«روزنامه سرآمد» گزارش می‌دهد
توسعه سواحل مَکُران چشم انتظار شبکه ریلی ایران
گروه حمل‌ونقل-امید عباسی- سواحل مکران که بندر چابهار نیز جزو قلمرو آن به حساب می‌آید، طی سال‌های اخیر به یکی از مهم‌ترین نقاط استراتژیک ایران تبدیل شده است. این منطقه از نظر تاریخی سرزمینی ساحلی در جنوب‌شرقی ایران و جنوب‌غربی پاکستان است که در طول خلیج عمان از رأس‌الکوه در غرب جاسک تا لاس‌بلا در جنوب‌غربی ایالت بلوچستان پاکستان گسترده است. با توجه به تأکید مقام معظم رهبری بر اهمیت منطقه مکران به عنوان «ثروت عظیم ملی» لزوم توسعه سواحل مُکران و ایجاد زمینه‌های مناسب برای توسعه این منطقه را به‌درستی نشان می‌دهد.
به گزارش روزنامه اقتصاد سرآمد، دقت در اسناد بالادستی هم نشان می‌دهد که اهمیت توسعه سواحل مُکران، جایگاه ویژه‌ای در برنامه‌های توسعه کشور -چه برنامه‌های کوتاه‌مدت و سالانه و چه برنامه‌های میان‌مدت و ۵ساله- دارد. در برنامه ششم توسعه دولت، ایجاد بسترهای مناسب برای توسعه منطقه مُکران به‌صورت برجسته دیده شده است، باید گفت امروز بازتعریف نقش سواحل مُکران در فراهم‌کردن فرصت‌های اقتصادی‌ـ‌سیاسی و فرهنگی بیش‌ازپیش ضروری است. به همین سبب خوشبختانه طی یک تلاش و خردجمعی برنامه جامع توسعه سواحل مُکران تدوین شده است.
یکی از مهم‌ترین قابلیت‌های این منظقه، مجاورت آن با آب‌های آزاد بین‌المللی در سرتاسر مرز جنوبی، همسایگی مستقیم با کشورهای پاکستان و افغانستان و به‌طور غیرمستقیم با کشورهای آسیای‌مرکزی( از طریق ترکمنستان) است که یک راه غیرقابل چشم‌پوشی برای این کشورهای محصور در خشکی( به جز پاکستان) به دریاهای آزاد محسوب می‌شود، ولی متاسفانه زیرساخت‌های توسعه و بسترهای ترانزیتی آن با سطح استاندارد جهانی، فاصله‌ای چشمگیر دارد.
جایگاه استراتژیک سیستان و بلوچستان و توسعه مکران
استان سیستان و بلوچستان در مسیر دو کریدور از سه کریدور ترانزیتی بزرگ دنیا قرار دارد. این امر، منطقه مکران را به‌عنوان محور ترانزیتی طرح توسعه جنوب‌شرق مطرح می‌کند. در صورت راه‌اندازی محور ترانزیتی کشور که از بندر چابهار آغاز و با عبور از شهرهای استان سیستان و بلوچستان و خراسان‌جنوبی، رضوی و شمالی به کشورهای آسیای‌میانه ختم می‌شود، این منطقه محروم، از فقر و محرومیت خارج خواهد شد و به سوی توسعه حرکت خواهد کرد.
تنها دروازه کم‌هزینه و پرسود تجارت ایران در دریای عمانژ، بندر چابهار است؛ به‌ویژه با توجه به سرمایه‌گذاری ۴۵میلیارد دلاری چینی‌ها در بندر گوادر پاکستان برای جابه‌جایی ۴۰۰میلیون تن کالا که برابر کل ظرفیت بنادر ایران است، عامل انگیزشی مهمی در راستای سرمایه‌گذاری هندی‌ها در چابهار بوده که حتی با شرایط تحریم‌های جدید آمریکا باعث معافیت این بندر از تحریم‌ها شده است. از سوی دیگر، میانگین وزنی از سهم کالای دریابرد کشورمان در خلیج‌فارس در حدود ۹۰درصد، در دریای مازندران به اندازه ۹درصد و در دریای عمان، تقریباً یک‌درصد بوده و عملا ظرفیت سواحل مکران بدون استفاده است.
استان سیستان و بلوچستان در مسیر دو کریدور از سه کریدور ترانزیتی بزرگ دنیا قرار دارد. این امر، منطقه مکران را به‌عنوان محور ترانزیتی طرح توسعه جنوب‌شرق مطرح می‌کند. در صورت راه‌اندازی محور ترانزیتی کشور که از بندر چابهار آغاز و با عبور از شهرهای استان سیستان و بلوچستان و خراسان‌جنوبی، رضوی و شمالی به کشورهای آسیای‌میانه ختم می‌شود.
برنامه راه‌آهن برای توسعه مکران
احداث اتصال ریلی شمتیغ، احداث اتصال ریلی چابهار- زاهدان و طرح افزایش ظرفیت محور بافق-مشهد همگی در راستای توسعه تجارت با کشورهای هند و افغانستان است. از سوی دیگر، ایران می‌تواند گوادر را نه‌تنها به چشم تهدیدی علیه پروژه ملی چابهار، بلکه به‌عنوان فرصتی نو در جهت مشارکت با پاکستان و چین در ساخت و توسعه این کریدور و اتصال آن به کریدور ITI در نظر گرفته و با فعالسازی ITI در جهت جذب بخشی از کالاهای مورد هدف ترانزیت در مسیر پاکستان-افغانستان حرکت کند.
در این‌صورت، یکی از مسیرهای اصلی ارائه‌شده از سوی چین به‌عنوان راه ابریشم جدید که در قالب پروژه بزرگ یک کمربند-یک جاده ایجاد شده، به سمت ایران منحرف خواهد شد و با توجه به مزایای رقابتی ایران در برابر افغانستان مانند امنیت، مسیر سهل‌الوصول‌تر و همچنین نظام سیاسی-تجاری منسجم‌تر در قیاس با کابل، اقبال تهران برای چنین امری دوچندان خواهد بود.
بدیهی است در چنین شرایطی پروژه بندر گوادر نه‌تنها برای ایران به منزله تهدید نخواهد بود، بلکه به‌عنوان فرصتی برای ترانزیت ریلی مطرح خواهد شد و تهران از این طریق قادر به بهره‌برداری همزمان از دو پروژه بنادر چابهار و گوادر خواهد بود. چنانچه راه‌آهن پاکستان نیز در جلسات دوجانبه آمادگی خود درخصوص اتصال گوادر به بندر چابهار پس از پیوستن گوادر به شبکه ریلی پاکستان اعلام کرده است.
اتصال ریلی سواحل مکران گامی مهم برای توسعه جنوب‌شرق کشور
مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی راهبردی و توسعه فناوری راه‌آهن گفت: پروژه بررسی توجیه‌پذیری اتصال ریلی سواحل مکران به شبکه ریلی کشور، با هدف ارزیابی ظرفیت حمل‌ونقل در سواحل مکران انجام شده است. آنطور که پایگاه خبری وزارت راه‌وشهرسازی از روابط‌عمومی راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران گزارش داده است، محسن ابراهیمی گفت: میزان و کیفیت اتصال بنادر به نواحی پس‌کرانه خود تأثیر بسیار زیادی بر عملکرد اقتصادی آن‌ها دارد. به منظور توسعه متوازن و هماهنگ در این ناحیه، در کنار افزایش ظرفیت و سطح خدمت بنادر و توسعه صنایع، اتصال ریلی سواحل مکران به شبکه ریلی کشور مورد بررسی قرار گرفته است. وی افزود: در این پروژه، با تحلیل دقیق شرایط موجود و آینده منطقه و بهره‌گیری از مدل‌های پیشرفته حمل‌ونقل، پیش‌بینی تقاضای بار و مسافر در افق۱۴۱۴ انجام و سناریوهای مختلف اتصال ریلی بررسی شده است. همچنین شاخص‌های اقتصادی از جمله نرخ بازگشت سرمایه برای انتخاب گزینه بهینه مدنظر قرار گرفته است. ابراهیمی تأکید کرد: نتایج حاصل از این طرح، اطلاعات ارزشمندی درخصوص سهم احتمالی ریل از تقاضای منطقه، گروه‌بندی کالاهای دارای ظرفیت بالا برای حمل‌ونقل ریلی و اولویت‌های سرمایه‌گذاری فراهم کرده و می‌تواند مبنای تصمیم‌گیری‌های کلان در توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل در سواحل مکران قرار گیرد.
به گزارش روزنامه اقتصاد سرآمد، دقت در اسناد بالادستی هم نشان می‌دهد که اهمیت توسعه سواحل مُکران، جایگاه ویژه‌ای در برنامه‌های توسعه کشور -چه برنامه‌های کوتاه‌مدت و سالانه و چه برنامه‌های میان‌مدت و ۵ساله- دارد. در برنامه ششم توسعه دولت، ایجاد بسترهای مناسب برای توسعه منطقه مُکران به‌صورت برجسته دیده شده است، باید گفت امروز بازتعریف نقش سواحل مُکران در فراهم‌کردن فرصت‌های اقتصادی‌ـ‌سیاسی و فرهنگی بیش‌ازپیش ضروری است. به همین سبب خوشبختانه طی یک تلاش و خردجمعی برنامه جامع توسعه سواحل مُکران تدوین شده است.
یکی از مهم‌ترین قابلیت‌های این منظقه، مجاورت آن با آب‌های آزاد بین‌المللی در سرتاسر مرز جنوبی، همسایگی مستقیم با کشورهای پاکستان و افغانستان و به‌طور غیرمستقیم با کشورهای آسیای‌مرکزی( از طریق ترکمنستان) است که یک راه غیرقابل چشم‌پوشی برای این کشورهای محصور در خشکی( به جز پاکستان) به دریاهای آزاد محسوب می‌شود، ولی متاسفانه زیرساخت‌های توسعه و بسترهای ترانزیتی آن با سطح استاندارد جهانی، فاصله‌ای چشمگیر دارد.
جایگاه استراتژیک سیستان و بلوچستان و توسعه مکران
استان سیستان و بلوچستان در مسیر دو کریدور از سه کریدور ترانزیتی بزرگ دنیا قرار دارد. این امر، منطقه مکران را به‌عنوان محور ترانزیتی طرح توسعه جنوب‌شرق مطرح می‌کند. در صورت راه‌اندازی محور ترانزیتی کشور که از بندر چابهار آغاز و با عبور از شهرهای استان سیستان و بلوچستان و خراسان‌جنوبی، رضوی و شمالی به کشورهای آسیای‌میانه ختم می‌شود، این منطقه محروم، از فقر و محرومیت خارج خواهد شد و به سوی توسعه حرکت خواهد کرد.
تنها دروازه کم‌هزینه و پرسود تجارت ایران در دریای عمانژ، بندر چابهار است؛ به‌ویژه با توجه به سرمایه‌گذاری ۴۵میلیارد دلاری چینی‌ها در بندر گوادر پاکستان برای جابه‌جایی ۴۰۰میلیون تن کالا که برابر کل ظرفیت بنادر ایران است، عامل انگیزشی مهمی در راستای سرمایه‌گذاری هندی‌ها در چابهار بوده که حتی با شرایط تحریم‌های جدید آمریکا باعث معافیت این بندر از تحریم‌ها شده است. از سوی دیگر، میانگین وزنی از سهم کالای دریابرد کشورمان در خلیج‌فارس در حدود ۹۰درصد، در دریای مازندران به اندازه ۹درصد و در دریای عمان، تقریباً یک‌درصد بوده و عملا ظرفیت سواحل مکران بدون استفاده است.
استان سیستان و بلوچستان در مسیر دو کریدور از سه کریدور ترانزیتی بزرگ دنیا قرار دارد. این امر، منطقه مکران را به‌عنوان محور ترانزیتی طرح توسعه جنوب‌شرق مطرح می‌کند. در صورت راه‌اندازی محور ترانزیتی کشور که از بندر چابهار آغاز و با عبور از شهرهای استان سیستان و بلوچستان و خراسان‌جنوبی، رضوی و شمالی به کشورهای آسیای‌میانه ختم می‌شود.
برنامه راه‌آهن برای توسعه مکران
احداث اتصال ریلی شمتیغ، احداث اتصال ریلی چابهار- زاهدان و طرح افزایش ظرفیت محور بافق-مشهد همگی در راستای توسعه تجارت با کشورهای هند و افغانستان است. از سوی دیگر، ایران می‌تواند گوادر را نه‌تنها به چشم تهدیدی علیه پروژه ملی چابهار، بلکه به‌عنوان فرصتی نو در جهت مشارکت با پاکستان و چین در ساخت و توسعه این کریدور و اتصال آن به کریدور ITI در نظر گرفته و با فعالسازی ITI در جهت جذب بخشی از کالاهای مورد هدف ترانزیت در مسیر پاکستان-افغانستان حرکت کند.
در این‌صورت، یکی از مسیرهای اصلی ارائه‌شده از سوی چین به‌عنوان راه ابریشم جدید که در قالب پروژه بزرگ یک کمربند-یک جاده ایجاد شده، به سمت ایران منحرف خواهد شد و با توجه به مزایای رقابتی ایران در برابر افغانستان مانند امنیت، مسیر سهل‌الوصول‌تر و همچنین نظام سیاسی-تجاری منسجم‌تر در قیاس با کابل، اقبال تهران برای چنین امری دوچندان خواهد بود.
بدیهی است در چنین شرایطی پروژه بندر گوادر نه‌تنها برای ایران به منزله تهدید نخواهد بود، بلکه به‌عنوان فرصتی برای ترانزیت ریلی مطرح خواهد شد و تهران از این طریق قادر به بهره‌برداری همزمان از دو پروژه بنادر چابهار و گوادر خواهد بود. چنانچه راه‌آهن پاکستان نیز در جلسات دوجانبه آمادگی خود درخصوص اتصال گوادر به بندر چابهار پس از پیوستن گوادر به شبکه ریلی پاکستان اعلام کرده است.
اتصال ریلی سواحل مکران گامی مهم برای توسعه جنوب‌شرق کشور
مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی راهبردی و توسعه فناوری راه‌آهن گفت: پروژه بررسی توجیه‌پذیری اتصال ریلی سواحل مکران به شبکه ریلی کشور، با هدف ارزیابی ظرفیت حمل‌ونقل در سواحل مکران انجام شده است. آنطور که پایگاه خبری وزارت راه‌وشهرسازی از روابط‌عمومی راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران گزارش داده است، محسن ابراهیمی گفت: میزان و کیفیت اتصال بنادر به نواحی پس‌کرانه خود تأثیر بسیار زیادی بر عملکرد اقتصادی آن‌ها دارد. به منظور توسعه متوازن و هماهنگ در این ناحیه، در کنار افزایش ظرفیت و سطح خدمت بنادر و توسعه صنایع، اتصال ریلی سواحل مکران به شبکه ریلی کشور مورد بررسی قرار گرفته است. وی افزود: در این پروژه، با تحلیل دقیق شرایط موجود و آینده منطقه و بهره‌گیری از مدل‌های پیشرفته حمل‌ونقل، پیش‌بینی تقاضای بار و مسافر در افق۱۴۱۴ انجام و سناریوهای مختلف اتصال ریلی بررسی شده است. همچنین شاخص‌های اقتصادی از جمله نرخ بازگشت سرمایه برای انتخاب گزینه بهینه مدنظر قرار گرفته است. ابراهیمی تأکید کرد: نتایج حاصل از این طرح، اطلاعات ارزشمندی درخصوص سهم احتمالی ریل از تقاضای منطقه، گروه‌بندی کالاهای دارای ظرفیت بالا برای حمل‌ونقل ریلی و اولویت‌های سرمایه‌گذاری فراهم کرده و می‌تواند مبنای تصمیم‌گیری‌های کلان در توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل در سواحل مکران قرار گیرد.