ادامه از صفحه 1
بر این اساس متخصصان و نظریه پردازان توسعه موضوع متنوع سازی (diversification) را در تجارت خارجی به عنوان اساسی ترین ابزار مدیریت ریسک این حوزه ترویج و تجویز می کنند.
متنوع سازی همانطور که بر متنوع سازی حوزه های تجارت خارجی دلالت می کند (و در ادبیات اقتصادی در قالب نفی و رد اقتصادهای تک محصولی دیده می شود)؛ مسئله متنوع سازی شرکای تجاری نیز را نیز در بر می گیرد.
یکی از مهم ترین هزینه های دوره قبلی تحریم های اقتصادی ایران، افزایش آسیب پذیری و شکنندگی اقتصاد کشور بواسطه کاهش تنوع در سبد طرفهای تجارت خارجی بود.در این دوره، بر اساس آمارها، بیش از 30 درصد تجارت خارجی ایران، به صورت مستقیم با دو کشور چین و روسیه صورت می گرفت؛ و با در نظر گرفتن بخشی از تجارت فرامرزی، که به دلیل ارایه گواهی مبدا مجدد، در آمارها نادیده گرفته می شد؛ عملا قریب به 40 درصد تجارت خارجی ایران ، در انحصارچین و روسیه بوده است.
علاوه بر مسئله تاثیرپذیری از ریسکهای محیطی طرف تجاری بواسطه کاهش تنوع شرکا، در مورد مشخص چین، مقایسه سهم ایران در صادارت این کشور، یعنی حدود 1 درصد، با سهم این کشور در واردات ایران،یعنی حدود 35 درصد، نشان می دهد به لحاظ استراتژیک تجار ایرانی در برابر کژمنشی های شرکای چینی شان عملا بی دفاع هستند؛ و برای ایجاد یک موازنه مطلوب باید به عرف بین المللی پذیرفته شده در مورد متنوع سازی و کنترل سقف سهم هر شریک تجاری به سطح 10 تا 15 درصد از سبد تجارت خارجی بازگشت.
توافق برجام، این امید را به وجود آورد که بازرگانان ایرانی بتوانند با خلق روابط جدید یا احیای روابط آسیب دیده از تحریمها، تنوع مطلوب و مورد نیاز را به سبد تجارت خارجی کشور بازگردانند؛ رفت و آمد هیات های تجاری از کشورهای مختلف و بلوکهای اقتصادی،سیاسی و جغرافیایی متنوع به اتاق بازرگانی ایران در ماه های پس از امضای برجام نیز، این امید را تقویت می کرد؛ اما، این روزها بواسطه خروج یکطرفه دولت امریکا از توافق یاد شده، این روند با اختلالات جدی مواجه است.
امروز فرصت های طلایی برای توسعه تجارت با برخی کشورهای منطقه بویژه عراق، عمان و افغانستان به وجود آمده است؛ که می تواند گره شوک کاهش حجم تجارت خارجی ایران در اثر تحریمها را قدری سست کند؛اما باید هشیار بود که اتکای گسترده و بی حساب به این شرکای تجاری باطل السحر تحریمها نیست. طبیعی است که بخش خصوصی باید از همه ظرفیت هایی که در تعامل با این کشورها وجود دارد استفاده کند. اما در عین حال، سیاست گذاران اقتصادی کشور باید مراقبت کنند که مسیر تجارت با دیگر کشورها نیز مفتوح بماند. چرا که ریسک انحصار تجارت خارجی با یکی دو کشور، در کمین اقتصاد ایران است. این ریسک، تاب آوری اقتصاد ایران را در شرایط تلاطم شرکای تجاری اصلی به شدت کاهش می دهد و هرگونه نوسان در شرایط اقتصادی- سیاسی و حتی اجتماعی کشورهای یادشده، می تواند به صورت مستقیم آرامش و رشد اقتصادی ایران را تهدید کند.
نکته اینجاست که متنوع‌سازی تجارت خارجی، به‌عنوان یک اصل دائمی مورد توجه قرار گیرد و مسایلی مانند بی اعتنایی برخی کشورها همسایه نسبت به تحریم های امریکایی، ما را از این اصل اقتصادی مهم غافل نکند.