«روزنامه سرآمد» گزارش می‌دهد؛
احیای ذخایر آبزیان از شعار تا عمل و الزام
چرا برای 21شناور بوشهری مجوز صید ترال صادر شد!؟
گروه شیلات- سهیل مرتضوی - بازگشت چراغ خاموش صید ترال به بخش‌هایی از خلیج‌فارس با مجوز اداره شیلات استان بوشهر طی هفته‌های گذشته موجب نگرانی زیادی از سوی صیادان، جامعه محلی و فعالان محیط‌زیستی شده است. بهمن‌ماه سال گذشته رئیس فراکسیون محیط‌زیست مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگویی اعلام کرد: «در نهاد ریاست‌جمهوری جلسه‌ای را با موضوع راه‌اندازی صید ترال برگزار کرده‌اند». آن زمان این موضوع از سوی دولت با واکنشی مواجه نشد و رسانه‌های جریان اصلی کشور نیز آن را پیگیری نکردند. بااین‌حال، اواسط اردیبهشت‌ماه امسال، مسئولان شیلات استان بوشهر در گفت‌وگویی صراحتا اعلام کردند که نهاد ریاست‌جمهوری بازگشت صید صنعتی و ترال را به آب‌های بوشهر تاکید کرده است.
به گزارش روزنامه اقتصاد سرآمد، صید صنعتی در استان بوشهر پس از 3سال توقف، از سال۱۴۰۲ با مصوبات کارگروه ویژه مرز شورای امنیت کشور و تأیید نهاد ریاست جمهوری، از سر گرفته شده است. بر این اساس، ۲۱فروند شناور صیادی مجوز صید ترال در آب‌های استان بوشهر را دریافت کرده‌اند و این فعالیت‌ها براساس دستورالعمل صید ترال و با رعایت تمامی مفاد قانونی و نظارتی اجرا می‌شود. البته مسئولان سازمان شیلات درباره شناورهای دارای مجوز گفته‌اند که مجوزها صرفاً برای مدت چهارماه و برای صید ماهی یال‌اسبی صادر شده است؛ این‌گونه ماهی عمدتاً مصرف صادراتی دارد و ارزآوری قابل‌توجهی برای کشور ایجاد می‌کند.
بسیاری از فعالان محیط‌زیست دریایی نیز معتقدند که ادامه صید ترال یال‌اسبی در خلیج‌فارس نه‌تنها زیست‌بوم این منطقه حساس را تهدید می‌کند، بلکه معیشت صیادان بومی، امنیت غذایی و جایگاه ایران در نظام بین‌الملل را هم به مخاطره می‌اندازد. صید یال‌اسبی که در ابتدا به‌عنوان شیوه‌ای میانه‌آبی و غیرفراتراکم معرفی شده بود، امروز به یکی از مهم‌ترین عوامل تهدیدکننده اکوسیستم دریایی بدل شده است. بااین‌حال، تحلیل‌های ارائه‌شده از سوی مدیرکل محیط‌زیست استان بوشهر حاکی از آن است که حتی در صورت رعایت فاصله از بستر، نفس حضور تورهای سنگین و تحرک گسترده شناورها باعث آشفتگی رسوبات، تخریب لانه‌های طبیعی ماهیان، کاهش زادآوری و در نهایت نابودی گونه‌های بومی است.
شواهد میدانی از کاهش ماهیان با آغاز صید ترال
کارشناسان معتقدند که با تکیه بر قوانین مصرح جمهوری اسلامی ایران به‌ویژه مواد۲، ۱۰ و ۵۴ قانون حفاظت و بهره‌برداری از منابع آبزیان، هر شیوه بهره‌برداری که به تخریب زیستگاه یا کاهش تنوع‌زیستی منجر شود باید متوقف گردد. شواهد میدانی و بررسی‌های کارشناسان نشان می‌دهد که صید یال‌اسبی در آب‌های جنوبی کشور مصداق بارز این تخلفات زیست‌محیطی است. واقعیت‌های میدانی و هشدارهای کارشناسی نشان می‌دهد که در نواحی کم‌عمق جنوب استان بوشهر، ادعای فاصله‌گیری از بستر دریا عملاً بی‌اعتبار است و بسیاری از کشتی‌ها به کف دریا برخورد کرده و تخم‌ریزی و زیستگاه آبزیان را نابود می‌کنند.
گزارش‌های متعدد از سواحل جنوبی استان بوشهر، از جمله بندر دیر و کنگان، نشان می‌دهد که در سال‌های گذشته که مجوزهای جدیدی برای ترال صادر شد، زیستگاه‌های حساس به‌ویژه نواحی تخم‌ریزی گونه‌هایی مانند شوریده، حلوا سفید و هامور به‌شدت آسیب دیده‌اند. «مهر» نیز در گزارشی آورده است که صیادان محلی در گفت‌وگوهای متعدد تأکید کرده‌اند، پس از آغاز مجدد ترال، میزان صید سنتی به‌طور محسوسی کاهش یافته و برخی گونه‌ها تقریباً نایاب شده‌اند.
در چنین شرایطی برخی کارشناسان معتقدند که اکنون با اتکا به شواهد علمی، واقعیت‌های میدانی و تعهدات ملی و بین‌المللی، زمان تصمیم‌گیری مسئولانه فرا رسیده است. همان‌گونه که نبی‌الله خون‌میرزایی، رئیس وقت سازمان شیلات ایران در آیین افتتاحیه پنجمین کنفرانس بین‌المللی اقیانوس‌شناسی خلیج‌فارس (منعکس‌شده در خبرگزاری مهر) اظهار داشته بود: هیچ‌گونه فعالیت صید ترال در آب‌های سرزمینی کشور به‌طور قانونی وجود ندارد، اما فعالیت‌های غیرقانونی را انکار نمی‌کنیم و باید تلاش کنیم تا آن را سامان، نظم و کاهش دهیم.
موضوع مجوز صید ترال در استان بوشهر چیست؟
آخرین روزهای فروردین سال‌جاری بود که معاون صید و ماهیگیری سازمان شیلات ایران در قالب نامه‌ای به شیلات استان بوشهر با موضوع اجاره‌نامه صید به کشتی‌های دوگروه، اقدام به صدور مجوزی کرد که ۲۱شناور در قالب یک‌سری شرط و شروط می‌توانند از ششم اردیبهشت‌ماه امسال به مدت چهارماه در آب‌های استان بوشهر اقدام به صید ماهی یال‌اسبی کنند. این مجوز براساس دستورالعمل مدیریت صید ترال مصوب چهل‌ویکمین جلسه کارگروه ساماندهی سواحل، بنادر و جزایر کارویژه مرز شورای امنیت کشور در تاریخ بیست‌و‌هشتم بهمن‌ماه سال۱۳۹۹، مصوبات جلسه سیزدهم بهمن‌ماه سال۱۴۰۳ نهاد ریاست جمهوری و همچنین اولین و دومین جلسه کارگروه تخصصی و فنی صید ترال در چهاردهم و بیست‌ودوم سال۱۴۰۳ سازمان شیلات ایران داده شده، هرچند که تاکیدی نیز بر هماهنگی با استانداری بوشهر و مراجع نظارتی قید شده است. همچنین گزارش‌هایی منتشر شد که براساس آن از استانداری بوشهر برای فراهم‌سازی زمینه‌های اجتماعی لازم و تنویر افکار عمومی در استان برای فعالیت این شناورها، تبیین کاملی با بهره‌برداران صید و صیادی به شکل خرد و همچنین مردم محلی ساکن در محیط صید، درخواست‌هایی شده بود.
بررسی‌های «اقتصاد سرآمد» نیز نشان می‌دهد که مطابق مفاد دستورالعمل مدیریت صید ترال مصوب چهل‌ویکمین جلسه کارگروه ساماندهی سواحل، بنادر و جزایر کارویژه مرز شورای امنیت کشور، از طول جغرافیایی ۵۱درجه تا ۵۳درجه و ۳۰دقیقه خارج از فاصله ۱۲مایلی خط مبدا ساحل و همچنین اعماق بالای ۵۰متر، این کشتی‌ها می‌توانند اقدام به صید ماهی یال‌اسبی کنند این در حالی است که بخش عمده ماهی‌های مسافر و گردشگر که از دریای عمان به سمت خلیج‌فارس روانه می‌شوند سطح‌زی و کف‌زی بوده و اگرچه با صید ترال این کشتی‌ها به دام نمی‌افتند، اما می‌تواند به‌عنوان بستری برای ایجاد استرس بر این گونه آبزیان برای ترک خلیج‌فارس و پایان‌دادن به اکوتوریست آن‌ها تلقی شود.
البته مطابق با این دستورالعمل، هر صید توسط این شناورها، باید شامل ۸۰درصد ماهیان یال‌اسبی بوده که در زمان تخلیه در بندر، به رویت نمایندگانی از دستگاه‌های نظارتی و فرمانداری رسیده شود تا در صورت پایین بودن میزان ۸۰درصد صید ماهی یال‌اسبی، با این توجیه که کاهش گونه این ماهی در حال اتفاق افتادن است، زمینه جلوگیری از صید گرفته شود و با متخلفانی که با این عنوان اقدام به صید سایر گونه‌های سطح‌زی و کف‌زنی می‌کنند نیز گرفته شود.
تهدید ترال برای منابع آبی خلیج‌فارس
عبدالرحمن مرادزاده، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان بوشهر در گفت‌وگویی با «مهر» می‌گوید: صید ترال به‌ویژه ترال کف توسط کشتی‌های بزرگ، یکی از مخرب‌ترین روش‌های صید برای اکوسیستم‌های دریایی است و تنوع‌زیستی دریایی را در معرض خطر جدی قرار می‌دهد. تورهای ترال کف با برخورد به بستر دریا، رسوبات را جابه‌جا کرده و ساختار فیزیکی زیستگاه‌ها مانند صخره‌های مرجانی، بسترهای نرم‌تنه‌داران و علف‌های دریایی را تخریب می‌کنند. وی گفت: بسیاری از موجودات دریایی، از جمله مرجان‌ها، اسفنج‌ها و کرم‌های لوله‌ای که روی بستر زندگی می‌کنند، ریشه‌کن می‌شوند و بازیابی این زیستگاه‌ها ممکن است سال‌ها زمان ببرد.مرادزاده تأکید کرد: صید ترال میانی نیز می‌تواند با برداشت بیش از حد گله‌های ماهی، پایداری جمعیت قابل برداشت را تهدید کند. وی بیان کرد: نتایج تحقیقات نشان می‌دهد که استفاده مستمر از ترال منجر به کاهش معنی‌دار در جمعیت گونه‌هایی از ماهی و میگو شده و همزمان به نابودی زیستگاه‌های تخم‌ریزی این گونه‌ها منجر شود. همچنین در این مطالعات به ثبت میزان بالای صید ضمنی و نابودی گونه‌های غیراقتصادی نیز اشاره شده است.
مدیرکل حفاظت از محیط‌زیست استان بوشهر افزود: انجام اقداماتی مانند حفاظت از مناطق حساس، ایجاد مناطق ممنوعه صید، ساخت زیستگاه‌های مصنوعی و تولید آبزیان پرورشی از راهکارهای مقابله با آسیب‌های ناشی از برداشت بیش از حد از دریاست و سازمان محیط‌زیست نیز پایبند به ممنوعیت صید ترال صنعتی و مخرب در خلیج‌فارس جهت حفظ منافع جوامع محلی است. مرادزاده همچنین گفت: هرچند نظارت بر حوزه صیادی برعهده سازمان شیلات است و قانون‌گذار یگان حفاظت از ذخایر آبزیان را پیش‌بینی کرده، لیکن اداره‌کل حفاظت محیط‌زیست استان بوشهر نیز در راستای وظایف خود پیگیری برای حفاظت و احیای زیستگاه‌های حساس دریایی و اصلاح قوانین بازدارنده را در دستور کار قرار داده است. همچنین مشارکت در طرح‌های آموزشی برای جوامع محلی و همکاری با سازمان‌های مردم‌نهاد زیست‌محیطی مورد توجه جدی است.
گروه شیلات- سهیل مرتضوی - بازگشت چراغ خاموش صید ترال به بخش‌هایی از خلیج‌فارس با مجوز اداره شیلات استان بوشهر طی هفته‌های گذشته موجب نگرانی زیادی از سوی صیادان، جامعه محلی و فعالان محیط‌زیستی شده است. بهمن‌ماه سال گذشته رئیس فراکسیون محیط‌زیست مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگویی اعلام کرد: «در نهاد ریاست‌جمهوری جلسه‌ای را با موضوع راه‌اندازی صید ترال برگزار کرده‌اند». آن زمان این موضوع از سوی دولت با واکنشی مواجه نشد و رسانه‌های جریان اصلی کشور نیز آن را پیگیری نکردند. بااین‌حال، اواسط اردیبهشت‌ماه امسال، مسئولان شیلات استان بوشهر در گفت‌وگویی صراحتا اعلام کردند که نهاد ریاست‌جمهوری بازگشت صید صنعتی و ترال را به آب‌های بوشهر تاکید کرده است.
به گزارش روزنامه اقتصاد سرآمد، صید صنعتی در استان بوشهر پس از 3سال توقف، از سال۱۴۰۲ با مصوبات کارگروه ویژه مرز شورای امنیت کشور و تأیید نهاد ریاست جمهوری، از سر گرفته شده است. بر این اساس، ۲۱فروند شناور صیادی مجوز صید ترال در آب‌های استان بوشهر را دریافت کرده‌اند و این فعالیت‌ها براساس دستورالعمل صید ترال و با رعایت تمامی مفاد قانونی و نظارتی اجرا می‌شود. البته مسئولان سازمان شیلات درباره شناورهای دارای مجوز گفته‌اند که مجوزها صرفاً برای مدت چهارماه و برای صید ماهی یال‌اسبی صادر شده است؛ این‌گونه ماهی عمدتاً مصرف صادراتی دارد و ارزآوری قابل‌توجهی برای کشور ایجاد می‌کند.
بسیاری از فعالان محیط‌زیست دریایی نیز معتقدند که ادامه صید ترال یال‌اسبی در خلیج‌فارس نه‌تنها زیست‌بوم این منطقه حساس را تهدید می‌کند، بلکه معیشت صیادان بومی، امنیت غذایی و جایگاه ایران در نظام بین‌الملل را هم به مخاطره می‌اندازد. صید یال‌اسبی که در ابتدا به‌عنوان شیوه‌ای میانه‌آبی و غیرفراتراکم معرفی شده بود، امروز به یکی از مهم‌ترین عوامل تهدیدکننده اکوسیستم دریایی بدل شده است. بااین‌حال، تحلیل‌های ارائه‌شده از سوی مدیرکل محیط‌زیست استان بوشهر حاکی از آن است که حتی در صورت رعایت فاصله از بستر، نفس حضور تورهای سنگین و تحرک گسترده شناورها باعث آشفتگی رسوبات، تخریب لانه‌های طبیعی ماهیان، کاهش زادآوری و در نهایت نابودی گونه‌های بومی است.
شواهد میدانی از کاهش ماهیان با آغاز صید ترال
کارشناسان معتقدند که با تکیه بر قوانین مصرح جمهوری اسلامی ایران به‌ویژه مواد۲، ۱۰ و ۵۴ قانون حفاظت و بهره‌برداری از منابع آبزیان، هر شیوه بهره‌برداری که به تخریب زیستگاه یا کاهش تنوع‌زیستی منجر شود باید متوقف گردد. شواهد میدانی و بررسی‌های کارشناسان نشان می‌دهد که صید یال‌اسبی در آب‌های جنوبی کشور مصداق بارز این تخلفات زیست‌محیطی است. واقعیت‌های میدانی و هشدارهای کارشناسی نشان می‌دهد که در نواحی کم‌عمق جنوب استان بوشهر، ادعای فاصله‌گیری از بستر دریا عملاً بی‌اعتبار است و بسیاری از کشتی‌ها به کف دریا برخورد کرده و تخم‌ریزی و زیستگاه آبزیان را نابود می‌کنند.
گزارش‌های متعدد از سواحل جنوبی استان بوشهر، از جمله بندر دیر و کنگان، نشان می‌دهد که در سال‌های گذشته که مجوزهای جدیدی برای ترال صادر شد، زیستگاه‌های حساس به‌ویژه نواحی تخم‌ریزی گونه‌هایی مانند شوریده، حلوا سفید و هامور به‌شدت آسیب دیده‌اند. «مهر» نیز در گزارشی آورده است که صیادان محلی در گفت‌وگوهای متعدد تأکید کرده‌اند، پس از آغاز مجدد ترال، میزان صید سنتی به‌طور محسوسی کاهش یافته و برخی گونه‌ها تقریباً نایاب شده‌اند.
در چنین شرایطی برخی کارشناسان معتقدند که اکنون با اتکا به شواهد علمی، واقعیت‌های میدانی و تعهدات ملی و بین‌المللی، زمان تصمیم‌گیری مسئولانه فرا رسیده است. همان‌گونه که نبی‌الله خون‌میرزایی، رئیس وقت سازمان شیلات ایران در آیین افتتاحیه پنجمین کنفرانس بین‌المللی اقیانوس‌شناسی خلیج‌فارس (منعکس‌شده در خبرگزاری مهر) اظهار داشته بود: هیچ‌گونه فعالیت صید ترال در آب‌های سرزمینی کشور به‌طور قانونی وجود ندارد، اما فعالیت‌های غیرقانونی را انکار نمی‌کنیم و باید تلاش کنیم تا آن را سامان، نظم و کاهش دهیم.
موضوع مجوز صید ترال در استان بوشهر چیست؟
آخرین روزهای فروردین سال‌جاری بود که معاون صید و ماهیگیری سازمان شیلات ایران در قالب نامه‌ای به شیلات استان بوشهر با موضوع اجاره‌نامه صید به کشتی‌های دوگروه، اقدام به صدور مجوزی کرد که ۲۱شناور در قالب یک‌سری شرط و شروط می‌توانند از ششم اردیبهشت‌ماه امسال به مدت چهارماه در آب‌های استان بوشهر اقدام به صید ماهی یال‌اسبی کنند. این مجوز براساس دستورالعمل مدیریت صید ترال مصوب چهل‌ویکمین جلسه کارگروه ساماندهی سواحل، بنادر و جزایر کارویژه مرز شورای امنیت کشور در تاریخ بیست‌و‌هشتم بهمن‌ماه سال۱۳۹۹، مصوبات جلسه سیزدهم بهمن‌ماه سال۱۴۰۳ نهاد ریاست جمهوری و همچنین اولین و دومین جلسه کارگروه تخصصی و فنی صید ترال در چهاردهم و بیست‌ودوم سال۱۴۰۳ سازمان شیلات ایران داده شده، هرچند که تاکیدی نیز بر هماهنگی با استانداری بوشهر و مراجع نظارتی قید شده است. همچنین گزارش‌هایی منتشر شد که براساس آن از استانداری بوشهر برای فراهم‌سازی زمینه‌های اجتماعی لازم و تنویر افکار عمومی در استان برای فعالیت این شناورها، تبیین کاملی با بهره‌برداران صید و صیادی به شکل خرد و همچنین مردم محلی ساکن در محیط صید، درخواست‌هایی شده بود.
بررسی‌های «اقتصاد سرآمد» نیز نشان می‌دهد که مطابق مفاد دستورالعمل مدیریت صید ترال مصوب چهل‌ویکمین جلسه کارگروه ساماندهی سواحل، بنادر و جزایر کارویژه مرز شورای امنیت کشور، از طول جغرافیایی ۵۱درجه تا ۵۳درجه و ۳۰دقیقه خارج از فاصله ۱۲مایلی خط مبدا ساحل و همچنین اعماق بالای ۵۰متر، این کشتی‌ها می‌توانند اقدام به صید ماهی یال‌اسبی کنند این در حالی است که بخش عمده ماهی‌های مسافر و گردشگر که از دریای عمان به سمت خلیج‌فارس روانه می‌شوند سطح‌زی و کف‌زی بوده و اگرچه با صید ترال این کشتی‌ها به دام نمی‌افتند، اما می‌تواند به‌عنوان بستری برای ایجاد استرس بر این گونه آبزیان برای ترک خلیج‌فارس و پایان‌دادن به اکوتوریست آن‌ها تلقی شود.
البته مطابق با این دستورالعمل، هر صید توسط این شناورها، باید شامل ۸۰درصد ماهیان یال‌اسبی بوده که در زمان تخلیه در بندر، به رویت نمایندگانی از دستگاه‌های نظارتی و فرمانداری رسیده شود تا در صورت پایین بودن میزان ۸۰درصد صید ماهی یال‌اسبی، با این توجیه که کاهش گونه این ماهی در حال اتفاق افتادن است، زمینه جلوگیری از صید گرفته شود و با متخلفانی که با این عنوان اقدام به صید سایر گونه‌های سطح‌زی و کف‌زنی می‌کنند نیز گرفته شود.
تهدید ترال برای منابع آبی خلیج‌فارس
عبدالرحمن مرادزاده، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان بوشهر در گفت‌وگویی با «مهر» می‌گوید: صید ترال به‌ویژه ترال کف توسط کشتی‌های بزرگ، یکی از مخرب‌ترین روش‌های صید برای اکوسیستم‌های دریایی است و تنوع‌زیستی دریایی را در معرض خطر جدی قرار می‌دهد. تورهای ترال کف با برخورد به بستر دریا، رسوبات را جابه‌جا کرده و ساختار فیزیکی زیستگاه‌ها مانند صخره‌های مرجانی، بسترهای نرم‌تنه‌داران و علف‌های دریایی را تخریب می‌کنند. وی گفت: بسیاری از موجودات دریایی، از جمله مرجان‌ها، اسفنج‌ها و کرم‌های لوله‌ای که روی بستر زندگی می‌کنند، ریشه‌کن می‌شوند و بازیابی این زیستگاه‌ها ممکن است سال‌ها زمان ببرد.مرادزاده تأکید کرد: صید ترال میانی نیز می‌تواند با برداشت بیش از حد گله‌های ماهی، پایداری جمعیت قابل برداشت را تهدید کند. وی بیان کرد: نتایج تحقیقات نشان می‌دهد که استفاده مستمر از ترال منجر به کاهش معنی‌دار در جمعیت گونه‌هایی از ماهی و میگو شده و همزمان به نابودی زیستگاه‌های تخم‌ریزی این گونه‌ها منجر شود. همچنین در این مطالعات به ثبت میزان بالای صید ضمنی و نابودی گونه‌های غیراقتصادی نیز اشاره شده است.
مدیرکل حفاظت از محیط‌زیست استان بوشهر افزود: انجام اقداماتی مانند حفاظت از مناطق حساس، ایجاد مناطق ممنوعه صید، ساخت زیستگاه‌های مصنوعی و تولید آبزیان پرورشی از راهکارهای مقابله با آسیب‌های ناشی از برداشت بیش از حد از دریاست و سازمان محیط‌زیست نیز پایبند به ممنوعیت صید ترال صنعتی و مخرب در خلیج‌فارس جهت حفظ منافع جوامع محلی است. مرادزاده همچنین گفت: هرچند نظارت بر حوزه صیادی برعهده سازمان شیلات است و قانون‌گذار یگان حفاظت از ذخایر آبزیان را پیش‌بینی کرده، لیکن اداره‌کل حفاظت محیط‌زیست استان بوشهر نیز در راستای وظایف خود پیگیری برای حفاظت و احیای زیستگاه‌های حساس دریایی و اصلاح قوانین بازدارنده را در دستور کار قرار داده است. همچنین مشارکت در طرح‌های آموزشی برای جوامع محلی و همکاری با سازمان‌های مردم‌نهاد زیست‌محیطی مورد توجه جدی است.