زنگ خطری برای محیط زیست ساحلی ایران
تصاویر تکان دهنده از تهدید جدی جنگل حرای دیّر
تحقیقات جدید محققان پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی نشان می‌دهد که جنگل‌های حرا، یکی از ارزشمندترین اکوسیستم‌های ساحلی ایران، در معرض تهدیدات جدی قرار دارند. نتایج این مطالعه بر لزوم اتخاذ رویکردهای مدیریتی هوشمندانه و استفاده از فناوری‌های نوین برای حفظ و احیای جنگل‌های حرا تأکید می‌کند، چرا که نادیده گرفتن این تهدیدات می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری برای محیط زیست کشور در پی داشته باشد.
تصاویر ماهواره‌ای گوگل‌ارث در کنار داده‌های پهپادی و اندازه‌گیری‌های میدانی، شواهد قوی از گسترش تخریب و آسیب شدید به جنگل‌ها ارائه می‌دهند. در بررسی پهپادی انجام‌شده در مارس ۲۰۲۳، مشخص شد که ۴۴ درصد از پوشش سالم مانگروها آسیب دیده‌اند. همچنین در اندازه‌گیری‌های میدانی نوامبر ۲۰۲۳، سطوح شوری در منطقه دیّر به‌طور معناداری بالاتر از مناطق مجاور مانند «مل‌گنزه» و «نایبند» گزارش شده است.
جنگل حرای دیّر، نمونه‌ای است از آنچه می‌تواند در دیگر نقاط ساحلی ایران نیز تکرار شود؛ اگر سیاست‌گذاری‌ها بر پایه علم، محیط زیست‌محور و آینده‌نگرانه نباشد. این پژوهش یک بار دیگر نشان داد که حفاظت از محیط زیست، نه یک هزینه، بلکه ضرورتی حیاتی برای بقاء سرزمین ماست.
یافته‌های این پژوهش تأکید می‌کند که فعالیت‌های انسانی ناآگاهانه، می‌توانند در کوتاه‌ترین زمان اکوسیستم‌هایی با دهه‌ها قدمت را نابود کنند. در شرایطی که ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص خود با تغییرات اقلیمی شدیدتر مواجه است، هرگونه دستکاری در اکوسیستم‌های شکننده‌ای مانند مانگروها می‌تواند آثار غیرقابل بازگشت در پی داشته باشد.
این مطالعه با بهره‌گیری از روش‌های ترکیبی شامل داده‌های ماهواره‌ای، نقشه‌برداری پهپادی، و مشاهدات میدانی، الگوی نوینی در پایش و تحلیل وضعیت جنگل‌های مانگرو ارائه داده است. همچنین، تحلیل مؤلفه‌های اصلی (PCA) بر روی داده‌های زیست‌محیطی نشان داده است که دمای آب، شوری و سطح اکسیژن محلول از عوامل کلیدی مؤثر بر وضعیت اکولوژیکی منطقه هستند.استفاده از فناوری‌های نوین می‌تواند ابزاری قدرتمند برای شناسایی، پایش و هشدار زودهنگام نسبت به تهدیدات اکوسیستم‌های ساحلی باشد؛ اما آنچه در نهایت به حفاظت منجر می‌شود، اراده سیاسی، مشارکت جوامع محلی و توجه به ارزیابی‌های علمی در فرایند تصمیم‌گیری است.
سوءمدیریت؛ خطری جدی برای
اکوسیستم‌های حساس
ساخت جاده و پل بدون درنظر گرفتن ملاحظات زیست‌محیطی، بار دیگر ضعف برنامه‌ریزی و نبود هماهنگی بین دستگاه‌های اجرایی و نهادهای محیط زیستی را نشان می‌دهد. در منطقه‌ای که جزء آخرین زیستگاه‌های قابل بقاء برای حرا در شمال خلیج فارس محسوب می‌شود، ایجاد مانع بر سر راه جریان آب شیرین، تبعاتی جبران‌ناپذیر داشته است. انجام پروژه‌های توسعه‌ای در مناطق حساس زیست‌محیطی در ایران، بدون ارزیابی دقیق اثرات زیست‌محیطی و بدون نظارت بلندمدت، منجر به تخریب محیط زیست می‌شود. این در حالی است که در بسیاری از کشورهای پیشرو، حفاظت از جنگل‌های مانگرو به‌عنوان یکی از اولویت‌های توسعه پایدار تلقی می‌شود.
تصاویر ماهواره‌ای گوگل‌ارث در کنار داده‌های پهپادی و اندازه‌گیری‌های میدانی، شواهد قوی از گسترش تخریب و آسیب شدید به جنگل‌ها ارائه می‌دهند. در بررسی پهپادی انجام‌شده در مارس ۲۰۲۳، مشخص شد که ۴۴ درصد از پوشش سالم مانگروها آسیب دیده‌اند. همچنین در اندازه‌گیری‌های میدانی نوامبر ۲۰۲۳، سطوح شوری در منطقه دیّر به‌طور معناداری بالاتر از مناطق مجاور مانند «مل‌گنزه» و «نایبند» گزارش شده است.
جنگل حرای دیّر، نمونه‌ای است از آنچه می‌تواند در دیگر نقاط ساحلی ایران نیز تکرار شود؛ اگر سیاست‌گذاری‌ها بر پایه علم، محیط زیست‌محور و آینده‌نگرانه نباشد. این پژوهش یک بار دیگر نشان داد که حفاظت از محیط زیست، نه یک هزینه، بلکه ضرورتی حیاتی برای بقاء سرزمین ماست.
یافته‌های این پژوهش تأکید می‌کند که فعالیت‌های انسانی ناآگاهانه، می‌توانند در کوتاه‌ترین زمان اکوسیستم‌هایی با دهه‌ها قدمت را نابود کنند. در شرایطی که ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص خود با تغییرات اقلیمی شدیدتر مواجه است، هرگونه دستکاری در اکوسیستم‌های شکننده‌ای مانند مانگروها می‌تواند آثار غیرقابل بازگشت در پی داشته باشد.
این مطالعه با بهره‌گیری از روش‌های ترکیبی شامل داده‌های ماهواره‌ای، نقشه‌برداری پهپادی، و مشاهدات میدانی، الگوی نوینی در پایش و تحلیل وضعیت جنگل‌های مانگرو ارائه داده است. همچنین، تحلیل مؤلفه‌های اصلی (PCA) بر روی داده‌های زیست‌محیطی نشان داده است که دمای آب، شوری و سطح اکسیژن محلول از عوامل کلیدی مؤثر بر وضعیت اکولوژیکی منطقه هستند.استفاده از فناوری‌های نوین می‌تواند ابزاری قدرتمند برای شناسایی، پایش و هشدار زودهنگام نسبت به تهدیدات اکوسیستم‌های ساحلی باشد؛ اما آنچه در نهایت به حفاظت منجر می‌شود، اراده سیاسی، مشارکت جوامع محلی و توجه به ارزیابی‌های علمی در فرایند تصمیم‌گیری است.
سوءمدیریت؛ خطری جدی برای
اکوسیستم‌های حساس
ساخت جاده و پل بدون درنظر گرفتن ملاحظات زیست‌محیطی، بار دیگر ضعف برنامه‌ریزی و نبود هماهنگی بین دستگاه‌های اجرایی و نهادهای محیط زیستی را نشان می‌دهد. در منطقه‌ای که جزء آخرین زیستگاه‌های قابل بقاء برای حرا در شمال خلیج فارس محسوب می‌شود، ایجاد مانع بر سر راه جریان آب شیرین، تبعاتی جبران‌ناپذیر داشته است. انجام پروژه‌های توسعه‌ای در مناطق حساس زیست‌محیطی در ایران، بدون ارزیابی دقیق اثرات زیست‌محیطی و بدون نظارت بلندمدت، منجر به تخریب محیط زیست می‌شود. این در حالی است که در بسیاری از کشورهای پیشرو، حفاظت از جنگل‌های مانگرو به‌عنوان یکی از اولویت‌های توسعه پایدار تلقی می‌شود.