«روزنامه دریایی سرآمد» بررسی کرد؛
پاکستان در رویای توسعه اقتصاد دریایی
پاکستان برای افزایش تاب‌آوری اقتصادی به دنبال توسعه دریایی است
گروه دریاپایه- توحید ورستان- پاکستان که در تقاطع آسیای جنوبی، خاورمیانه و آسیای مرکزی قرار دارد، دارای خط ساحلی به طول ۱۰۴۶کیلومتر و دارای منطقه دریایی غنی به وسعت ۲۹۰هزار کیلومترمربع در دریای عرب است. همچنین خلیج‌فارس که یک‌سوم تجارت جهانی نفت از آن عبور می‌کند، در بخش جنوب‌غربی پاکستان واقع شده است. علاوه‌بر این، پاکستان همچنین امکان اتصال دریایی را به جمهوری‌های آسیای مرکزی محصور در خشکی و افغانستان ارائه می‌دهد. در مجموع، پاکستان تمام شرایط لازم برای تبدیل به قدرت دریایی را دارد.
به گزارش روزنامه دریایی اقتصاد سرآمد، براساس گزارش مدرن دیپلماسی؛ باوجود تمام مزایای طبیعی، بخش دریایی پاکستان کم‌استفاده و سهم آن در اقتصاد ملی محدود است. این کشور، عمدتاً به کشاورزی برای پیشبرد پیشرفت اقتصادی خود متکی است. این وابستگی شدید به منابع زمین، همراه با مقیاس رشد بی‌سابقه جمعیت انسانی، از یک سو موجب سرکوب رشد اقتصادی و از سوی دیگر کاهش منابع زمینی شده است.برای استفاده مؤثر از پتانسیل ملی دریایی، همواره نیاز به احیای بخش دریایی پاکستان در راستای دستیابی به تاب‌آوری اقتصادی احساس شده است. نخست‌وزیر پاکستان اخیراً مجموعه‌ای از اصلاحات پیشنهادشده در گروه ویژه برای نوسازی بخش دریایی پاکستان را تأیید کرده است. هدف ابتکارات تصویب‌شده افزایش کارایی و رقابت‌پذیری بخش‌های مختلف در حوزه دریایی خواهد بود. هسته اصلی این اصلاحات، ایجاد اداره بندر دریایی پاکستان است.اگرچه قوانین مربوط به آن در حال توسعه است، اما پس از عملیاتی شدن کامل، به عنوان یک نهاد حاکمیتی متمرکز وظیفه تسهیل و نظارت بر عملیات بندری در سراسر کشور را بر هده خواهد داشت. ایجاد این نهاد بر مسائل حاکمیتی طولانی‌مدت در بخش دریایی غلبه خواهد کرد. این ابتکار یک جهش بزرگ به جلو است که حاکمیت دریایی پاکستان را با استانداردهای بین‌المللی همسو و راه را برای افزایش کارایی عملیاتی و متعاقباً تحکیم اعتماد سرمایه‌گذاران باز می‌کند.
اقدامات برنامه‌ریزی‌شده از سوی پاکستان
بنادر پاکستان از جمله بندر کراچی، بندر قاسم و بندر گوادر، مسئول تجارت دریایی کشور بوده و بنابراین به عنوان محرک‌های اصلی اقتصاد ملی عمل می‌کنند. با این حال، به دلیل مشکلات متعدد، از پتانسیل واقعی این بنادر استفاده نشده است. دولت در تلاش برای دستیابی به اهداف استراتژیک و افزایش ظرفیت عملیاتی و کارایی بنادر، تصمیمات مهمی اتخاذ کرده است. تا ۳۰ژانویه ۲۰۲۵، مدیران‌عامل حرفه‌ای برای نظارت بر فعالیت‌های بنادر منصوب خواهند شد.
برای ارتقای آموزش و مهارت نیروی کار بندری، تاییدیه موسسه آموزش کارگران بندری مطابق با دستورالعمل‌های دفتر بین‌المللی کار اعطا شده است. ابتکارات دیگر مانند بازنگری طرح جامع بنادر ملی، استانداردسازی تعرفه‌ها و کاهش زمان ترخیص به ۴ تا ۵روز نیز با هدف بهبود کارایی تجارت انجام می‌شود. به‌طور مشابه، معرفی راه‌حل‌های دیجیتال مانند سیستم پنجره واحد پاکستان و اسکنرهای بازرسی غیرنفوذی رویه‌های گمرکی را مدرن، تاخیرها را کاهش و شفافیت را تضمین می‌کند.
برای افزایش عمق قابل کشتیرانی، گنجاندن شناورهای تجاری با جابه‌جایی سنگین و افزایش ظرفیت حمل بار، لایروبی را می‌توان در کراچی و قاسم انجام داد. این امر باعث جذب کشتی‌های باری بیشتر و بزرگتر می‌شود که کالاها را بین مسیرهای تجاری اصلی در اقیانوس هند و بنادر منطقه‌ای کوچک‌تر انتقال می‌دهند. بنابراین برای افزایش ظرفیت ترانشیپ هر دو بندر، تدوین طرح‌های لایروبی برآورد شده است.
تاکید بر توسعه صنعت کشتی‌سازی
پاکستان برای انجام تجارت دریایی به‌طور عمده به شرکت‌های حامل با پرچم خارجی متکی است. شرکت ملی کشتیرانی پاکستان در حال حاضر ناوگانی متشکل از ۱۲کشتی حامل پرچم ملی را اداره می‌کند که در مقایسه با سایر کشورهای دریایی منطقه، رقمی ناچیز است. برای نوسازی و گسترش ناوگان، برنامه‌هایی برای معرفی یک مدل جدید و خصوصی‌سازی بالقوه طراحی شده است. برای نمونه، کارخانه کشتی‌سازی و مهندسی کراچی قرار است مشوق‌های مالیاتی برای پروژه‌های کشتی‌سازی محلی دریافت کند که این امر ظرفیت کارخانه کشتی‌سازی ارتقا خواهد یافت.
این کارخانه در حال حاضر تنها واحد کشتی‌سازی در پاکستان است و بیشتر روی ساخت کشتی‌های دریایی برای نیروی دریایی پاکستان و آژانس امنیت دریایی کشور متمرکز شده است. به موازات آن، کارخانه کشتی‌سازی و مهندسی کراچی همچنین با بخش‌های تجاری تعامل دارد و با همکاری نهادهای دولتی مختلف، کشتی‌های خدماتی را برای حمایت از زیرساخت‌های داخلی و پروژه‌های لجستیکی فراهم کرده است.
علاوه‌بر این، مقامات بندری مانند KPT و PQA نیز برای ساخت و نگهداری تجهیزات ضروری، از جمله یدک‌کش و کشتی‌های لایروبی، به KS&EW متکی هستند. در آینده، کارخانه کشتی‌سازی و مهندسی کراچی یک کشتی کانتینری ۱۱هزار تنی برای شرکت ملی کشتیرانی پاکستان خواهد ساخت، اما KS&EW تا آنجا که به اندازه کشتی و تولید همزمان چندین کشتی فعال بوده، دارای محدودیت‌های ظرفیت است. بنابراین، با ارتقای لازم در زیرساخت‌ها، بهبود تحقیق و توسعه، ادغام اتوماسیون، مشوق‌های مالیاتی و حمایت از سیاست، KS&EW می‌تواند صنعت کشتی‌سازی داخلی را احیا و وابستگی به تاسیسات خارجی را به میزان قابل‌توجهی کاهش دهد.
احیای یارد گدانی
علاوه‌بر کشتی‌سازی، اصلاحاتی برای بازیافت کشتی‌ها نیز اعلام شده است. یارد کشتی‌شکن گدانی زمانی پیشروترین یارد کشتی‌شکن در جهان بود، اما به دلیل‌عدم توسعه زیرساخت‌ها، نبود وجود تجهیزات و شیوه‌های مدرن شکستن کشتی، استانداردهای ضعیف ایمنی انسانی و عدم رعایت مقررات ایمنی محیط‌زیست، بهره‌وری کارخانه‌های کشتی‌سازی در سال‌های اخیر به‌طور قابل‌توجهی کاهش یافته است. با شناخت پتانسیل آن، دولت در نظر دارد یک مرکز بازیافت سبز در گدانی، مطابق با کنوانسیون هنگ‌کنگ ایجاد کند.
هدف از این طرح‌ها احیای صنعت برای ایجاد درآمد اقتصادی و تسهیل دسترسی مواد اولیه برای سایر صنایع است. به عنوان مثال، تقاضای داخلی فولاد پاکستان بیش از ۷.۳میلیون تن در سال و تولید داخلی تنها ۳.۸میلیون تن است. احیای گدانی می‌تواند این شکاف را پر و ضمن ایجاد اشتغال، مواد اولیه صنعت ساختمان را تامین کند.
توجه ویژه به توسعه بخش شیلات
علاوه‌بر زیرساخت‌های دریایی، بخش شیلات پاکستان نیز توسعه نیافته و سهم آن در تولید ناخالص ملی کمتر از یک‌درصد است. صادرات غذاهای دریایی پاکستان به دلیل عدم رعایت چندین مقررات زیست‌محیطی، دسترسی به بازارهای غربی را محدود کرده است. اگرچه صنعت غذاهای دریایی شامل صید و آبزی‌پروری در سال گذشته ۵۳۴میلیون دلار درآمد صادراتی داشته، اما ظرفیت صادراتی آن بیش از یک‌میلیارد دلار است. صید بی‌رویه، شیوه‌های قدیمی و زیرساخت‌های ناکافی پتانسیل آن را محدود کرده است. برنامه پنج‌ساله توسعه شیلات که اخیراً تصویب شده، با ابتکاراتی مانند پرورش میگوی خوشه‌ای و ترویج پرورش گونه‌های پرسود ماهی، بر ارتقا و گسترش مشاغل داخلی آبزی‌پروری متمرکز است.
انتظار می‌رود این اقدامات باعث افزایش صادرات، افزایش امنیت غذایی و ایجاد فرصت‌های شغلی در مناطق ساحلی شود. علاوه‌بر این، اتخاذ شیوه‌های ماهیگیری پایدار و تکنیک‌های مدرن آبزی‌پروری می‌تواند انطباق با استانداردهای بین‌المللی را تضمین و پاکستان را قادر می‌سازد تا به بازارهای اروپا، ایالات متحده و خاوردور دسترسی پیدا کند.
نتیجه‌گیری
توسعه بخش دریایی پاکستان برای دستیابی به تاب‌آوری اقتصادی و باز کردن پتانسیل‌های بکر این کشور بسیار مهم است. با نوسازی زیرساخت‌ها، تسهیل حکمرانی، انجام نوآوری و همسویی سیاست‌ها با استانداردهای بین‌المللی، این بخش می‌تواند به عنوان سنگ‌بنای رشد اقتصادی ظاهر شود. اصلاحات اخیر اعلام‌شده توسط دولت، گام‌های جدی در این راستاست. با وجود این، ابتکارات بعدی در آینده برای بهره‌برداری موثر از پتانسیل ملی دریایی به شیوه‌ای پایدار مورد نیاز است. تنها در این صورت پاکستان می‌تواند خود را به عنوان یک قدرت دریایی منطقه‌ای محوری قرار دهد.
گروه دریاپایه- توحید ورستان- پاکستان که در تقاطع آسیای جنوبی، خاورمیانه و آسیای مرکزی قرار دارد، دارای خط ساحلی به طول ۱۰۴۶کیلومتر و دارای منطقه دریایی غنی به وسعت ۲۹۰هزار کیلومترمربع در دریای عرب است. همچنین خلیج‌فارس که یک‌سوم تجارت جهانی نفت از آن عبور می‌کند، در بخش جنوب‌غربی پاکستان واقع شده است. علاوه‌بر این، پاکستان همچنین امکان اتصال دریایی را به جمهوری‌های آسیای مرکزی محصور در خشکی و افغانستان ارائه می‌دهد. در مجموع، پاکستان تمام شرایط لازم برای تبدیل به قدرت دریایی را دارد.
به گزارش روزنامه دریایی اقتصاد سرآمد، براساس گزارش مدرن دیپلماسی؛ باوجود تمام مزایای طبیعی، بخش دریایی پاکستان کم‌استفاده و سهم آن در اقتصاد ملی محدود است. این کشور، عمدتاً به کشاورزی برای پیشبرد پیشرفت اقتصادی خود متکی است. این وابستگی شدید به منابع زمین، همراه با مقیاس رشد بی‌سابقه جمعیت انسانی، از یک سو موجب سرکوب رشد اقتصادی و از سوی دیگر کاهش منابع زمینی شده است.برای استفاده مؤثر از پتانسیل ملی دریایی، همواره نیاز به احیای بخش دریایی پاکستان در راستای دستیابی به تاب‌آوری اقتصادی احساس شده است. نخست‌وزیر پاکستان اخیراً مجموعه‌ای از اصلاحات پیشنهادشده در گروه ویژه برای نوسازی بخش دریایی پاکستان را تأیید کرده است. هدف ابتکارات تصویب‌شده افزایش کارایی و رقابت‌پذیری بخش‌های مختلف در حوزه دریایی خواهد بود. هسته اصلی این اصلاحات، ایجاد اداره بندر دریایی پاکستان است.اگرچه قوانین مربوط به آن در حال توسعه است، اما پس از عملیاتی شدن کامل، به عنوان یک نهاد حاکمیتی متمرکز وظیفه تسهیل و نظارت بر عملیات بندری در سراسر کشور را بر هده خواهد داشت. ایجاد این نهاد بر مسائل حاکمیتی طولانی‌مدت در بخش دریایی غلبه خواهد کرد. این ابتکار یک جهش بزرگ به جلو است که حاکمیت دریایی پاکستان را با استانداردهای بین‌المللی همسو و راه را برای افزایش کارایی عملیاتی و متعاقباً تحکیم اعتماد سرمایه‌گذاران باز می‌کند.
اقدامات برنامه‌ریزی‌شده از سوی پاکستان
بنادر پاکستان از جمله بندر کراچی، بندر قاسم و بندر گوادر، مسئول تجارت دریایی کشور بوده و بنابراین به عنوان محرک‌های اصلی اقتصاد ملی عمل می‌کنند. با این حال، به دلیل مشکلات متعدد، از پتانسیل واقعی این بنادر استفاده نشده است. دولت در تلاش برای دستیابی به اهداف استراتژیک و افزایش ظرفیت عملیاتی و کارایی بنادر، تصمیمات مهمی اتخاذ کرده است. تا ۳۰ژانویه ۲۰۲۵، مدیران‌عامل حرفه‌ای برای نظارت بر فعالیت‌های بنادر منصوب خواهند شد.
برای ارتقای آموزش و مهارت نیروی کار بندری، تاییدیه موسسه آموزش کارگران بندری مطابق با دستورالعمل‌های دفتر بین‌المللی کار اعطا شده است. ابتکارات دیگر مانند بازنگری طرح جامع بنادر ملی، استانداردسازی تعرفه‌ها و کاهش زمان ترخیص به ۴ تا ۵روز نیز با هدف بهبود کارایی تجارت انجام می‌شود. به‌طور مشابه، معرفی راه‌حل‌های دیجیتال مانند سیستم پنجره واحد پاکستان و اسکنرهای بازرسی غیرنفوذی رویه‌های گمرکی را مدرن، تاخیرها را کاهش و شفافیت را تضمین می‌کند.
برای افزایش عمق قابل کشتیرانی، گنجاندن شناورهای تجاری با جابه‌جایی سنگین و افزایش ظرفیت حمل بار، لایروبی را می‌توان در کراچی و قاسم انجام داد. این امر باعث جذب کشتی‌های باری بیشتر و بزرگتر می‌شود که کالاها را بین مسیرهای تجاری اصلی در اقیانوس هند و بنادر منطقه‌ای کوچک‌تر انتقال می‌دهند. بنابراین برای افزایش ظرفیت ترانشیپ هر دو بندر، تدوین طرح‌های لایروبی برآورد شده است.
تاکید بر توسعه صنعت کشتی‌سازی
پاکستان برای انجام تجارت دریایی به‌طور عمده به شرکت‌های حامل با پرچم خارجی متکی است. شرکت ملی کشتیرانی پاکستان در حال حاضر ناوگانی متشکل از ۱۲کشتی حامل پرچم ملی را اداره می‌کند که در مقایسه با سایر کشورهای دریایی منطقه، رقمی ناچیز است. برای نوسازی و گسترش ناوگان، برنامه‌هایی برای معرفی یک مدل جدید و خصوصی‌سازی بالقوه طراحی شده است. برای نمونه، کارخانه کشتی‌سازی و مهندسی کراچی قرار است مشوق‌های مالیاتی برای پروژه‌های کشتی‌سازی محلی دریافت کند که این امر ظرفیت کارخانه کشتی‌سازی ارتقا خواهد یافت.
این کارخانه در حال حاضر تنها واحد کشتی‌سازی در پاکستان است و بیشتر روی ساخت کشتی‌های دریایی برای نیروی دریایی پاکستان و آژانس امنیت دریایی کشور متمرکز شده است. به موازات آن، کارخانه کشتی‌سازی و مهندسی کراچی همچنین با بخش‌های تجاری تعامل دارد و با همکاری نهادهای دولتی مختلف، کشتی‌های خدماتی را برای حمایت از زیرساخت‌های داخلی و پروژه‌های لجستیکی فراهم کرده است.
علاوه‌بر این، مقامات بندری مانند KPT و PQA نیز برای ساخت و نگهداری تجهیزات ضروری، از جمله یدک‌کش و کشتی‌های لایروبی، به KS&EW متکی هستند. در آینده، کارخانه کشتی‌سازی و مهندسی کراچی یک کشتی کانتینری ۱۱هزار تنی برای شرکت ملی کشتیرانی پاکستان خواهد ساخت، اما KS&EW تا آنجا که به اندازه کشتی و تولید همزمان چندین کشتی فعال بوده، دارای محدودیت‌های ظرفیت است. بنابراین، با ارتقای لازم در زیرساخت‌ها، بهبود تحقیق و توسعه، ادغام اتوماسیون، مشوق‌های مالیاتی و حمایت از سیاست، KS&EW می‌تواند صنعت کشتی‌سازی داخلی را احیا و وابستگی به تاسیسات خارجی را به میزان قابل‌توجهی کاهش دهد.
احیای یارد گدانی
علاوه‌بر کشتی‌سازی، اصلاحاتی برای بازیافت کشتی‌ها نیز اعلام شده است. یارد کشتی‌شکن گدانی زمانی پیشروترین یارد کشتی‌شکن در جهان بود، اما به دلیل‌عدم توسعه زیرساخت‌ها، نبود وجود تجهیزات و شیوه‌های مدرن شکستن کشتی، استانداردهای ضعیف ایمنی انسانی و عدم رعایت مقررات ایمنی محیط‌زیست، بهره‌وری کارخانه‌های کشتی‌سازی در سال‌های اخیر به‌طور قابل‌توجهی کاهش یافته است. با شناخت پتانسیل آن، دولت در نظر دارد یک مرکز بازیافت سبز در گدانی، مطابق با کنوانسیون هنگ‌کنگ ایجاد کند.
هدف از این طرح‌ها احیای صنعت برای ایجاد درآمد اقتصادی و تسهیل دسترسی مواد اولیه برای سایر صنایع است. به عنوان مثال، تقاضای داخلی فولاد پاکستان بیش از ۷.۳میلیون تن در سال و تولید داخلی تنها ۳.۸میلیون تن است. احیای گدانی می‌تواند این شکاف را پر و ضمن ایجاد اشتغال، مواد اولیه صنعت ساختمان را تامین کند.
توجه ویژه به توسعه بخش شیلات
علاوه‌بر زیرساخت‌های دریایی، بخش شیلات پاکستان نیز توسعه نیافته و سهم آن در تولید ناخالص ملی کمتر از یک‌درصد است. صادرات غذاهای دریایی پاکستان به دلیل عدم رعایت چندین مقررات زیست‌محیطی، دسترسی به بازارهای غربی را محدود کرده است. اگرچه صنعت غذاهای دریایی شامل صید و آبزی‌پروری در سال گذشته ۵۳۴میلیون دلار درآمد صادراتی داشته، اما ظرفیت صادراتی آن بیش از یک‌میلیارد دلار است. صید بی‌رویه، شیوه‌های قدیمی و زیرساخت‌های ناکافی پتانسیل آن را محدود کرده است. برنامه پنج‌ساله توسعه شیلات که اخیراً تصویب شده، با ابتکاراتی مانند پرورش میگوی خوشه‌ای و ترویج پرورش گونه‌های پرسود ماهی، بر ارتقا و گسترش مشاغل داخلی آبزی‌پروری متمرکز است.
انتظار می‌رود این اقدامات باعث افزایش صادرات، افزایش امنیت غذایی و ایجاد فرصت‌های شغلی در مناطق ساحلی شود. علاوه‌بر این، اتخاذ شیوه‌های ماهیگیری پایدار و تکنیک‌های مدرن آبزی‌پروری می‌تواند انطباق با استانداردهای بین‌المللی را تضمین و پاکستان را قادر می‌سازد تا به بازارهای اروپا، ایالات متحده و خاوردور دسترسی پیدا کند.
نتیجه‌گیری
توسعه بخش دریایی پاکستان برای دستیابی به تاب‌آوری اقتصادی و باز کردن پتانسیل‌های بکر این کشور بسیار مهم است. با نوسازی زیرساخت‌ها، تسهیل حکمرانی، انجام نوآوری و همسویی سیاست‌ها با استانداردهای بین‌المللی، این بخش می‌تواند به عنوان سنگ‌بنای رشد اقتصادی ظاهر شود. اصلاحات اخیر اعلام‌شده توسط دولت، گام‌های جدی در این راستاست. با وجود این، ابتکارات بعدی در آینده برای بهره‌برداری موثر از پتانسیل ملی دریایی به شیوه‌ای پایدار مورد نیاز است. تنها در این صورت پاکستان می‌تواند خود را به عنوان یک قدرت دریایی منطقه‌ای محوری قرار دهد.