«روزنامه دریایی سرآمد» بررسی می‌کند؛
نبرد «بندر آستارا» با کاهش آب خزر
گروه دریاپایه - سعید قلیچی - روزنامه دریایی اقتصاد سرآمد مطابق رسالت رسانه‌ای جهت پیشبرد اهداف اقتصاد دریامحور و حرکت اقتصاد دریا به سوی توسعه، پیش از این در گزارش‌هایی متفاوت به بررسی مشکلات «بندر آستارا» در شمال کشور پرداخته است. با نگاهی به گزارش‌های این رسانه دریایی از جمله «بندر آستارا به گِل نشست!»، «ساخت بندر آستارا کارشناسی زمین‌شناسی را ندارد!» و «پای بندر آستارا به سازمان بازرسی باز شد» درمی‌یابیم تفصیل تحلیل‌ها و مطالب کارشناسی پیرامون چالش ها و مشکلات بندر آستارا در روزنامه دریایی اقتصاد سرآمد منتشر شده است.
حالا اما کاهش سطح آب دریای خزر، بنادر شمال کشور را با مشکل مواجه کرده است و مدتی است که پهلوگیری کشتی ها با دشواری انجام می شود. روزنامه دریایی اقتصادسرآمد در همین رابطه و در راستای ادامه پیگیری‌های مسائل بندر آستارا، گزارشی تهیه کرده است که در ادامه می‌خوانید:
دریای خزر، به عنوان بزرگترین دریاچه جهان، نه‌تنها منبعی حیاتی برای پنج کشور اطراف آن است بلکه نقشی کلیدی در زیست‌بوم منطقه ایفا می‌کند. اما طی چند دهه اخیر، سطح آب این دریا به‌شدت کاهش یافته است. کاهش منابع آبی و تخریب زیستگاه‌های طبیعی این منطقه باعث نگرانی‌های جدی محیط‌زیستی و انسانی شده است. این تغییرات، که بیشتر ناشی از تغییرات اقلیمی و فعالیت‌های انسانی است، تهدیدی جدی برای مردم، حیات‌وحش و اقتصاد منطقه به شمار می‌رود.
وضعیت سطح آب دریای خزر
سطح آب دریای خزر که زیر سطح دریاست، از سال 1996 تاکنون به طور مداوم کاهش یافته و از سال 2006 این روند شدت بیشتری پیدا کرده است. طبق پروژه مطالعاتی مختلف، تا سال 2100، سطح آب دریای خزر ممکن است بین 9 تا 18 متر کاهش یابد. کاهش سطح آب دریای خزر یک بحران پیچیده است که از تغییرات اقلیمی و فعالیت‌های انسانی ناشی می‌شود. درحالی‌که انطباق با شرایط جدید ضروری است، اقدام فوری برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و مدیریت منابع آب اهمیت بیشتری دارد. این اقدامات می‌توانند نقش مهمی در حفظ این منبع ارزشمند برای نسل‌های آینده ایفا کنند.
شرایط ویژه بندر آستارا
شهرستان مرزی بندر آستارا با 200 کیلومتر فاصله از مرکز استان گیلان و داشتن 38.5 کیلومتر مرز مشترک خشکی، رودخانه‌ای و ریلی با کشور جمهوری آذربایجان و با همچنین آمیزه‌ای از جذابیت‌های گردشگری به قطب گردشگری-مرزی شمال ایران تبدیل شده است. بندر آستارا در واقع نزدیک‌ترین و مقرون به صرفه‌ترین مسیر تجارت و حمل و نقل کالا بین آسیا، آفریقا و اروپا برای تخلیه و بارگیری کشتی‌ها است که پس از تصمیم هیئت دولت در سال 1387 به سازمان بنادر و دریانوردی واگذار و سپس در واپسین روزهای سال 1393، دولت دستور ایجاد منطقه ویژه اقتصادی بندر آستارا را صادر کرد تا امکان حضور در مبادلات دریای خزر به ویژه صادرات و واردات کالاها از این بندر قدیمی استان فراهم شود.
بندر آستارا درگیر مشکل لایروبی
این بندر بعد از گذشت سال‌ها و تصمیمات فراوانی که برای توسعه آن گرفته شده هنوز نتوانسته جایگاه واقعی خود را به دست آورد در حالی‌که می‌توانست نقش غیرقابل انکاری در اشتغالزایی، درآمدزایی و توسعه همه‌جانبه منطقه ایفا کند. این بندر در سال‌های اخیر با مشکلاتی زیرساختی در حوزه لایروبی و حوضچه بندری نیز مواجه شده که مانع از ورود کشتی‌های بزرگ تجاری دریای خزر به این بندر می‌شود در حالی‌که بندر آستارا یکی از کریدورهای مهم ترانزیت، صادرات و واردات شمال کشور محسوب می‌شود اما حجم رسوبات و مشکلات سرانجام منجر به تعطیلی 8 ماهه بندر شد.
فرصت برای پایان لایروبی بندر
بازرس‌کل استان در 16 مهر 1403 در جمع اصحاب رسانه آخرین وضعیت بندر آستارا را مورد اشاره قرار داد و گفت: برای بازگشایی بندر آستارا فرصت 2 ماهه به متولیان داده شد که خوشبختانه اکنون در مراحل پایانی لایروبی قرار دارد. به گفته وی، بسیاری از ظرفیت‌های صادراتی بندر آستارا با غفلت‌های صورت‌گرفته برخی مسئولان، از بین رفته است؛ در بندر آستارا علاوه بر تأکید بر جمع‌آوری رسوب و لایروبی، سطح فعالیت بندری را نیز خواستار شده‌ایم.
بازرس‌کل استان گیلان در سفر به آستارا نیز با اشاره به سیاست‌های توسعه دریامحور منویات رهبر معظم انقلاب گفته بود: باید تسهیل و توسعه سرمایه‌گذاری و مشارکت داخلی و خارجی با ایجاد زیرساخت‌های لازم نرم‌افزاری و سخت‌افزاری صورت پذیرد و یکی از راه‌های آن، استفاده کامل از ظرفیت‌های اسکله بندر آستارا خواهد بود.
به گفته آقایی، این همان بند 9 سیاست‌های کلی توسعه دریامحور است که به موضوع حمایت از سرمایه‌گذاران بومی و محلی در طرح‌های توسعه‌ای و حمایت از فعالان اقتصادی و بنگاه‌های کوچک و متوسط جوامع محلی در حوزه‌های مختلف از جمله صیادی، کشاورزی، صنعتی و گردشگری اشاره دارد و توسط رهبر ابلاغ گردیده است. وی ضمن اشاره به قرارداد شرکت کاوه با اداره‌کل بنادر و دریانوردی تاکید داشت که اصلاح و تجدیدنظر در مفاد قرارداد مستلزم ایفای تعهدات قبلی طرفین بوده که می‌بایست پس از ارزیابی کامل و بررسی دقیق انجام پذیرد در غیر اینصورت اقدام قانونی در دستور کار قرار خواهد گرفت.
استفاده از ظرفیت‌های بندر برای توجیه فعالیت اقتصادی سرمایه‌گذار از دیگر موارد مورد تاکید بازرس کل استان گیلان بود چراکه در صورت‌عدم توجه سرمایه‌گذار، ما بازارهای منطقه را از دست خواهیم داد ضمن اینکه فعالیت کامل بندر مرزی آستارا در حوزه اقتصاد مقاومتی و مقابله با تحریم‌های ظالمانه دست برتر برای کشور برای مقابله با تهدیدها خواهد بود.
اهمیت مرز آبی در شهرستان آستارا
هادی حق‌شناس، استاندار گیلان نیز در سفر به شهرستان آستارا به موضوع اسکله و بندر آستارا و برخی مباحث مطرح‌شده درباره غیر اقتصادی بودن این بندر اشاره کرد و گفت: مرز آبی ما در شهرستان آستارا یکی از مهم‌ترین مرزها و بنادر کشور و یک ظرفیت مهم برای استان است و باید در کنار مرز ریلی و زمینی برای تقویت نقش این اسکله و بندر در حوزه تجارت اقدامات عملی انجام شود؛ در واقع عقب‌نشینی 2 متر و نیم آب دریای خزر در 2 دهه اخیر آن را با مشکلاتی مواجه کرده است.
به گفته عالی‌ترین مقام دولت در استان گیلان؛ این عقب نشینی آب دریا در بنادر شمالی مشهود است که برای حل آن باید راهکارهای مناسبی تدبیر شود؛ در این بندر نیز مسئولیت و کار آن بر عهده شرکت خصوصی است که باید موارد قرارداد آن‌ها بررسی شود که چه تعهداتی دارند و چه اقداماتی باید انجام دهند در عین حال از اداره کل بنادر و دریانوردی انتظار است که این بندر به سرعت لایروبی شده و زمینه تردد و پهلوگیری کشتی‌ها در آن فراهم شود.
چالش کاهش آب خزر و بندر آستارا
آن‌طور که تسنیم نوشته؛ محمدرضا شهاب‌زاده فرماندار آستارا به تشریح آخرین وضعیت بندر آستارا پرداخت و اظهار کرد: کاهش آب دریای خزر و انباشت رسوبات در دهانه ورودی حوضچه این بندر از مهم‌ترین عوامل تعطیلی چندماهه بندر آستارا و اسکله بود اما با پیگیری‌هایی که در سطح شهرستان و استانداری و سازمان بازرسی انجام شد در نهایت لایروب یاسین توسط اداره‌کل بنادر کشتی‌رانی در منطقه مستقر و در حال لایروبی است. وی با بیان اینکه شرایط آب و هوایی و دریایی باعث بروز مشکلاتی شده است، افزود: استاندار هم تاکید بر بازگشایی مجدد بندر داشتند تا در کنار کاهش مشکلات ترافیکی موجب افزایش اشتغال و درآمدزایی در این شهرستان شود چراکه بندر آستارا ظرفیت بزرگی بوده و از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
به گفته فرماندار آستارا، تمامی بنادر حوزه دریای خزر امروز با مشکلات ناشی از کاهش سطح آب دریا و کاهش عمق حوضچه‌ها و در نتیجه مشکلات اساسی در پهلوگیری کشتی‌ها مواجه هستند و باید فکری اساسی در این زمینه شود و در حال حاضر در حال رفع مشکلات بندر آستارا هستیم تا مجدداً تردد در این بندر صورت بگیرد.
حالا اما کاهش سطح آب دریای خزر، بنادر شمال کشور را با مشکل مواجه کرده است و مدتی است که پهلوگیری کشتی ها با دشواری انجام می شود. روزنامه دریایی اقتصادسرآمد در همین رابطه و در راستای ادامه پیگیری‌های مسائل بندر آستارا، گزارشی تهیه کرده است که در ادامه می‌خوانید:
دریای خزر، به عنوان بزرگترین دریاچه جهان، نه‌تنها منبعی حیاتی برای پنج کشور اطراف آن است بلکه نقشی کلیدی در زیست‌بوم منطقه ایفا می‌کند. اما طی چند دهه اخیر، سطح آب این دریا به‌شدت کاهش یافته است. کاهش منابع آبی و تخریب زیستگاه‌های طبیعی این منطقه باعث نگرانی‌های جدی محیط‌زیستی و انسانی شده است. این تغییرات، که بیشتر ناشی از تغییرات اقلیمی و فعالیت‌های انسانی است، تهدیدی جدی برای مردم، حیات‌وحش و اقتصاد منطقه به شمار می‌رود.
وضعیت سطح آب دریای خزر
سطح آب دریای خزر که زیر سطح دریاست، از سال 1996 تاکنون به طور مداوم کاهش یافته و از سال 2006 این روند شدت بیشتری پیدا کرده است. طبق پروژه مطالعاتی مختلف، تا سال 2100، سطح آب دریای خزر ممکن است بین 9 تا 18 متر کاهش یابد. کاهش سطح آب دریای خزر یک بحران پیچیده است که از تغییرات اقلیمی و فعالیت‌های انسانی ناشی می‌شود. درحالی‌که انطباق با شرایط جدید ضروری است، اقدام فوری برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و مدیریت منابع آب اهمیت بیشتری دارد. این اقدامات می‌توانند نقش مهمی در حفظ این منبع ارزشمند برای نسل‌های آینده ایفا کنند.
شرایط ویژه بندر آستارا
شهرستان مرزی بندر آستارا با 200 کیلومتر فاصله از مرکز استان گیلان و داشتن 38.5 کیلومتر مرز مشترک خشکی، رودخانه‌ای و ریلی با کشور جمهوری آذربایجان و با همچنین آمیزه‌ای از جذابیت‌های گردشگری به قطب گردشگری-مرزی شمال ایران تبدیل شده است. بندر آستارا در واقع نزدیک‌ترین و مقرون به صرفه‌ترین مسیر تجارت و حمل و نقل کالا بین آسیا، آفریقا و اروپا برای تخلیه و بارگیری کشتی‌ها است که پس از تصمیم هیئت دولت در سال 1387 به سازمان بنادر و دریانوردی واگذار و سپس در واپسین روزهای سال 1393، دولت دستور ایجاد منطقه ویژه اقتصادی بندر آستارا را صادر کرد تا امکان حضور در مبادلات دریای خزر به ویژه صادرات و واردات کالاها از این بندر قدیمی استان فراهم شود.
بندر آستارا درگیر مشکل لایروبی
این بندر بعد از گذشت سال‌ها و تصمیمات فراوانی که برای توسعه آن گرفته شده هنوز نتوانسته جایگاه واقعی خود را به دست آورد در حالی‌که می‌توانست نقش غیرقابل انکاری در اشتغالزایی، درآمدزایی و توسعه همه‌جانبه منطقه ایفا کند. این بندر در سال‌های اخیر با مشکلاتی زیرساختی در حوزه لایروبی و حوضچه بندری نیز مواجه شده که مانع از ورود کشتی‌های بزرگ تجاری دریای خزر به این بندر می‌شود در حالی‌که بندر آستارا یکی از کریدورهای مهم ترانزیت، صادرات و واردات شمال کشور محسوب می‌شود اما حجم رسوبات و مشکلات سرانجام منجر به تعطیلی 8 ماهه بندر شد.
فرصت برای پایان لایروبی بندر
بازرس‌کل استان در 16 مهر 1403 در جمع اصحاب رسانه آخرین وضعیت بندر آستارا را مورد اشاره قرار داد و گفت: برای بازگشایی بندر آستارا فرصت 2 ماهه به متولیان داده شد که خوشبختانه اکنون در مراحل پایانی لایروبی قرار دارد. به گفته وی، بسیاری از ظرفیت‌های صادراتی بندر آستارا با غفلت‌های صورت‌گرفته برخی مسئولان، از بین رفته است؛ در بندر آستارا علاوه بر تأکید بر جمع‌آوری رسوب و لایروبی، سطح فعالیت بندری را نیز خواستار شده‌ایم.
بازرس‌کل استان گیلان در سفر به آستارا نیز با اشاره به سیاست‌های توسعه دریامحور منویات رهبر معظم انقلاب گفته بود: باید تسهیل و توسعه سرمایه‌گذاری و مشارکت داخلی و خارجی با ایجاد زیرساخت‌های لازم نرم‌افزاری و سخت‌افزاری صورت پذیرد و یکی از راه‌های آن، استفاده کامل از ظرفیت‌های اسکله بندر آستارا خواهد بود.
به گفته آقایی، این همان بند 9 سیاست‌های کلی توسعه دریامحور است که به موضوع حمایت از سرمایه‌گذاران بومی و محلی در طرح‌های توسعه‌ای و حمایت از فعالان اقتصادی و بنگاه‌های کوچک و متوسط جوامع محلی در حوزه‌های مختلف از جمله صیادی، کشاورزی، صنعتی و گردشگری اشاره دارد و توسط رهبر ابلاغ گردیده است. وی ضمن اشاره به قرارداد شرکت کاوه با اداره‌کل بنادر و دریانوردی تاکید داشت که اصلاح و تجدیدنظر در مفاد قرارداد مستلزم ایفای تعهدات قبلی طرفین بوده که می‌بایست پس از ارزیابی کامل و بررسی دقیق انجام پذیرد در غیر اینصورت اقدام قانونی در دستور کار قرار خواهد گرفت.
استفاده از ظرفیت‌های بندر برای توجیه فعالیت اقتصادی سرمایه‌گذار از دیگر موارد مورد تاکید بازرس کل استان گیلان بود چراکه در صورت‌عدم توجه سرمایه‌گذار، ما بازارهای منطقه را از دست خواهیم داد ضمن اینکه فعالیت کامل بندر مرزی آستارا در حوزه اقتصاد مقاومتی و مقابله با تحریم‌های ظالمانه دست برتر برای کشور برای مقابله با تهدیدها خواهد بود.
اهمیت مرز آبی در شهرستان آستارا
هادی حق‌شناس، استاندار گیلان نیز در سفر به شهرستان آستارا به موضوع اسکله و بندر آستارا و برخی مباحث مطرح‌شده درباره غیر اقتصادی بودن این بندر اشاره کرد و گفت: مرز آبی ما در شهرستان آستارا یکی از مهم‌ترین مرزها و بنادر کشور و یک ظرفیت مهم برای استان است و باید در کنار مرز ریلی و زمینی برای تقویت نقش این اسکله و بندر در حوزه تجارت اقدامات عملی انجام شود؛ در واقع عقب‌نشینی 2 متر و نیم آب دریای خزر در 2 دهه اخیر آن را با مشکلاتی مواجه کرده است.
به گفته عالی‌ترین مقام دولت در استان گیلان؛ این عقب نشینی آب دریا در بنادر شمالی مشهود است که برای حل آن باید راهکارهای مناسبی تدبیر شود؛ در این بندر نیز مسئولیت و کار آن بر عهده شرکت خصوصی است که باید موارد قرارداد آن‌ها بررسی شود که چه تعهداتی دارند و چه اقداماتی باید انجام دهند در عین حال از اداره کل بنادر و دریانوردی انتظار است که این بندر به سرعت لایروبی شده و زمینه تردد و پهلوگیری کشتی‌ها در آن فراهم شود.
چالش کاهش آب خزر و بندر آستارا
آن‌طور که تسنیم نوشته؛ محمدرضا شهاب‌زاده فرماندار آستارا به تشریح آخرین وضعیت بندر آستارا پرداخت و اظهار کرد: کاهش آب دریای خزر و انباشت رسوبات در دهانه ورودی حوضچه این بندر از مهم‌ترین عوامل تعطیلی چندماهه بندر آستارا و اسکله بود اما با پیگیری‌هایی که در سطح شهرستان و استانداری و سازمان بازرسی انجام شد در نهایت لایروب یاسین توسط اداره‌کل بنادر کشتی‌رانی در منطقه مستقر و در حال لایروبی است. وی با بیان اینکه شرایط آب و هوایی و دریایی باعث بروز مشکلاتی شده است، افزود: استاندار هم تاکید بر بازگشایی مجدد بندر داشتند تا در کنار کاهش مشکلات ترافیکی موجب افزایش اشتغال و درآمدزایی در این شهرستان شود چراکه بندر آستارا ظرفیت بزرگی بوده و از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
به گفته فرماندار آستارا، تمامی بنادر حوزه دریای خزر امروز با مشکلات ناشی از کاهش سطح آب دریا و کاهش عمق حوضچه‌ها و در نتیجه مشکلات اساسی در پهلوگیری کشتی‌ها مواجه هستند و باید فکری اساسی در این زمینه شود و در حال حاضر در حال رفع مشکلات بندر آستارا هستیم تا مجدداً تردد در این بندر صورت بگیرد.