«روزنامه دریایی سرآمد» بازنشر می‌کند؛
دریاچه‌های «فلات تبت» یکه تاز جهان
اثرات کاهش سطح دریاچه‌های جهان چیست؟
گروه دانش دریا- در حالی که بسیاری از دریاچه‌ها در سراسر جهان در حال کوچک‌شدن هستند، فلات تبت شمالی در حال تجربه گسترش چشمگیر دریاچه‌های خود به دلیل تغییر در بارش و ذوب یخبندان در اثر تغییرات اقلیمی است که پیامدهایی برای اکوسیستم‌ها (زیست‌بوم‌ها)، زیرساخت‌ها و سکونتگاه‌های انسانی به‌همراه خواهد داشت.
به گزارش روزنامه دریایی اقتصاد سرآمد، وبگاه سای‌تِک‌دِیلی در گزارشی آورده است: دانشمندانی که داده‌های ماهواره‌ای را برای بررسی روند تغییرات دریاچه‌ها تجزیه‌وتحلیل می‌کنند، منطقه‌ای را شناسایی کرده‌اند که تغییراتی چشمگیر را تجربه می‌کند: فلات شمالی تبت.
ایرنا در مطلبی نوشته است: درحالی‌که بسیاری از دریاچه‌ها در سراسر جهان در طول سه‌دهه گذشته کوچک شده‌اند، این منطقه مرتفع که اغلب «بام جهان» نامیده می‌شود، شاهد افزایش شدید تعداد و اندازه دریاچه‌هایش بوده است. تصاویر ماهواره‌ای این دگرگونی را در شهرستان‌های نیما و کیمو، منطقه‌ای دورافتاده متشکل از مراتع خشک و مرتفع در منطقه چانگ‌تانگ در جنوب‌غربی چین، نشان می‌دهد.دریاچه‌های فلات تبت به‌ویژه در معرض تغییرات اندازه هستند، زیرا عمدتاً در حوضه‌های اندروئیک قرار دارند؛ به این معنا که آب به داخل جریان دارد اما خروجی طبیعی ندارد. عواملی مانند میزان بارندگی، سرعت تبخیر و شدت ذوب فصلی خاک‌های یخ‌زده و ذوب یخ‌های یخبندان نقشی کلیدی در کنترل تعداد و اندازه دریاچه‌های این فلات دارند. برخی گروه‌های پژوهشی به افزایش بارندگی به‌عنوان محرک اصلی گسترش دریاچه در این منطقه اشاره کرده‌اند؛ برخی دیگر نیز افزایش دمای هوا و ذوب‌شدن یخچال‌های طبیعی و خاک منجمد (پرمافراست) را نیز به‌عنوان عوامل مهم ذکر کرده‌اند.پژوهشگران دیگر اثرات فعلی و پیش‌بینی‌شده این دریاچه‌های در حال گسترش را بررسی کرده‌اند. براساس مقاله یک گروه پژوهشی که در نِیچِر ژئوسایِنس منتشر شد، گسترش دریاچه‌ها مطابق پیش‌بینی تا سال ۲۱۰۰ میلادی ممکن است به «تأثیر گسترده اجتماعی و زیست‌محیطی» منجر شود و صدها کیلومتر جاده، صدها سکونتگاه و ۱۰هزار کیلومترمربع از علفزارها، تالاب‌ها و زمین‌های زراعی ممکن است زیر آب بروند.
دریاچه‌ها درگیر کاهش سطح آب
با افزایش دمای هوا ناشی از تغییرات اقلیمی، برخی از بزرگ‌ترین دریاچه‌ها، رودخانه‌ها و دریاهای جهان با گذشت زمان در حال کوچک‌تر و خشک‌شدن هستند. زمانی که مقدار آب مصرفی بشر بیش از میزان آب تولیدی باشد که طبیعت وارد چرخه محیط‌زیست می‌کند، مجموع ذخایر آبی کاهش می‌یابد. به‌این‌ترتیب بسیاری از بزرگ‌ترین دریاچه‌ها، رودخانه‌ها و دریا‌ها فصل‌به‌فصل در مواجهه با گرم‌شدن زمین ناشی از تغییرات اقلیمی و به دلیل افزایش تقاضا کوچک‌تر می‌شوند. هنگامی‌که ما از آب بیشتری نسبت‌به آنچه به اکوسیستم بازمی‌گردد استفاده می‌کنیم، درواقع عرضه کلی را کاهش می‌دهیم. این معادله ساده واقعیت هولناک دریاچه‌ها، رودخانه‌ها و دریاهای در حال خشک‌شدن را توضیح می‌دهد.
دریاچه‌ها یکی از منابع مهم آبی در جهان محسوب می‌شوند و بخش‌های وسیعی از کره زمین را به خود اختصاص داده‌اند. نتایج یک تحقیق نشان داده است که حدود ۳۰۴میلیون دریاچه و تالاب در سراسر کره زمین وجود دارد که البته حدود ۹۱درصد آن‌ها زیر یک‌هکتار مساحت دارند و باتوجه به این‌که خاورمیانه در خط‌مقدم بحران جهانی آب‌وهوایی قرار دارد و درجه حرارت آن در برخی مناطق از مرز ۵۰درجه سانتی‌گراد عبور می‌کند؛ دمای بالا همراه با خشکسالی‌های متوالی، الگوهای بارش نامنظم و سوءمدیریت محیط‌زیست، خطر جبران‌ناپذیری را بر مناظر طبیعی و ساختارهای جغرافیای خاورمیانه به‌وجود آورده است. مهم‌ترین آن‌ها دریاچه‌های منطقه هستند که به‌دلیل ترکیبی از اثرات مانند جریان کم‌آب‌های سطحی و تبخیر در حال کوچک‌شدن هستند. برنامه‌ریزی ضعیف زیست‌محیطی، مانند تغییر مسیر آب از نهرها و رودخانه‌هایی که دریاچه‌ها را تغذیه می‌کنند هم بر سطح آب تأثیر داشته است. عواقب آن محدود به کمبود آب نیست، بلکه شامل تأثیرات مخرب بر معیشت و افزایش شوری خواهد شد که باعث می‌شود ماهی‌ها و دیگر آبزیان در دریاچه‌ها نتوانند زنده بمانند. با افزایش جمعیت در سراسر خاورمیانه و افزایش تقاضا برای آب شیرین و منابع غذایی، سرنوشت دریاچه‌های این منطقه می‌تواند پیامدهای چشمگیری داشته باشد.
کاهش انعطاف‌پذیری دریاچه‌های بزرگ جهان
اولین ارزیابی جهانی از تغییرات بلندمدت در انعطاف‌پذیری دریاچه‌ها مشخص کرد، تقریباً نیمی از دریاچه‌های بزرگ جهان در دهه‌های اخیر، انعطاف‌پذیری یا توانایی بازگشت به وضعیت عادی پس از یک اختلال ناگهانی را از دست داده‌اند. وبگاه فیز در مطلبی نوشته است که پژوهش نشان می‌دهد که دریاچه‌های شرق آمریکای‌شمالی و شمال اروپا بیشترین آسیب را دیده‌اند و جمعیت متراکم و آلودگی، بیشترین تقصیر را در این اتفاق دارند. با این حال، مناطق ثروتمندتر دریاچه‌هایی سالم‌تر داشتند؛ این موضوع نشان می‌دهد تلاش‌های پرهزینه حفاظتی ممکن است نتیجه دهد.هم مردم و هم آب‌وهوا می‌توانند به تدریج دریاچه‌ها را از حالت طبیعی و سالم خود دور کنند. دماهای بالاتر تبخیر را افزایش می‌دهند، کاهش بارندگی سطح دریاچه‌ها را کاهش می‌دهد و آلودگی مداوم سلامت اکوسیستم (بوم‌سازگان) دریاچه را از بین می‌برد. هنگام اختلالات ناگهانی مانند امواج گرما، خشکسالی یا سیل، یک دریاچه «مقاوم» دوباره به حالت قبل بازمی‌گردد؛ اما یک دریاچه «آسیب‌پذیر» ممکن است نتواند به حالت قبلی خود بازگردد. ارزیابی انعطاف‌پذیری دریاچه که ساختار و عملکردهای اکوسیستمی آن را بررسی می‌کند، برای دانشمندانی که پیش‌بینی می‌کنند دریاچه چگونه به تغییرات اقلیمی و اقدامات انسان‌ها واکنش نشان می‌دهد، بسیار مهم است.روندهای بلندمدت تغییرات در انعطاف‌پذیری دریاچه‌ها در مقیاس جهانی و دلیل وقوع آن‌ها نیز ناشناخته باقی مانده است. پژوهش جدید که در Geophysical Research Letters منتشر شد، به این موضوع می‌پردازد. کی ژانگ، دانشمند محیط‌زیست در آزمایشگاه ایالتی علوم دریاچه و محیط‌زیست در آکادمی علوم چین که سرپرستی این پژوهش را برعهده داشت، اظهار کرد: ردیابی انعطاف‌پذیری دریاچه بسیار مهم است؛ زیرا به ما این امکان را می‌دهد علایم هشداردهنده اولیه تخریب اکوسیستم را تشخیص دهیم. وی افزود: این اقدام، ما را قادر می‌سازد تا به موقع، مداخله و از فروپاشی فاجعه‌بار و برگشت‌ناپذیر اکوسیستم دریاچه‌ها جلوگیری کنیم؛ زیرا این امر ممکن است عواقب شدید اجتماعی اکولوژیک داشته باشد.این پژوهش نشان داد که تراکم جمعیت در از دست رفتن انعطاف‌پذیری دریاچه‌ها نقش زیادی داشته که به احتمال زیاد با غلظت بیشتر آلاینده‌ها مرتبط است. دریاچه‌های بزرگ‌تر و دریاچه‌هایی که در ارتفاعات بالاتر قرار دارند، به احتمال زیاد انعطاف‌پذیرتر هستند. همچنین بر اساس این پژوهش، در بیشتر مناطق، عوامل انسانی مهم‌تر از آب‌وهوا بودند، اما مناطق مرتفع مانند فلات تبت استثنای آشکار بودند. در آنجا، گرمای بیشتر هوا به ذوب یخ‌ها منجر می‌شود که به نوبه خود باعث می‌شود دریاچه‌ها بزرگ‌تر و شفاف‌تر شوند.
دریاچه‌های جهان در حال از دست دادن آب
یک مطالعه در مقیاس بزرگ، بحران آب‌وهوا و گرم‌شدن زمین را منعکس کرده و هشدار می‌دهد که بیش از نیمی از بزرگ‌ترین دریاچه‌ها و مخازن جهان در حال از دست دادن آب هستند و تغییرات آب‌وهوایی و مصرف انسان، محرک‌های اصلی به‌شمار می‌روند. طبق مطالعه منتشرشده در مجله ساینس حدود یک‌چهارم جمعیت جهان یا دومیلیاردنفری که در حوضه دریاچه‌های در حال خشک‌شدن زندگی می‌کنند، به‌طور مستقیم تحت تأثیر این موضوع قرارگرفته‌اند و بسیاری از مناطق در سال‌های اخیر با کمبود مواجه شده‌اند. ناامنی آب در حال حاضر یک مشکل جدی است و صدهامیلیون نفر در سراسر جهان دسترسی مطمئن به آب سالم ندارند. مقصر هم کسی نیست به جز خود بشر که با کمک به افزایش گرمای زمین و نیز استفاده ناپایدار منابع آب در حوزه کشاورزی و صنعت، در حال تهی‌کردن ذخایر آب روی زمین است. دستکم ۸۷درصد منابع آب شیرین زمین در دریاچه‌ها ذخیره شده‌اند و از اوایل دهه۱۹۹۰، دریاچه‌ها عمدتا به دلیل تغییرات آب‌وهوایی، شدت گرفتن نگرانی‌ها در مورد آب برای کشاورزی، انرژی آبی و مصارف انسانی کوچک شده‌اند. این یک مشکل بزرگ برای مردمی است که برای آب آشامیدنی و آبیاری به دریاچه‌ها وابسته هستند.
خشک شدن دریاچه‌ها همچنین بقای اکوسیستم‌های محلی و پرندگان مهاجر را تهدید می‌کند و حتی می‌تواند به طوفان‌های گردوغبار زیانبار منجر شود. تیمی از پژوهشگران بین‌المللی در مجله ساینس گزارش دادند، نزدیک به سه‌دهه است که برخی از مهم‌ترین منابع آب شیرین جهان -از دریای خزر بین اروپا و آسیا تا دریاچه تیتیکاکا در آمریکای جنوبی- حدود ۲۲گیگاتن در سال آب خود را از دست می‌دهند.
وضعیت ویژه دریای خزر
سپتامبر سال میلادی دوسال گذشته، اداره ملی هوانوردی و فضای دولت فدرال آمریکا یا ناسا نیز نسبت به عقب‌نشینی گسترده سواحل دریای خزر هشدار داده بود. مجله ساینس در ادامه، تبخیر آب و کاهش دبی رودخانه‌های منتهی به دریا خزر را عامل اصلی عقب‌نشینی آن در شمال و شرق این دریاچه معرفی کرده است: دریای خزر، بزرگ‌ترین دریاچه جهان، شاهد ۴۹درصد کاهش کلی و ۷۱درصد کاهش حجم خالص خود بوده است. خرس قطبی، پاندا یا یوژپلنگ ایرانی، نماد ویرانی زیست‌بوم‌های جهان هستند، چون این جانو ران که در صدر هرم غذایی هستند، درخطر انقراض قرارگرفته‌اند. این حیوانات نماد نابودی کلیت یک زیست‌بوم هستند، چون وقتی صدر هرم غذایی درخطر قرارگرفته باشد، یعنی بخش‌های دیگر این هرم نیز درخطر نابودی هستند.نبود غذا زندگی این جانوران را تهدید می‌کند. در دریای خزر، فوک نماد این دریاچه و زیست‌بوم‌های آن است که در صدر هرم غذایی قرار دارد و به جز انسان، دشمنی مهلک در زیست‌بوم خود نمی‌شناسد. در دسامبر گذشته، جنازه دستکم ۲۵۰۰فوک دریایی به سواحل روسیه در دریای خزر رسید. نشانه‌ای از درگذشت هزاران فوک در این دریاچه، بدون آن‌که نشانه‌ای از دخالت آدمی در مرگ آن‌ها پیدا شود. جمعیت این فوک‌ها که این گونه‌شان فقط در سواحل دریای خزر، ازجمله در ایران دیده می‌شود، بین ۲۷۰ تا ۳۰هزار تخمین زده شده است. جانوری که به‌شدت درخطر انقراض قرار دارد. ناسا هم در گزارش خود با اشاره به مسئله انقراض حیواناتی که حیات‌شان به آب گره‌خورده، می‌گوید: آب‌های کم‌عمقِ شمال خزر، لبریز از نرم‌تنان، سخت‌پوستان، ماهی‌ها و پرندگان است. فوک‌ها، توله‌های خود را روی یخ زمستانی که معمولا فقط در این قسمت شمالی از دریاچه شکل می‌گیرد، پرورش می‌دهد. همه این موجودات برای حیات خود به آب سالم این دریاچه وابسته هستند. بااین‌حال، دریای خزر به‌سرعت کوچک می‌شود.فانگ‌فانگ یائو، پژوهشگر ارشد این مطالعه و دانشمند آب‌وهوا در دانشگاه کلرادو، عنوان کرده است: کاهش بیش از نیمی از وسعت دریاچه‌ها در درجه اول به مصرف انسان یا سیگنال‌های غیرمستقیم انسانی از طریق گرم‌شدن آب‌وهوا نسبت داده می‌شود. بن لیونه، آب‌شناس دانشگاه کلرادو و یکی دیگر از نویسندگان این مطالعه نیز گفته است که انحراف آب از دریاچه‌ها -که یک عامل مستقیم انسانی برای خشک‌شدن سطح دریاچه‌هاست- احتمالا بزرگ‌تر و قابل‌توجه‌تر است زیرا «این قابلیت را دارد که واقعا چشم‌انداز را تغییر دهد». البته عامل غیرمستقیم انسانی (هوای گرم‌تر به دلیل تغییرات آب‌وهوایی)، یک اثر پوششی جهانی است که به‌نوعی بر همه چیز یا مکان‌های بیشتری تأثیر
می‌گذارد.
گروه دانش دریا- در حالی که بسیاری از دریاچه‌ها در سراسر جهان در حال کوچک‌شدن هستند، فلات تبت شمالی در حال تجربه گسترش چشمگیر دریاچه‌های خود به دلیل تغییر در بارش و ذوب یخبندان در اثر تغییرات اقلیمی است که پیامدهایی برای اکوسیستم‌ها (زیست‌بوم‌ها)، زیرساخت‌ها و سکونتگاه‌های انسانی به‌همراه خواهد داشت.
به گزارش روزنامه دریایی اقتصاد سرآمد، وبگاه سای‌تِک‌دِیلی در گزارشی آورده است: دانشمندانی که داده‌های ماهواره‌ای را برای بررسی روند تغییرات دریاچه‌ها تجزیه‌وتحلیل می‌کنند، منطقه‌ای را شناسایی کرده‌اند که تغییراتی چشمگیر را تجربه می‌کند: فلات شمالی تبت.
ایرنا در مطلبی نوشته است: درحالی‌که بسیاری از دریاچه‌ها در سراسر جهان در طول سه‌دهه گذشته کوچک شده‌اند، این منطقه مرتفع که اغلب «بام جهان» نامیده می‌شود، شاهد افزایش شدید تعداد و اندازه دریاچه‌هایش بوده است. تصاویر ماهواره‌ای این دگرگونی را در شهرستان‌های نیما و کیمو، منطقه‌ای دورافتاده متشکل از مراتع خشک و مرتفع در منطقه چانگ‌تانگ در جنوب‌غربی چین، نشان می‌دهد.دریاچه‌های فلات تبت به‌ویژه در معرض تغییرات اندازه هستند، زیرا عمدتاً در حوضه‌های اندروئیک قرار دارند؛ به این معنا که آب به داخل جریان دارد اما خروجی طبیعی ندارد. عواملی مانند میزان بارندگی، سرعت تبخیر و شدت ذوب فصلی خاک‌های یخ‌زده و ذوب یخ‌های یخبندان نقشی کلیدی در کنترل تعداد و اندازه دریاچه‌های این فلات دارند. برخی گروه‌های پژوهشی به افزایش بارندگی به‌عنوان محرک اصلی گسترش دریاچه در این منطقه اشاره کرده‌اند؛ برخی دیگر نیز افزایش دمای هوا و ذوب‌شدن یخچال‌های طبیعی و خاک منجمد (پرمافراست) را نیز به‌عنوان عوامل مهم ذکر کرده‌اند.پژوهشگران دیگر اثرات فعلی و پیش‌بینی‌شده این دریاچه‌های در حال گسترش را بررسی کرده‌اند. براساس مقاله یک گروه پژوهشی که در نِیچِر ژئوسایِنس منتشر شد، گسترش دریاچه‌ها مطابق پیش‌بینی تا سال ۲۱۰۰ میلادی ممکن است به «تأثیر گسترده اجتماعی و زیست‌محیطی» منجر شود و صدها کیلومتر جاده، صدها سکونتگاه و ۱۰هزار کیلومترمربع از علفزارها، تالاب‌ها و زمین‌های زراعی ممکن است زیر آب بروند.
دریاچه‌ها درگیر کاهش سطح آب
با افزایش دمای هوا ناشی از تغییرات اقلیمی، برخی از بزرگ‌ترین دریاچه‌ها، رودخانه‌ها و دریاهای جهان با گذشت زمان در حال کوچک‌تر و خشک‌شدن هستند. زمانی که مقدار آب مصرفی بشر بیش از میزان آب تولیدی باشد که طبیعت وارد چرخه محیط‌زیست می‌کند، مجموع ذخایر آبی کاهش می‌یابد. به‌این‌ترتیب بسیاری از بزرگ‌ترین دریاچه‌ها، رودخانه‌ها و دریا‌ها فصل‌به‌فصل در مواجهه با گرم‌شدن زمین ناشی از تغییرات اقلیمی و به دلیل افزایش تقاضا کوچک‌تر می‌شوند. هنگامی‌که ما از آب بیشتری نسبت‌به آنچه به اکوسیستم بازمی‌گردد استفاده می‌کنیم، درواقع عرضه کلی را کاهش می‌دهیم. این معادله ساده واقعیت هولناک دریاچه‌ها، رودخانه‌ها و دریاهای در حال خشک‌شدن را توضیح می‌دهد.
دریاچه‌ها یکی از منابع مهم آبی در جهان محسوب می‌شوند و بخش‌های وسیعی از کره زمین را به خود اختصاص داده‌اند. نتایج یک تحقیق نشان داده است که حدود ۳۰۴میلیون دریاچه و تالاب در سراسر کره زمین وجود دارد که البته حدود ۹۱درصد آن‌ها زیر یک‌هکتار مساحت دارند و باتوجه به این‌که خاورمیانه در خط‌مقدم بحران جهانی آب‌وهوایی قرار دارد و درجه حرارت آن در برخی مناطق از مرز ۵۰درجه سانتی‌گراد عبور می‌کند؛ دمای بالا همراه با خشکسالی‌های متوالی، الگوهای بارش نامنظم و سوءمدیریت محیط‌زیست، خطر جبران‌ناپذیری را بر مناظر طبیعی و ساختارهای جغرافیای خاورمیانه به‌وجود آورده است. مهم‌ترین آن‌ها دریاچه‌های منطقه هستند که به‌دلیل ترکیبی از اثرات مانند جریان کم‌آب‌های سطحی و تبخیر در حال کوچک‌شدن هستند. برنامه‌ریزی ضعیف زیست‌محیطی، مانند تغییر مسیر آب از نهرها و رودخانه‌هایی که دریاچه‌ها را تغذیه می‌کنند هم بر سطح آب تأثیر داشته است. عواقب آن محدود به کمبود آب نیست، بلکه شامل تأثیرات مخرب بر معیشت و افزایش شوری خواهد شد که باعث می‌شود ماهی‌ها و دیگر آبزیان در دریاچه‌ها نتوانند زنده بمانند. با افزایش جمعیت در سراسر خاورمیانه و افزایش تقاضا برای آب شیرین و منابع غذایی، سرنوشت دریاچه‌های این منطقه می‌تواند پیامدهای چشمگیری داشته باشد.
کاهش انعطاف‌پذیری دریاچه‌های بزرگ جهان
اولین ارزیابی جهانی از تغییرات بلندمدت در انعطاف‌پذیری دریاچه‌ها مشخص کرد، تقریباً نیمی از دریاچه‌های بزرگ جهان در دهه‌های اخیر، انعطاف‌پذیری یا توانایی بازگشت به وضعیت عادی پس از یک اختلال ناگهانی را از دست داده‌اند. وبگاه فیز در مطلبی نوشته است که پژوهش نشان می‌دهد که دریاچه‌های شرق آمریکای‌شمالی و شمال اروپا بیشترین آسیب را دیده‌اند و جمعیت متراکم و آلودگی، بیشترین تقصیر را در این اتفاق دارند. با این حال، مناطق ثروتمندتر دریاچه‌هایی سالم‌تر داشتند؛ این موضوع نشان می‌دهد تلاش‌های پرهزینه حفاظتی ممکن است نتیجه دهد.هم مردم و هم آب‌وهوا می‌توانند به تدریج دریاچه‌ها را از حالت طبیعی و سالم خود دور کنند. دماهای بالاتر تبخیر را افزایش می‌دهند، کاهش بارندگی سطح دریاچه‌ها را کاهش می‌دهد و آلودگی مداوم سلامت اکوسیستم (بوم‌سازگان) دریاچه را از بین می‌برد. هنگام اختلالات ناگهانی مانند امواج گرما، خشکسالی یا سیل، یک دریاچه «مقاوم» دوباره به حالت قبل بازمی‌گردد؛ اما یک دریاچه «آسیب‌پذیر» ممکن است نتواند به حالت قبلی خود بازگردد. ارزیابی انعطاف‌پذیری دریاچه که ساختار و عملکردهای اکوسیستمی آن را بررسی می‌کند، برای دانشمندانی که پیش‌بینی می‌کنند دریاچه چگونه به تغییرات اقلیمی و اقدامات انسان‌ها واکنش نشان می‌دهد، بسیار مهم است.روندهای بلندمدت تغییرات در انعطاف‌پذیری دریاچه‌ها در مقیاس جهانی و دلیل وقوع آن‌ها نیز ناشناخته باقی مانده است. پژوهش جدید که در Geophysical Research Letters منتشر شد، به این موضوع می‌پردازد. کی ژانگ، دانشمند محیط‌زیست در آزمایشگاه ایالتی علوم دریاچه و محیط‌زیست در آکادمی علوم چین که سرپرستی این پژوهش را برعهده داشت، اظهار کرد: ردیابی انعطاف‌پذیری دریاچه بسیار مهم است؛ زیرا به ما این امکان را می‌دهد علایم هشداردهنده اولیه تخریب اکوسیستم را تشخیص دهیم. وی افزود: این اقدام، ما را قادر می‌سازد تا به موقع، مداخله و از فروپاشی فاجعه‌بار و برگشت‌ناپذیر اکوسیستم دریاچه‌ها جلوگیری کنیم؛ زیرا این امر ممکن است عواقب شدید اجتماعی اکولوژیک داشته باشد.این پژوهش نشان داد که تراکم جمعیت در از دست رفتن انعطاف‌پذیری دریاچه‌ها نقش زیادی داشته که به احتمال زیاد با غلظت بیشتر آلاینده‌ها مرتبط است. دریاچه‌های بزرگ‌تر و دریاچه‌هایی که در ارتفاعات بالاتر قرار دارند، به احتمال زیاد انعطاف‌پذیرتر هستند. همچنین بر اساس این پژوهش، در بیشتر مناطق، عوامل انسانی مهم‌تر از آب‌وهوا بودند، اما مناطق مرتفع مانند فلات تبت استثنای آشکار بودند. در آنجا، گرمای بیشتر هوا به ذوب یخ‌ها منجر می‌شود که به نوبه خود باعث می‌شود دریاچه‌ها بزرگ‌تر و شفاف‌تر شوند.
دریاچه‌های جهان در حال از دست دادن آب
یک مطالعه در مقیاس بزرگ، بحران آب‌وهوا و گرم‌شدن زمین را منعکس کرده و هشدار می‌دهد که بیش از نیمی از بزرگ‌ترین دریاچه‌ها و مخازن جهان در حال از دست دادن آب هستند و تغییرات آب‌وهوایی و مصرف انسان، محرک‌های اصلی به‌شمار می‌روند. طبق مطالعه منتشرشده در مجله ساینس حدود یک‌چهارم جمعیت جهان یا دومیلیاردنفری که در حوضه دریاچه‌های در حال خشک‌شدن زندگی می‌کنند، به‌طور مستقیم تحت تأثیر این موضوع قرارگرفته‌اند و بسیاری از مناطق در سال‌های اخیر با کمبود مواجه شده‌اند. ناامنی آب در حال حاضر یک مشکل جدی است و صدهامیلیون نفر در سراسر جهان دسترسی مطمئن به آب سالم ندارند. مقصر هم کسی نیست به جز خود بشر که با کمک به افزایش گرمای زمین و نیز استفاده ناپایدار منابع آب در حوزه کشاورزی و صنعت، در حال تهی‌کردن ذخایر آب روی زمین است. دستکم ۸۷درصد منابع آب شیرین زمین در دریاچه‌ها ذخیره شده‌اند و از اوایل دهه۱۹۹۰، دریاچه‌ها عمدتا به دلیل تغییرات آب‌وهوایی، شدت گرفتن نگرانی‌ها در مورد آب برای کشاورزی، انرژی آبی و مصارف انسانی کوچک شده‌اند. این یک مشکل بزرگ برای مردمی است که برای آب آشامیدنی و آبیاری به دریاچه‌ها وابسته هستند.
خشک شدن دریاچه‌ها همچنین بقای اکوسیستم‌های محلی و پرندگان مهاجر را تهدید می‌کند و حتی می‌تواند به طوفان‌های گردوغبار زیانبار منجر شود. تیمی از پژوهشگران بین‌المللی در مجله ساینس گزارش دادند، نزدیک به سه‌دهه است که برخی از مهم‌ترین منابع آب شیرین جهان -از دریای خزر بین اروپا و آسیا تا دریاچه تیتیکاکا در آمریکای جنوبی- حدود ۲۲گیگاتن در سال آب خود را از دست می‌دهند.
وضعیت ویژه دریای خزر
سپتامبر سال میلادی دوسال گذشته، اداره ملی هوانوردی و فضای دولت فدرال آمریکا یا ناسا نیز نسبت به عقب‌نشینی گسترده سواحل دریای خزر هشدار داده بود. مجله ساینس در ادامه، تبخیر آب و کاهش دبی رودخانه‌های منتهی به دریا خزر را عامل اصلی عقب‌نشینی آن در شمال و شرق این دریاچه معرفی کرده است: دریای خزر، بزرگ‌ترین دریاچه جهان، شاهد ۴۹درصد کاهش کلی و ۷۱درصد کاهش حجم خالص خود بوده است. خرس قطبی، پاندا یا یوژپلنگ ایرانی، نماد ویرانی زیست‌بوم‌های جهان هستند، چون این جانو ران که در صدر هرم غذایی هستند، درخطر انقراض قرارگرفته‌اند. این حیوانات نماد نابودی کلیت یک زیست‌بوم هستند، چون وقتی صدر هرم غذایی درخطر قرارگرفته باشد، یعنی بخش‌های دیگر این هرم نیز درخطر نابودی هستند.نبود غذا زندگی این جانوران را تهدید می‌کند. در دریای خزر، فوک نماد این دریاچه و زیست‌بوم‌های آن است که در صدر هرم غذایی قرار دارد و به جز انسان، دشمنی مهلک در زیست‌بوم خود نمی‌شناسد. در دسامبر گذشته، جنازه دستکم ۲۵۰۰فوک دریایی به سواحل روسیه در دریای خزر رسید. نشانه‌ای از درگذشت هزاران فوک در این دریاچه، بدون آن‌که نشانه‌ای از دخالت آدمی در مرگ آن‌ها پیدا شود. جمعیت این فوک‌ها که این گونه‌شان فقط در سواحل دریای خزر، ازجمله در ایران دیده می‌شود، بین ۲۷۰ تا ۳۰هزار تخمین زده شده است. جانوری که به‌شدت درخطر انقراض قرار دارد. ناسا هم در گزارش خود با اشاره به مسئله انقراض حیواناتی که حیات‌شان به آب گره‌خورده، می‌گوید: آب‌های کم‌عمقِ شمال خزر، لبریز از نرم‌تنان، سخت‌پوستان، ماهی‌ها و پرندگان است. فوک‌ها، توله‌های خود را روی یخ زمستانی که معمولا فقط در این قسمت شمالی از دریاچه شکل می‌گیرد، پرورش می‌دهد. همه این موجودات برای حیات خود به آب سالم این دریاچه وابسته هستند. بااین‌حال، دریای خزر به‌سرعت کوچک می‌شود.فانگ‌فانگ یائو، پژوهشگر ارشد این مطالعه و دانشمند آب‌وهوا در دانشگاه کلرادو، عنوان کرده است: کاهش بیش از نیمی از وسعت دریاچه‌ها در درجه اول به مصرف انسان یا سیگنال‌های غیرمستقیم انسانی از طریق گرم‌شدن آب‌وهوا نسبت داده می‌شود. بن لیونه، آب‌شناس دانشگاه کلرادو و یکی دیگر از نویسندگان این مطالعه نیز گفته است که انحراف آب از دریاچه‌ها -که یک عامل مستقیم انسانی برای خشک‌شدن سطح دریاچه‌هاست- احتمالا بزرگ‌تر و قابل‌توجه‌تر است زیرا «این قابلیت را دارد که واقعا چشم‌انداز را تغییر دهد». البته عامل غیرمستقیم انسانی (هوای گرم‌تر به دلیل تغییرات آب‌وهوایی)، یک اثر پوششی جهانی است که به‌نوعی بر همه چیز یا مکان‌های بیشتری تأثیر
می‌گذارد.