روزنامه دریایی سرآمد از برنامه‌های ارزان‌سازی محصولات شیلات گزارش می‌دهد؛
از حذف واسطه‌ها تا ایجاد بازارهای تخصصی شیلات
گروه شیلات -سهیل مرتضوی- ارزان‌سازی محصولات شیلاتی یکی از مهمترین راهبردهای پیش بینی شده جهت افزایش سرانه مصرف این محصولات در جامعه به شمار می‌رود. کاهش قیمت مصرف‌کننده برای محصولات شیلاتی ملزوماتی دارد که بدون برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری قطعا دور از دسترس خواهد بود. با تمام این احوال مهمترین رکن توسعه شیلات، ارزان‌سازی و فرهنگ‌سازی برای افزایش مصرف این محصولات ریشه در برنامه‌ریزی بلندمدت جهت تامین امنیت غذایی کشور دارد.
به گزارش روزنامه دریایی اقتصاد سرآمد، هدف کلان بخش کشاورزی ایجاد «امنیت غذایی» و تدارک سفره‌های رنگین برای تغذیه کامل، سالم و متنوع هموطنان است. بخش شیلات، با توجه به منابع آب‌های داخلی و مرزهای دریایی کشور در شمال و جنوب، یکی از ارکان مهم در تحقق این هدف عالی ملی است. بدون تردید ماهی به عنوان «غذای سلامتی» می‌تواند و بایستی سهم بسزایی در این عرصه داشته باشد.
پائین بودن توان اقتصادی بخش قابل توجهی از جامعه، واقعیتی انکارناپذیر است و گران بودن نسبی محصولات شیلاتی، این غذای کم‌نظیر را از دسترس بخش قابل توجهی از خانوارها خارج نموده است. از جمله راهکارهای ممکن که می‌تواند به عنوان رویکرد اصلی در کانون توجه تمامی سازمان‌ها و مسئولین ذیربط در عرصه صنایع شیلاتی قرار گیرد، کاهش بهای فرآورده‌های آبزیان در کشور است.
شرط تحقق ارزان‌سازی شیلات
تحقق هدف کاهش بهای فرآورده‌های شیلاتی و ارزان‌سازی شیلات متناسب با توان خرید اقشار کم‌درآمد، علاوه بر افزایش استقبال از ماهی و فرآورده‌های شیلاتی و انتفاع عموم جامعه از فواید تغذیه‌ای مصرف آبزیان، به خودی خود افزایش بهره‌وری، افزایش سهم اشتغال، رونق اقتصادی این صنعت، و امکان حضور و تسخیر بازارهای خارجی را نیز به دنبال خواهد داشت.
قطعاً در حوزه‌های صید و آبزی‌پروری افزایش راندمان‌ها و کاهش هزینه‌ها راهگشا خواهد بود. در بخش بازار نیز به حداقل رسانی سودها، حذف لایه‌های واسطه با عرضه مستقیم و تبلیغات گسترده می‌توانند از راه حل‌های پیشنهادی باشند. اما در حوزه فرآوری و صنایع تبدیلی نیز با اتخاذ راهکارهایی می‌توان به کاهش قیمت تمام شده محصولات آبزیان دست یافت.
بهره‌برداری حداکثری از منابع شیلات
بهره‌برداری حداکثری از منابع شیلاتی کشور به نحوی که تمام آبزیان صید و تولید شده، و تمام اندام‌های آبزیان، در چرخه فرآوری وارد گردیده و ارزش‌افزوده ایجاد کند. در چنین شرایطی بدیهی به نظر می رسد که افزایش درآمد از این بخش موجب کاهش سود قابل انتظار از محصولات اصلی پروتئینی نظیر گوشت قرمز به تبع آن افزایش سود کل خواهد گردید.
توسعه صنایع تبدیلی در بخش شیلات و تنوع بخشی محصولات آبزیان به اشکال آماده طبخ و آماده مصرف، تولید بخش عظیمی از زائدات یا اندام‌های باقیمانده که در اصطلاح فرآورده‌های جانبی نامیده می‌شوند را در پی‌خواهد داشت که ممکن است تا 70 درصد وزن آبزی مورد استفاده را شامل گردد.
با توسعه و تکمیل زنجیره ارزش تولیدات از طریق بهره‌برداری هرچه بیشتر از فرآورده‌های جانبی آبزیان و ورود دادن این بخش به تولید محصولات با ارزش افزوده بالا با قابلیت‌های کاربرد در صنایع مختلف نظیر غذایی، دارویی، لوازم بهداشتی و آرایشی، پزشکی و امثال آن، موجبات کاهش بهای تمام شده محصولات اصلی شیلاتی فراهم گردیده و مزیت نسبی تجاری در عرصه‌های ملی و بین‌المللی افرایش خواهد یافت.
اهمیت غذایی شیلات در افق 1430
کارشناسان می گویند؛ امنیت غذایی در واقع رسالت دولت‌هاست و در کشور ما، عمود خیمه امنیت غذایی در وزارت جهاد کشاورزی قرار دارد. با احتساب افزایش جمعیت به ۱۰۳ میلیون نفر در ۴۰ سال آینده، نیاز غذایی جامعه به ۱۸۰ میلیون تن افزایش خواهد یافت یعنی با ۱۲۵ میلیون تن تولید فعلی باید در افق ۱۴۰۶ به ۱۴۰، در سال ۱۴۱۰ به ۱۵۰ و در سال ۱۴۳۰ به ۱۸۰ میلیون تن دست یابیم تا بتوانیم امنیت غذایی پایدار را فراهم کنیم.
سهم شیلات در بهره‌وری سبد غذایی
بررسی‌ها نشان می‌دهد که بهره‌وری سبد غذایی مردم از محصولات شیلاتی را در حال حاضر قابل قبول نیست. فراهمی، دسترسی اقتصادی، سلامت و پایداری؛ چهار مؤلفه امنیت غذایی است و تولیدات شیلاتی ما در دسترسی اقتصادی با چالش‌های جدی مواجه‌اند که برای رفع آن باید ارزان‌سازی این محصولات در دستور کار قرار گیرد و بدیهی است که ارزان‌سازی با بکارگیری علم و فناوری قابل تحقق است.
از طرف دیگر کاهش خوراک‌دهی آبزی، اصلاح نژاد و تنوع شیلاتی را از مؤلفه‌های ارزان‌سازی فرآورده‌های شیلاتی به حساب می‌آیند. با اختصاص گونه‌های مختلف ماهی در سبد غذایی دهک‌های جامعه، ضمن فراهم‌سازی دسترسی اقتصادی مردم به فرآورده‌های شیلاتی؛ با افزایش مصرف محصولات آبزی، سلامت آحاد جامعه نیز تأمین می‌شود.
اهمیت ارزش افزوده بخش شیلات
محصولات شیلاتی نسبت به سایر پروتئین‌ها از ارزش افزوده بیشتری برخوردار است و تمام اجزای آن قابل استفاده است، این در حالی است که سهم شیلات از ۱۲۵ میلیون تن غذای تولیدی کشور، ۱.۳ درصد را شامل می‌شود و این میزان باید به ۳ درصد افزایش یابد و این مهم با متناسب‌سازی ظرفیت بخش خصوصی و دانشگاهی در کنار حوزه‌های اجرایی و برنامه سازماندهی شده در بازه زمانی ۴ ساله قابل دسترسی است.
کارشناسان می گویند افزایش ثروت ملی و ارتقای سلامت جامعه از مهمترین مزایای محصولات شیلاتی در کشور است. با تحول در خوراک آبزیان و تمرکز بر تولید واکسن و کیت بیماری آبزیان و پرورش انواع میکروجلبک و ماکروجلبک و استخراج رنگدانه، می‌توان ارزش افزوده را ارتقا داد. از طرف دیگر تمرکز بر ماهیان زینتی که مورد تقاضای فراوان در منطقه ماست، می‌تواند به عنوان یک ظرفیت تولید ثروت توسط مؤسسه تحقیقات شیلات کشور مورد توجه قرار گیرد و نیز فرآوری محصولات شیلاتی برای تولید صنایع آرایشی و بهداشتی از موارد قابل بررسی در این زمینه است.
ایجاد بازارهای تخصصی برای حذف دلال‌ها
کارشناسان و فعالان حوزه تولید و عرضه شیلات کشور معتقدند که در شرایط فعلی کشور ایجاد بازارهای تخصصی، حذف واسطه‌ها و عرضه مستقیم از مزرعه به بازار از جمله مهمترین اقداماتی است که می‌تواند موجب عرضه ماهی بدون واسطه باشد. با حذف دلال‌ها در بازارهای تخصصی شیلاتی نیز بستر لازم و مناسب جهت کاهش قیمت محصولات فراهم می‌شود. حذف واسطه‌ها از بازارهای شیلاتی یکی از برنامه‌هایی است که مسئولان سازمان شیلات کشور نیز درباره آن پیش از این صحبت کرده‌اند.
مورد دیگری که می‌تواند به کاهش قیمت محصولات شیلاتی و ارزان‌سازی آنها برای خانواده‌ها کمک کند، بهره گرفتن از ظرفیت فراوری‌های مختلف مرتبط در همان بازار تخصصی است. طی ماه‌های گذشته و با برنامه ریزی سازمان شیلات کشور، اولین و بزرگترین بازار تخصصی شیلات در استان لرستان راه‌اندازی شده است. سیدحسین حسینی، رئیس سازمان شیلات کشور نیز پیش از این اعلام کرده است که بیش از ۱۵ بازار در بخش‌های مختلف هم در حال اجراست و باید برسد به جایی که در هر منطقه بازار تخصصی داشته باشیم که نیازمند حمایت جدی است.
افزایش تولید داخلی محصولات شیلات
افزایش تولید در واحد سطح و به کارگیری نانو حباب و استفاده از مکانیزاسیون کمک می‌کند که هزینه تولید کم شود که در همه زمینه‌ها مانند خوراک آبزیان، بچه ماهی، تخم ماهی چشم زده مدیریت مزرعه کمک خواهد کرد و هزینه تولید پایین می‌آید که این برنامه ها در حال اجرا است. مسئولان سازمان شیلات کشور می‌گویند که زمانی تمام خوراک آبزیان وارد می‌شد اما اکنون ۹۸ درصد داخلی است و تنها ۲ درصد وارد می‌شود که آن هم مربوط به استارترها است. در ماهی تخم چشم زده که کاملا وابسته بودیم اکنون از ۵۰۰ میلیون قطعه مورد نیاز ۳۷۰ میلیون قطعه یعنی بیش از ۷۰ درصد تولید داخلی است. در حال حاضر تجهیزات آبزیان کاملا تولید داخلی است و ۹۰ درصد تجهیزات بنادر تولید هم در داخل تولید می‌شود.
به گزارش روزنامه دریایی اقتصاد سرآمد، هدف کلان بخش کشاورزی ایجاد «امنیت غذایی» و تدارک سفره‌های رنگین برای تغذیه کامل، سالم و متنوع هموطنان است. بخش شیلات، با توجه به منابع آب‌های داخلی و مرزهای دریایی کشور در شمال و جنوب، یکی از ارکان مهم در تحقق این هدف عالی ملی است. بدون تردید ماهی به عنوان «غذای سلامتی» می‌تواند و بایستی سهم بسزایی در این عرصه داشته باشد.
پائین بودن توان اقتصادی بخش قابل توجهی از جامعه، واقعیتی انکارناپذیر است و گران بودن نسبی محصولات شیلاتی، این غذای کم‌نظیر را از دسترس بخش قابل توجهی از خانوارها خارج نموده است. از جمله راهکارهای ممکن که می‌تواند به عنوان رویکرد اصلی در کانون توجه تمامی سازمان‌ها و مسئولین ذیربط در عرصه صنایع شیلاتی قرار گیرد، کاهش بهای فرآورده‌های آبزیان در کشور است.
شرط تحقق ارزان‌سازی شیلات
تحقق هدف کاهش بهای فرآورده‌های شیلاتی و ارزان‌سازی شیلات متناسب با توان خرید اقشار کم‌درآمد، علاوه بر افزایش استقبال از ماهی و فرآورده‌های شیلاتی و انتفاع عموم جامعه از فواید تغذیه‌ای مصرف آبزیان، به خودی خود افزایش بهره‌وری، افزایش سهم اشتغال، رونق اقتصادی این صنعت، و امکان حضور و تسخیر بازارهای خارجی را نیز به دنبال خواهد داشت.
قطعاً در حوزه‌های صید و آبزی‌پروری افزایش راندمان‌ها و کاهش هزینه‌ها راهگشا خواهد بود. در بخش بازار نیز به حداقل رسانی سودها، حذف لایه‌های واسطه با عرضه مستقیم و تبلیغات گسترده می‌توانند از راه حل‌های پیشنهادی باشند. اما در حوزه فرآوری و صنایع تبدیلی نیز با اتخاذ راهکارهایی می‌توان به کاهش قیمت تمام شده محصولات آبزیان دست یافت.
بهره‌برداری حداکثری از منابع شیلات
بهره‌برداری حداکثری از منابع شیلاتی کشور به نحوی که تمام آبزیان صید و تولید شده، و تمام اندام‌های آبزیان، در چرخه فرآوری وارد گردیده و ارزش‌افزوده ایجاد کند. در چنین شرایطی بدیهی به نظر می رسد که افزایش درآمد از این بخش موجب کاهش سود قابل انتظار از محصولات اصلی پروتئینی نظیر گوشت قرمز به تبع آن افزایش سود کل خواهد گردید.
توسعه صنایع تبدیلی در بخش شیلات و تنوع بخشی محصولات آبزیان به اشکال آماده طبخ و آماده مصرف، تولید بخش عظیمی از زائدات یا اندام‌های باقیمانده که در اصطلاح فرآورده‌های جانبی نامیده می‌شوند را در پی‌خواهد داشت که ممکن است تا 70 درصد وزن آبزی مورد استفاده را شامل گردد.
با توسعه و تکمیل زنجیره ارزش تولیدات از طریق بهره‌برداری هرچه بیشتر از فرآورده‌های جانبی آبزیان و ورود دادن این بخش به تولید محصولات با ارزش افزوده بالا با قابلیت‌های کاربرد در صنایع مختلف نظیر غذایی، دارویی، لوازم بهداشتی و آرایشی، پزشکی و امثال آن، موجبات کاهش بهای تمام شده محصولات اصلی شیلاتی فراهم گردیده و مزیت نسبی تجاری در عرصه‌های ملی و بین‌المللی افرایش خواهد یافت.
اهمیت غذایی شیلات در افق 1430
کارشناسان می گویند؛ امنیت غذایی در واقع رسالت دولت‌هاست و در کشور ما، عمود خیمه امنیت غذایی در وزارت جهاد کشاورزی قرار دارد. با احتساب افزایش جمعیت به ۱۰۳ میلیون نفر در ۴۰ سال آینده، نیاز غذایی جامعه به ۱۸۰ میلیون تن افزایش خواهد یافت یعنی با ۱۲۵ میلیون تن تولید فعلی باید در افق ۱۴۰۶ به ۱۴۰، در سال ۱۴۱۰ به ۱۵۰ و در سال ۱۴۳۰ به ۱۸۰ میلیون تن دست یابیم تا بتوانیم امنیت غذایی پایدار را فراهم کنیم.
سهم شیلات در بهره‌وری سبد غذایی
بررسی‌ها نشان می‌دهد که بهره‌وری سبد غذایی مردم از محصولات شیلاتی را در حال حاضر قابل قبول نیست. فراهمی، دسترسی اقتصادی، سلامت و پایداری؛ چهار مؤلفه امنیت غذایی است و تولیدات شیلاتی ما در دسترسی اقتصادی با چالش‌های جدی مواجه‌اند که برای رفع آن باید ارزان‌سازی این محصولات در دستور کار قرار گیرد و بدیهی است که ارزان‌سازی با بکارگیری علم و فناوری قابل تحقق است.
از طرف دیگر کاهش خوراک‌دهی آبزی، اصلاح نژاد و تنوع شیلاتی را از مؤلفه‌های ارزان‌سازی فرآورده‌های شیلاتی به حساب می‌آیند. با اختصاص گونه‌های مختلف ماهی در سبد غذایی دهک‌های جامعه، ضمن فراهم‌سازی دسترسی اقتصادی مردم به فرآورده‌های شیلاتی؛ با افزایش مصرف محصولات آبزی، سلامت آحاد جامعه نیز تأمین می‌شود.
اهمیت ارزش افزوده بخش شیلات
محصولات شیلاتی نسبت به سایر پروتئین‌ها از ارزش افزوده بیشتری برخوردار است و تمام اجزای آن قابل استفاده است، این در حالی است که سهم شیلات از ۱۲۵ میلیون تن غذای تولیدی کشور، ۱.۳ درصد را شامل می‌شود و این میزان باید به ۳ درصد افزایش یابد و این مهم با متناسب‌سازی ظرفیت بخش خصوصی و دانشگاهی در کنار حوزه‌های اجرایی و برنامه سازماندهی شده در بازه زمانی ۴ ساله قابل دسترسی است.
کارشناسان می گویند افزایش ثروت ملی و ارتقای سلامت جامعه از مهمترین مزایای محصولات شیلاتی در کشور است. با تحول در خوراک آبزیان و تمرکز بر تولید واکسن و کیت بیماری آبزیان و پرورش انواع میکروجلبک و ماکروجلبک و استخراج رنگدانه، می‌توان ارزش افزوده را ارتقا داد. از طرف دیگر تمرکز بر ماهیان زینتی که مورد تقاضای فراوان در منطقه ماست، می‌تواند به عنوان یک ظرفیت تولید ثروت توسط مؤسسه تحقیقات شیلات کشور مورد توجه قرار گیرد و نیز فرآوری محصولات شیلاتی برای تولید صنایع آرایشی و بهداشتی از موارد قابل بررسی در این زمینه است.
ایجاد بازارهای تخصصی برای حذف دلال‌ها
کارشناسان و فعالان حوزه تولید و عرضه شیلات کشور معتقدند که در شرایط فعلی کشور ایجاد بازارهای تخصصی، حذف واسطه‌ها و عرضه مستقیم از مزرعه به بازار از جمله مهمترین اقداماتی است که می‌تواند موجب عرضه ماهی بدون واسطه باشد. با حذف دلال‌ها در بازارهای تخصصی شیلاتی نیز بستر لازم و مناسب جهت کاهش قیمت محصولات فراهم می‌شود. حذف واسطه‌ها از بازارهای شیلاتی یکی از برنامه‌هایی است که مسئولان سازمان شیلات کشور نیز درباره آن پیش از این صحبت کرده‌اند.
مورد دیگری که می‌تواند به کاهش قیمت محصولات شیلاتی و ارزان‌سازی آنها برای خانواده‌ها کمک کند، بهره گرفتن از ظرفیت فراوری‌های مختلف مرتبط در همان بازار تخصصی است. طی ماه‌های گذشته و با برنامه ریزی سازمان شیلات کشور، اولین و بزرگترین بازار تخصصی شیلات در استان لرستان راه‌اندازی شده است. سیدحسین حسینی، رئیس سازمان شیلات کشور نیز پیش از این اعلام کرده است که بیش از ۱۵ بازار در بخش‌های مختلف هم در حال اجراست و باید برسد به جایی که در هر منطقه بازار تخصصی داشته باشیم که نیازمند حمایت جدی است.
افزایش تولید داخلی محصولات شیلات
افزایش تولید در واحد سطح و به کارگیری نانو حباب و استفاده از مکانیزاسیون کمک می‌کند که هزینه تولید کم شود که در همه زمینه‌ها مانند خوراک آبزیان، بچه ماهی، تخم ماهی چشم زده مدیریت مزرعه کمک خواهد کرد و هزینه تولید پایین می‌آید که این برنامه ها در حال اجرا است. مسئولان سازمان شیلات کشور می‌گویند که زمانی تمام خوراک آبزیان وارد می‌شد اما اکنون ۹۸ درصد داخلی است و تنها ۲ درصد وارد می‌شود که آن هم مربوط به استارترها است. در ماهی تخم چشم زده که کاملا وابسته بودیم اکنون از ۵۰۰ میلیون قطعه مورد نیاز ۳۷۰ میلیون قطعه یعنی بیش از ۷۰ درصد تولید داخلی است. در حال حاضر تجهیزات آبزیان کاملا تولید داخلی است و ۹۰ درصد تجهیزات بنادر تولید هم در داخل تولید می‌شود.