«روزنامه سرآمد» گزارش می‌دهد؛
خواب روسیه برای منابع انرژی قطب شمال
رقابت بر سر استخراج و صادرات نفت و گاز شمالگان به کجا می‌رسد؟
گروه انرژی- سعید قلیچی- قطب شمال با سرزمین‌های پهناور و بستر آبی غنی از منابع انرژی از جمله نفت و گاز و منابع معدنی برای پنج کشور مجاور آن و بیش از همه روسیه و آمریکا عرصه جنگ سرد واقعی شده است. این کشورها از مدت‌ها قبل، راهبرد تسلط خود را بر این سرزمین سفید یخی عملیاتی کرده‌اند. روسیه، آمریکا، کانادا، نروژ و دانمارک کشورهای همجوار قطب شمال هستند و برای دستیابی به ذخایر قطبی و تسلط بر آب‌های پیرامون آن با یکدیگر رقابت می‌کنند و رقابت این کشورها در یک‌دهه اخیر افزایش یافته است. بااین‌حال، بررسی گزارش‌های منتشرشده در رسانه‌ها نشان می‌دهد که روسیه تلاش بیشتری برای بالا بردن میزان صادرات نفت و گاز از قطب شمال در دستور کار خود قرار داده است.
به گزارش روزنامه اقتصاد سرآمد، در سال‌های اخیر بهره‌برداری از منابع نفتی و دیگر منابع طبیعی قطب شمال به مسئله مورد مناقشه بین کشورهای مختلف جهان تبدیل شده است. آمریکا از سال‌ها قبل مجوز فعالیت شرکت نفتی شل را در میدان‌های انرژی آلاسکا صادر کرده است. این منطقه بسیار غنی است. کارشناسان با بررسی گزارش‌ها اعلام کرده‌اند که برآورد می‌شود حدود 90میلیارد بشکه نفت در قطب شمال نهفته است که معادل 13درصد از کل ذخایر نفت جهان است. حجم ذخایر گاز طبیعی در این منطقه نیز حدود یک‌تریلیون و 670میلیارد فوت‌مربع برآورد می‌شود. این رقم معادل 30درصد از گاز طبیعی جهان است.
روسیه در تلاش است تا از ذخایر انرژی قطب شمال و ارزش تجاری مسیر دریای شمال استفاده کند و چین را به شریکی مهم در این امر بدل کرده است. سیاست خارجی۲۰۲۳ روسیه، قطب شمال را در اولویت‌های خود ذکر کرده است. ولادیمیر پوتین ذخایر نفت و گاز قطب شمال را به عنوان محرک‌های اقتصاد روسیه و مسیر دریای شمال را به عنوان یک مسیر استراتژیک مهم و افزایش حضور نظامی در قطب شمال را به عنوان بخشی از امنیت دفاعی خود می‌داند.
ایجاد منافع روسیه در قطب شمال به قرن شانزدهم بازمی‌گردد. کشف نفت در سیبری به شکوفایی اقتصاد روسیه کمک کرد. پروژه Yamal LNG روسیه، بزرگ‌ترین پروژه گاز طبیعی در جهان، شامل استخراج، مایع‌سازی و حملونقل از شبه‌جزیره یامال به شمال روسیه و در نهایت به بازارهای بین‌المللی است. روسیه قصد دارد از NSR به عنوان یک مسیر مهم بین‌المللی استفاده کند که در مقایسه با کانال سوئز، فاصله کوتاهی بین آسیا و اروپا را پوشش می‌دهد. از این رو روسیه در شورای قطب شمال موضعی فعالانه اتخاذ کرده است تا سیاست‌های آینده خود را براساس منافع خود شکل دهد.
روسیه به دنبال توسعه صادرات انرژی
از قطب شمال
روسیه برای صادرات گاز طبیعی مایع از پروژه اصلی تحریم‌شده خود تحت عنوان Arctic LNG ۲ در قطب شمال تلاش می‌کند. در این ارتباط کشتی جدید حمل گاز طبیعی SHADOW FLEET را در این منطقه مستقر کرده است. آنطور که مانا به نقل از ترید ویندز گزارش داده است؛ شرکت Novatek تلاش جدیدی را برای بارگیری محموله‌ها از تأسیسات LNG ۲ آغاز کرده است. کشتی حمل گاز طبیعی مایع Iris در تاریخ ۲۶ژوئن در اولین خط تولید این کارخانه پهلو گرفت.
کشتی حمل گاز طبیعی مایع کلاس یخ در مسیر حرکت خود به ترمینال Utrenniy از میان یخ‌های شکسته دریا عبور کرد. Iris در ۲۹ژوئن پس از بارگیری LNG کارخانه را به سمت مورمانسک ترک کرد. همچنین براساس این گزارش، برخلاف تلاش‌های مکرر در سال۲۰۲۴ میلادی برای رسیدن به این کارخانه کشتی Iris سیگنال AIS خود را دستکاری یا خاموش نکرد. تصاویر ماهواره‌ای ورود کشتی به ترمینال Arctic LNG ۲ را تأیید می‌کنند. بااین‌حال، این سؤال باقی است که آیا Novatek واقعاً خریداری برای محصول تحریم‌شده خود پیدا کرده است؟ یا اینکه ممکن است در‌باره تغییر در مسیر تحریم‌ها گمانه‌زنی کند.
آنا سوباسیچ، تحلیلگر Kpler Insight در این زمینه گفت: این فعالیت احتمالاً نشان‌دهنده ترکیبی از عوامل فنی و مانور فرصت‌طلبانه روسیه است، نه اینکه نشانه‌ای از کاهش تحریم‌ها باشد. به گفته وی، در سال۲۰۲۴ میلادی به مدت ۳ماه Novatek موفق شد ۸محموله را بارگیری کند، قبل از اینکه یخبندان زمستانی و کمبود خریدار آن را مجبور به عقب‌نشینی کند. حدود یک‌میلیون متر‌مکعب LNG در کشتی‌های حمل LNG و در کشتی FSU به‌صورت شناور باقی مانده است. براساس تحلیل کارشناسان، با در اختیار داشتن چندکشتی LNG کلاس یخ متوسط در حال حاضر پنجره حملونقل برای Novatek در مقایسه با سال۲۰۲۴ میلادی تا حدودی بهبود یافته است.
بدین ترتیب روسیه در تلاش برای انتقال مقادیر بیشتری از نفت‌خام و LNG از پروژه‌های انرژی قطب شمال خود بار‌ها الزامات کلاس یخ‌نوردی برای تانکر‌های نفتی و حامل‌های گاز در مسیر دریای شمال را کاهش داده است. در سال۲۰۲۳ میلادی این کشور برای اولین‌بار تانکر‌های نفتی متعارف را از طریق اقیانوس قطب شمال ارسال کرد. سال گذشته نیز کشتی‌های LNG غیرکلاس یخ‌نوردی این کار را انجام دادن که این کار باعث نگرانی طرفداران محیط‌زیست شد. اگر کشتی Iris در هفته‌های آینده در حالی‌که یخ‌های ضخیم دریا باقی مانده‌اند، مسیر شرقی به سمت آسیا را در پیش بگیرد، این کار به معنای ادامه این روش خواهد بود.
چشم‌انداز همسویی چین و روسیه
در قطب شمال
روسیه نیمی از خط ساحلی قطب شمال را در اختیار دارد و سرمایه‌های کلان چین را با سرعت و ولع جذب می‌کند. این دوکشور در عرصه نظامی نیز در این منطقه با یکدیگر همکاری دارند. گارد ساحلی چین برای نخستین‌بار در ماه اکتبر وارد شمالگان شد و در گشتی مشترک با نیروهای روسیه شرکت کرد. یک‌ماه پیش از آن، دوکشور رزمایش‌های نظامی مشترکی را در این منطقه برگزار کرده بودند. در ماه ژوئیه، بمب‌افکن‌های دوربرد هر دوکشور با پروازی تحریک‌آمیز بر فراز اقیانوس منجمد شمالی، در نزدیکی آلاسکای آمریکا، گشت‌زنی کردند. به نظر می‌رسد پکن و مسکو با تماشای ناتو که رزمایش‌هایش را در سرزمین شمالگان شدت بخشیده، می‌خواهند بگویند: ما هم از عهده چنین کاری برمی‌آییم.
به جز روسیه، تمامی کشورهای هم‌مرز با شمالگان عضو ناتو هستند. فنلاند و سوئد نیز پس از تهاجم تمام‌عیار روسیه به اوکراین به این پیمان پیوستند. بااین‌حال، چین مراقب است که بیش از حد به روسیه نزدیک نشود. چون مایل است از تحریم‌های غربی دوری کند و همچنان روابط تجاری خود را با کشورهای غربی در شمالگان و بیرون از آن حفظ کند. از طرف دیگر، باید در نظر داشت که مردمان بومی منطقه که بیش از نیمی از آن‌ها در بخش متعلق به روسیه در شمالگان زندگی می‌کنند، اغلب چنین احساس می‌کنند که قدرت‌های حاکم در به رسمیت شناختن حقوق مردمی که قرن‌ها در این سرزمین زیسته‌اند، ناکام بوده‌اند.
رقابت بر سر نفت در قطب شمال
رقابت بر سر «طلای سیاه» در قطب شمال ابعاد هولناکی به خود گرفته است. زیر یخ‌های قطبی، ۱۳درصد نفت و ۳۰درصد گاز طبیعی کشف‌نشده جهان، خوابیده است. روسیه با پروژه «قطب شمال۲۰۳۵» قصد دارد تا پایان این دهه، ۲۰درصد از تولید نفت خود را از این منطقه تأمین کند. همزمان، مسیر دریای شمالی (NSR) که به لطف ذوب یخ‌ها قابل کشتیرانی شده، ۴۰درصد مسیر آسیا-اروپا را کوتاه کرده و چین با ساخت 6کشتی یخ‌شکن هسته‌ای، خود را به عنوان رقیبی جدی در این عرصه معرفی کرده است. قطب شمال آینه تمام‌نمای تناقض انسان مدرن است؛ جایی که علم فریاد می‌زند «ایست!»، سیاست فریاد می‌زند «پیشروی!»، اما تاریخ نشان داده است بشریت در لحظات حساس می‌تواند بر خودخواهی‌اش غلبه کند. توافق مونترال در سال۱۹۸۷ که لایه اوزون را نجات داد، نمونه‌ای از این همکاری جهانی است. امروز نیز جهان نیازمند توافقی تاریخی برای نجات قطب است، اما سؤال اینجاست که آیا انسان پیش از آنکه آخرین یخ‌ها ذوب شوند، می‌تواند بر بزرگ‌ترین دشمن خود، طمع بی‌پایانش، غلبه کند؟
گروه انرژی- سعید قلیچی- قطب شمال با سرزمین‌های پهناور و بستر آبی غنی از منابع انرژی از جمله نفت و گاز و منابع معدنی برای پنج کشور مجاور آن و بیش از همه روسیه و آمریکا عرصه جنگ سرد واقعی شده است. این کشورها از مدت‌ها قبل، راهبرد تسلط خود را بر این سرزمین سفید یخی عملیاتی کرده‌اند. روسیه، آمریکا، کانادا، نروژ و دانمارک کشورهای همجوار قطب شمال هستند و برای دستیابی به ذخایر قطبی و تسلط بر آب‌های پیرامون آن با یکدیگر رقابت می‌کنند و رقابت این کشورها در یک‌دهه اخیر افزایش یافته است. بااین‌حال، بررسی گزارش‌های منتشرشده در رسانه‌ها نشان می‌دهد که روسیه تلاش بیشتری برای بالا بردن میزان صادرات نفت و گاز از قطب شمال در دستور کار خود قرار داده است.
به گزارش روزنامه اقتصاد سرآمد، در سال‌های اخیر بهره‌برداری از منابع نفتی و دیگر منابع طبیعی قطب شمال به مسئله مورد مناقشه بین کشورهای مختلف جهان تبدیل شده است. آمریکا از سال‌ها قبل مجوز فعالیت شرکت نفتی شل را در میدان‌های انرژی آلاسکا صادر کرده است. این منطقه بسیار غنی است. کارشناسان با بررسی گزارش‌ها اعلام کرده‌اند که برآورد می‌شود حدود 90میلیارد بشکه نفت در قطب شمال نهفته است که معادل 13درصد از کل ذخایر نفت جهان است. حجم ذخایر گاز طبیعی در این منطقه نیز حدود یک‌تریلیون و 670میلیارد فوت‌مربع برآورد می‌شود. این رقم معادل 30درصد از گاز طبیعی جهان است.
روسیه در تلاش است تا از ذخایر انرژی قطب شمال و ارزش تجاری مسیر دریای شمال استفاده کند و چین را به شریکی مهم در این امر بدل کرده است. سیاست خارجی۲۰۲۳ روسیه، قطب شمال را در اولویت‌های خود ذکر کرده است. ولادیمیر پوتین ذخایر نفت و گاز قطب شمال را به عنوان محرک‌های اقتصاد روسیه و مسیر دریای شمال را به عنوان یک مسیر استراتژیک مهم و افزایش حضور نظامی در قطب شمال را به عنوان بخشی از امنیت دفاعی خود می‌داند.
ایجاد منافع روسیه در قطب شمال به قرن شانزدهم بازمی‌گردد. کشف نفت در سیبری به شکوفایی اقتصاد روسیه کمک کرد. پروژه Yamal LNG روسیه، بزرگ‌ترین پروژه گاز طبیعی در جهان، شامل استخراج، مایع‌سازی و حملونقل از شبه‌جزیره یامال به شمال روسیه و در نهایت به بازارهای بین‌المللی است. روسیه قصد دارد از NSR به عنوان یک مسیر مهم بین‌المللی استفاده کند که در مقایسه با کانال سوئز، فاصله کوتاهی بین آسیا و اروپا را پوشش می‌دهد. از این رو روسیه در شورای قطب شمال موضعی فعالانه اتخاذ کرده است تا سیاست‌های آینده خود را براساس منافع خود شکل دهد.
روسیه به دنبال توسعه صادرات انرژی
از قطب شمال
روسیه برای صادرات گاز طبیعی مایع از پروژه اصلی تحریم‌شده خود تحت عنوان Arctic LNG ۲ در قطب شمال تلاش می‌کند. در این ارتباط کشتی جدید حمل گاز طبیعی SHADOW FLEET را در این منطقه مستقر کرده است. آنطور که مانا به نقل از ترید ویندز گزارش داده است؛ شرکت Novatek تلاش جدیدی را برای بارگیری محموله‌ها از تأسیسات LNG ۲ آغاز کرده است. کشتی حمل گاز طبیعی مایع Iris در تاریخ ۲۶ژوئن در اولین خط تولید این کارخانه پهلو گرفت.
کشتی حمل گاز طبیعی مایع کلاس یخ در مسیر حرکت خود به ترمینال Utrenniy از میان یخ‌های شکسته دریا عبور کرد. Iris در ۲۹ژوئن پس از بارگیری LNG کارخانه را به سمت مورمانسک ترک کرد. همچنین براساس این گزارش، برخلاف تلاش‌های مکرر در سال۲۰۲۴ میلادی برای رسیدن به این کارخانه کشتی Iris سیگنال AIS خود را دستکاری یا خاموش نکرد. تصاویر ماهواره‌ای ورود کشتی به ترمینال Arctic LNG ۲ را تأیید می‌کنند. بااین‌حال، این سؤال باقی است که آیا Novatek واقعاً خریداری برای محصول تحریم‌شده خود پیدا کرده است؟ یا اینکه ممکن است در‌باره تغییر در مسیر تحریم‌ها گمانه‌زنی کند.
آنا سوباسیچ، تحلیلگر Kpler Insight در این زمینه گفت: این فعالیت احتمالاً نشان‌دهنده ترکیبی از عوامل فنی و مانور فرصت‌طلبانه روسیه است، نه اینکه نشانه‌ای از کاهش تحریم‌ها باشد. به گفته وی، در سال۲۰۲۴ میلادی به مدت ۳ماه Novatek موفق شد ۸محموله را بارگیری کند، قبل از اینکه یخبندان زمستانی و کمبود خریدار آن را مجبور به عقب‌نشینی کند. حدود یک‌میلیون متر‌مکعب LNG در کشتی‌های حمل LNG و در کشتی FSU به‌صورت شناور باقی مانده است. براساس تحلیل کارشناسان، با در اختیار داشتن چندکشتی LNG کلاس یخ متوسط در حال حاضر پنجره حملونقل برای Novatek در مقایسه با سال۲۰۲۴ میلادی تا حدودی بهبود یافته است.
بدین ترتیب روسیه در تلاش برای انتقال مقادیر بیشتری از نفت‌خام و LNG از پروژه‌های انرژی قطب شمال خود بار‌ها الزامات کلاس یخ‌نوردی برای تانکر‌های نفتی و حامل‌های گاز در مسیر دریای شمال را کاهش داده است. در سال۲۰۲۳ میلادی این کشور برای اولین‌بار تانکر‌های نفتی متعارف را از طریق اقیانوس قطب شمال ارسال کرد. سال گذشته نیز کشتی‌های LNG غیرکلاس یخ‌نوردی این کار را انجام دادن که این کار باعث نگرانی طرفداران محیط‌زیست شد. اگر کشتی Iris در هفته‌های آینده در حالی‌که یخ‌های ضخیم دریا باقی مانده‌اند، مسیر شرقی به سمت آسیا را در پیش بگیرد، این کار به معنای ادامه این روش خواهد بود.
چشم‌انداز همسویی چین و روسیه
در قطب شمال
روسیه نیمی از خط ساحلی قطب شمال را در اختیار دارد و سرمایه‌های کلان چین را با سرعت و ولع جذب می‌کند. این دوکشور در عرصه نظامی نیز در این منطقه با یکدیگر همکاری دارند. گارد ساحلی چین برای نخستین‌بار در ماه اکتبر وارد شمالگان شد و در گشتی مشترک با نیروهای روسیه شرکت کرد. یک‌ماه پیش از آن، دوکشور رزمایش‌های نظامی مشترکی را در این منطقه برگزار کرده بودند. در ماه ژوئیه، بمب‌افکن‌های دوربرد هر دوکشور با پروازی تحریک‌آمیز بر فراز اقیانوس منجمد شمالی، در نزدیکی آلاسکای آمریکا، گشت‌زنی کردند. به نظر می‌رسد پکن و مسکو با تماشای ناتو که رزمایش‌هایش را در سرزمین شمالگان شدت بخشیده، می‌خواهند بگویند: ما هم از عهده چنین کاری برمی‌آییم.
به جز روسیه، تمامی کشورهای هم‌مرز با شمالگان عضو ناتو هستند. فنلاند و سوئد نیز پس از تهاجم تمام‌عیار روسیه به اوکراین به این پیمان پیوستند. بااین‌حال، چین مراقب است که بیش از حد به روسیه نزدیک نشود. چون مایل است از تحریم‌های غربی دوری کند و همچنان روابط تجاری خود را با کشورهای غربی در شمالگان و بیرون از آن حفظ کند. از طرف دیگر، باید در نظر داشت که مردمان بومی منطقه که بیش از نیمی از آن‌ها در بخش متعلق به روسیه در شمالگان زندگی می‌کنند، اغلب چنین احساس می‌کنند که قدرت‌های حاکم در به رسمیت شناختن حقوق مردمی که قرن‌ها در این سرزمین زیسته‌اند، ناکام بوده‌اند.
رقابت بر سر نفت در قطب شمال
رقابت بر سر «طلای سیاه» در قطب شمال ابعاد هولناکی به خود گرفته است. زیر یخ‌های قطبی، ۱۳درصد نفت و ۳۰درصد گاز طبیعی کشف‌نشده جهان، خوابیده است. روسیه با پروژه «قطب شمال۲۰۳۵» قصد دارد تا پایان این دهه، ۲۰درصد از تولید نفت خود را از این منطقه تأمین کند. همزمان، مسیر دریای شمالی (NSR) که به لطف ذوب یخ‌ها قابل کشتیرانی شده، ۴۰درصد مسیر آسیا-اروپا را کوتاه کرده و چین با ساخت 6کشتی یخ‌شکن هسته‌ای، خود را به عنوان رقیبی جدی در این عرصه معرفی کرده است. قطب شمال آینه تمام‌نمای تناقض انسان مدرن است؛ جایی که علم فریاد می‌زند «ایست!»، سیاست فریاد می‌زند «پیشروی!»، اما تاریخ نشان داده است بشریت در لحظات حساس می‌تواند بر خودخواهی‌اش غلبه کند. توافق مونترال در سال۱۹۸۷ که لایه اوزون را نجات داد، نمونه‌ای از این همکاری جهانی است. امروز نیز جهان نیازمند توافقی تاریخی برای نجات قطب است، اما سؤال اینجاست که آیا انسان پیش از آنکه آخرین یخ‌ها ذوب شوند، می‌تواند بر بزرگ‌ترین دشمن خود، طمع بی‌پایانش، غلبه کند؟