«روزنامه سرآمد» گزارش میدهد
ادامه تعلل در احداث پل استراتژیک خلیجفارس
خرداد تمام شد و نخستین کیسون پل خلیج فارس نصب نشد
گروه توسعه-سعید قلیچی- روزهای پایانی سال گذشته بود که رضا مسرور، دبیر شورایعالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی کشور در بازدید از محل ابرپروژه ملی احداث پل خلیجفارس بهعنوان یکی از بخشهای اصلی شبکه ملی خلیجفارس، از نصب نخستین کیسون این پل در خردادماه1404 خبر داد. حالا مدت زمان وعده دادهشده برای اجراییشدن این قسمت از طرح عمرانی پل خلیجفارس گذشته، اما در خبرها نشانی از نصب کیسون پل خلیجفارس دیده نمیشود.
به گزارش روزنامه اقتصاد سرآمد، ساخت پل حدود 2.4کیلومتری خلیجفارس از اواخر دهه80 آغاز شد و در دولتهای گذشته با رویکردهای مختلفی روبهرو بوده، اما حالا با سرعت خوبی در حال پیشرفت است. هرچند با آغاز دولت چهاردهم بهنظر میرسید که سالها بلاتکلیفی برای احداث پل خلیجفارس به پایان رسیده و عملیات اجرایی این پروژه ملی در ماههای گذشته با سرعت بیشتری نسبتبه تمام سنوات گذشته در حال انجام است، اما هنوز هم گزارشهای مختلف حاکی از شرایط نامشخص برای آینده این پروژه کلان عمرانی و اقتصادی کشور است.
ابرپروژه ملی طرح جامع ارتباطی خلیجفارس در جنوب ایران از چهاربخش مجزا تکمیل شده است که در کنار یکدیگر توانایی ایجاد رونق صنعتی، تجاری و گردشگری جزیره قشم را دارد. توسعه بندر کاوه جزیره قشم، احداث ۹۲کیلومتر بزرگراه از بندر کاوه و امتداد به خط سراسری از طریق پل خلیجفارس، احداث ۸۶کیلومتر راهآهن از بندر کاوه و امتداد به خط سراسری از طریق پل خلیجفارس، احداث پل خلیجفارس بهمنظور تکمیل ارکان طرح روی دریا، بخشهای مختلف طرح جامع ارتباطی خلیجفارس را تشکیل میدهد.
پیشبینیهای سازمان منطقه آزاد قشم در سال۱۴۰۱ نشان میداد که طرح جامع ارتباطی خلیجفارس نیازمند سرمایهگذاری بالغ بر ۴۶۰میلیون یورو است. این در حالی است که در خردادماه۱۴۰۳ مشاور مدیرعامل سازمان منطقه آزاد قشم گفته بود: اعتبار کل این پروژه بالغ بر ۸۵۰میلیون یورو خواهد بود.
شرایط جنگی و پروژههای زیربنایی
هرچند حالا بیش از یکهفته است که با حملات نظامی تجاوزکارانه رژیم صهیونیستی به تهران و سایر نقاط کشور، بسیاری از طرحها و پروژهها در وضعیت بلاتکلیفی قرار دارند، اما همین روزها هم اخباری درباره پیشرفت ابرپروژههای زیربنایی در کشور شنیده میشود. ادامه پرشتاب احداث راهاهن چابهار-زاهدان و همچنین ادامه عملیات اجرایی راهآهن شلمچه-بصره تنها نمونهای از این اخبار هستند. از طرف دیگر، خوشبختانه دامنه تعرض نظامی رژیم صهیونیستی به کشورمان این روزها کمتر در جنوب کشور بوده است. طی روزهای گذشته مسئولان وزارت راه و شهرسازی اعلام کردهاند که روند فعالیت در بنادر کشور بدون هیچ مشکلی ادامه دارد. همچنین گمرک جمهوری اسلامی ایران نیز روز گذشته در اطلاعیهای اعلام کرد که پهلوگیری کشتیها در بنادر کشور و همچنین ورود و خروج کالا در تمامی مرزهای زمینی سراسر کشورمان طبق روال در حال انجام است.
اهمیت استراتژیک پل خلیج فارس
پروژه پل خلیجفارس که قرار است 2کرانه حیاتی در جنوب ایران را به هم متصل کند، یکی از مهمترین پروژههای زیرساختی کشور در حوزه حملونقل و ترانزیت محسوب میشود. این پل قرار است بندر پهل (در سرزمین اصلی استان هرمزگان) را به بندر لافت در جزیره قشم متصل کند و با طول تقریبی 2.4کیلومتر، نقش شاهراهی را ایفا کند که جنوب ایران را به شبکه حمل ونقل ملی و بینالمللی پیوند میزند. توسعه چنین پروژهای فقط یک اتصال فیزیکی نیست؛ این پل به منزله یک شریان اقتصادی، لجستیکی و استراتژیک است که قشم را از وابستگی به حملونقل دریایی برای ارتباط با سرزمین اصلی رها میسازد و آن را وارد زنجیره موثر کریدورهای بینالمللی همچون کریدور شمال-جنوب، کریدور چین-قزاقستان-ایران و مسیرهای در حال گسترش حملونقل ترکیبی (جادهای-ریلی-دریایی) میکند. پیشبینیها نشان میدهد با اجرای این پل، ظرفیت عبور کالا، مسافر و حتی ترانزیت منطقهای و فرامنطقهای دچار جهش معناداری خواهد شد. این پروژه نهفقط برای استان هرمزگان، بلکه برای کل اقتصاد ملی ایران در جایگاه یک گلوگاه حیاتی تعریف میشود.
نقش کلیدی در اتصال ریلی
و جادهای به قشم
احمد مرادی، عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی در گفتوگویی با «تسنیم» با بیان اینکه پل خلیجفارس یکی از مگاپروژههای مهم و تأثیرگذار در جنوب کشور است، میگوید: موقعیت این پل بین بندر پهل و بندر لافت، جزو نقاط استراتژیک حملونقل دریایی و زمینی کشور محسوب میشود. پروژهای که کلنگ آن در دولت نهم به زمین زده شد و حدود 10درصد پیشرفت داشت، اما با گذر زمان به دلیل محدودیتهای بودجهای و ضعف در مدیریت پروژه متوقف ماند. وی افزود: با این حال نگاه مجلس به این پروژه همچنان مثبت است و معتقدیم امروز، بیش از هر زمان دیگری اجرای این پل میتواند کشور را در مسیر توسعه متوازن، بهویژه در جنوب و سواحل مکران قرار دهد.
مرادی با اشاره به ابعاد زیرساختی این پل تأکید کرد: پل خلیجفارس فقط برای خودرو و تردد مردم نیست، بلکه قرار است محور اتصال ریلی و جادهای باشد. در واقع برای نخستینبار، اتصال مستقیم قشم به ریل سراسری کشور و شبکه بزرگراهی از طریق یک پل فراهم میشود که این موضوع یک جهش در تسهیل بار و مسافر است. وی تصریح کرد: امروز مردم قشم برای تردد، وابسته به شناورها و لندینگکرافتها هستند. پل خلیجفارس این وابستگی را کاهش میدهد و حتی در شرایط بحرانی مثل طوفان یا ممنوعیت ترددهای دریایی، میتواند نقش نجاتبخش داشته باشد.
گسترش بنادر، افزایش ظرفیت
لجستیکی کشور
به گفته مرادی، توسعه این پل همزمان با توسعه بندر کاوه در جزیره قشم برنامهریزی شده است. او میگوید: «در حال حاضر ظرفیت بندر کاوه حدود 700هزار TEU در سال است، اما با اتصال زمینی و توسعه همزمان، این عدد میتواند به دومیلیون TEU افزایش یابد. این اتفاق میتواند بار بزرگی از بندر شهیدرجایی که در حال حاضر نزدیک به 7میلیون TEU ظرفیت دارد، بردارد و پشتیبانی مؤثری برای آن ایجاد کند.» عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی گفت: قشم میتواند به یک پایانه ترانزیتی مکمل بندرعباس تبدیل شود، بهویژه در مسیرهایی که از آسیای میانه، چین و روسیه قصد عبور از خاک ایران را دارند.مرادی در پاسخ به پرسشی درباره تامین مالی پروژه از پیشنهاد جدید به دولت سخن گفت و اعلام کرد: برآورد مالی پروژه حدود 445میلیون یورو، معادل 50هزار میلیارد تومان است. پیشنهاد ما این بوده که یک کنسرسیوم از صنایع بزرگ، پتروشیمیها و پالایشگاهها با حمایت دولت برای سرمایهگذاری در این پروژه تشکیل شود. چون بازگشت سرمایه به دلیل کارکرد ترانزیتی و استراتژیک، قابل اطمینان و بلندمدت است. وی با اشاره به شرایط فعلی منطقه آزاد قشم نیز گفت: قشم یک فرصت استراتژیک است، اما برای تحقق ظرفیتهای آن نیاز به مدیرانی توانمند، اهل عمل و برخوردار از اراده توسعهای داریم. باید کسانی در رأس امور منطقه آزاد قرار بگیرند که اهل میدان باشند.
این نماینده مجلس شورای اسلامی تاکید کرد: در قشم پروژههایی مثل همین پل، توسعه بندر، ایجاد مراکز درمانی و زیرساختهای گردشگری، همگی ظرفیتهای فوقالعادهای دارند، اما متأسفانه برخی از آنها به حال خود رها شدهاند. حالا که فرصت جدیدی در دولت شکل گرفته، انتظار میرود با همافزایی دستگاهها، این عقبماندگی جبران شود.
جایگاهی ویژه برای پلی استراتژیک
پل استراتژیک خلیجفارس نهتنها یک اتصال فیزیکی بلکه یک پل استراتژیک میان ظرفیتهای مغفولمانده جنوب ایران با فرصتهای جهانی ترانزیت و گردشگری است. اجرای این پل، توسعه بنادر، حملونقل ترکیبی، تجارت بینالمللی و زندگی مردم قشم را بهطور مستقیم متحول خواهد کرد. اگرچه پروژه سالهاست روی زمین مانده، اما نشانههای جدیدی از اراده در حال شکلگیری است و با حمایت جدی دولت و بخش خصوصی، میتوان امیدوار بود که در آیندهای نهچندان دور، صدای عبور قطار و خودرو از این پل نمادین، نوای توسعه در خلیج همیشه فارس باشد. پل خلیجفارس در نقطهای قرار دارد که میتواند بهعنوان یکی از گلوگاههای مهم اتصال به کریدورهای بینالمللی ایفای نقش کند. این پل نهتنها مسیر ارتباطی مستقیم بین جزیره قشم و سرزمین اصلی را برقرار میکند، بلکه با ایجاد یک مسیر زمینی و ریلی پایدار، قشم را وارد زنجیرههای ترانزیتی فرامنطقهای خواهد کرد.
براساس گزارش رسانهها، برخی از مهمترین کریدورهایی که این پل میتواند به آنها متصل شود، عبارتند از؛ کریدور شمال-جنوب که هند را از طریق بندرعباس، قفقاز و روسیه به اروپا متصل میکند و قشم میتواند بهعنوان پایانه کمکی و لجستیکی در جنوب ایفای نقش کند. همچنین کریدور چین-قزاقستان-ایران (شرق به غرب) که بخشی از پروژه کمربند و جاده چین است و ایران را بهعنوان پل زمینی میان شرق و غرب جهان معرفی میکند. کریدور خلیجفارس به دریای سیاه که از طریق ایران، ارمنستان و گرجستان به اروپا میرسد و نقش کلیدی در دور زدن مسیرهای پرریسک و شلوغ دارد.
کارشناسان معتقدند که در صورت تکمیل پل خلیجفارس، جزیره قشم نهتنها یک مرکز گردشگری و آزاد تجاری باقی نمیماند، بلکه به گرهای کلیدی در زنجیره اتصال آسیا، خلیجفارس و اروپا بدل خواهد شد. این اتصال میتواند در برنامهریزیهای کلان حملونقل منطقهای و فرامنطقهای نقشآفرینی کند و توازن جدیدی را در نقشه ژئوپلیتیکی ترانزیت بینالمللی رقم بزند.
نگاهی به تاریخ پروژه پل خلیجفارس
موضوع اتصال جزیره قشم به سرزمین اصلی اولینبار در سال1351 توسط دولت وقت مطرح شد و قرار بود یک پل سنگی 2کیلومتری از لافت تا بندر پهل احداث شود، اما تا سال1354 که استاندار وقت هرمزگان طرح بندر آزاد قشم و اتصال جزیره به سرزمین اصلی را مطرح کرد، دیگر خبری از احداث این پل مخابره نشد و بعد از آن هم موضوع مجدداً به فراموشی سپرده شد. بعد از انقلاب و پایان جنگ در سال1369 قشم بهعنوان اولین منطقه آزاد تجاری و صنعتی کشور به تصویب رسید، اما باز هم احداث پل خلیجفارس همچنان در حد وعدهوعید باقی ماند.
23اسفندماه1389 بود که مراسم کلنگزنی پروژه پل خلیجفارس با حضور محمود احمدینژاد و مقامات و مدیران وقت هرمزگان برگزار شد، اما پس از 6سال و در سال1395 کار ساخت پل خلیجفارس به دلیل عدمتامین مالی متوقف شد. پل خلیجفارس یکی از چهاررکن طرح شبکه جامع ارتباطی خلیجفارس با محوریت و اتکا بر چهارپروژه، بندر، پل، جاده و ریل است. حدود 14سال از آغاز عملیات اجرایی «پل خلیجفارس» میگذرد و این پروژه در وضعیت مناسبی به لحاظ تامین منابع مالی نیست و وعدههای دادهشده در این رابطه محقق نشده است.
راهاندازی این پل و اتصال اسکله کاوه قشم (با آبخور عمیقتر از اسکله شهیدرجایی) به شبکه ریلی میتوانست ظرفیت پهلوگیری کشتی در بنادر کشور را از کشتیهای 100هزارتنی به 250هزارتن افزایش دهد و انحصار بندر جبلعلی و فجیره امارات را بشکند و ایران را بینیاز از بارگیری مجدد کالاها از امارات و حمل آنها با کشتیهای 100هزارتنی به ایران کند. ازاینرو، زیان سنگینی به همسایه جنوبی ایران وارد میشد که تا به امروز بنابه دلایلی این مهم محقق نشده است. به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، پاشنه آشیل پل استراتژیک خلیجفارس در جنوب ایران، تامین منابع مالی است؛ سرعتگیر بزرگی که با وجود وعدههای زیاد مطرحشده، مراحل اجرا و پیشرفت آن به کندی پیش میرود.
پل خلیجفارس بهعنوان نمادی از پیشرفت و توسعه، نقش کلیدی در رونق اقتصادی و گردشگری جزیره قشم ایفا خواهد کرد و بهعنوان یک شاهراه حیاتی، ارتباطات و تبادلات تجاری را تسهیل میبخشد. این بازدید نشاندهنده عزم جدی مسئولان برای تسریع در تکمیل این پروژه مهم و بهرهبرداری از آن در راستای توسعه پایدار منطقه است. پل خلیجفارس، بهعنوان نگینی درخشان در طرح جامع شبکه ارتباطی خلیجفارس و یکی از چهاررکن اصلی این پروژه ملی، نقشی حیاتی در توسعه همهجانبه منطقه آزاد قشم ایفا میکند. این پل که توسط قرارگاه خاتمالانبیا(ص) در حال ساخت است، با اتصال قشم به سرزمین اصلی، حلقهای حیاتی در زنجیره توسعه پایدار این منطقه بهشمار میرود. تکمیل پل خلیجفارس، همراه با سهپروژه کلیدی دیگر شامل توسعه بندر کاوه، احداث جاده و ریل، قشم را به مقصدی جذاب و باثبات برای سرمایهگذاران تبدیل خواهد کرد.