«روزنامه دریایی سرآمد» گزارش می‌دهد؛
خیز دولت برای مردمی‌سازی بنادر
آشتی« شهر بندر» در سواحل ایران تحقق می یابد؟
گروه اقتصاد دریا - امید اسماعیلی- در حاشیه بازدیدهای اعضای هیات دولت چهاردهم از ظرفیت‌های موجود در جنوب استان سیستان و بلوچستان، زمزمه‌هایی مبنی بر جانمایی برای احداث بنادر جدید هم شنیده شد. براساس صحبت‌های مطرح شده از سوی اعضای دولت به نظر می‌رسد که برنامه‌ریزی‌های آنها برای ایجاد بنادر جدید، همسو با حفظ هویت جامعه محلی و درگیر کردن آنها در رونق بنادر است. به نظر می‌رسد هرچند دیر، اما حرکت بنادر ایران برای تبدیل شدن به «شهر بندر» در حال آغاز شدن است.
به گزارش روزنامه دریایی اقتصاد سرآمد، «در بندر چابهار همزمان با طرح توسعه و اتصال خطوط ریلی به آن، توجه به معیشت مردم در اولویت قرار دارد. برای جلوگیری از آسیب‌رساندن به معیشت مردم، طرح توسعه بندر شهید بهشتی تا مرحله دوم پیگیری میشود و به دنبال مکان‌یابی بنادر دیگر در این منطقه هستیم». این جملات، بخشی از صحبت‌های فرزانه صادق، وزیر راه و شهرسازی در جریان بازدید میدانی به همراه مسعود پزشکیان، رئیس جمهور از بندر شهید بهشتی چابهار است.
توجه به موضوع نقش جوامع محلی ساکن در محدوده اطراف بنادر تجاری کشور، موضوعی است که در تمام سال‌های گذشته کمتر مورد توجه قرار داشته است. بسیاری معتقدند که بنادر تجاری ایران از همان ابتدای تاسیس خود را در حصاری دور از مردم و شهرها حبس کردند و همین مساله به مرور زمان تبدیل به یکی از نقاط ضعف بنادر کشور شد. حضور فعال مردم در فعالیت‌ها و فرآیندهای اقتصادی بنادر موضوعی است که می‌تواند زمینه‌ساز رونق بیشتر بنادر باشد. رونق این بنادر تجاری اگر با نقش‌آفرینی مردم صورت گیرد، می‌تواند به بهبود وضعیت اقتصادی و معیشتی ساکنان حاشیه بنادر باشد.
برنامه دولت چهاردهم در جانمایی بنادر جدید در استان سیستان بلوچستان اگر انطور که وزیر راه و شهرسازی وعده داده است با در نظر گرفتن معیشت جامعه محلی ساکن آن منطقه باشد و بتواند زمینه‌ساز حضور فعال گروه‌های مختلف مردم در بنادر را فراهم کند، شاید تبدیل به نخستین گام‌های اجرایی برای «مردمی‌سازی بنادر» کشور و همچنین تلاشی مثبت جهت ایجاد «شهر بندر» در حاشیه خلیج فارس و دریای عمان باشد.
مردمی‌سازی اقتصاد به چه معناست؟
سال‌هاست که «مردمی‌سازی اقتصاد» در جامعه مطرح شده و از آن به‌عنوان راهکاری برای پیشرفت اقتصادی کشور یاد میشود. منظور از اقتصاد مردم‌محور، اقتصادی است که در آن مردم محور فعالیت های اقتصادی قرار دارند؛ به عبارت بهتر، اقتصادی مردم‌محور است که در آن حضور آگاهانه، داوطلبانه، فعالانه، جمعی و فردی و متناسب با توان و ظرفیت هر یک از اقشار جامعه، در تمامی عرصه‌های اقتصادی کشور، در سه ساحت تصمیم‌سازی، تصمیم‌گیری و اقدام محقق شده باشد و برآیند این حضور منجر به ایجاد ارزش افزوده و شکوفایی اقتصادی در مسیر تحقق اهداف کلان اجتماع شود. کارشناسان معتقدند که راه‌های مختلفی وجود دارد که بخواهیم اقتصاد را مردمی کنیم. به عبارت ساده تر، برای افزایش مشارکت مردم در اقتصاد، راه‌های گسترده‌ای از سوی اقتصادهای مختلف دنبال و نتایج مختلفی در این راستا کسب شده است. اگر بخواهیم اقتصاد ایران را مردمی کنیم، باید دولت جای خود را به مردم و بنگاه‌های خصوصی دهد، مشروط بر اینکه جایی که دولت خارج می شود و بنگاه‌ها و مردم قرار است جای آن را بگیرند لازم است دولت نظارت خود را دوچندان کند؛ در غیر این صورت منجر به سوءاستفاده بنگاه از مباحث اقتصادی میشود.
حرکت اقتصاد دریا به سوی مردم
از سوی دیگر نقش حکمرانی مردم و توزیع گسترده قدرت در جامعه برای دستیابی به اقتصاد مردمی به عنوان یکی از راهکارهای افزایش اعتماد به سیستم اداره کشور و همچنین رشد سرمایه اجتماعی، مدت‌هاست مورد توجه بخش های مختلف حاکمیت قرار گرفته است. در این میان اصلی ترین تحول می تواند تغییر رویکرد دولت ها از دولت پاروزن به دولت سکاندار، از دولت رقیب مردم به دولت حامی، از دولت منبع محور به دولت بهره ور و از دولت مجوزمحور به دولت ثبت محور باشد. اقتصاد مردمی که سال هاست در ادبیات سیاسی جمهوری اسلامی ایران مطرح شده، جنبه های مختلف مدیریتی دارد که نیازمند بهره گیری از تجربیات بین المللی موفق در این زمینه است.
نقش شهر بندرها در توسعه جوامع محلی
برهم خوردن توازن منطقه‌ای در کشور، یکی از موانع اصلی بر سر راه توسعه ملی به شمار می‌رود که محصول آن شکل‌گیری یک نظام شهری ناکارآمد و از هم گسیخته است. این در حالی است که کشور ایران دارای ظرفیت قابل توجهی درت وسعه شهرهای ساحلی است اما کماکان بسیاری از شهر بندرهای ایرانی از لحاظ مدیریتی واقتصادی، وابسته به تصمیمات مرکز هستند و انگونه که باید نتوانسته‌اند از فرصت‌ها و ظرفیت‌های بندرگاهی خود استفاده کنند. از طرف دیگر بنادر و شهرهایی که در همجوار آنها واقع شدهاند، با تغییرات قابل توجهی روبرو هستند. ارتباط میان شهر و بندر، رابطه بسیار پیچیده‌‌ای است که تاثیرات چندجانبه در ابعاد مختلف فرهنگی-اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی را شامل میشود. شهرهای بندری، میراث تاریخی غنی دارند، اما در شرایط متغیر اقتصادی که اغلب از سمت دریا و تجارت دریایی بر شهر-بندرها تحمیل شده است، مجبور شدهاند امکانات و شکل ظاهری شهری خود را تغییر دهند تا بتوانند با چالشهای جدید محلی، ملی و بین‌‌المللی روبرو شوند. کارشناسان می‌گویند برای برون رفت از چالشهای پیش روی بندر شهرها در ایران، بهرهگیری از تجربیات دیگر شهر-بندرها و فعالیت در چارچوب دستور کار جهانی توسعه پایدار امری اجتناب‌‌ناپذیر
است.
اهمیت ایجاد تعامل بین شهرها و بنادر
بنادر در کشورهای مختلف دنیا جایگاه بی نظیری دارند و شهر اصلی اقتصادی به شمار می روند اما متاسفانه در کشور ما کماکان چنین رویکردی وجود ندارد و نتوانسته ایم از این فرصت به نحو مطلوب استفاده کنیم. در مسیر این توسعه یکی از مسائل مهم، اتصال هرچه سریع تر بنادر کشور به ریل است. هرچند در حال حاضر در کشور دارای بنادری هستیم که به ریل متصل شدهاند اما مهم است این اتفاق در مورد سایر بنادر و برنامه‌های آتی در زمینه جانمایی بنادر جدید نیز مورد توجه ویژه قرار گیرد و از زمان آغاز عملیات اجرایی آنها، هرچه زودتر برای به پایان رسیدن و اتصال آنها به شبکه ریلی کشور تصمیم‌سازی شود. در این مسیر توسعه بنادر کشور یکی دیگر از موارد لایروبی و حل مسائل ترافیکی در بنادر کشور است که این موضوع به رشد و شکوفایی آنها خواهد انجامید.
ویژگی‌های شهر بندرها چیست؟
فراهم کردن دسترسی آسان به کالا و خدمات برای شهروندان و همچنین ایجاد فرص های امرار معاش برای آنها همسو با توسعه فعالیت‌های بندری که منجر به افزایش اشتغال ساکنان و کاهش فقر در شهر از مهمترین اهداف ایجاد شهر بندرهاست. از طرف دیگر ترکیب خدمات و کارکرد شهر با بندر، توانایی رقابت برای جذب سرمایه‌گذاران و مهاجران را افزایش خواهد داد و با افزایش تولید ناخالص داخلی شهر، ارزش اقتصادی شهر-بندر افزایش پیدا می‌کند. همچنین به جهت برخورداری شهر از بندر به عنوان کانون تجارت، با گسترش خطوط مواصلاتی با شهرها و روستاها و مناطق پیرامونی، دسترسی به بازارها تسهیل و موجب رونق اقتصادی بیشتر شهر-بندر میشود. همچنین با بهرهگیری از فناوری‌‌های نوین در استفاده از ظرفیت زیرساخت‌‌های طبیعی و ایجادی بندر، صرفه‌جویی در مصرف انرژی برای ساکنان پیرامونی بندر را پدید خواهد آورد. یکی دیگر از ویژگی‌های مهم این است که با تعریف مشاغل متنوع شهری- بندری، حضور زنان در را در مشاغل مربوطه افزایش و به برابری جنسیتی عینیت بخشد. همچنین با ایجاد مسیرهای پیاده و تفرجگاه‌های عمومی در محدوده بنادر، به حق دسترسی مردم به دریا و آب هویت داده و سلامت روانی و فیزیکی مردم کمک کند.
گروه اقتصاد دریا - امید اسماعیلی- در حاشیه بازدیدهای اعضای هیات دولت چهاردهم از ظرفیت‌های موجود در جنوب استان سیستان و بلوچستان، زمزمه‌هایی مبنی بر جانمایی برای احداث بنادر جدید هم شنیده شد. براساس صحبت‌های مطرح شده از سوی اعضای دولت به نظر می‌رسد که برنامه‌ریزی‌های آنها برای ایجاد بنادر جدید، همسو با حفظ هویت جامعه محلی و درگیر کردن آنها در رونق بنادر است. به نظر می‌رسد هرچند دیر، اما حرکت بنادر ایران برای تبدیل شدن به «شهر بندر» در حال آغاز شدن است.
به گزارش روزنامه دریایی اقتصاد سرآمد، «در بندر چابهار همزمان با طرح توسعه و اتصال خطوط ریلی به آن، توجه به معیشت مردم در اولویت قرار دارد. برای جلوگیری از آسیب‌رساندن به معیشت مردم، طرح توسعه بندر شهید بهشتی تا مرحله دوم پیگیری میشود و به دنبال مکان‌یابی بنادر دیگر در این منطقه هستیم». این جملات، بخشی از صحبت‌های فرزانه صادق، وزیر راه و شهرسازی در جریان بازدید میدانی به همراه مسعود پزشکیان، رئیس جمهور از بندر شهید بهشتی چابهار است.
توجه به موضوع نقش جوامع محلی ساکن در محدوده اطراف بنادر تجاری کشور، موضوعی است که در تمام سال‌های گذشته کمتر مورد توجه قرار داشته است. بسیاری معتقدند که بنادر تجاری ایران از همان ابتدای تاسیس خود را در حصاری دور از مردم و شهرها حبس کردند و همین مساله به مرور زمان تبدیل به یکی از نقاط ضعف بنادر کشور شد. حضور فعال مردم در فعالیت‌ها و فرآیندهای اقتصادی بنادر موضوعی است که می‌تواند زمینه‌ساز رونق بیشتر بنادر باشد. رونق این بنادر تجاری اگر با نقش‌آفرینی مردم صورت گیرد، می‌تواند به بهبود وضعیت اقتصادی و معیشتی ساکنان حاشیه بنادر باشد.
برنامه دولت چهاردهم در جانمایی بنادر جدید در استان سیستان بلوچستان اگر انطور که وزیر راه و شهرسازی وعده داده است با در نظر گرفتن معیشت جامعه محلی ساکن آن منطقه باشد و بتواند زمینه‌ساز حضور فعال گروه‌های مختلف مردم در بنادر را فراهم کند، شاید تبدیل به نخستین گام‌های اجرایی برای «مردمی‌سازی بنادر» کشور و همچنین تلاشی مثبت جهت ایجاد «شهر بندر» در حاشیه خلیج فارس و دریای عمان باشد.
مردمی‌سازی اقتصاد به چه معناست؟
سال‌هاست که «مردمی‌سازی اقتصاد» در جامعه مطرح شده و از آن به‌عنوان راهکاری برای پیشرفت اقتصادی کشور یاد میشود. منظور از اقتصاد مردم‌محور، اقتصادی است که در آن مردم محور فعالیت های اقتصادی قرار دارند؛ به عبارت بهتر، اقتصادی مردم‌محور است که در آن حضور آگاهانه، داوطلبانه، فعالانه، جمعی و فردی و متناسب با توان و ظرفیت هر یک از اقشار جامعه، در تمامی عرصه‌های اقتصادی کشور، در سه ساحت تصمیم‌سازی، تصمیم‌گیری و اقدام محقق شده باشد و برآیند این حضور منجر به ایجاد ارزش افزوده و شکوفایی اقتصادی در مسیر تحقق اهداف کلان اجتماع شود. کارشناسان معتقدند که راه‌های مختلفی وجود دارد که بخواهیم اقتصاد را مردمی کنیم. به عبارت ساده تر، برای افزایش مشارکت مردم در اقتصاد، راه‌های گسترده‌ای از سوی اقتصادهای مختلف دنبال و نتایج مختلفی در این راستا کسب شده است. اگر بخواهیم اقتصاد ایران را مردمی کنیم، باید دولت جای خود را به مردم و بنگاه‌های خصوصی دهد، مشروط بر اینکه جایی که دولت خارج می شود و بنگاه‌ها و مردم قرار است جای آن را بگیرند لازم است دولت نظارت خود را دوچندان کند؛ در غیر این صورت منجر به سوءاستفاده بنگاه از مباحث اقتصادی میشود.
حرکت اقتصاد دریا به سوی مردم
از سوی دیگر نقش حکمرانی مردم و توزیع گسترده قدرت در جامعه برای دستیابی به اقتصاد مردمی به عنوان یکی از راهکارهای افزایش اعتماد به سیستم اداره کشور و همچنین رشد سرمایه اجتماعی، مدت‌هاست مورد توجه بخش های مختلف حاکمیت قرار گرفته است. در این میان اصلی ترین تحول می تواند تغییر رویکرد دولت ها از دولت پاروزن به دولت سکاندار، از دولت رقیب مردم به دولت حامی، از دولت منبع محور به دولت بهره ور و از دولت مجوزمحور به دولت ثبت محور باشد. اقتصاد مردمی که سال هاست در ادبیات سیاسی جمهوری اسلامی ایران مطرح شده، جنبه های مختلف مدیریتی دارد که نیازمند بهره گیری از تجربیات بین المللی موفق در این زمینه است.
نقش شهر بندرها در توسعه جوامع محلی
برهم خوردن توازن منطقه‌ای در کشور، یکی از موانع اصلی بر سر راه توسعه ملی به شمار می‌رود که محصول آن شکل‌گیری یک نظام شهری ناکارآمد و از هم گسیخته است. این در حالی است که کشور ایران دارای ظرفیت قابل توجهی درت وسعه شهرهای ساحلی است اما کماکان بسیاری از شهر بندرهای ایرانی از لحاظ مدیریتی واقتصادی، وابسته به تصمیمات مرکز هستند و انگونه که باید نتوانسته‌اند از فرصت‌ها و ظرفیت‌های بندرگاهی خود استفاده کنند. از طرف دیگر بنادر و شهرهایی که در همجوار آنها واقع شدهاند، با تغییرات قابل توجهی روبرو هستند. ارتباط میان شهر و بندر، رابطه بسیار پیچیده‌‌ای است که تاثیرات چندجانبه در ابعاد مختلف فرهنگی-اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی را شامل میشود. شهرهای بندری، میراث تاریخی غنی دارند، اما در شرایط متغیر اقتصادی که اغلب از سمت دریا و تجارت دریایی بر شهر-بندرها تحمیل شده است، مجبور شدهاند امکانات و شکل ظاهری شهری خود را تغییر دهند تا بتوانند با چالشهای جدید محلی، ملی و بین‌‌المللی روبرو شوند. کارشناسان می‌گویند برای برون رفت از چالشهای پیش روی بندر شهرها در ایران، بهرهگیری از تجربیات دیگر شهر-بندرها و فعالیت در چارچوب دستور کار جهانی توسعه پایدار امری اجتناب‌‌ناپذیر
است.
اهمیت ایجاد تعامل بین شهرها و بنادر
بنادر در کشورهای مختلف دنیا جایگاه بی نظیری دارند و شهر اصلی اقتصادی به شمار می روند اما متاسفانه در کشور ما کماکان چنین رویکردی وجود ندارد و نتوانسته ایم از این فرصت به نحو مطلوب استفاده کنیم. در مسیر این توسعه یکی از مسائل مهم، اتصال هرچه سریع تر بنادر کشور به ریل است. هرچند در حال حاضر در کشور دارای بنادری هستیم که به ریل متصل شدهاند اما مهم است این اتفاق در مورد سایر بنادر و برنامه‌های آتی در زمینه جانمایی بنادر جدید نیز مورد توجه ویژه قرار گیرد و از زمان آغاز عملیات اجرایی آنها، هرچه زودتر برای به پایان رسیدن و اتصال آنها به شبکه ریلی کشور تصمیم‌سازی شود. در این مسیر توسعه بنادر کشور یکی دیگر از موارد لایروبی و حل مسائل ترافیکی در بنادر کشور است که این موضوع به رشد و شکوفایی آنها خواهد انجامید.
ویژگی‌های شهر بندرها چیست؟
فراهم کردن دسترسی آسان به کالا و خدمات برای شهروندان و همچنین ایجاد فرص های امرار معاش برای آنها همسو با توسعه فعالیت‌های بندری که منجر به افزایش اشتغال ساکنان و کاهش فقر در شهر از مهمترین اهداف ایجاد شهر بندرهاست. از طرف دیگر ترکیب خدمات و کارکرد شهر با بندر، توانایی رقابت برای جذب سرمایه‌گذاران و مهاجران را افزایش خواهد داد و با افزایش تولید ناخالص داخلی شهر، ارزش اقتصادی شهر-بندر افزایش پیدا می‌کند. همچنین به جهت برخورداری شهر از بندر به عنوان کانون تجارت، با گسترش خطوط مواصلاتی با شهرها و روستاها و مناطق پیرامونی، دسترسی به بازارها تسهیل و موجب رونق اقتصادی بیشتر شهر-بندر میشود. همچنین با بهرهگیری از فناوری‌‌های نوین در استفاده از ظرفیت زیرساخت‌‌های طبیعی و ایجادی بندر، صرفه‌جویی در مصرف انرژی برای ساکنان پیرامونی بندر را پدید خواهد آورد. یکی دیگر از ویژگی‌های مهم این است که با تعریف مشاغل متنوع شهری- بندری، حضور زنان در را در مشاغل مربوطه افزایش و به برابری جنسیتی عینیت بخشد. همچنین با ایجاد مسیرهای پیاده و تفرجگاه‌های عمومی در محدوده بنادر، به حق دسترسی مردم به دریا و آب هویت داده و سلامت روانی و فیزیکی مردم کمک کند.