«روزنامه دریایی سرآمد» بررسی می کند؛
الزامات تهیه طرح جامع برای مدیریت دریاها و سواحل ایران
گروه دریا پایه - سیدعمران طباطبایی - آینده جهان از آن کشوری است که بتواند مدیریت دریاها را به خوبی انجام دهد. منابع دریایی یک کشور می‌تواند منبع غنی رشد اقتصادی آن کشور باشد و اینکه استفاده صحیح از دریاهای غنی ظرفیت های پیشرفت و ثروت افزایی را برای کشور فراهم کند.
توسعه دریا محور شامل فعالیت‌های گوناگونی مثل حمل و نقل دریایی، شیلات، ترانزیت کالاها، فعالیت‌های پژوهشی دریایی و توسعه منابع انسانی و منابع زیرین دریا است. ایجاد مدیریت یکپارچه که همه ارگان‌ها و نهادهای مسئول را در بر بگیرد، ضروری است. باید تلاش‌هایی صورت گیرد تا حوزه های مرتبط با حوزه دریایی شناسایی شود و همچنین کشور به سمت و سویی برود تا نقیصه عدم توسعه دریا مورد بررسی قرار داده شود چرا که باید ایران نیز سهم بیشتری در اقتصاد دریایی داشته باشد. امروز درصد سهم اقتصاد دریایی در ایران بسیار کم‌تر از کشورهای پیشرو بوده و برای افزایش سهم اقتصاد دریایی نیاز به منابع و تفکر بیشتری داریم.
ضروری است تا یک طرح جامع برای مدیریت دریاها و سواحل ایران ایجاد گردد زیرا اهمیت حراست و حفاظت از این نعمت الهی لازمه پیشرفت کشورمان است. دریا زندگی مردم را بهبود می بخشد. صیادان به عنوان یکی از شریف‌ترین اقشار جامعه، با درآمد مالی کمتری روبرو هستند بنابراین، باید به آنها توجه ویژه‌ای شود و خدماتی در خور شانی برایشان فراهم شود.
امروزه اتصال یک کشور به شبکه بین المللی مهم و ارزشمند شناخته می‌شود. زیر ساخت‌های حمل و نقل تأثیر بزرگی بر بهره وری و هزینه های تجاری کشورها دارند و تعداد دستگاه‌های متولی و تصمیم گیر در حوزه ترانزیت و کالای عبوری اهمیت دارند. حمل و نقل سریع، ارزان و قابل اعتماد از ضروریات توسعه و مزیت اقتصادی در بازار بین المللی حمل و نقل است. زیرساخت‌های حمل و نقل و دسترسی به شبکه بین المللی حمل و نقل می‌تواند سرمایه‌گذاری جذاب را فراهم و در نهایت این متغیر رابطه واضحی با توسعه اقتصادی دارد.
ارزش کالاها به هزینه‌های حمل و نقل و لجستیک تعلق دارد. ارائه خدمات لجستیک و حمل و نقل نیازمند معیارهایی از قبیل کارآیی فرآیندها، کیفیت زیرساخت‌ها، دسترسی به بازارهای جهانی، کیفیت خدمات، تحویل به موقع و ردیابی کالاها در شبکه بین المللی است. بهره‌وری از زیرساخت‌های حمل و نقل و ارتباط آن با فعالیت‌های حمل و نقلی اهمیت داشته و نیاز به انسجام و هم افزایی بین دستگاه‌ها و فرآیند برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری حوزه حمل و نقل بین المللی دارد.
دستگاه‌های تصمیم‌گیر نقش اساسی در بخش‌های ترانزیت و عبور کالا در کشور ایفا می‌کنند. اما نباید باعث پراکندگی مسئولیت‌های زیرساختی، روساختی و غیره شده و باعث ممانعت از ایجاد ارزش افزوده شوند. برنامه‌های توسعه دریا محور ضمن ابلاغ نیاز به تنظیم وضع قوانین و لوایح، تغییر ساختار اداری و اجرایی دارند. دولت ایران باید موانع توسعه اقتصادی و سرمایه‌گذاری را در این زمینه برطرف کند.
سرمایه گذاری در بخش های مختلف کشور به دلیل وابستگی به تامین مواد اولیه و حمل و نقل دریایی برای انتقال محصولات، اهمیت دارد. توسعه ظرفیت‌های حمل و نقلی از جمله زیرساخت و نوسازی ناوگان حمل و نقل دریایی و زمینی نیز مورد نیاز است که متاسفانه کشور ایران در این زمینه بسیار لنگ می زند. همچنین سرمایه گذاری در حوزه شیلات و کشاورزی و صادرات در سواحل نیازمند دسترسی به شبکه حمل و نقل بین المللی است. برای تسهیل مسائل مربوط به حمل و نقل کالاها و خدمات، تربیت نیروی انسانی و سازماندهی مدیریتی موضوع بسیار حیاتی است.
در کشورهای صنعتی اهمیت مدیریت یکپارچه در اجرای سیاست‌های مربوط به توسعه دریا تاکید و درک شده است و بر هیچ کس پوشیده نیست که آنها از دریا استفاده بسیار صحیحی برده و می برند. در اهمیت مدیریت برای توسعه اقتصاد دریایی، ساختار مطلوب حکمرانی دریایی و مدیریت یکپارچه، اساس تعقیب و اجرای هماهنگ سیاست‌های توسعه دریا در ایران است.
حکمرانی بر اقیانوس‌ها می‌تواند منافع پایدار را بهره مند کند. ما باید به حکمرانی مشارکتی اقدام کنیم تا بتوانیم به توسعه پایدار دست یابیم. تکنولوژی و نوآوری نقش بسیار مهمی در تأثیر گذاری بر اقتصاد دریا دارند. پیشرفت‌های علمی و فناوری، حکمرانی جهانی اقیانوس‌ها را تحت تأثیر قرار داده و باعث بروز چالش‌های جدیدی شده است.
انقلاب تکنولوژیکی، به ویژه با استفاده از هوش مصنوعی، تاثیرات دامنه و دستکاری حکمرانی جهانی اقیانوس‌ها را بیشتر کرده و مشکلات اساسی ایجاد نموده است. برای اجرای سیاست‌های توسعه دریا محور، باید ساختار مناسبی برای اجرای فرامین توسعه دریا محور ایجاد تا فعالیت‌های مراکز تحقیقاتی ما هدفمند شده و با حضور متخصصان و دانشمندان در مجامع بین المللی تقویت شود.ایران با دسترسی به سواحل و دریا باید امکانات و ظرفیت‌های قابل توجه در این زمینه را تامین کند تا به عنوان یک محور اصلی توسعه در منطقه و جهان شناخته شود. توسعه سواحل مَکُران به عنوان بحث راهبردی از سوی اندیشمندان برای توسعه کشور مورد توجه است. اندیشمندان این راهبرد ملی را شامل امنیت ملی، توسعه متعادل، معیشت و محرومیت زدایی، حمل و نقل دریایی، صنعت، کشاورزی و تجارت و غیره می دانند. سیاست‌های کلی توسعه دریا محور باید با هدف انسجام و انتظام بخشی نیازها و فرصت‌های کشور مورد بررسی قرار گیرد. توسعه دریا، مرکز برکت و بهره‌گیری از ظرفیت سواحل برای حضور اقتصادی جهانی و ملی است.
همچنین، مشارکت جامعه محلی، تامین و ارتقای نیروی انسانی نیز در ایران اهمیت دو چندان دارد اما متاسفانه مسئولین امر اصلاً به آن توجهی ندارند. سیاست‌ها باید به تمام بخش‌های اقتصادی سواحل توجه کنند. توجه به تامین و ارتقای سرمایه انسانی و زیست‌بوم دریایی لازمه اجرایی دارد. مدیران امر باید بر اهمیت تامین نیروی متخصص دریایی تأکید داشته باشند. از جذب دانشجویان بورسیه در رشته‌های مرتبط، مثل مهندسی دریا، برای توسعه این بخش حمایت کنند چرا که کمبود نیروی کار متخصص دریایی به معضلات زیادی منجر می شود.
دانشمندان اهمیت اقتصاد دریا و ضرورت هماهنگی مدیریتی در ایران و جهان را تاکید نمودند. مدیریت صحیح و بهره‌گیری از ظرفیت‌های دریایی، تسهیل در روند تحقق اهداف اقتصادی کشور را افزایش خواهد داد. با توجه به نزدیکی ایران به دریا کشور باید به اقتصاد دریا روی آورده چرا که با توجه به ظرفیت‌های عظیم اقتصاد آبی، اهمیت این حوزه باید افزایش بیابد و این موضوع نشان دهنده نیاز به توجه بیشتر به اقتصاد دریا و هماهنگی مدیریتی است.
نتیجه گیری:
اهمیت بهره‌گیری از اقتصاد دریا باید به وضوح بیان گردد زیرا توسعه اقتصاد دریا می‌تواند در جنبه های مختلف مخصوصاً در ایجاد اشتغال منطقه‌ای و ملی مؤثر باشد. همچنین ایجاد و توسعه شهرهای ساحلی و بهره برداری از منابع دریایی، نفت و گاز، کشتی‌سازی، گردشگری ساحلی و حمل و نقل دریایی از جمله زمینه‌های مورد توجه است. دریا نقش مهمی در توسعه اقتصادی و اشتغالزایی کشور ایفا می کند اما مسئولین امر از آن غافلند.
متاسفانه در ایران، شهرهای پرجمعیت در کنار سواحل ایجاد نشده اند. مدیریت یکپارچه برای اقتصاد دریا و ساحل وجود ندارد و این باعث تباهی ظرفیت‌های دریایی کشور شده است. نیاز به توجه بیشتر به منابع دریایی و ادامه پروژه‌های توسعه‌ای و نا تمام برای شکوفایی اقتصاد دریایی کشور و اجرای واقعی سیاست‌ها در این زمینه وجود داشته و امیدواریم که این موضوع واقعاً به عمل بپیوندد. باید توجه جدی‌تری به توسعه دریا محور در کشور داشته باشیم. احداث خط آهن چابهار به زاهدان و رشت به آستارا و توسعه بنادر چابهار اگر اتفاق بیافتد به تنهایی می تواند تاثیر شگرفی بر اقتصاد ایران داشته باشد.
توسعه دریا محور شامل فعالیت‌های گوناگونی مثل حمل و نقل دریایی، شیلات، ترانزیت کالاها، فعالیت‌های پژوهشی دریایی و توسعه منابع انسانی و منابع زیرین دریا است. ایجاد مدیریت یکپارچه که همه ارگان‌ها و نهادهای مسئول را در بر بگیرد، ضروری است. باید تلاش‌هایی صورت گیرد تا حوزه های مرتبط با حوزه دریایی شناسایی شود و همچنین کشور به سمت و سویی برود تا نقیصه عدم توسعه دریا مورد بررسی قرار داده شود چرا که باید ایران نیز سهم بیشتری در اقتصاد دریایی داشته باشد. امروز درصد سهم اقتصاد دریایی در ایران بسیار کم‌تر از کشورهای پیشرو بوده و برای افزایش سهم اقتصاد دریایی نیاز به منابع و تفکر بیشتری داریم.
ضروری است تا یک طرح جامع برای مدیریت دریاها و سواحل ایران ایجاد گردد زیرا اهمیت حراست و حفاظت از این نعمت الهی لازمه پیشرفت کشورمان است. دریا زندگی مردم را بهبود می بخشد. صیادان به عنوان یکی از شریف‌ترین اقشار جامعه، با درآمد مالی کمتری روبرو هستند بنابراین، باید به آنها توجه ویژه‌ای شود و خدماتی در خور شانی برایشان فراهم شود.
امروزه اتصال یک کشور به شبکه بین المللی مهم و ارزشمند شناخته می‌شود. زیر ساخت‌های حمل و نقل تأثیر بزرگی بر بهره وری و هزینه های تجاری کشورها دارند و تعداد دستگاه‌های متولی و تصمیم گیر در حوزه ترانزیت و کالای عبوری اهمیت دارند. حمل و نقل سریع، ارزان و قابل اعتماد از ضروریات توسعه و مزیت اقتصادی در بازار بین المللی حمل و نقل است. زیرساخت‌های حمل و نقل و دسترسی به شبکه بین المللی حمل و نقل می‌تواند سرمایه‌گذاری جذاب را فراهم و در نهایت این متغیر رابطه واضحی با توسعه اقتصادی دارد.
ارزش کالاها به هزینه‌های حمل و نقل و لجستیک تعلق دارد. ارائه خدمات لجستیک و حمل و نقل نیازمند معیارهایی از قبیل کارآیی فرآیندها، کیفیت زیرساخت‌ها، دسترسی به بازارهای جهانی، کیفیت خدمات، تحویل به موقع و ردیابی کالاها در شبکه بین المللی است. بهره‌وری از زیرساخت‌های حمل و نقل و ارتباط آن با فعالیت‌های حمل و نقلی اهمیت داشته و نیاز به انسجام و هم افزایی بین دستگاه‌ها و فرآیند برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری حوزه حمل و نقل بین المللی دارد.
دستگاه‌های تصمیم‌گیر نقش اساسی در بخش‌های ترانزیت و عبور کالا در کشور ایفا می‌کنند. اما نباید باعث پراکندگی مسئولیت‌های زیرساختی، روساختی و غیره شده و باعث ممانعت از ایجاد ارزش افزوده شوند. برنامه‌های توسعه دریا محور ضمن ابلاغ نیاز به تنظیم وضع قوانین و لوایح، تغییر ساختار اداری و اجرایی دارند. دولت ایران باید موانع توسعه اقتصادی و سرمایه‌گذاری را در این زمینه برطرف کند.
سرمایه گذاری در بخش های مختلف کشور به دلیل وابستگی به تامین مواد اولیه و حمل و نقل دریایی برای انتقال محصولات، اهمیت دارد. توسعه ظرفیت‌های حمل و نقلی از جمله زیرساخت و نوسازی ناوگان حمل و نقل دریایی و زمینی نیز مورد نیاز است که متاسفانه کشور ایران در این زمینه بسیار لنگ می زند. همچنین سرمایه گذاری در حوزه شیلات و کشاورزی و صادرات در سواحل نیازمند دسترسی به شبکه حمل و نقل بین المللی است. برای تسهیل مسائل مربوط به حمل و نقل کالاها و خدمات، تربیت نیروی انسانی و سازماندهی مدیریتی موضوع بسیار حیاتی است.
در کشورهای صنعتی اهمیت مدیریت یکپارچه در اجرای سیاست‌های مربوط به توسعه دریا تاکید و درک شده است و بر هیچ کس پوشیده نیست که آنها از دریا استفاده بسیار صحیحی برده و می برند. در اهمیت مدیریت برای توسعه اقتصاد دریایی، ساختار مطلوب حکمرانی دریایی و مدیریت یکپارچه، اساس تعقیب و اجرای هماهنگ سیاست‌های توسعه دریا در ایران است.
حکمرانی بر اقیانوس‌ها می‌تواند منافع پایدار را بهره مند کند. ما باید به حکمرانی مشارکتی اقدام کنیم تا بتوانیم به توسعه پایدار دست یابیم. تکنولوژی و نوآوری نقش بسیار مهمی در تأثیر گذاری بر اقتصاد دریا دارند. پیشرفت‌های علمی و فناوری، حکمرانی جهانی اقیانوس‌ها را تحت تأثیر قرار داده و باعث بروز چالش‌های جدیدی شده است.
انقلاب تکنولوژیکی، به ویژه با استفاده از هوش مصنوعی، تاثیرات دامنه و دستکاری حکمرانی جهانی اقیانوس‌ها را بیشتر کرده و مشکلات اساسی ایجاد نموده است. برای اجرای سیاست‌های توسعه دریا محور، باید ساختار مناسبی برای اجرای فرامین توسعه دریا محور ایجاد تا فعالیت‌های مراکز تحقیقاتی ما هدفمند شده و با حضور متخصصان و دانشمندان در مجامع بین المللی تقویت شود.ایران با دسترسی به سواحل و دریا باید امکانات و ظرفیت‌های قابل توجه در این زمینه را تامین کند تا به عنوان یک محور اصلی توسعه در منطقه و جهان شناخته شود. توسعه سواحل مَکُران به عنوان بحث راهبردی از سوی اندیشمندان برای توسعه کشور مورد توجه است. اندیشمندان این راهبرد ملی را شامل امنیت ملی، توسعه متعادل، معیشت و محرومیت زدایی، حمل و نقل دریایی، صنعت، کشاورزی و تجارت و غیره می دانند. سیاست‌های کلی توسعه دریا محور باید با هدف انسجام و انتظام بخشی نیازها و فرصت‌های کشور مورد بررسی قرار گیرد. توسعه دریا، مرکز برکت و بهره‌گیری از ظرفیت سواحل برای حضور اقتصادی جهانی و ملی است.
همچنین، مشارکت جامعه محلی، تامین و ارتقای نیروی انسانی نیز در ایران اهمیت دو چندان دارد اما متاسفانه مسئولین امر اصلاً به آن توجهی ندارند. سیاست‌ها باید به تمام بخش‌های اقتصادی سواحل توجه کنند. توجه به تامین و ارتقای سرمایه انسانی و زیست‌بوم دریایی لازمه اجرایی دارد. مدیران امر باید بر اهمیت تامین نیروی متخصص دریایی تأکید داشته باشند. از جذب دانشجویان بورسیه در رشته‌های مرتبط، مثل مهندسی دریا، برای توسعه این بخش حمایت کنند چرا که کمبود نیروی کار متخصص دریایی به معضلات زیادی منجر می شود.
دانشمندان اهمیت اقتصاد دریا و ضرورت هماهنگی مدیریتی در ایران و جهان را تاکید نمودند. مدیریت صحیح و بهره‌گیری از ظرفیت‌های دریایی، تسهیل در روند تحقق اهداف اقتصادی کشور را افزایش خواهد داد. با توجه به نزدیکی ایران به دریا کشور باید به اقتصاد دریا روی آورده چرا که با توجه به ظرفیت‌های عظیم اقتصاد آبی، اهمیت این حوزه باید افزایش بیابد و این موضوع نشان دهنده نیاز به توجه بیشتر به اقتصاد دریا و هماهنگی مدیریتی است.
نتیجه گیری:
اهمیت بهره‌گیری از اقتصاد دریا باید به وضوح بیان گردد زیرا توسعه اقتصاد دریا می‌تواند در جنبه های مختلف مخصوصاً در ایجاد اشتغال منطقه‌ای و ملی مؤثر باشد. همچنین ایجاد و توسعه شهرهای ساحلی و بهره برداری از منابع دریایی، نفت و گاز، کشتی‌سازی، گردشگری ساحلی و حمل و نقل دریایی از جمله زمینه‌های مورد توجه است. دریا نقش مهمی در توسعه اقتصادی و اشتغالزایی کشور ایفا می کند اما مسئولین امر از آن غافلند.
متاسفانه در ایران، شهرهای پرجمعیت در کنار سواحل ایجاد نشده اند. مدیریت یکپارچه برای اقتصاد دریا و ساحل وجود ندارد و این باعث تباهی ظرفیت‌های دریایی کشور شده است. نیاز به توجه بیشتر به منابع دریایی و ادامه پروژه‌های توسعه‌ای و نا تمام برای شکوفایی اقتصاد دریایی کشور و اجرای واقعی سیاست‌ها در این زمینه وجود داشته و امیدواریم که این موضوع واقعاً به عمل بپیوندد. باید توجه جدی‌تری به توسعه دریا محور در کشور داشته باشیم. احداث خط آهن چابهار به زاهدان و رشت به آستارا و توسعه بنادر چابهار اگر اتفاق بیافتد به تنهایی می تواند تاثیر شگرفی بر اقتصاد ایران داشته باشد.