حیاتی‌ترین آبراه خلیج فارس
رامین جهان پور- تنگه هرمز آبراهیست میان استان هرمزگان در کشور ایران و استان مسندم در کشور عمان که موجب پیوند دادن دریای عمان و خلیج همیشگی فارس می‌شود. این گذرگاه از مهم‌ترین و راهبردی‌ترین مسیرهای بین المللی کشتیرانی در جهان به شمار می رود که بین دریای عمان و خلیج فارس قرار دارد و تنها راه ارتباطی دریای خلیح فارس با آبهای آزاد جهان است.
تنگه هرمز در ميان تنگه‌های استراتژيك جهان، جایگاه ويژه ای دارد؛ اين تنگه از ارزش‌های خاص ارتباطی، اقتصادی، نظامی و ژئوپليتيكی برخوردار است. کشورما در ميان هشت كشور ساحلی درياي عمان و خليج فارس از زمان حضور قدرت‌های فرامنطقه ای در صدد فراهم نمودن زمينه‌های ايجاد امنيت در اين آبراه بين المللی بوده و بهترين گزينه پيش رو برای استفاده از امكاناتی است كه موقعيت جغرافيايی این سرزمين در اختيارش می گذارد؛ اين ظرفيت‌ها شامل در دست داشتن تمام كرانه‌های شمالی تنگه هرمز و خليج فارس و در اختيار داشتن جزاير استراتژيك و خصوصاً شش جزيره در دهانه تنگه هرمز می باشد كه به عنوان پاشنه‌های دفاعی می توانند در امنيت منطقه تنگه هرمز و در نهايت، تأمين امنيت ملی میهنمان به خدمت گرفته شوند.
در جهان، چندین تنگه وجود دارد که عرض آنها کمتر از۴۰ کیلومتر است و از این میان تعداد انگشت‌شماری از تنگه‌ها به دلایلی نظیر تعداد زیاد کشتی‌های عبوری، اهمیت اقتصادی، نظامی و سیاسی ویژه‌ای برای چندین کشور و گاه برای تمام جهان دارند. اگر این تنگه‌ها را برمبنای ملاک‌هایی که گفته شد رتبه‌بندی کنیم، تنگه‌ی هرمز در جنوب ایران (بین خلیج فارس و اقیانوس هند)، تنگه‌ی جبل الطارق در جنوب اسپانیا (بین دریای مدیترانه و اقیانوس اطلس)، تنگه‌ی باب المندب در جنوب یمن (بین دریای سرخ و اقیانوس هند)، تنگه‌ی بسفر در غرب ترکیه (بین دریای سیاه و دریای مرمره) وتنگه‌ی داردانل در شمال غرب ترکیه (بین دریای اژه و دریای مرمره) مهم‌ترین تنگه‌های جهان محسوب می‌شوند.
هرمز بخشی ازمرز ایران است. پس وظیفه ماست که مرزهای ایران را پاس بداریم. به خصوص که مرزبندی‌های جدید استعمار باعث مناقشاتی در منطقه شده است. درمنطقه‌ای که در روزگاری نه چندان دور، تقریبا تمامی قلمرو آن به ایران تعلق داشته است. هم زمان با سیطره استعمار دراین منطقه؛ ایران درگیر مسائلی بود که از توجه به مرزهای خود؛ به ویژه مرزهای جنوبی‌اش بازماند. استعمار برای پیشبرد هدف‌های خود هم منابع اقتصادی منطقه را به تاراج برد و هم کشورهای منطقه را درگیر مناقشات بیهوده کرد و بدین سان به قول معروف؛ ازآب گل‌آلود ماهی گرفت. کتاب« تنگه هرمز» نوشته غلامرضا زعیمی نگاهی دارد به تاریخچه تنگه هرمز و ازسری مجموعه کتاب‌هایی است با شعار « از ایران چه می دانم؟ » که به همت انتشارات دفترپژوهش‌های فرهنگی ایران به چاپ رسیده است. دراین کتاب ازچهارزاویه مشخص به تنگه هرمز پرداخته شده است. درفصل اول نحوه پیدایش و چگونگی شکل‌گیری این تنگه؛ موقعیت طبیعی و اقلیمی وشرایط آب وهوایی؛ پوشش گیاهی و زندگی جانوری در تنگه هرمز مورد بررسی و ارزیابی قرارگرفته و به موقعیت فعلی هریک ازجزایرهفتگانه ایرانی واقع در مناطق و جزایر تحت حاکمیت کشورمان اشاره شده است. درفصل دوم کتاب تحولات تاریخی ومسیرحوادث وگسترده مرزهای تاریخی ایران در ادوار گذشته مورد کندوکاو قرارگرفته است.درهمین فصل به بحث ورود بیگانگان به منطقه و گوشه‌ای از مقاومت‌های مردمی و درنهایت تلاش ایران برای بازپس‌گیری سرزمین‌های خود نیز اشاره شده است. درفصل سوم کتاب هم وضعیت حقوقی تنگه هرمز مورد تشریح قرارگرفته است وهمچنین در مورد چگونگی جایگاه حقوقی ایران در تنگه هرمز صحبت شده است و در ادامه هم به طرح‌های تفکیک تردد کشتی‌ها وتعمدات ایران و عمان برای عبور بی‌خطر کشتی‌های تجاری و نفتکش و ناوگان‌های نظامی نیز اشاره شده است. و اما درفصل چهارم وآخرکتاب نویسنده به مباحثی ازقبیل معرفی استعمار ومنافع استعمارگران درخلیج فارس و تنگه هرمز را برای مخاطب آشکار ساخته است. دراین فصل به نقش بیگانگان درتفرفه‌افکنی ودامن زدن به نزاع سیاسی-فرهنگی در منطقه خلیج فارس نیز اشاره شده است. این کتاب می تواند منبع و ماخذ خوبی برای علاقه‌مندان به تاریخچه خلیج فارس و تنگه هرمز برای تمام گروه سنی واقشار مختلف جامعه که به بحث‌های علمی و تاریخچه دریانوردی وخایج فارس علاقه دارند باشد.
تنگه هرمز در ميان تنگه‌های استراتژيك جهان، جایگاه ويژه ای دارد؛ اين تنگه از ارزش‌های خاص ارتباطی، اقتصادی، نظامی و ژئوپليتيكی برخوردار است. کشورما در ميان هشت كشور ساحلی درياي عمان و خليج فارس از زمان حضور قدرت‌های فرامنطقه ای در صدد فراهم نمودن زمينه‌های ايجاد امنيت در اين آبراه بين المللی بوده و بهترين گزينه پيش رو برای استفاده از امكاناتی است كه موقعيت جغرافيايی این سرزمين در اختيارش می گذارد؛ اين ظرفيت‌ها شامل در دست داشتن تمام كرانه‌های شمالی تنگه هرمز و خليج فارس و در اختيار داشتن جزاير استراتژيك و خصوصاً شش جزيره در دهانه تنگه هرمز می باشد كه به عنوان پاشنه‌های دفاعی می توانند در امنيت منطقه تنگه هرمز و در نهايت، تأمين امنيت ملی میهنمان به خدمت گرفته شوند.
در جهان، چندین تنگه وجود دارد که عرض آنها کمتر از۴۰ کیلومتر است و از این میان تعداد انگشت‌شماری از تنگه‌ها به دلایلی نظیر تعداد زیاد کشتی‌های عبوری، اهمیت اقتصادی، نظامی و سیاسی ویژه‌ای برای چندین کشور و گاه برای تمام جهان دارند. اگر این تنگه‌ها را برمبنای ملاک‌هایی که گفته شد رتبه‌بندی کنیم، تنگه‌ی هرمز در جنوب ایران (بین خلیج فارس و اقیانوس هند)، تنگه‌ی جبل الطارق در جنوب اسپانیا (بین دریای مدیترانه و اقیانوس اطلس)، تنگه‌ی باب المندب در جنوب یمن (بین دریای سرخ و اقیانوس هند)، تنگه‌ی بسفر در غرب ترکیه (بین دریای سیاه و دریای مرمره) وتنگه‌ی داردانل در شمال غرب ترکیه (بین دریای اژه و دریای مرمره) مهم‌ترین تنگه‌های جهان محسوب می‌شوند.
هرمز بخشی ازمرز ایران است. پس وظیفه ماست که مرزهای ایران را پاس بداریم. به خصوص که مرزبندی‌های جدید استعمار باعث مناقشاتی در منطقه شده است. درمنطقه‌ای که در روزگاری نه چندان دور، تقریبا تمامی قلمرو آن به ایران تعلق داشته است. هم زمان با سیطره استعمار دراین منطقه؛ ایران درگیر مسائلی بود که از توجه به مرزهای خود؛ به ویژه مرزهای جنوبی‌اش بازماند. استعمار برای پیشبرد هدف‌های خود هم منابع اقتصادی منطقه را به تاراج برد و هم کشورهای منطقه را درگیر مناقشات بیهوده کرد و بدین سان به قول معروف؛ ازآب گل‌آلود ماهی گرفت. کتاب« تنگه هرمز» نوشته غلامرضا زعیمی نگاهی دارد به تاریخچه تنگه هرمز و ازسری مجموعه کتاب‌هایی است با شعار « از ایران چه می دانم؟ » که به همت انتشارات دفترپژوهش‌های فرهنگی ایران به چاپ رسیده است. دراین کتاب ازچهارزاویه مشخص به تنگه هرمز پرداخته شده است. درفصل اول نحوه پیدایش و چگونگی شکل‌گیری این تنگه؛ موقعیت طبیعی و اقلیمی وشرایط آب وهوایی؛ پوشش گیاهی و زندگی جانوری در تنگه هرمز مورد بررسی و ارزیابی قرارگرفته و به موقعیت فعلی هریک ازجزایرهفتگانه ایرانی واقع در مناطق و جزایر تحت حاکمیت کشورمان اشاره شده است. درفصل دوم کتاب تحولات تاریخی ومسیرحوادث وگسترده مرزهای تاریخی ایران در ادوار گذشته مورد کندوکاو قرارگرفته است.درهمین فصل به بحث ورود بیگانگان به منطقه و گوشه‌ای از مقاومت‌های مردمی و درنهایت تلاش ایران برای بازپس‌گیری سرزمین‌های خود نیز اشاره شده است. درفصل سوم کتاب هم وضعیت حقوقی تنگه هرمز مورد تشریح قرارگرفته است وهمچنین در مورد چگونگی جایگاه حقوقی ایران در تنگه هرمز صحبت شده است و در ادامه هم به طرح‌های تفکیک تردد کشتی‌ها وتعمدات ایران و عمان برای عبور بی‌خطر کشتی‌های تجاری و نفتکش و ناوگان‌های نظامی نیز اشاره شده است. و اما درفصل چهارم وآخرکتاب نویسنده به مباحثی ازقبیل معرفی استعمار ومنافع استعمارگران درخلیج فارس و تنگه هرمز را برای مخاطب آشکار ساخته است. دراین فصل به نقش بیگانگان درتفرفه‌افکنی ودامن زدن به نزاع سیاسی-فرهنگی در منطقه خلیج فارس نیز اشاره شده است. این کتاب می تواند منبع و ماخذ خوبی برای علاقه‌مندان به تاریخچه خلیج فارس و تنگه هرمز برای تمام گروه سنی واقشار مختلف جامعه که به بحث‌های علمی و تاریخچه دریانوردی وخایج فارس علاقه دارند باشد.