نگاهی به افسانه های مردم بوشهر
رامین جهان پور- در کتاب «دانشنامه فرهنگ مردم ایران» نوشته محمدکاظم موسوی بجنوردی در تعریف «افسانه» این‌گونه می خوانیم که افسانه یکی از گونه‌های روایی بسیارکهن و مشهور درادبیات عامه یا فرهنگ شفاهی است. افسانه‌های ایرانی اغلب به صورت نثر و گاهی نیز به شکل نظم روایت می شوند. در فرهنگ فارسی برای افسانه یا «اوسانه» چند معنی داده شده که مهم ترین آنها قصه ، حکایت، تمثیل، داستان، سرگذشت ، حکایت گذشتگان، حدیث، اسطوره، حرف‌های دروغ و بی اساس و نیز سخنان مشهوراست. از نظر ادبی تعریف‌های متعددی از افسانه کرده‌اند که در هریک از آنها به برخی از ویژگی‌های آن تأکید شده است.
در تعریفی دیگر از یک‌سو بر جنبۀ تفریحی و سرگرم‌کنندگی ادبیات شفاهی و از سوی دیگر بر جنبۀ مکتوب افسانه‌ها تأکید شده است: «سرگذشت یا رویدادی خیالی از زندگی انسان‌ها، حیوانات، پرندگان یا موجودات وهمی چون دیو و پری و غول و اژدها که با رمز و رازها و مقاصدی اخلاقی و آموزشی توأم است و نگارش آن بیشتر به قصد سرگرمی و تفریح خاطر خوانندگان انجام می‌گیرد» با همه این تفاسیر اگر بخواهم این نوع گونه ادبی را طبقه‌بندی کنیم، از لحاظ طبقه‌بندی ادبیاتی این سبک نوشتاری تفاوت زیادی از لحاظ ساختار و روایت با داستان، قصه، خاطره و رمان دارد.
کتاب افسانه‌های مردم جنوب بوشهر توسط ناهید جهازی گردآوری شده است و مولف برای این کتاب که دربرگیرنده 69 افسانه کهن بوشهری است چهارسال زمان گذاشته تا آن را به صورت کتاب درآورده است.
او در یکی از گفتگوهایش در مورد جمع‌آوری این افسانه‌ها می گوید: «بعداز ضبط قصه‌ها آنها را بادقت روی کاغذ پیاده کردم البته پیاده کردن قصه هایی که با لهجه غلیظ منطقه دشتی،تنگستان و دشتستان ضبط شده بود کارراحتی نبود و نیاز به بازنویسی و ویرایشی اساسی داشت. دربازنویسی افسانه‌ها سعی شد لهجه راویان قصه‌ها حفظ شود تا مخاطب با گویش‌های متفاوت مردم نواحی بوشهر بهترآشنا شود. این کتاب ابتدا درسال 1381 با مقدمه‌ای از منوچهر آتشی که ازشاعران صاحب سبک اهل بوشهر است منتشر شد و بعداز 15 سال یعنی درسال 1396 با تغییراتی که درآن اعمال شد مجددا به چاپ رسید. مولف این کتاب که خود سالهاست درزمینه ادبیات عامه مردم جنوب کشور فعالیت دارد طبق اظهارات خودش برای جمع آوری این کتاب 340صفحه ای به روستاه‌های اطراف بوشهررفته و به صورت میدانی درمیان کودکان وبزرگسالان شروع به جمع آوری افسانه‌ها نموده است. ابتدا صدای راویان قصه‌ها را روی نوار کاست ضبط و سپس به روی کاغذ آورده است و نکته جالب توجه اینکه اسم هرکدام از راویان این افسانه‌ها در پایان همان نوشته آمده است.
جنوب کشور با همه نخل‌ها، دریاها و کشتی‌ها و لنج ها ومعماری‌هایش وبا مردمی که با آداب و رسوم خاص خود زندگی کرده اند مثل دیگرنقاط کشورپهناورمان، سرشار از قصه‌ها و افسانه‌های دریایی بسیار است که به نوعی نشات گرفته از فرهنگ بومی و سبک زندگی مردمان استان بوشهر است. جهازی در این کتاب برای بهتر به تصویرکشیدن قصه ها از گونه‌ها و سبک‌های مختلف نوشتاری استفاده کرده است. درمعرفی مطالب کتاب با این عناوین برمی خوریم. افسانه هایی با قهرمان مرد قوی، افسانه ملک‌محمد، افسانه شاه و وزیر، افسانه حیوانات، افسانه دختران مظلوم ،افسانه‌های شیطان و افسانه‌های امروزی. در آخر کتاب هم معانی واژگان و عبارات واصطلاحات لهجه بومی بوشهر را نویسنده آورده است. گردآورنده کتاب تلاش کرده تا میراث فولکوریک این ناحیه را به نسل‌های جدید معرفی کند. زبان کتاب ساده و روان است و به خوبی حس و حال بومی مناطق مختلف استان بوشهر را منتقل می‌کند. این ویژگی باعث می‌شود که خوانندگان به راحتی با داستان‌ها ارتباط برقرار کنند. کتاب «افسانه‌های جنوب» به عنوان یک اثر فرهنگی، می‌تواند به درک بهتر تاریخ و فرهنگ مردم بوشهر کمک کند و خوانندگان را با دنیای خیال‌انگیز افسانه‌ها آشنا سازد.
در تعریفی دیگر از یک‌سو بر جنبۀ تفریحی و سرگرم‌کنندگی ادبیات شفاهی و از سوی دیگر بر جنبۀ مکتوب افسانه‌ها تأکید شده است: «سرگذشت یا رویدادی خیالی از زندگی انسان‌ها، حیوانات، پرندگان یا موجودات وهمی چون دیو و پری و غول و اژدها که با رمز و رازها و مقاصدی اخلاقی و آموزشی توأم است و نگارش آن بیشتر به قصد سرگرمی و تفریح خاطر خوانندگان انجام می‌گیرد» با همه این تفاسیر اگر بخواهم این نوع گونه ادبی را طبقه‌بندی کنیم، از لحاظ طبقه‌بندی ادبیاتی این سبک نوشتاری تفاوت زیادی از لحاظ ساختار و روایت با داستان، قصه، خاطره و رمان دارد.
کتاب افسانه‌های مردم جنوب بوشهر توسط ناهید جهازی گردآوری شده است و مولف برای این کتاب که دربرگیرنده 69 افسانه کهن بوشهری است چهارسال زمان گذاشته تا آن را به صورت کتاب درآورده است.
او در یکی از گفتگوهایش در مورد جمع‌آوری این افسانه‌ها می گوید: «بعداز ضبط قصه‌ها آنها را بادقت روی کاغذ پیاده کردم البته پیاده کردن قصه هایی که با لهجه غلیظ منطقه دشتی،تنگستان و دشتستان ضبط شده بود کارراحتی نبود و نیاز به بازنویسی و ویرایشی اساسی داشت. دربازنویسی افسانه‌ها سعی شد لهجه راویان قصه‌ها حفظ شود تا مخاطب با گویش‌های متفاوت مردم نواحی بوشهر بهترآشنا شود. این کتاب ابتدا درسال 1381 با مقدمه‌ای از منوچهر آتشی که ازشاعران صاحب سبک اهل بوشهر است منتشر شد و بعداز 15 سال یعنی درسال 1396 با تغییراتی که درآن اعمال شد مجددا به چاپ رسید. مولف این کتاب که خود سالهاست درزمینه ادبیات عامه مردم جنوب کشور فعالیت دارد طبق اظهارات خودش برای جمع آوری این کتاب 340صفحه ای به روستاه‌های اطراف بوشهررفته و به صورت میدانی درمیان کودکان وبزرگسالان شروع به جمع آوری افسانه‌ها نموده است. ابتدا صدای راویان قصه‌ها را روی نوار کاست ضبط و سپس به روی کاغذ آورده است و نکته جالب توجه اینکه اسم هرکدام از راویان این افسانه‌ها در پایان همان نوشته آمده است.
جنوب کشور با همه نخل‌ها، دریاها و کشتی‌ها و لنج ها ومعماری‌هایش وبا مردمی که با آداب و رسوم خاص خود زندگی کرده اند مثل دیگرنقاط کشورپهناورمان، سرشار از قصه‌ها و افسانه‌های دریایی بسیار است که به نوعی نشات گرفته از فرهنگ بومی و سبک زندگی مردمان استان بوشهر است. جهازی در این کتاب برای بهتر به تصویرکشیدن قصه ها از گونه‌ها و سبک‌های مختلف نوشتاری استفاده کرده است. درمعرفی مطالب کتاب با این عناوین برمی خوریم. افسانه هایی با قهرمان مرد قوی، افسانه ملک‌محمد، افسانه شاه و وزیر، افسانه حیوانات، افسانه دختران مظلوم ،افسانه‌های شیطان و افسانه‌های امروزی. در آخر کتاب هم معانی واژگان و عبارات واصطلاحات لهجه بومی بوشهر را نویسنده آورده است. گردآورنده کتاب تلاش کرده تا میراث فولکوریک این ناحیه را به نسل‌های جدید معرفی کند. زبان کتاب ساده و روان است و به خوبی حس و حال بومی مناطق مختلف استان بوشهر را منتقل می‌کند. این ویژگی باعث می‌شود که خوانندگان به راحتی با داستان‌ها ارتباط برقرار کنند. کتاب «افسانه‌های جنوب» به عنوان یک اثر فرهنگی، می‌تواند به درک بهتر تاریخ و فرهنگ مردم بوشهر کمک کند و خوانندگان را با دنیای خیال‌انگیز افسانه‌ها آشنا سازد.