استفاده از اقتصاد هوشمند برای نوآوری در حکمرانی خوب
مرتضی فاخری - حکمرانی را می‌توان به فرآیند تصمیم‌گیری و اجرای تصمیمات در یک سازمان، جامعه یا کشور دانست که شامل سازوکارها، فرآیندها و نهادهایی می‌باشد که از طریق آنها شهروندان، گروه‌ها و نهادها منافع خود را دنبال کرده و اختلافات را حل می‌کنند. به گزارش روزنامه دریایی اقتصاد سرآمد، مرتضی فاخری، دکتری مدیریت بازرگانی در نوشتاری اختصاصی برای روزنامه دریایی اقتصاد سرآمد به بررسی ویژگی‌های «حکمرانی خوب» با استفاده از ظرفیت‌های اقتصاد هوشمند در جهان امروز پرداخته است. این نوشتار را در ادامه می‌خوانید:
در میان انواع حکمرانی ها، حکمرانی خوب را می‌توان در نوع خود از بهترین‌ها دانست که به معنای مدیریت مؤثر، عادلانه و شفاف منابع یک جامعه یا سازمان است که منجر به توسعه پایدار و رفاه عمومی می‌شود. هدف حکمرانی خوب، ایجاد شرایطی است که در آن منابع جامعه به طور عادلانه و مؤثر توزیع شده و منافع عمومی به حداکثر خود رسانده شود. این مفهوم در سطوح مختلف، از دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی تا نهادهای محلی و شرکت‌ها، کاربرد دارد.
مزایای حکمرانی خوب
از برتری‌ها و مزایای حکمرانی خوب می‌توان به کاهش فساد اداری و مالی، افزایش اعتماد عمومی به دولت و نهادها، بهبود خدمات عمومی و رفاه اجتماعی، رشد اقتصادی پایدار، کاهش نابرابری‌های اجتماعی و اقتصادی، تقویت دموکراسی و مشارکت شهروندی اشاره کرد که هر کدام از این موارد داری شرایط و امتیازات بالقوه ای هستند که می‌توانند به عنوان نماد یک حکمرانی خوب از آنها استفاده مطلوب نمود که به عنون نمونه موفق در دنیا می‌توان به کشورهای اسکاندیناوی همچون نروژ، سوئد و دانمارک به دلیل شفافیت، پاسخگویی و مشارکت بالا و کشوری مثل سنگاپور به دلیل کارایی بالا در عملکرد دولت و کاهش فساد، اشاره نمود.
حکمرانی خوب شرط افزایش کارایی
بنابراین، حکمرانی خوب نه تنها به افزایش کارایی دولت کمک می‌کند، بلکه موجب افزایش سرمایه اجتماعی و اعتماد عمومی نیز می‌شود. با اجرای اصول حکمرانی خوب، دولت‌ها می‌توانند فضایی را برای مشارکت فعال شهروندان فراهم کنند و زمینه را برای توسعه پایدار اقتصادی و اجتماعی مهیا سازند. این اصول را می‌توان با رعایت موازینی همچون تقویت نهادهای دموکراتیک و نظارتی، افزایش شفافیت و دسترسی به اطلاعات، مبارزه با فساد از طریق قوانین سخت‌گیرانه و اجرای آنها، تشویق مشارکت شهروندان در فرآیندهای تصمیم‌گیری، آموزش و آگاهی‌بخشی به جامعه درباره حقوق و مسئولیت‌های خود و در نهایت با ایجاد سیستم‌های پاسخگویی و نظارت مستقل، به حد قابل رضایت و مطلوبی در سطح عمومی جامعه رساند.
موانع بزرگ برای حکمرانی خوب
بزرگترین موانع موجود در راه اجرای مناسب حکمرانی خوب؛ فساد اداری (که می‌تواند مانع اجرای مؤثر اصول حکمرانی خوب شود)، کمبود منابع مالی (برای سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های لازم) و عدم شفافیت (که ممکن است منجر به بی‌اعتمادی عمومی گردد) می‌باشد که هر کدام می‌تواند با حساسیت ایجاد شده در جامعه، اختلال گسترده ای در روند اجرای دقیق آن ایجاد نماید.
شرایط رشد و پیشرفت فن‌آوری
حال که بینش مختصری نسبت به حکمرانی خوب و موانع تداوم آن در جوامع پیدا نمودیم باید بدانیم که نوآوری را در حکمرانی خوب، می‌توان با توجه به رشد و ارتقاء فن آوری و پیشرفت سطوح فکری و خلاقیت اجتماعی هر جامعه ای همراه با توان بین الملل آن هم در نظر گرفت که بهترین نمونه بارز، تطبیق اقتصاد با هوشمند سازی آن در همه عرصه های مرتبط در سطوح جهانی می‌باشد. این یعنی نوآوری در حکمرانی خوب با اقتصاد هوشمند. همان رویکردی که در حکمرانی برای افزایش کارایی، شفافیت و مشارکت شهروندان در تصمیم‌گیری‌ها شاهد بودیم با توان مضاعف تر و در راستای همراهی اقتصاد هوشمند می‌توان با استفاده از فن آوری های نوین و روش های مدرن برای بهبود فرآیندهای حکومتی و اقتصادی در پیش گرفت.
جایگاه حکمرانی در علم اقتصاد
در علم اقتصاد به این نوع از حکمرانی که بر پایه استفاده از اقتصاد هوشمند به مدارج بالای ترقی و پیشرفت می‌رسد «حکمرانی هوشمند» گفته می‌شود که هدف اصلی و غایی آن، تسهیل فرآیندهای حکومتی بر اساس استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) و بهره گیری از هوشمندانه ترین نوع از حالت فن آوری روز می‌باشد که با تمرکز بیشتر و دقیق تر در آن، می‌توان با تصمیم‌گیری های مهم که مبتنی بر داده‌ها برای تحلیل و پیش‌بینی روندها و نیازهای جامعه همراه با مشارکت شهروندان برای فراهم کردن بسترهایی در جهت همراهی در تصمیم‌گیری‌های عمومی و در نهایت شفافیت و پاسخگویی برای ایجاد سیستم‌هایی که به شهروندان امکان دسترسی به اطلاعات و نظارت بر عملکرد دولت را می‌دهد، تأثیر گذاری بالایی داشته باشد.
ما در این نوع حکمرانی به مدیریت منابع بهینه برای استفاده از داده‌های بزرگ و تحلیل آنها در راستای مدیریت بهتر منابع طبیعی و اقتصادی و همچنین ایجاد فرصت‌های شغلی جدید در راستای توسعه مشاغل جدید در حوزه فناوری اطلاعات، خدمات دیجیتال و نوآوری‌های اجتماعی و در نهایت پایداری اقتصادی برای تمرکز بر راهکارهایی که منجر به کاهش انتشار کربن و حفظ محیط زیست می‌شود، نیاز داریم.
پیاده‌سازی حکمرانی خود با اقتصاد هوشمند
البته باید توجه داشته باشیم با وجود مزایای بسیار زیاد، پیاده‌سازی حکمرانی خوب با تلفیق اقتصاد هوشمند با چالش‌هایی نیز همراه است که مهم ترین آن را می‌توان در کمبود منابع مالی دانست که بسیاری از دولت‌ها با این نوع از محدودیت‌های مالی برای سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین، مواجه بوده و هستند. در ضمن باید به فقدان مدل‌های تجاری پایدار نیز اشاره نمود که با رفع آن از طرف اندیشمندان و صاحبنظران اقتصادی، نیاز به توسعه مدل‌هایی که بتوانند هزینه‌های جمع‌آوری و پردازش داده‌ها را پوشش دهند نیز، مرتفع خواهد شد. در نهایت باید به دسترسی محدود به کارشناسان ماهر و متخصص و کمبود نیروی انسانی کاردان در زمینه فناوری هوشمند اطلاعات، اشاره نمود.
چالش توسعه نابرابر در جهان
اما چالش بزرگتر در این مورد، توسعه نابرابر و نامتوازن در سطح کشورهای جهان می‌باشد. این در حالی است که برخی از کشورها در پذیرش فن آوری های هوشمند پیشرفت کرده‌اند، اما کشورهای دیگر با چالش‌های جدی مواجه هستند. برای مثال، کشورهای حاشیه خلیج فارس، سرمایه‌گذاری‌های کلانی در این زمینه انجام داده‌اند، در حالی که کشورهای فقیرتر منطقه، هنوز در مراحل ابتدایی راه قرار دارند.
نتیجه گیری
در پایان، می‌توان اعلام کرد که نوآوری در حکمرانی خوب با اقتصاد هوشمند می‌تواند به عنوان یک راهبرد کلیدی برای توسعه پایدار و بهبود کیفیت زندگی شهروندان مطرح شود. با توجه به پیشرفت‌های سریع فناوری، نیاز به ایجاد زیرساخت‌های مناسب و فرهنگ‌سازی در این زمینه نیز بیش از پیش احساس می‌شود.