«روزنامه دریایی سرآمد» گزارش می‌دهد
شائبه کوچ هندی‌ها از چابهار به گوادر
مسعود دانشمند : خواست چین این است که بندر چابهار متوقف شود!
گروه دریاپایه- امید عباسی- کمتر از دوهفته پیش فرزانه صادق، وزیر راه‌وشهرسازی اعلام کرد که حضور هندی‌ها در چابهار ادامه‌دار خواهد بود. با این حال روز گذشته عضو هیات‌مدیره کانون موسسات حمل‌ونقل ایران در گفت‌وگویی با یکی از خبرگزاری‌های کشور گفت: هندی‌ها اصلا نیامده‌اند که بخواهند بروند؛ یعنی اقدامی در بندر چابهار انجام نداده‌اند و ارزش‌افزوده‌ای ایجاد نشده است.
به گزارش روزنامه دریایی اقتصاد سرآمد، طی روزهای گذشته رسانه‌های مختلف بین‌المللی گمانه‌زنی‌هایی را مبنی‌بر خروج احتمالی هندی‌ها از بندر چابهار، در اثر تشدید تحریم‌های دولت جدید ایالات‌متحده آمریکا علیه اقتصاد ایران مطرح می‌کردند. فرزانه صادق، وزیر راه‌وشهرسازی دولت چهاردهم در واکنش به این خبرها و درخصوص آخرین وضعیت سرمایه‌گذاری هندی‌ها در بندر چابهار و احتمال کنار رفتن آن‌ها به واسطه فشارهای آمریکاست، به صراحت اعلام کرد: «ارتباطات با کشور هند در رابطه با همکاری در توسعه بندر چابهار ادامه دارد و هیچ خدشه‌ای به آن وارد نشده است.»
تنها بندر اقیانوسی ایران واقع در چابهار، برای توسعه روابط تجاری کشورهای منطقه اهمیت ویژه‌ای پیدا کرده است. این بندر که یکی از بخش‌های اصلی کریدور شمال-جنوب به‌شمار می‌رود، حالا علاوه‌بر مزیت‌های اقتصادی، تبدیل به یک محور اصلی برای گسترش روابط دیپلماتیک میان سایر کشورها شده است.
پس از حضور پررنگ هندی‌ها در بندر چابهار، حالا به مرور نوبت سایر کشورهای منطقه می‌رسد که برای حضور و ایفای نقش اقتصادی در این بندر ابراز تمایل کنند. آنطور که مشخص است طی ماه‌های گذشته سرمایه‌گذارانی از کشور افغانستان برای سرمایه‌گذاری و احداث پایانه بندری و انبار در ایران ابراز تمایل کرده‌اند.
فشار تحریم‌های آمریکا علیه چابهار ایران
چندروز پیش بود که برخی رسانه‌ها اعلام کردند، هند احتمالا با فشار ترامپ از بندر چابهار خارج می‌شود. در همین ارتباط روزنامه دولتی انگلیسی‌زبان «چاینادیلی» در هنگ‌کنگ، نوشت: «تصمیم دونالد ترامپ برای اعمال مجدد تحریم‌های شدید علیه ایران سایه بلندی بر سرمایه‌گذاری جاه‌طلبانه هند در بندر چابهار، دروازه تجاری کلیدی در جنوب ایران، انداخته است. پس از اعلام این بخشنامه ترامپ، نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند در سفری از پیش تعیین‌شده به کاخ‌سفید رفت و در چنین شرایطی می‌توان گفت سرنوشت پروژه ۳۷۰میلیون دلاری هند در جنوب ایران عجالتا در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.»
با تحریم‌های جدید ترامپ علیه بندر چابهار، هند با فشارهای تازه‌ای مواجه است. ترامپ پیشتر هند را به‌عنوان «سوءاستفاده‌کننده از تعرفه‌ها» معرفی کرده و اتباع هندی از ایالات‌متحده اخراج شده‌اند. این در حالی است که به دلیل نگرانی‌های امنیتی، هم هند و هم افغانستان تمایلی به اتکا به مسیر‌های پاکستان ندارند. رئیس‌جمهور ایالات‌متحده، دونالد ترامپ معافیت مشارکت هند در پروژه بندر چابهار را از طریق دستور اجرایی لغو کرده است.
این دستور بیان می‌کند، هر نهادی که به ایران کمک اقتصادی یا مالی ارائه دهد یا در پروژه بندر چابهار مشارکت کند، دیگر از تحریم‌ها معاف نخواهد بود. این دستور همچنین از تمام آژانس‌ها و وزارتخانه‌های ایالات‌متحده می‌خواهد که اقداماتی را برای رساندن صادرات نفت ایران به صفر اتخاذ کنند. دستورالعمل همچنین شامل اقداماتی برای توقف خرید نفت‌خام ایرانی توسط چین است.
برنامه هند برای حضور در چابهار
مشارکت هند در بندر چابهار به سال ۲۰۰۲ بازمی‌گردد. در سال ۲۰۰۳، دهلی‌نو یک یادداشت تفاهم با ایران برای توسعه این بندر امضا کرد. چابهار، نزدیک‌ترین بندر ایران به هند است که از نظر استراتژیک در آب‌های آزاد قرار دارد و به‌عنوان یک بندر عمیق دریا قادر به پذیرش کشتی‌های بزرگ است. هدف هند این بوده که از پاکستان عبور کرده و ارتباطات تجاری مستقیم با افغانستان، آسیای‌مرکزی و اوراسیا برقرار کند.در سال۲۰۱۶، در جریان سفر به ایران، نخست‌وزیر هند توافقی با ایران و افغانستان برای توسعه یک کریدور حمل‌ونقل و ترانزیت بین‌المللی از طریق ترمینال بندر شهید بهشتی در چابهار امضا کرد. هند ۱۲۰میلیون دلار در تهیه تجهیزات برای بندر سرمایه‌گذاری کرده و یک خط اعتباری ۲۵۰میلیون دلاری برای توسعه زیرساخت‌ها اختصاص داده است. در ماه می۲۰۲۴، هند و ایران توافقی برای عملیاتی‌کردن بندر چابهار نهایی کردند؛ توافقی که سال‌ها مذاکره برای رسیدن به آن طول کشید. قبل از تعهد به این بندر، شرکت‌های جهانی به‌دنبال رویه‌های دقیق برای مقابله با تحریم‌های احتمالی بودند. توافق نهایی فقط پس از حل پیچیدگی‌های مربوط به تقسیم درآمد، عملیات بندر و مکانیسم‌های داوری اختلافات حاصل شد. دولت طالبان در افغانستان این توافق سه‌جانبه را حفظ کرده است. در سال ۲۰۲۴، طالبان سرمایه‌گذاری ۳۵میلیون دلاری در بندر چابهار را اعلام کرد تا وابستگی به بندر کراچی را کاهش دهد. با توجه به تنش‌ها با پاکستان و فشارهای تجاری، طالبان تمرکز خود را به سمت چابهار تغییر داده است.
روی دیگر حضور هندی‌ها در چابهار
مسعود دانشمند، عضو هیات‌مدیره کانون موسسات حمل‌ونقل ایران در گفت‌وگویی با ایلنا، درباره احتمال خروج هندی‌ها از بندر چابهار با فشارهای آمریکا و احتمال استقبال چین از سرمایه‌گذاری در این بندر اظهار داشت: واقعیت این است که هندی‌ها اصلا نیامده‌اند که بخواهند بروند؛ به این معنا که اقدامی در بندر چابهار انجام نداده‌اند و ارزش‌افزوده‌ای ایجاد نشده‌است. هندی‌ها هیچ جای چابهار حضور ندارند. وی ادامه داد: قرار بر این بود که با حضور هندی‌ها در بندر شهید بهشتی چابهار این بندر فعال شود، اما به هر دلیلی با دولت ایران به تفاهم نرسیدند و همان تجهیزاتی که وارد بندر شهید بهشتی شد، بلااستفاده در بندر مانده و کار نمی‌کنند. موضوع مهم بندر شهید بهشتی این است که پس‌کرانه ندارد.
عضو هیات‌مدیره کانون موسسات حمل‌ونقل ایران گفت: عده‌ای فکر می‌کنند که مشکل و ضعف بندر شهید بهشتی چابهار، نبود جرثقیل است، اما مشکل مهم این بندر نبود پس‌کرانه و زیرساخت‌هایی مانند اتصال به شکبه ریلی و جاده‌ای است. باری که در بندر چابهار تخلیه می‌شود باید به مقصد برسد، اما جاده و ریلی برای انتقال بار از این بندر به مقصد بعدی وجود ندارد.
دانشمند با بیان این‌که هرچند اپراتور هندی و دولت ایران قرارداد 10ساله برای حضور این اپراتور در بندر چابهار را امضا کرده‌اند، اما هیچ اطلاعاتی از تعهدات دوطرف در این قرارداد نداریم، ادامه داد: نمی‌دانیم تعهدات دوطرف در بندر چابهار نسبت‌به یکدیگر چیست؟ البته هندی‌ها هم در مقطعی کار را در بندر چابهار شروع کردند که نتیجه آن ورود 6جرثقیل به این بندر بود، اما در نهایت نبود امکانات پس‌کرانه، کار را متوقف کرد.
چینی‌ها هم به چابهار نمی‌آیند
عضو هیات‌مدیره کانون موسسات حمل‌ونقل ایران در ادامه درباره احتمال حضور چینی‌ها در بندر چابهار با خروج هندی‌ها، تاکید کرد: چینی‌ها وارد بندر شهید بهشتی چابهار نمی‌شوند، چراکه سرمایه‌گذاری کلانی در بندر گوادر پاکستان در حال انجام و اجراست و این بندر را فعال کرده‌اند و اساسا خواست چین این است که بندر چابهار متوقف شود تا بار و ترانزیت به سمت گوادر برود و تلاش این کشور بر این است که تا در گوادر حضور دارند، در بندر چابهار کار نکنند.
دانشمند در پایان گفت: البته موضوع مهم این است که بندر گوادر جاده ندارد و اگر سرویس بندر گوادر تنها به پاکستان محدود شود که بندر کراچی هم همین کار را می‌کند، اما اگر بخواهد وارد ترانزیت شود و بار افغانستان و آسیای‌میانه را جابه‌جا کند، به جاده نیاز دارد که در حال حاضر این زیرساخت را ندارد. به همین دلیل با سرمایه‌گذاری قطری‌ها پروژه راه‌آهن تاشکند (ازبکستان) تا مرازشریف را دنبال می‌کنند. حال این‌که باید این مسیر را از مرازشریف تا بندر گوادر ادامه دهند که بسیار سخت است و کوه‌های هندوکش مانع از ادامه این خط می‌شوند، چراکه تونل زدن در این کوه‌های بلند کار بسیار سخت، هزینه‌بر و زمانبری است، اما اگر ما در بندر چابهار بهنگام نجنبیم، در آینده این فرصت را به بندر گوادر خواهیم داد.
گروه دریاپایه- امید عباسی- کمتر از دوهفته پیش فرزانه صادق، وزیر راه‌وشهرسازی اعلام کرد که حضور هندی‌ها در چابهار ادامه‌دار خواهد بود. با این حال روز گذشته عضو هیات‌مدیره کانون موسسات حمل‌ونقل ایران در گفت‌وگویی با یکی از خبرگزاری‌های کشور گفت: هندی‌ها اصلا نیامده‌اند که بخواهند بروند؛ یعنی اقدامی در بندر چابهار انجام نداده‌اند و ارزش‌افزوده‌ای ایجاد نشده است.
به گزارش روزنامه دریایی اقتصاد سرآمد، طی روزهای گذشته رسانه‌های مختلف بین‌المللی گمانه‌زنی‌هایی را مبنی‌بر خروج احتمالی هندی‌ها از بندر چابهار، در اثر تشدید تحریم‌های دولت جدید ایالات‌متحده آمریکا علیه اقتصاد ایران مطرح می‌کردند. فرزانه صادق، وزیر راه‌وشهرسازی دولت چهاردهم در واکنش به این خبرها و درخصوص آخرین وضعیت سرمایه‌گذاری هندی‌ها در بندر چابهار و احتمال کنار رفتن آن‌ها به واسطه فشارهای آمریکاست، به صراحت اعلام کرد: «ارتباطات با کشور هند در رابطه با همکاری در توسعه بندر چابهار ادامه دارد و هیچ خدشه‌ای به آن وارد نشده است.»
تنها بندر اقیانوسی ایران واقع در چابهار، برای توسعه روابط تجاری کشورهای منطقه اهمیت ویژه‌ای پیدا کرده است. این بندر که یکی از بخش‌های اصلی کریدور شمال-جنوب به‌شمار می‌رود، حالا علاوه‌بر مزیت‌های اقتصادی، تبدیل به یک محور اصلی برای گسترش روابط دیپلماتیک میان سایر کشورها شده است.
پس از حضور پررنگ هندی‌ها در بندر چابهار، حالا به مرور نوبت سایر کشورهای منطقه می‌رسد که برای حضور و ایفای نقش اقتصادی در این بندر ابراز تمایل کنند. آنطور که مشخص است طی ماه‌های گذشته سرمایه‌گذارانی از کشور افغانستان برای سرمایه‌گذاری و احداث پایانه بندری و انبار در ایران ابراز تمایل کرده‌اند.
فشار تحریم‌های آمریکا علیه چابهار ایران
چندروز پیش بود که برخی رسانه‌ها اعلام کردند، هند احتمالا با فشار ترامپ از بندر چابهار خارج می‌شود. در همین ارتباط روزنامه دولتی انگلیسی‌زبان «چاینادیلی» در هنگ‌کنگ، نوشت: «تصمیم دونالد ترامپ برای اعمال مجدد تحریم‌های شدید علیه ایران سایه بلندی بر سرمایه‌گذاری جاه‌طلبانه هند در بندر چابهار، دروازه تجاری کلیدی در جنوب ایران، انداخته است. پس از اعلام این بخشنامه ترامپ، نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند در سفری از پیش تعیین‌شده به کاخ‌سفید رفت و در چنین شرایطی می‌توان گفت سرنوشت پروژه ۳۷۰میلیون دلاری هند در جنوب ایران عجالتا در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.»
با تحریم‌های جدید ترامپ علیه بندر چابهار، هند با فشارهای تازه‌ای مواجه است. ترامپ پیشتر هند را به‌عنوان «سوءاستفاده‌کننده از تعرفه‌ها» معرفی کرده و اتباع هندی از ایالات‌متحده اخراج شده‌اند. این در حالی است که به دلیل نگرانی‌های امنیتی، هم هند و هم افغانستان تمایلی به اتکا به مسیر‌های پاکستان ندارند. رئیس‌جمهور ایالات‌متحده، دونالد ترامپ معافیت مشارکت هند در پروژه بندر چابهار را از طریق دستور اجرایی لغو کرده است.
این دستور بیان می‌کند، هر نهادی که به ایران کمک اقتصادی یا مالی ارائه دهد یا در پروژه بندر چابهار مشارکت کند، دیگر از تحریم‌ها معاف نخواهد بود. این دستور همچنین از تمام آژانس‌ها و وزارتخانه‌های ایالات‌متحده می‌خواهد که اقداماتی را برای رساندن صادرات نفت ایران به صفر اتخاذ کنند. دستورالعمل همچنین شامل اقداماتی برای توقف خرید نفت‌خام ایرانی توسط چین است.
برنامه هند برای حضور در چابهار
مشارکت هند در بندر چابهار به سال ۲۰۰۲ بازمی‌گردد. در سال ۲۰۰۳، دهلی‌نو یک یادداشت تفاهم با ایران برای توسعه این بندر امضا کرد. چابهار، نزدیک‌ترین بندر ایران به هند است که از نظر استراتژیک در آب‌های آزاد قرار دارد و به‌عنوان یک بندر عمیق دریا قادر به پذیرش کشتی‌های بزرگ است. هدف هند این بوده که از پاکستان عبور کرده و ارتباطات تجاری مستقیم با افغانستان، آسیای‌مرکزی و اوراسیا برقرار کند.در سال۲۰۱۶، در جریان سفر به ایران، نخست‌وزیر هند توافقی با ایران و افغانستان برای توسعه یک کریدور حمل‌ونقل و ترانزیت بین‌المللی از طریق ترمینال بندر شهید بهشتی در چابهار امضا کرد. هند ۱۲۰میلیون دلار در تهیه تجهیزات برای بندر سرمایه‌گذاری کرده و یک خط اعتباری ۲۵۰میلیون دلاری برای توسعه زیرساخت‌ها اختصاص داده است. در ماه می۲۰۲۴، هند و ایران توافقی برای عملیاتی‌کردن بندر چابهار نهایی کردند؛ توافقی که سال‌ها مذاکره برای رسیدن به آن طول کشید. قبل از تعهد به این بندر، شرکت‌های جهانی به‌دنبال رویه‌های دقیق برای مقابله با تحریم‌های احتمالی بودند. توافق نهایی فقط پس از حل پیچیدگی‌های مربوط به تقسیم درآمد، عملیات بندر و مکانیسم‌های داوری اختلافات حاصل شد. دولت طالبان در افغانستان این توافق سه‌جانبه را حفظ کرده است. در سال ۲۰۲۴، طالبان سرمایه‌گذاری ۳۵میلیون دلاری در بندر چابهار را اعلام کرد تا وابستگی به بندر کراچی را کاهش دهد. با توجه به تنش‌ها با پاکستان و فشارهای تجاری، طالبان تمرکز خود را به سمت چابهار تغییر داده است.
روی دیگر حضور هندی‌ها در چابهار
مسعود دانشمند، عضو هیات‌مدیره کانون موسسات حمل‌ونقل ایران در گفت‌وگویی با ایلنا، درباره احتمال خروج هندی‌ها از بندر چابهار با فشارهای آمریکا و احتمال استقبال چین از سرمایه‌گذاری در این بندر اظهار داشت: واقعیت این است که هندی‌ها اصلا نیامده‌اند که بخواهند بروند؛ به این معنا که اقدامی در بندر چابهار انجام نداده‌اند و ارزش‌افزوده‌ای ایجاد نشده‌است. هندی‌ها هیچ جای چابهار حضور ندارند. وی ادامه داد: قرار بر این بود که با حضور هندی‌ها در بندر شهید بهشتی چابهار این بندر فعال شود، اما به هر دلیلی با دولت ایران به تفاهم نرسیدند و همان تجهیزاتی که وارد بندر شهید بهشتی شد، بلااستفاده در بندر مانده و کار نمی‌کنند. موضوع مهم بندر شهید بهشتی این است که پس‌کرانه ندارد.
عضو هیات‌مدیره کانون موسسات حمل‌ونقل ایران گفت: عده‌ای فکر می‌کنند که مشکل و ضعف بندر شهید بهشتی چابهار، نبود جرثقیل است، اما مشکل مهم این بندر نبود پس‌کرانه و زیرساخت‌هایی مانند اتصال به شکبه ریلی و جاده‌ای است. باری که در بندر چابهار تخلیه می‌شود باید به مقصد برسد، اما جاده و ریلی برای انتقال بار از این بندر به مقصد بعدی وجود ندارد.
دانشمند با بیان این‌که هرچند اپراتور هندی و دولت ایران قرارداد 10ساله برای حضور این اپراتور در بندر چابهار را امضا کرده‌اند، اما هیچ اطلاعاتی از تعهدات دوطرف در این قرارداد نداریم، ادامه داد: نمی‌دانیم تعهدات دوطرف در بندر چابهار نسبت‌به یکدیگر چیست؟ البته هندی‌ها هم در مقطعی کار را در بندر چابهار شروع کردند که نتیجه آن ورود 6جرثقیل به این بندر بود، اما در نهایت نبود امکانات پس‌کرانه، کار را متوقف کرد.
چینی‌ها هم به چابهار نمی‌آیند
عضو هیات‌مدیره کانون موسسات حمل‌ونقل ایران در ادامه درباره احتمال حضور چینی‌ها در بندر چابهار با خروج هندی‌ها، تاکید کرد: چینی‌ها وارد بندر شهید بهشتی چابهار نمی‌شوند، چراکه سرمایه‌گذاری کلانی در بندر گوادر پاکستان در حال انجام و اجراست و این بندر را فعال کرده‌اند و اساسا خواست چین این است که بندر چابهار متوقف شود تا بار و ترانزیت به سمت گوادر برود و تلاش این کشور بر این است که تا در گوادر حضور دارند، در بندر چابهار کار نکنند.
دانشمند در پایان گفت: البته موضوع مهم این است که بندر گوادر جاده ندارد و اگر سرویس بندر گوادر تنها به پاکستان محدود شود که بندر کراچی هم همین کار را می‌کند، اما اگر بخواهد وارد ترانزیت شود و بار افغانستان و آسیای‌میانه را جابه‌جا کند، به جاده نیاز دارد که در حال حاضر این زیرساخت را ندارد. به همین دلیل با سرمایه‌گذاری قطری‌ها پروژه راه‌آهن تاشکند (ازبکستان) تا مرازشریف را دنبال می‌کنند. حال این‌که باید این مسیر را از مرازشریف تا بندر گوادر ادامه دهند که بسیار سخت است و کوه‌های هندوکش مانع از ادامه این خط می‌شوند، چراکه تونل زدن در این کوه‌های بلند کار بسیار سخت، هزینه‌بر و زمانبری است، اما اگر ما در بندر چابهار بهنگام نجنبیم، در آینده این فرصت را به بندر گوادر خواهیم داد.