئله : 
در سپیده دم هفتم آذرماه 1359، قهرمانان نیروى دریایى ارتش جمهورى اسلامى ایران، درسى تلخ به نیروى دریایى عراق داد؛ به طورى که در لحظات اولیه عملیاتِ مروارید متهورانه دریایى، توانستند هفت ناوچه پیشرفته و اژدر افکن عراق موسوم به (اوزا) در  حوالى سکوهاى نفتى (البکر و الامیه) که جنبه اقتصادى مهمى براى دولت عراق داشتند، به قعر دریا بفرستند. در ادامه این عملیات، چند فروند دیگر از ناوها و قایق‌هاى دشمن توسط ناوچه همیشه قهرمان (پیکان) نابود شدند, تعدادى از بالگردهاى دشمن نیز که از ناوهاى خود پشتیبانى می‌کردند، ساقط و چند فروند از هواپیماهاى جنگنده دشمن توسط تیزپروازان نیروى هوایى و ناوچه قهرمان پیکان سرنگون شدند؛ بسیارى از نفرات دشمن نیز که بر روى ناوها و ناوچه هاى جنگى خود مستقر بودند، به هلاکت رسیدند و بسیارى خود را تسلیم نیروهاى ایرانى کردند. سرانجام سکوهاى نفتى (البکر و الامیه) به دست نیروى دریایى ایران  افتادند.
قهرمانان ناوچه همیشه جاودان (پیکان) همچنین در حوالى محل اصلى درگیرى توانستند دو فروند بالگرد و یک فروند هواپیماى (میگ) عراقى را در دریا سرنگون کنند و در ادامه این عملیات، نیروهاى ایرانى به آخرین منطقه شمال خلیج‌فارس یعنی (خورعبدالله) در سواحل و مرز دریایى عراق هجوم برده و بیش از 90 درصد از یکا نها و نیروهاى پشتیبانی کننده ناوگان دریایى عراق را منهدم کردند. 
در این عملیات پیروزمندانه که با همکارى تیزپروازان نیروى هوایى انجام شد، ضرباتى سنگین بر پیکره نیروى هوایى و دریایى عراق وارد شد؛ بطورى که هیچگاه نتوانست از اثرهاى این شکست رها شود. انهدام ناوچه‌هاى دشمن، انهدام دو پایانه نفتى عراق و شکار موشک‌هاى (کرم ابریشم) که به سمت ایران شلیک می‌شدند، از جمله نتایج عملیات مروارید بود. 
اما نقش نیروى دریایى در جنگ تحمیلى را نمی‌توان فقط در یک عملیات خلاصه کرد. نیروى دریایى، حافظ اقتصاد کشور در هشت سال دفاع مقدس به دلیل نوع ساختار جغرافیایى دریاى عمان و خلیخ فارس، طرح‌هاى توسعه بنادر و اسکله‌هاى جنوبى کشور و راه‌هاى زمینى منتهى به آنها در دهه 50 شمسى؛ عمده توان کشور در بارگیرى و تخلیه کشتی‌های تجارى و انتقال کالاهاى آنها به داخل کشور معطوف به بنادر امام خمینى (ره) خرمشهر و آبادان بود.که همگى در شمال خلیج‌فارس واقع شده‌اند. 
مقابله با دشمن در قطع خطوط مواصلاتی از نظر اقتصادی: 
شروع جنگ تحمیلى بخش عظیمى از کشتی‌های داخل اروندرود، چه در کنار اسکله‌ها و چه در لنگرگاه‌ها مورد اصابت تیرهاى مستقیم نیروهاى بعثى قرار می‌گرفتند که یا غرق می‌شدند و یا در صورت آسیب دیدگى به گِل می‌نشستند. با توجه به تأمین قسمت عمده نیازهاى کشور که بطور کلى از طریق بنادر جنوبى انجام می‌شد، با خارج شدن بنادر حاشیه اروندرود، عمده فشار تأمین نیازمندى‌ها و ارزاق عمومى ضرورى کشور به بندر امام خمینى (ره)  منتقل شد.فاصله این بندر که در انتهاى کانال خورموسى قرار دارد، با سامانه‌هاى آفندى نیروهاى بعثى، به نسبت سلاح‌ها و جنگ‌افزارهاى در اختیار ما  بسیار ناچیز بوده؛ بطورى که کشتی‌های کنار اسکله و ورودى‌ها و خروجی‌هاى به این خور، با حملات موشکى ساحل به دریا و یا تهاجم هوایى عراق آسیب می‌دیدند.
آسیب دیدن این کشتی‌ها صرف‌نظر از ایجاد محدودیت در تردد به این کانال بسیار مهم و راهبردى، می‌توانست خطر قطع خطوط مواصلاتى خودى و شروع بحران کمبود نیازمندى‌هاى داخلى را در پى داشته باشد. آغاز مأموریت اسکورت کاروان‌ها که از روزهاى آغازین جنگ تحمیلى شروع شد و تا پایان جنگ ادامه داشت؛ به نوعى کلیه یگان‌هاى شناور، پروازى، تفنگدار و سایر نیروها نیروى دریایى ارتش را در بر گرفت.
اهمیت اقتصادى مقابله با تدابیر دشمن در قطع خطوط مواصلاتى در ابعاد مختلف بویژه اداره جنگ، تأمین نیازمندى‌هاى عمومى و حفظ امنیت ملّى کشور؛ مهم و با ارزش بود و دشمن تمام سعى و تلاش خود را در راستاى مقابله با آن صرف می‌کرد. در دوران جنگ تحمیلى، در مجموع 10 هزار فروند کشتى تجارتى و نفتکش توسط ناوهاى نیروى دریایى اسکورت و همراهى شدند. در حدود 300 میلیون تُن انواع کالا بوسیله این شناورها به بنادر داخلى وارد و از طریق معابر وصولى به داخل کشور انتقال یافتند. از این تعداد شناور، فقط 259 فروند بر اثر حمله‌هاى دشمن صدمه دیدند که این رقم به نسبت نزدیکى فاصله دشمن با معابر وصولى اصلى جمهورى اسلامى ایران رقم ناچیزى بوده و همچنین در مقایسه با آسیب‌پذیرى کشتی‌های تجارى در جنگ جهانى دوم (که بر اثر حملات زیردریایی‌ها در اقصی نقاط بی‌حفاظ جهان به وقوع پیوست) آمار بسیار خوبی است. 
اسکورت کاروان‌ها از زمان آغاز جنگ تا خاتمه آن ادامه داشت و درواقع یک مأموریت کلان و مستمر محسوب  می‌شدند که بیش از 100 عملیات دریایى تا پایان جنگ براى تحقق آن انجام گرفت.  شاید یکى از دلایل مهمى که افکار عمومى جامعه به اهمیت اسکورت کاروان در طول دوران دفاع مقدس پى نبرده، عدم معرفى مناسب بوده است. با شروع جنگ تحمیلى ظرفیت بنادر خرمشهر و آبادان به دلیل اینکه در معرض تیر مستقیم نیروهاى بعثى بود، غیرقابل استفاده شد.  با شلیک بیش از 1100 فروند موشک و استفاده از صدها فروند مین شناور، با غیرقابل استفاده شدن اسکل هها و لنگرگا ههاى بنادر حاشیه اروندرود و عدم وجود بنادر مناسب در خلیج‌فارس و دریاى عمان، عمده تلاش تأمین مایحتاج و ارزاق عمومى و ضرورى، نیازمندیهاى کشور و جبهه و جنگ در بندر امام خمینى (ره ) متمرکز شد. 
کشتی‌های ورودى و خروجى به خورموسى در تیررس موشک‌هاى ساحل به دریا و موشک هاى دریاپایه و هواپایه عراق قرار داشتند و آسیب دیدن و متوقف ماندن کشتی‌ها در این آبراه، علاوه بر ایجاد محدودیت تردد در این کانال راهبردى و قطع خطوط مواصلاتى دریاى خودى، می‌توانست در ابعاد مختلف نظامى، سیاسى و بویژه در اداره امور جنگ و امنیت ملى کشور تأثیر فوق‌العاده‌اى گذاشته و کشور را با بحران کمبود مایحتاج عمومى مواجه کند.
این موضوع براى دشمن بعثى چنان اهمیت داشت که در طول جنگ تحمیلى همواره تمام سعى و تلاش خود را در شمال خلیج‌فارس به این مسئله معطوف کرده بود؛ به گونه اى که در این زمینه در طول هشت سال جنگ تحمیلى، با شلیک بیش از 1100 فروند موشک و استفاده از صدها فروند مین شناور در دریا، سعى در ایجاد اختلال در خطوط کشتیرانى جمهورى اسلامى ایران داشت. 
دشمن در روزهاى آغاز جنگ با به کارگیرى موشک‌هاى استیکس ناوچه‌هاى موش کانداز اوزا، کشتى‌هاى تجارى و نفتکش جمهورى اسلامى ایران را مورد هدف قرار می‌داد، لیکن پس از عملیات ظفرمند مروارید در هفتم آذرماه  1359 که موجب انهدام دوسوّم از نیروى دریایى عراق و کسب سیادت دریایى جمهورى اسلامى ایران شد، دشمن با بهره گیرى از ترفندهاى مختلفت دیگر، ازجمله پرتاب موشک‌هاى ساحل به دریاى کرم ابریشم مستقر در منطقه رأس البیشه و موشک‌های (اگزوست) اهدایی غرب توسط هواپیماهای اجاره‌ای (سوپر اتاندارد) و بالگرد‌های (سوپر فرلون) سعی در قطع خطوط مواصلاتی  دریایى و اختلال در امر صدور نفت جمهورى اسلامى ایران داشت. 

 نتیجه‌گیری:
نیروى دریایى ارتش جمهورى اسلامى ایران با اتخاذ تدابیر لازم، اجراى روش‌هاى خاص، به کارگیرى مناسب یگان‌هاى شناور رزمى و تیم‌هاى عملیات ویژه تکاوران و غواصان و پشتیبانى هوایى جنگنده‌هاى نیروى هوایى قهرمان کشور و بالگردهاى هوادریا در طول جنگ؛ با اسکورت هزاران فروند کشتى را در قالب 250 عملیات اسکورت کاروان‌هاى تجارى و نفتکش و در منطق‌هاى به وسعت 61  هزار کیلومترمربع، با موفقیت کامل و کمترین تلفات و خسارت ممکن انجام داد  و در این راستا توانست یکى از اهداف مهم جنگ دریایى که همانا باز نگه داشتن خطوط مواصلاتى دریایى خودى است را تحقق بخشد.
سلسله عملیات‌هاى اسکورت کاروان تجارى و نفتکش، با اهداف زیر در طول جنگ و با قدرت هرچه تمام‌تر به اجرا در آمد.