«روزنامه سرآمد» بررسی کرد
پشت‌پرده برنامه‌های روسیه در مجمع قطب شمال چیست؟
ارائه مفاهیم پنجگانه کلیدی پوتین در مجمع بین‌المللی قطب شمال
گروه اقتصاد بین‌الملل- توحید ورستان- با توجه به ذوب یخ‌های قطب شمال، این منطقه به دلیل منابع عظیم انرژی و نقش بالقوه آن در تجارت بین‌المللی دریایی اهمیت فزاینده‌ای پیدا کرده، در نتیجه روسیه به دنبال بهره‌برداری از این منابع و توسعه یک مسیر تجارت دریایی بین‌المللی از طریق مسیر دریای شمال است.
به گزارش «روزنامه سرآمد» منابع قطب شمال برای غلبه به کاهش تولید در میادین سنتی نفت و گاز و همچنین کمک به مسکو برای ارتقای استراتژی تنوع صادراتی خود -هم از نظر بازار (آسیا) و هم از نظر نوع صادرات (گاز طبیعی مایع)- ضروری هستند. در واقع، قطب شمال به مکانی برای بلندپروازی LNG روسیه تبدیل شده است.
توسعه منابع قطب شمال و صادرات LNG عمیقاً با سایر منافع ملی مانند توسعه مسیر دریای شمال و صنعت کشتی‌سازی درهم تنیده است. با وجود این، روسیه با چالش‌های جدی از جمله کمبود محموله‌های گاز و تحریم‌های فزاینده بین‌المللی مواجه است که می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی جاه‌طلبی‌های روسیه را تضعیف کند.
اهمیت برگزاری مجمع قطب شمال
برگزاری مجمع اخیر قطب شمال در مورمانسک، تمرکز راهبردی روسیه بر گسترش حضور اقتصادی و نظامی خود در منطقه را نشان داد. مسکو به‌دنبال توسعه بلندمدت زیرساخت‌ها و منابع است و در عین حال تسلط خود را بر مسیر دریای شمال افزایش می‌دهد. تقویت حضور نظامی در قطب شمال نیز بازتاب نگرانی غرب به‌ویژه ناتو در مورد درگیری احتمالی در منطقه است. در این میان، تغییرات آب‌وهوایی همچنان بر اهمیت استراتژیک قطب شمال افزوده که رقابت بر سر منابع و مسیرهای کشتیرانی را تسریع می‌بخشد.
به باور کارشناسان، روسیه همچنان قدرت برتر قطب شمال است و دارای پیشرفته‌ترین ناوگان یخ‌شکن جهان و همچنین ادعاهای ارضی است. از همین روی، توسعه اقتصادی به‌ویژه در استخراج منابع و توسعه زیرساخت‌ها را در اولویت قرار می‌دهد، اما ایالات متحده، کانادا و کشورهای شمال اروپا، در کنار ناتو، نظامی‌سازی قطب شمال روسیه را به‌عنوان یک نگرانی امنیتی فزاینده درک می‌کنند.هرچند چین یک کشور قطب شمال نیست، اما خود را به‌عنوان یک قدرت نزدیک به قطب شمال برای دستیابی به منابع و مسیرهای استراتژیک کشتیرانی مطرح می‌کند. تنش‌های ژئوپلیتیکی، به‌ویژه از آغاز مناقشه اوکراین، شورای قطب شمال را که به‌طور سنتی همکاری می‌کرد، با مشکل مواجه کرده است. مسکو در ۲۶ تا ۲۷مارس۲۰۲۵ میزبان مجمع بین‌المللی قطب شمال بود تا استراتژی قطب شمال خود را ارتقا و جایگاه بین‌المللی خود را تقویت کند.
این مجمع که در مورمانسک برگزار شد، سیاست‌گذاران، نمایندگان تجاری و کارشناسان را گردهم آورد تا در مورد آینده منطقه گفت‌وگو کنند. مسکو خود را به‌عنوان یک رهبر در امور قطب شمال، از همکاری برابر حمایت و در عین حال از کشورهای غربی به دلیل سیاسی‌کردن حکومت قطب شمال انتقاد کرد.
ارزیابی اظهارات پوتین
بلندپروازی‌های کرملین در قطب شمال شامل افزایش قابلیت حیات مسیر دریای شمال به‌عنوان یک کریدور جهانی کشتیرانی و گسترش تأثیر نظامی آن است. رئیس‌جمهور روسیه، ولادیمیر پوتین در سخنرانی خود در طول مجمع بر اهمیت تاریخی و اقتصادی حضور روسیه در قطب شمال تاکید کرد و توسعه آن را به‌عنوان یک ضرورت حاکمیتی در نظر گرفت. وی همچنین تاکید کرد که تنش روابط و تحریم‌های غرب، باوجود تمایل روسیه برای تعامل گزینشی، همکاری جهانی را تضعیف می‌کند. در مجمع بین‌المللی قطب شمال، پوتین چندین مفهوم کلیدی را بیان کرد:
۱-حاکمیت و توسعه بلندمدت: قطب شمال یک اولویت تاریخی برای روسیه بوده که نیازمند برنام‌ریزی و تعهد بین‌نسلی است. مسکو حضور خود در منطقه را به‌عنوان حق حاکمیت غیرقابل انکار می‌داند.
۲-توسعه اقتصادی و زیرساخت: روسیه به استخراج منابع از جمله فلزات خاکی کمیاب ادامه خواهد داد و در عین حال زیرساخت‌های حمل‌ونقل و انرژی قطب شمال را مدرن می‌کند.
۳-همکاری در مقابل رویارویی: روسیه تاکنون از همکاری بین‌المللی در توسعه قطب شمال استقبال کرده است، اما کشورهای غربی را به بدتر شدن گفت‌وگوها، به‌ویژه در شورای قطب شمال، سرزنش می‌کند.
۴-نگرانی‌های امنیتی و نقش ناتو: مسکو به‌دنبال درگیری در قطب شمال نیست، اما حضور نظامی ناتو در این منطقه را یک اقدام تحریک‌آمیز می‌داند. احتمالا روسیه به افزایش مشارکت سوئد و فنلاند در فعالیت‌های ناتو پاسخ خواهد داد.
5-توسعه مسیر دریای شمال: روسیه مسیر دریای شمال را به‌عنوان یک کریدور تجاری کلیدی جهانی در نظر می‌گیرد و با افزایش ظرفیت بندر و ساخت یخ‌شکن‌های جدید به‌دنبال گسترش قابلیت‌های خود است.
اهمیت استراتژیک و امنیتی
ناتو تقویت نظامی روسیه در قطب شمال را یک تهدید امنیتی می‌داند که باعث همکاری بیشتر اعضای خود می‌شود. پیوستن سوئد و فنلاند به ناتو، تعادل منطقه‌ای را بیشتر تغییر می‌دهد و اقدامات متقابل احتمالی روسیه را برانگیخته است همچنین، چین از نظر استراتژیک بر منابع قطب شمال و مسیرهای ترانزیتی تمرکز می‌کند و مشارکت اقتصادی را به درگیری مستقیم ژئوپلیتیکی ترجیح می‌دهد. تبدیل قطب شمال به یک فضای استراتژیک مورد مناقشه خطر تشدید نظامی را به همراه دارد.
تقویت نظامی روسیه در قطب شمال، همراه با تمرکز بیشتر ناتو بر دفاع از قطب شمال، امنیت منطقه را تشدید می‌کند. تأثیرات اقتصادی نیز شامل تشدید رقابت بر سر استخراج منابع است، به‌طوری که روسیه راهبرد ویژه خود را دنبال و پروژه‌های معدنی و انرژی را با وجود محدودیت‌های بین‌المللی پیش می‌برد. نقش تغییرات آب‌وهوا نیز در تسریع دسترسی به قطب شمال، رقابت‌های ژئوپلیتیکی را تقویت می‌کند، زیرا منابع و مسیرهای حمل‌ونقل جدید در دسترس علاقه‌مندی جهانی را به خود جلب می‌کند.
فرسایش چارچوب‌های همکاری مانند شورای قطب شمال، مکانیسم‌های حل دیپلماتیک را تضعیف می‌کند. سیاست متناقض مسکو در قطب شمال که در مجمع بین‌المللی قطب شمال مورد تاکید قرار گرفت، هم شامل ترویج همکاری و هم تاکید بر حاکمیت خود است. واکنش غرب تا حد زیادی تعیین خواهد کرد که آیا منطقه شاهد درگیری یا همکاری بیشتر در آینده است.
گروه اقتصاد بین‌الملل- توحید ورستان- با توجه به ذوب یخ‌های قطب شمال، این منطقه به دلیل منابع عظیم انرژی و نقش بالقوه آن در تجارت بین‌المللی دریایی اهمیت فزاینده‌ای پیدا کرده، در نتیجه روسیه به دنبال بهره‌برداری از این منابع و توسعه یک مسیر تجارت دریایی بین‌المللی از طریق مسیر دریای شمال است.
به گزارش «روزنامه سرآمد» منابع قطب شمال برای غلبه به کاهش تولید در میادین سنتی نفت و گاز و همچنین کمک به مسکو برای ارتقای استراتژی تنوع صادراتی خود -هم از نظر بازار (آسیا) و هم از نظر نوع صادرات (گاز طبیعی مایع)- ضروری هستند. در واقع، قطب شمال به مکانی برای بلندپروازی LNG روسیه تبدیل شده است.
توسعه منابع قطب شمال و صادرات LNG عمیقاً با سایر منافع ملی مانند توسعه مسیر دریای شمال و صنعت کشتی‌سازی درهم تنیده است. با وجود این، روسیه با چالش‌های جدی از جمله کمبود محموله‌های گاز و تحریم‌های فزاینده بین‌المللی مواجه است که می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی جاه‌طلبی‌های روسیه را تضعیف کند.
اهمیت برگزاری مجمع قطب شمال
برگزاری مجمع اخیر قطب شمال در مورمانسک، تمرکز راهبردی روسیه بر گسترش حضور اقتصادی و نظامی خود در منطقه را نشان داد. مسکو به‌دنبال توسعه بلندمدت زیرساخت‌ها و منابع است و در عین حال تسلط خود را بر مسیر دریای شمال افزایش می‌دهد. تقویت حضور نظامی در قطب شمال نیز بازتاب نگرانی غرب به‌ویژه ناتو در مورد درگیری احتمالی در منطقه است. در این میان، تغییرات آب‌وهوایی همچنان بر اهمیت استراتژیک قطب شمال افزوده که رقابت بر سر منابع و مسیرهای کشتیرانی را تسریع می‌بخشد.
به باور کارشناسان، روسیه همچنان قدرت برتر قطب شمال است و دارای پیشرفته‌ترین ناوگان یخ‌شکن جهان و همچنین ادعاهای ارضی است. از همین روی، توسعه اقتصادی به‌ویژه در استخراج منابع و توسعه زیرساخت‌ها را در اولویت قرار می‌دهد، اما ایالات متحده، کانادا و کشورهای شمال اروپا، در کنار ناتو، نظامی‌سازی قطب شمال روسیه را به‌عنوان یک نگرانی امنیتی فزاینده درک می‌کنند.هرچند چین یک کشور قطب شمال نیست، اما خود را به‌عنوان یک قدرت نزدیک به قطب شمال برای دستیابی به منابع و مسیرهای استراتژیک کشتیرانی مطرح می‌کند. تنش‌های ژئوپلیتیکی، به‌ویژه از آغاز مناقشه اوکراین، شورای قطب شمال را که به‌طور سنتی همکاری می‌کرد، با مشکل مواجه کرده است. مسکو در ۲۶ تا ۲۷مارس۲۰۲۵ میزبان مجمع بین‌المللی قطب شمال بود تا استراتژی قطب شمال خود را ارتقا و جایگاه بین‌المللی خود را تقویت کند.
این مجمع که در مورمانسک برگزار شد، سیاست‌گذاران، نمایندگان تجاری و کارشناسان را گردهم آورد تا در مورد آینده منطقه گفت‌وگو کنند. مسکو خود را به‌عنوان یک رهبر در امور قطب شمال، از همکاری برابر حمایت و در عین حال از کشورهای غربی به دلیل سیاسی‌کردن حکومت قطب شمال انتقاد کرد.
ارزیابی اظهارات پوتین
بلندپروازی‌های کرملین در قطب شمال شامل افزایش قابلیت حیات مسیر دریای شمال به‌عنوان یک کریدور جهانی کشتیرانی و گسترش تأثیر نظامی آن است. رئیس‌جمهور روسیه، ولادیمیر پوتین در سخنرانی خود در طول مجمع بر اهمیت تاریخی و اقتصادی حضور روسیه در قطب شمال تاکید کرد و توسعه آن را به‌عنوان یک ضرورت حاکمیتی در نظر گرفت. وی همچنین تاکید کرد که تنش روابط و تحریم‌های غرب، باوجود تمایل روسیه برای تعامل گزینشی، همکاری جهانی را تضعیف می‌کند. در مجمع بین‌المللی قطب شمال، پوتین چندین مفهوم کلیدی را بیان کرد:
۱-حاکمیت و توسعه بلندمدت: قطب شمال یک اولویت تاریخی برای روسیه بوده که نیازمند برنام‌ریزی و تعهد بین‌نسلی است. مسکو حضور خود در منطقه را به‌عنوان حق حاکمیت غیرقابل انکار می‌داند.
۲-توسعه اقتصادی و زیرساخت: روسیه به استخراج منابع از جمله فلزات خاکی کمیاب ادامه خواهد داد و در عین حال زیرساخت‌های حمل‌ونقل و انرژی قطب شمال را مدرن می‌کند.
۳-همکاری در مقابل رویارویی: روسیه تاکنون از همکاری بین‌المللی در توسعه قطب شمال استقبال کرده است، اما کشورهای غربی را به بدتر شدن گفت‌وگوها، به‌ویژه در شورای قطب شمال، سرزنش می‌کند.
۴-نگرانی‌های امنیتی و نقش ناتو: مسکو به‌دنبال درگیری در قطب شمال نیست، اما حضور نظامی ناتو در این منطقه را یک اقدام تحریک‌آمیز می‌داند. احتمالا روسیه به افزایش مشارکت سوئد و فنلاند در فعالیت‌های ناتو پاسخ خواهد داد.
5-توسعه مسیر دریای شمال: روسیه مسیر دریای شمال را به‌عنوان یک کریدور تجاری کلیدی جهانی در نظر می‌گیرد و با افزایش ظرفیت بندر و ساخت یخ‌شکن‌های جدید به‌دنبال گسترش قابلیت‌های خود است.
اهمیت استراتژیک و امنیتی
ناتو تقویت نظامی روسیه در قطب شمال را یک تهدید امنیتی می‌داند که باعث همکاری بیشتر اعضای خود می‌شود. پیوستن سوئد و فنلاند به ناتو، تعادل منطقه‌ای را بیشتر تغییر می‌دهد و اقدامات متقابل احتمالی روسیه را برانگیخته است همچنین، چین از نظر استراتژیک بر منابع قطب شمال و مسیرهای ترانزیتی تمرکز می‌کند و مشارکت اقتصادی را به درگیری مستقیم ژئوپلیتیکی ترجیح می‌دهد. تبدیل قطب شمال به یک فضای استراتژیک مورد مناقشه خطر تشدید نظامی را به همراه دارد.
تقویت نظامی روسیه در قطب شمال، همراه با تمرکز بیشتر ناتو بر دفاع از قطب شمال، امنیت منطقه را تشدید می‌کند. تأثیرات اقتصادی نیز شامل تشدید رقابت بر سر استخراج منابع است، به‌طوری که روسیه راهبرد ویژه خود را دنبال و پروژه‌های معدنی و انرژی را با وجود محدودیت‌های بین‌المللی پیش می‌برد. نقش تغییرات آب‌وهوا نیز در تسریع دسترسی به قطب شمال، رقابت‌های ژئوپلیتیکی را تقویت می‌کند، زیرا منابع و مسیرهای حمل‌ونقل جدید در دسترس علاقه‌مندی جهانی را به خود جلب می‌کند.
فرسایش چارچوب‌های همکاری مانند شورای قطب شمال، مکانیسم‌های حل دیپلماتیک را تضعیف می‌کند. سیاست متناقض مسکو در قطب شمال که در مجمع بین‌المللی قطب شمال مورد تاکید قرار گرفت، هم شامل ترویج همکاری و هم تاکید بر حاکمیت خود است. واکنش غرب تا حد زیادی تعیین خواهد کرد که آیا منطقه شاهد درگیری یا همکاری بیشتر در آینده است.