«روزنامه سرآمد» بررسی می‌کند؛
ترانزیت ریل‌پایه ایران در مسیر توسعه
اولویت‌های دولت چهاردهم برای تکمیل خطوط راه‌آهن چیست؟
گروه حمل‌ونقل- امید اسماعیلی - ترانزیت ریل‌پایه یکی از محورهای اصلی توسعه تجارت خارجی ایران و کلید بهبود روابط با کشورهای منطقه است. هرچند بسیاری از کارشناسان معتقدند که هنوز زیرساخت‌های لازم برای توسعه ریل‌پایه در ایران ایجاد نشده و کمبودهایی در این زمینه وجود دارد، اما بررسی اظهارنظرها و نگاهی به برنامه‌های اعلام‌شده از سوی مسئولان وزارت راه‌وشهرسازی نشان‌دهنده، درک اهمیت این حوزه برای اقتصاد کشور است.
به گزارش «روزنامه سرآمد» پس از جنگ روسیه و اوکراین و بازگشت چین و اروپا به مسیرهای زمینی تجاری، نقش همکاری ریلی ایران و ترکیه را در این کریدور پررنگ‌تر کرده است. همکاری‌های ترانزیتی ایران و ترکیه به‌عنوان یک فرصت برای توسعه اقتصادی و تقویت روابط سیاسی بین دوکشور مطرح است. از طرف دیگر، با وجود چالش‌های موجود، این همکاری‌ها می‌تواند به افزایش حجم تجارت، ایجاد فرصت‌های شغلی و تقویت ثبات منطقه منجر شود.
کارشناسان معتقدند، با توجه به ارتباط تنگاتنگ بین دوکشور ایران و ترکیه در حوزه‌های مختلف ریلی، جاده‌ای، دریایی، ترانزیت، پایانه مرزی و تبادلات اقتصادی و تجاری فعالان اقتصادی دوکشور، همکاری اقتصادی دوکشور همواره حائز اهمیت بوده است. مسیر تجاری چین-اروپا، زمین بازی مناسبی است که می‌توان مزایای بالقوه ایران در اتصال شرق به غرب و بالعکس را با فهم درست از روابط و ظرفیت کشورهای دخیل فعال کند.
در میانه تعطیلات نوروز سال‌جاری بود که رسانه‌ها اعلام کردند، نخستین محموله صادراتی افغانستان از طریق کریدور ریلی افغانستان - ایران، با حضور مقامات دوکشور از شهر هرات به مقصد ترکیه و اروپا ارسال شد. این مسیر که با تأخیر یک‌دهه‌ای از طریق خط‌آهن خواف-هرات به بهره‌برداری رسید، ظرفیت حمل 6میلیون تن کالا و یک‌میلیون مسافر در سال را دارد و نقشی کلیدی در اتصال افغانستان به آب‌های آزاد و بازارهای بین‌المللی ایفا می‌کند.
ویژگی خط ریلی افغانستان به اروپا از ایران
در مراسمی با حضور سرکنسول جمهوری اسلامی ایران در هرات و والی این ولایت، نخستین محموله صادراتی افغانستان از طریق کریدور ریلی ایران - افغانستان به سمت ترکیه و اروپا روانه شد. این محموله که بخشی از برنامه توسعه تجارت منطقه‌ای دوکشور محسوب می‌شود، از مسیر راه‌آهن خواف-هرات عبور کرده و نخستین گام عملی در استفاده از این ظرفیت ترانزیتی مهم است. خط‌آهن خواف-هرات به‌عنوان نخستین مسیر ریلی بین ایران و افغانستان، در سال ۱۳۸۶ کلید خورد و قرار بود ظرف سه‌سال به بهره‌برداری برسد. با این حال، به دلایل مختلفی از جمله کمبود منابع مالی و چالش‌های امنیتی، این پروژه با بیش از یک‌دهه تأخیر، نهایتاً در ۲۰آذر۱۳۹۹ با حضور مجازی رؤسای‌جمهور وقت دوکشور افتتاح شد. این خط‌آهن از شهرستان خواف در خراسان‌رضوی آغاز شده و با عبور از مرز شمتیق، به شهر هرات می‌رسد. ظرفیت سالانه آن شامل جابه‌جایی یک‌میلیون مسافر و حدود 6میلیون تن کالاست. با راه‌اندازی کامل این مسیر، افغانستان به شبکه ریلی ایران و از آنجا به آب‌های آزاد جنوب کشور، کشورهای منطقه قفقاز، ترکیه، عراق و اروپا متصل می‌شود. در ادامه توسعه این مسیر، در بهمن۱۴۰۳ اولین قطار ترانزیتی از هند به افغانستان از طریق بندرعباس و شبکه ریلی ایران به ایستگاه روزنک در هرات رسید. این قطار حامل دانه‌های روغنی بود و نشان داد که ایران توانسته به پل ارتباطی مهمی برای تجارت منطقه‌ای بدل شود. در دی‌ماه۱۴۰۳، ایران، افغانستان و ترکیه توافق‌نامه‌ای برای راه‌اندازی کریدور جدید ریلی امضا کردند. هدف این پروژه، جابه‌جایی محصولات معدنی افغانستان از طریق ایران و دسترسی به بندر چابهار و مسیرهای بین‌المللی است. این توافق می‌تواند علاوه‌بر تسهیل صادرات افغانستان، جایگاه ایران را به‌عنوان هاب ترانزیتی منطقه ارتقا دهد. اولین محموله ترانزیتی ۲۰۰تن میوه خشک به ارزش یک‌میلیون و ۲۰۰هزار دلار از مسیر ریلی خواف -هرات به اروپا ارسال شد. این محموله از راه‌آهن هرات- خواف عبور کرده و از ترکیه به اروپا ترانزیت می‌شود. این اولین محموله ترانزیت ریلی افغانستان به اروپا از طریق شبکه ریلی ایران بود. در ۳ماه گذشته و با سیاست‌گذاری و پشتیبانی راه‌آهن ایران و کنسرسیومِ ایرانی ریلیِ افغانستان، بیش از ۵۰۰۰تن محموله ترانزیتی به مقصد افغانستان از شبکه ریلی ایران منتقل شده است.
برنامه افزایش ظرفیت ناوگان ریلی کشور
فرزانه صادق، وزیر راه‌وشهرسازی نیز در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری به تشریح مهم‌ترین برنامه‌ها و سیاست‌های وزارت راه‌وشهرسازی برای تحقق شعار سال پرداخت. وی با بیان اینکه میزان تقاضا از بخش ریلی و سفرهای ریلی نیز افزایش قابل‌ملاحظه‌ای در نوروز امسال داشته است، گفت: در خصوص ناوگان مسافری ریلی نیز با توجه به افزایش تقاضا باید تقویت‌های زیرساختی لازم انجام شود، زیرا ناوگان فعلی ریلی پاسخگوی نیاز مردمی در این بخش نیست. اگرچه در نوروز امسال تعداد صندلی‌های مسافری بخش ریلی افزایش حدود ۱۰درصدی داشته و در این بخش ۲میلیون و ۲۵۰هزار صندلی جهت مسافران آماده شد که تنها یک‌میلیون و ۵۰۰هزار صندلی تاکنون استفاده شده است.
صادق به فاصله نیاز کشور با تامین مناسب ناوگان حمل‌ونقل عمومی اشاره کرد و افزود: در بخش لکوموتیو و واگن بر استفاده از ظرفیت بخش خصوصی و به‌کارگیری توان داخلی تاکید داریم که البته با تسهیلگری‌هایی که انجام داده‌ایم، بخش خصوصی استقبال خوبی کرده است و در تلاش هستیم تا هم واگن باری و هم واگن مسافری را ارتقا بدهیم که آمار این افزایش‌ها به مرور اعلام خواهد شد. وزیر راه‌وشهرسازی با تاکید بر اینکه طبق برنامه هفتم توسعه مهم‌ترین کاری که در سال‌جاری باید انجام شود افزایش ناوگان ریلی است، گفت: در افزایش ناوگان ریلی از حداکثر توان داخلی استفاده می‌کنیم. به گفته وی، در این بخش توجه به واردات نیز باید مدنظر باشد و برنامه‌های عملیاتی وزارت راه تا پایان سال اعلام می‌شود.
اولویت‌های دولت چهاردهم برای تکمیل
خطوط راه‌آهن
وزیرو راه‌وشهرسازی همچنین از برنامه تکمیل راه‌آهن رشت-آستارا تا پایان دولت و تکمیل خط ریلی چابهار-زاهدان تا پایان امسال خبر داد. فرزانه صادق گفت: برنامه‌ریزی کرده‌ایم تا راه‌آهن شلمچه-بصره تا پایان دولت چهاردهم به اتمام برسد. در توافق با کشور روسیه، همزمان با تملک اراضی در این مسیر ریلی، ساخت راه‌آهن توسط روسیه انجام خواهد شد. وزیر راه‌وشهرسازی درخصوص تکمیل خط ریلی چابهار-زاهدان توضیح داد: این خط ریلی نیز تا پایان امسال به اتمام می‌رسد. البته این مسیر باید تا سرخس ادامه یابد که تلاش ما این است تا با انجام سرمایه‌گذاری مناسب این بخش از کریدور ریلی و همچنین دیگر بخش‌ها را تکمیل کنیم. صادق از تسریع در خط ریلی شلمچه-بصره در سه‌ماه گذشته خبر داد و افزود: با تامین منابع مالی در ماه‌های آینده و ساخت پل و مین‌روبی، ریل‌گذاری بخشی از راه‌آهن شلمچه-بصره که مربوط به کشورمان است، انجام خواهد شد. به گفته وی، پایانه ریلی شلمچه نیز تا پایان امسال تکمیل خواهد شد. صادق در خصوص ریل‌باس خرمشهر به اهواز گفت: با تجهیز و نوسازی این ریل‌باس، خدمات بهتری به مسافران و زائران اربعین ارائه خواهد شد.
گروه حمل‌ونقل- امید اسماعیلی - ترانزیت ریل‌پایه یکی از محورهای اصلی توسعه تجارت خارجی ایران و کلید بهبود روابط با کشورهای منطقه است. هرچند بسیاری از کارشناسان معتقدند که هنوز زیرساخت‌های لازم برای توسعه ریل‌پایه در ایران ایجاد نشده و کمبودهایی در این زمینه وجود دارد، اما بررسی اظهارنظرها و نگاهی به برنامه‌های اعلام‌شده از سوی مسئولان وزارت راه‌وشهرسازی نشان‌دهنده، درک اهمیت این حوزه برای اقتصاد کشور است.
به گزارش «روزنامه سرآمد» پس از جنگ روسیه و اوکراین و بازگشت چین و اروپا به مسیرهای زمینی تجاری، نقش همکاری ریلی ایران و ترکیه را در این کریدور پررنگ‌تر کرده است. همکاری‌های ترانزیتی ایران و ترکیه به‌عنوان یک فرصت برای توسعه اقتصادی و تقویت روابط سیاسی بین دوکشور مطرح است. از طرف دیگر، با وجود چالش‌های موجود، این همکاری‌ها می‌تواند به افزایش حجم تجارت، ایجاد فرصت‌های شغلی و تقویت ثبات منطقه منجر شود.
کارشناسان معتقدند، با توجه به ارتباط تنگاتنگ بین دوکشور ایران و ترکیه در حوزه‌های مختلف ریلی، جاده‌ای، دریایی، ترانزیت، پایانه مرزی و تبادلات اقتصادی و تجاری فعالان اقتصادی دوکشور، همکاری اقتصادی دوکشور همواره حائز اهمیت بوده است. مسیر تجاری چین-اروپا، زمین بازی مناسبی است که می‌توان مزایای بالقوه ایران در اتصال شرق به غرب و بالعکس را با فهم درست از روابط و ظرفیت کشورهای دخیل فعال کند.
در میانه تعطیلات نوروز سال‌جاری بود که رسانه‌ها اعلام کردند، نخستین محموله صادراتی افغانستان از طریق کریدور ریلی افغانستان - ایران، با حضور مقامات دوکشور از شهر هرات به مقصد ترکیه و اروپا ارسال شد. این مسیر که با تأخیر یک‌دهه‌ای از طریق خط‌آهن خواف-هرات به بهره‌برداری رسید، ظرفیت حمل 6میلیون تن کالا و یک‌میلیون مسافر در سال را دارد و نقشی کلیدی در اتصال افغانستان به آب‌های آزاد و بازارهای بین‌المللی ایفا می‌کند.
ویژگی خط ریلی افغانستان به اروپا از ایران
در مراسمی با حضور سرکنسول جمهوری اسلامی ایران در هرات و والی این ولایت، نخستین محموله صادراتی افغانستان از طریق کریدور ریلی ایران - افغانستان به سمت ترکیه و اروپا روانه شد. این محموله که بخشی از برنامه توسعه تجارت منطقه‌ای دوکشور محسوب می‌شود، از مسیر راه‌آهن خواف-هرات عبور کرده و نخستین گام عملی در استفاده از این ظرفیت ترانزیتی مهم است. خط‌آهن خواف-هرات به‌عنوان نخستین مسیر ریلی بین ایران و افغانستان، در سال ۱۳۸۶ کلید خورد و قرار بود ظرف سه‌سال به بهره‌برداری برسد. با این حال، به دلایل مختلفی از جمله کمبود منابع مالی و چالش‌های امنیتی، این پروژه با بیش از یک‌دهه تأخیر، نهایتاً در ۲۰آذر۱۳۹۹ با حضور مجازی رؤسای‌جمهور وقت دوکشور افتتاح شد. این خط‌آهن از شهرستان خواف در خراسان‌رضوی آغاز شده و با عبور از مرز شمتیق، به شهر هرات می‌رسد. ظرفیت سالانه آن شامل جابه‌جایی یک‌میلیون مسافر و حدود 6میلیون تن کالاست. با راه‌اندازی کامل این مسیر، افغانستان به شبکه ریلی ایران و از آنجا به آب‌های آزاد جنوب کشور، کشورهای منطقه قفقاز، ترکیه، عراق و اروپا متصل می‌شود. در ادامه توسعه این مسیر، در بهمن۱۴۰۳ اولین قطار ترانزیتی از هند به افغانستان از طریق بندرعباس و شبکه ریلی ایران به ایستگاه روزنک در هرات رسید. این قطار حامل دانه‌های روغنی بود و نشان داد که ایران توانسته به پل ارتباطی مهمی برای تجارت منطقه‌ای بدل شود. در دی‌ماه۱۴۰۳، ایران، افغانستان و ترکیه توافق‌نامه‌ای برای راه‌اندازی کریدور جدید ریلی امضا کردند. هدف این پروژه، جابه‌جایی محصولات معدنی افغانستان از طریق ایران و دسترسی به بندر چابهار و مسیرهای بین‌المللی است. این توافق می‌تواند علاوه‌بر تسهیل صادرات افغانستان، جایگاه ایران را به‌عنوان هاب ترانزیتی منطقه ارتقا دهد. اولین محموله ترانزیتی ۲۰۰تن میوه خشک به ارزش یک‌میلیون و ۲۰۰هزار دلار از مسیر ریلی خواف -هرات به اروپا ارسال شد. این محموله از راه‌آهن هرات- خواف عبور کرده و از ترکیه به اروپا ترانزیت می‌شود. این اولین محموله ترانزیت ریلی افغانستان به اروپا از طریق شبکه ریلی ایران بود. در ۳ماه گذشته و با سیاست‌گذاری و پشتیبانی راه‌آهن ایران و کنسرسیومِ ایرانی ریلیِ افغانستان، بیش از ۵۰۰۰تن محموله ترانزیتی به مقصد افغانستان از شبکه ریلی ایران منتقل شده است.
برنامه افزایش ظرفیت ناوگان ریلی کشور
فرزانه صادق، وزیر راه‌وشهرسازی نیز در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری به تشریح مهم‌ترین برنامه‌ها و سیاست‌های وزارت راه‌وشهرسازی برای تحقق شعار سال پرداخت. وی با بیان اینکه میزان تقاضا از بخش ریلی و سفرهای ریلی نیز افزایش قابل‌ملاحظه‌ای در نوروز امسال داشته است، گفت: در خصوص ناوگان مسافری ریلی نیز با توجه به افزایش تقاضا باید تقویت‌های زیرساختی لازم انجام شود، زیرا ناوگان فعلی ریلی پاسخگوی نیاز مردمی در این بخش نیست. اگرچه در نوروز امسال تعداد صندلی‌های مسافری بخش ریلی افزایش حدود ۱۰درصدی داشته و در این بخش ۲میلیون و ۲۵۰هزار صندلی جهت مسافران آماده شد که تنها یک‌میلیون و ۵۰۰هزار صندلی تاکنون استفاده شده است.
صادق به فاصله نیاز کشور با تامین مناسب ناوگان حمل‌ونقل عمومی اشاره کرد و افزود: در بخش لکوموتیو و واگن بر استفاده از ظرفیت بخش خصوصی و به‌کارگیری توان داخلی تاکید داریم که البته با تسهیلگری‌هایی که انجام داده‌ایم، بخش خصوصی استقبال خوبی کرده است و در تلاش هستیم تا هم واگن باری و هم واگن مسافری را ارتقا بدهیم که آمار این افزایش‌ها به مرور اعلام خواهد شد. وزیر راه‌وشهرسازی با تاکید بر اینکه طبق برنامه هفتم توسعه مهم‌ترین کاری که در سال‌جاری باید انجام شود افزایش ناوگان ریلی است، گفت: در افزایش ناوگان ریلی از حداکثر توان داخلی استفاده می‌کنیم. به گفته وی، در این بخش توجه به واردات نیز باید مدنظر باشد و برنامه‌های عملیاتی وزارت راه تا پایان سال اعلام می‌شود.
اولویت‌های دولت چهاردهم برای تکمیل
خطوط راه‌آهن
وزیرو راه‌وشهرسازی همچنین از برنامه تکمیل راه‌آهن رشت-آستارا تا پایان دولت و تکمیل خط ریلی چابهار-زاهدان تا پایان امسال خبر داد. فرزانه صادق گفت: برنامه‌ریزی کرده‌ایم تا راه‌آهن شلمچه-بصره تا پایان دولت چهاردهم به اتمام برسد. در توافق با کشور روسیه، همزمان با تملک اراضی در این مسیر ریلی، ساخت راه‌آهن توسط روسیه انجام خواهد شد. وزیر راه‌وشهرسازی درخصوص تکمیل خط ریلی چابهار-زاهدان توضیح داد: این خط ریلی نیز تا پایان امسال به اتمام می‌رسد. البته این مسیر باید تا سرخس ادامه یابد که تلاش ما این است تا با انجام سرمایه‌گذاری مناسب این بخش از کریدور ریلی و همچنین دیگر بخش‌ها را تکمیل کنیم. صادق از تسریع در خط ریلی شلمچه-بصره در سه‌ماه گذشته خبر داد و افزود: با تامین منابع مالی در ماه‌های آینده و ساخت پل و مین‌روبی، ریل‌گذاری بخشی از راه‌آهن شلمچه-بصره که مربوط به کشورمان است، انجام خواهد شد. به گفته وی، پایانه ریلی شلمچه نیز تا پایان امسال تکمیل خواهد شد. صادق در خصوص ریل‌باس خرمشهر به اهواز گفت: با تجهیز و نوسازی این ریل‌باس، خدمات بهتری به مسافران و زائران اربعین ارائه خواهد شد.