مدیرکل شیلات سیستان و بلوچستان به «روزنامه دریایی سرآمد» می‌گوید:
تولید «صدف» و «ژله ماهیان» در چابهار افزایش می‌یابد
گروه توسعه- فاطمه کریمی- چابهار یکی از مناطق استراتژیک کشور و قطب تولید آبزیان و صادرات آنهاست. علیرغم وجود دو بندر شهید بهشتی و شهید کلانتری در آن منطقه، تولیدات آبزی پروری آن، از طریق بندر شهید رجایی استان هرمزگان به سایر کشورها صادر می‌شود. درباره چرایی این موضوع و برنامه های شیلات استان سیستان و بلوچستان، روزنامه دریایی اقتصاد سرآمد گفت و گویی با علی فاتحی جهان‌تیغ انجام شده است که در ادامه می‌خوانید:
روزنامه دریایی سرآمد: برای صادرات در منطقه آزاد چابهار و حتی شهر چابهار به لحاظ زیرساخت‌ها چه مشکلاتی وجود دارد؟
فاتحی جهان تیغ: با توجه به اینکه استان سیستان و بلوچستان قطب صید و صیادی کشور و منطقه بالقوه آبزی پروری است، لازم است در بازارهای منطقه‌ای و جهانی شرکت داشته باشد و بتواند محصولات خود را به کشورهای مقصد صادر کند. ظرفیت بندر وجود دارد و با توجه به تولیداتی که وجود دارد در راستای تحقق توسعه دریامحور و توسعه سواحل مکران می‌توان در زمینه محصولات شیلاتی اعم از ماهی تن، میگو و سایر آبزیان فعالیت کرد.
در موضوع صادرات، علیرغم آنکه زیرساخت لازم در بندر شهید بهشتی فراهم است، ولی با توجه به مشکلات کمرگی و مشکلات دیگر وجود دارد اکثر محصولات استان سیستان و بلوچستان از طریق بندر شهید رجایی هرمزگان صادر می‌شود که این موضوع سبب شده تا مسیر کشتیرانی بیشتر شود و بهای تمام شده بالا برود. در حالی که محصولات از چابهار به بندر شهید رجایی می‌شود و دوباره از جلوی بندر چابهار گذر می‌کند تا به مقصد برسد. در حال حاضر مقصد صادرات محصولات استان بیشتر کشورهای حوزه خلیج فارس و کشور چین و بازار روسیه برای میگو است.
روزنامه دریایی سرآمد: چرا محصولات تولیدی آبزی‌پروری به صورت مستقیم از چابهار صادر نمی‌شود؟
فاتحی جهان تیغ: شرکت‌های کشتیرانی که کشتی‌های کارگو دارند، در چابهار توقف نمی‌کنند به این دلیل که حجم باری که در چابهار جمع می‌شود، زمان بر است و توقف برای آنها هزینه بر است، برای همین ترجیح می‌دهند در بندرعباس توقف کنند و صادرکننده ما هم چون سفارش بار دارد مجبور است بار را به بندرعباس ببرد، چراکه کشتی از آنجا سریع‌تر راه می‌افتد، ولی زیرساخت‌های این کار در جابهار موجود است؛ یعنی سکوهایی که برای کانتینرهای یخچال‌دار نیاز است در بندر جابهار وجود دارد، سیستم‌های مورد نیاز آن هم وجود دارد و چند دفعه‌ای هم این کار انجام شده است. منتها شرکت‌ها به دلیل حجح کم باز راغب نیستند که در چابهار توقف داشته باشند.
همچنین، برخی از صادرکنندگان برای صادرات به چین ترجیح می‌دهند به جای اینکه بار خود را به بندرعباس ببرند، از طریق پاکستان صادرات خود را انجام دهند؛ چراکه بار آنها چیزی حدود 20 روز زودتر به مقصد می‌رسد. البته صادرات از طریق پاکستان هم مشکلاتی دارد. گمرک پاکستان در مرز ریندان حالت رسمی ندارد. تعرفه‌های کمرگی در آنجا خیلی تعریف شده نیست و تعرفه‌های کمرگی که می‌گیرد از فرمول مشخصی تبعیت نمی‌کند و هرباری که از طریق پاکستان صادرات انجام می‌شود، مبلغ غیرقابل پیش‌بینی‌ای به صادرکننده تحمیل می‌شود. برهمین اساس، صادرات از این طریق برای صادرکننده ما خیلی هزینه بر شده است.
ما سالیانه جلساتی را با اتاق بازرگانی ایالت بلوچستان پاکستان داریم و امسال برنامه‌ریزی شده است تا موضوع گمرکات در این جلسه مشخص کنیم؛ چون شکایت‌های زیادی درباره وضعیت نامشخص تعرفه‌های کمرگی پاکستان داریم.
روزنامه دریایی سرآمد: آیا در منطقه چابهار زیرساخت لازم برای صادرات وجود دارد؟
فاتحی جهان تیغ: برای صادرات زیرساخت وجود دارد. بندرعباس برای اینکه زیرساخت آن سابقه طولانی‌تری نسبت به چابهار دارد، بار بیشتری برای صادرات در آن بندر تجمیع می‌شود و دپوی بار در آنجا کمتر طول می‌کشد و زودتر صادر می‌شود و به دلیل حجم کمتر آبزیان صادراتی در چابهار، شرکت‌های کشتیرانی ترجیح می‌دهند در بندرعباس بارگیری
نمایند.
روزنامه دریایی سرآمد: آیا به دنبال رفع موانع صادرات هستید؟
فاتحی جهان تیغ: ما بیشتر در حوزه تولید فعال هستیم. البته سعی داریم از طریق کارگروه رفع موانع تولید استان و با همکاری کمرگ، بندر، دامپزشکی و منطقه آزاد بتوانیم این موانع را اصلاح کنیم. افزایش تولید آبزیان به ویژه در حوزه آبزی پروری به صادرات کمک خواهد کرد. ما الان حدود 3 هزار تن تولید میگو داریم و سعی داریم تولید آن را سالانه را افزایش دهیم تا از نظر شرکت‌های حمل بار، صادرات از طریق چابهار توجیه‌پذیر شود.
هرمزگان به نوعی هاب دریایی ایران محسوب می‌شود و با کمترین زمان، آبزیان تولیدی از آنجا صادر می‌شود و اگر تولید آبزیان به ویژه گونه‌هایی جدیدی که وجه صادراتی دارند را در چابهار افزایش دهیم، امکان صادرات از طریق چابهار مهیا می‌شود. ما امسال در موضوع پرورش صدف وارد شدیم، همچنین پرورش ژله ماهیان مثل عروس دریایی در دستور کار قرار گرفته است. این محصولات ارزش صادراتی و ارزآوری بالایی دارند. شرکت‌های بیشتری باید در این زمینه وارد شوند و هم باید در زمینه ارزیابی ذخایر آن بیشتر کار شود تا بتوانیم میزان ذخایر خود را تخمین زده تا درباره میزان برداشت از ذخایر خود تصمیم بگیریم. این اقدام فشار بر روی ذخایر ماهیان را از طریق صیادان محلی کم می‌کند. صید گونه‌های جدید باعث می شود با بتوانیم صیادان محلی را با صید هدف و به سمت محصولاتی مانند صدف و ژله ماهیان ساماندهی کنیم و آنها را از صید ماهیان و فشار بر روی ذخایر آن به سوی گونه‌های جدید دارای جنبه‌های صادراتی سوق دهیم.
در کشورهای شرق آسیا هر کیلو صدف چیزی حدود 2.7 دلار قیمت‌گذاری می‌شود، بنابراین، تولید و صادرات این گونه‌ها می‌تواند باعث درآمدزایی و ارزآوری برای کشور شود.
روزنامه دریایی سرآمد: میزان صادرات چابهار در سال چه مقدار است؟
فاتحی جهان تیغ: آمار دقیق صادرات در اختیار سازمان دامپزشکی است. برای اینکه، بار از هر مبدایی بخواهد به هر مقصدی برود باید با تأیید و جواز دامپزشکی باشد. ما فقط بارهایی را که از مرز چابهار خارج می‌شوند را در سامانه کمرگ تأیید کنیم، اما آمار کامل صادرات کل در اختیار دامپزشکی قرار دارد. اما گزارش سال 1402 موجود است که شامل آبزیان غیرخوراکی که براساس قوانین کشور ما مصرف داخلی ندارند و در سال گذشته 417 هزار تو آن از چابهار صادر شده است. در سال 1402، به میزان 1100 تن صادرات میگو انجام شده است. آبزیان خوراکی منجمد هم 170 هزار تن به کشورهای حاشیه خلیج فارس، ترکیه، روسیه، پاکستان، چین، تایلند و ویتنام انجام شده است.
روزنامه دریایی سرآمد: درخصوص بازار چین، چه محصولاتی را به آنجا صادر می کنیم؟
فاتحی جهان تیغ: چین طالب همه چیز است. چین بیشتر صادرات مجدد انجام می‌دهد. اتفاقی که برای بیشتر محصولات کشاورزی ایران اتفاق می‌افتد، محصولات ما مثل میگو را به صورت بدون برچسب وارد می‌کند و با بسته‌بندی و برچسب خود دوباره صادر می‌کند.
روزنامه دریایی سرآمد: سخن پایانی؟
فاتحی جهان تیغ: با توجه به اینکه در توسعه دریامحور، منطقه مَکُران در کانون توجه قرار دارد و مورد تأکید مقام معطم رهبری قرار دارد، انتظار داریم دستگاه‌های ملی که به دستگاه‌های استانی تفویض اختیار می‌کنند، برای رفع موانع گام بردارند. در حال حاضر، علیرغم تأکیدات، موانعی بر سر راه تولید آبزیان در این منطقه وجود دارد و دستگاه‌های اجرایی می‌توانند کمک کنند. شاید لازم باشد برخی مجوزها در اختیار استان قرار بگیرد تا برای سرمایه‌گذاری بیشتر در استان تسریع و تسهیل گردد و هدف از توسعه دریامحور و اقتصاد دریاپایه بتوان محقق کرد.
قطعاً یکی از موقعیت‌هایی که می‌تواند به توسعه دریامحور و توسعه کشور کمک شایانی کند، این منطقه است که ما به عنوان یکی از دستگاه‌های اجرایی به سهم خود تلاش می‌کنیم و انتظار داریم که سایر دستگاه‌های همکار، مانند گذشته و با شتاب ببیشتری برای تحقق این مهم با ما همکاری کنند تا فرآیند سرمایه‌گذاری و انجام کار کوتاه‌تر و آسان‌تر گردد تا هدف مشترک ما که توسعه سواحل مَکُران است، محقق شود.
روزنامه دریایی سرآمد: برای صادرات در منطقه آزاد چابهار و حتی شهر چابهار به لحاظ زیرساخت‌ها چه مشکلاتی وجود دارد؟
فاتحی جهان تیغ: با توجه به اینکه استان سیستان و بلوچستان قطب صید و صیادی کشور و منطقه بالقوه آبزی پروری است، لازم است در بازارهای منطقه‌ای و جهانی شرکت داشته باشد و بتواند محصولات خود را به کشورهای مقصد صادر کند. ظرفیت بندر وجود دارد و با توجه به تولیداتی که وجود دارد در راستای تحقق توسعه دریامحور و توسعه سواحل مکران می‌توان در زمینه محصولات شیلاتی اعم از ماهی تن، میگو و سایر آبزیان فعالیت کرد.
در موضوع صادرات، علیرغم آنکه زیرساخت لازم در بندر شهید بهشتی فراهم است، ولی با توجه به مشکلات کمرگی و مشکلات دیگر وجود دارد اکثر محصولات استان سیستان و بلوچستان از طریق بندر شهید رجایی هرمزگان صادر می‌شود که این موضوع سبب شده تا مسیر کشتیرانی بیشتر شود و بهای تمام شده بالا برود. در حالی که محصولات از چابهار به بندر شهید رجایی می‌شود و دوباره از جلوی بندر چابهار گذر می‌کند تا به مقصد برسد. در حال حاضر مقصد صادرات محصولات استان بیشتر کشورهای حوزه خلیج فارس و کشور چین و بازار روسیه برای میگو است.
روزنامه دریایی سرآمد: چرا محصولات تولیدی آبزی‌پروری به صورت مستقیم از چابهار صادر نمی‌شود؟
فاتحی جهان تیغ: شرکت‌های کشتیرانی که کشتی‌های کارگو دارند، در چابهار توقف نمی‌کنند به این دلیل که حجم باری که در چابهار جمع می‌شود، زمان بر است و توقف برای آنها هزینه بر است، برای همین ترجیح می‌دهند در بندرعباس توقف کنند و صادرکننده ما هم چون سفارش بار دارد مجبور است بار را به بندرعباس ببرد، چراکه کشتی از آنجا سریع‌تر راه می‌افتد، ولی زیرساخت‌های این کار در جابهار موجود است؛ یعنی سکوهایی که برای کانتینرهای یخچال‌دار نیاز است در بندر جابهار وجود دارد، سیستم‌های مورد نیاز آن هم وجود دارد و چند دفعه‌ای هم این کار انجام شده است. منتها شرکت‌ها به دلیل حجح کم باز راغب نیستند که در چابهار توقف داشته باشند.
همچنین، برخی از صادرکنندگان برای صادرات به چین ترجیح می‌دهند به جای اینکه بار خود را به بندرعباس ببرند، از طریق پاکستان صادرات خود را انجام دهند؛ چراکه بار آنها چیزی حدود 20 روز زودتر به مقصد می‌رسد. البته صادرات از طریق پاکستان هم مشکلاتی دارد. گمرک پاکستان در مرز ریندان حالت رسمی ندارد. تعرفه‌های کمرگی در آنجا خیلی تعریف شده نیست و تعرفه‌های کمرگی که می‌گیرد از فرمول مشخصی تبعیت نمی‌کند و هرباری که از طریق پاکستان صادرات انجام می‌شود، مبلغ غیرقابل پیش‌بینی‌ای به صادرکننده تحمیل می‌شود. برهمین اساس، صادرات از این طریق برای صادرکننده ما خیلی هزینه بر شده است.
ما سالیانه جلساتی را با اتاق بازرگانی ایالت بلوچستان پاکستان داریم و امسال برنامه‌ریزی شده است تا موضوع گمرکات در این جلسه مشخص کنیم؛ چون شکایت‌های زیادی درباره وضعیت نامشخص تعرفه‌های کمرگی پاکستان داریم.
روزنامه دریایی سرآمد: آیا در منطقه چابهار زیرساخت لازم برای صادرات وجود دارد؟
فاتحی جهان تیغ: برای صادرات زیرساخت وجود دارد. بندرعباس برای اینکه زیرساخت آن سابقه طولانی‌تری نسبت به چابهار دارد، بار بیشتری برای صادرات در آن بندر تجمیع می‌شود و دپوی بار در آنجا کمتر طول می‌کشد و زودتر صادر می‌شود و به دلیل حجم کمتر آبزیان صادراتی در چابهار، شرکت‌های کشتیرانی ترجیح می‌دهند در بندرعباس بارگیری
نمایند.
روزنامه دریایی سرآمد: آیا به دنبال رفع موانع صادرات هستید؟
فاتحی جهان تیغ: ما بیشتر در حوزه تولید فعال هستیم. البته سعی داریم از طریق کارگروه رفع موانع تولید استان و با همکاری کمرگ، بندر، دامپزشکی و منطقه آزاد بتوانیم این موانع را اصلاح کنیم. افزایش تولید آبزیان به ویژه در حوزه آبزی پروری به صادرات کمک خواهد کرد. ما الان حدود 3 هزار تن تولید میگو داریم و سعی داریم تولید آن را سالانه را افزایش دهیم تا از نظر شرکت‌های حمل بار، صادرات از طریق چابهار توجیه‌پذیر شود.
هرمزگان به نوعی هاب دریایی ایران محسوب می‌شود و با کمترین زمان، آبزیان تولیدی از آنجا صادر می‌شود و اگر تولید آبزیان به ویژه گونه‌هایی جدیدی که وجه صادراتی دارند را در چابهار افزایش دهیم، امکان صادرات از طریق چابهار مهیا می‌شود. ما امسال در موضوع پرورش صدف وارد شدیم، همچنین پرورش ژله ماهیان مثل عروس دریایی در دستور کار قرار گرفته است. این محصولات ارزش صادراتی و ارزآوری بالایی دارند. شرکت‌های بیشتری باید در این زمینه وارد شوند و هم باید در زمینه ارزیابی ذخایر آن بیشتر کار شود تا بتوانیم میزان ذخایر خود را تخمین زده تا درباره میزان برداشت از ذخایر خود تصمیم بگیریم. این اقدام فشار بر روی ذخایر ماهیان را از طریق صیادان محلی کم می‌کند. صید گونه‌های جدید باعث می شود با بتوانیم صیادان محلی را با صید هدف و به سمت محصولاتی مانند صدف و ژله ماهیان ساماندهی کنیم و آنها را از صید ماهیان و فشار بر روی ذخایر آن به سوی گونه‌های جدید دارای جنبه‌های صادراتی سوق دهیم.
در کشورهای شرق آسیا هر کیلو صدف چیزی حدود 2.7 دلار قیمت‌گذاری می‌شود، بنابراین، تولید و صادرات این گونه‌ها می‌تواند باعث درآمدزایی و ارزآوری برای کشور شود.
روزنامه دریایی سرآمد: میزان صادرات چابهار در سال چه مقدار است؟
فاتحی جهان تیغ: آمار دقیق صادرات در اختیار سازمان دامپزشکی است. برای اینکه، بار از هر مبدایی بخواهد به هر مقصدی برود باید با تأیید و جواز دامپزشکی باشد. ما فقط بارهایی را که از مرز چابهار خارج می‌شوند را در سامانه کمرگ تأیید کنیم، اما آمار کامل صادرات کل در اختیار دامپزشکی قرار دارد. اما گزارش سال 1402 موجود است که شامل آبزیان غیرخوراکی که براساس قوانین کشور ما مصرف داخلی ندارند و در سال گذشته 417 هزار تو آن از چابهار صادر شده است. در سال 1402، به میزان 1100 تن صادرات میگو انجام شده است. آبزیان خوراکی منجمد هم 170 هزار تن به کشورهای حاشیه خلیج فارس، ترکیه، روسیه، پاکستان، چین، تایلند و ویتنام انجام شده است.
روزنامه دریایی سرآمد: درخصوص بازار چین، چه محصولاتی را به آنجا صادر می کنیم؟
فاتحی جهان تیغ: چین طالب همه چیز است. چین بیشتر صادرات مجدد انجام می‌دهد. اتفاقی که برای بیشتر محصولات کشاورزی ایران اتفاق می‌افتد، محصولات ما مثل میگو را به صورت بدون برچسب وارد می‌کند و با بسته‌بندی و برچسب خود دوباره صادر می‌کند.
روزنامه دریایی سرآمد: سخن پایانی؟
فاتحی جهان تیغ: با توجه به اینکه در توسعه دریامحور، منطقه مَکُران در کانون توجه قرار دارد و مورد تأکید مقام معطم رهبری قرار دارد، انتظار داریم دستگاه‌های ملی که به دستگاه‌های استانی تفویض اختیار می‌کنند، برای رفع موانع گام بردارند. در حال حاضر، علیرغم تأکیدات، موانعی بر سر راه تولید آبزیان در این منطقه وجود دارد و دستگاه‌های اجرایی می‌توانند کمک کنند. شاید لازم باشد برخی مجوزها در اختیار استان قرار بگیرد تا برای سرمایه‌گذاری بیشتر در استان تسریع و تسهیل گردد و هدف از توسعه دریامحور و اقتصاد دریاپایه بتوان محقق کرد.
قطعاً یکی از موقعیت‌هایی که می‌تواند به توسعه دریامحور و توسعه کشور کمک شایانی کند، این منطقه است که ما به عنوان یکی از دستگاه‌های اجرایی به سهم خود تلاش می‌کنیم و انتظار داریم که سایر دستگاه‌های همکار، مانند گذشته و با شتاب ببیشتری برای تحقق این مهم با ما همکاری کنند تا فرآیند سرمایه‌گذاری و انجام کار کوتاه‌تر و آسان‌تر گردد تا هدف مشترک ما که توسعه سواحل مَکُران است، محقق شود.