«سرآمد» گزارش می‌دهد؛
پوست‌اندازی حفاری در صنعت نفت و گاز ایران
خرید ۱۵دکل حفاری جدید در دستور کار است
گروه انرژی- «برنامه خرید ۱۵دستگاه حفاری خشکی با توان‌های مختلف و ارزشی بالغ بر ۸۰۰میلیون دلار تدوین شده که با حمایت وزارت نفت و شرکت ملی نفت ایران در حال اجراست». این بخشی از صحبت‌های مهران مکوندی، مدیرعامل شرکت ملی حفاری ایران در روزهای گذشته است. خبر صدور مجوز سرمایه‌گذاری ۸۰۰میلیون دلاری در شرکت ملی حفاری اما پیش از این نیز در رسانه‌ها منتشر شده بود. تیرماه سال گذشته بود که محسن خسته‌مهر، مدیرعامل وقت شرکت ملی نفت ایران با اعلام این خبر گفته بود که این مجوز به منظور خرید دکل، تجهیزات و سرویس‌های جدید حفاری صادر شده است.
به گزارش روزنامه اقتصاد سرآمد، صنعت نفت ایران به دلیل تحریم‌های متعدد بین‌المللی و کمبود سرمایه‌گذاری، با مشکلات متعددی روبه‌روست. چاه‌های نفتی با افت فشار مواجه هستند، چراکه در این سال‌ها تنها به تولید مشغول بوده‌اند و سرمایه‌گذاری برای تعمیر و افزایش بهره‌وری آن‌ها انجام نشده است. در حال حاضر بسیاری از کارشناسان بر این عقیده‌اند که بیش از نیمی از چاه‌های نفت ایران که بار عمده تولید نفت را به دوش می‌کشند، در نیمه دوم عمر تولید خود قرار دارند.
فروردین ماه سال‌جاری شبکه اطلاع‌رسانی نفت و انرژی در گزارشی از سوی مهران مکوندی نوشت: حدود ۲۰۰میلیون تا ۳۰۰میلیون دلار از منابع ارزی داخلی شرکت ملی حفاری برای تامین تجهیزات جانبی مانند پمپ‌های سیمان‌کاری و نیتروژن اختصاص داده می‌شود. مدیرعامل شرکت ملی حفاری درباره برنامه‌های گسترده برای نوسازی و بازسازی ناوگان حفاری، ادامه داد: تا پایان سال۱۴۰۵، روند نوسازی ناوگان حفاری شامل دستگاه‌های سبک، نیمه‌سنگین، سنگین و فوق‌سنگین ادامه می‌یابد، ضمن آنکه دستگاه‌های فرسوده از رده خارج‌شده و جایگزین‌های جدید با توان 1000 تا 3000اسب بخار وارد ناوگان می‌شود. وی همچنین بر برنامه‌ریزی برای حفاری ۱۳۰ تا ۱۵۰حلقه چاه در سال‌جاری تاکید کرده بود.
آینده و چشم‌انداز صنعت حفاری در کشور
کارشناسان معتقدند که باوجود تمامی تحریم‌ها و محدودیت‌ها و همچنین کمبودهایی که در حوزه تامین منابع وجود دارد، به نظر می‌رسد چشم‌انداز به نسبت خوبی را می‌توان برای توسعه صنعت حفاری پیش‌بینی کرد. در این میان مهم‌ترین شاخص جهانی در حوزه حفاری، کاهش زمان‌های غیرمولد است؛ به‌طوری‌که این شاخص توسط شرکت ملی حفاری ایران از ۲۱درصد به حدود ۹.۶درصد رسیده و آنطور که مدیرعامل این شرکت زیرمجموعه وزارت نفت اعلام می‌کند، در حال هدف‌گذاری صورت‌گرفته برای رسیدن به زیر ۳درصد در دستور کار است. در چشم‌انداز پنج‌ساله تا سال۱۴۰۸، نوسازی ناوگان حفاری خشکی و دریایی، توسعه حفاری‌های دریایی در میدان‌های نفتی خلیج‌فارس و ارتقای تجهیزات خدمات فنی و یکپارچه‌سازی آن‌ها در اولویت قرار دارد.
دیجیتال‌سازی فرایندهای حفاری نیز از طراحی و مانیتورینگ تا تحلیل عملیات و مدیریت داده‌های چاه، یکی از محورهای اصلی چشم‌انداز آینده این شرکت است. این رویکرد به کاهش خطا، تصمیم‌گیری سریع‌تر، صرفه‌جویی اقتصادی و ایمنی بیشتر منجر خواهد شد. در کنار ارتقای تجهیزات، تقویت همکاری با مراکز علمی و شرکت‌های دانش‌بنیان، توسعه منابع انسانی و افزایش رقابت‌پذیری در بازار بین‌المللی نیز از اولویت‌های راهبردی شرکت تا سال.۱۴۰۸ است. همچنین یکی از اولویت‌های راهبردی شرکت ملی حفاری ایران، بومی‌سازی تجهیزات و ارتقای سهم ساخت داخل است. در شرایط فعلی تعیین اولویت‌ها براساس نیاز عملیاتی میدان‌ها، نوع پروژه‌ها و ظرفیت داخلی انجام می‌شود، هرچند کمبود برخی زیرساخت‌های فنی، نیاز به انتقال فناوری و تأمین به‌موقع قطعات باکیفیت از چالش‌های مسیر بومی‌سازی هستند. بااین‌حال، شرکت مصمم به تقویت ساخت داخل و کاهش وابستگی است.
صنعت حفاری تشنه سرمایه‌گذاری و تکنولوژی
موارد بیان‌شده در مورد صنعت حفاری کشور بسیار حائز اهمیت است. صرف خرید دکل حفاری جدید به تنهایی نمی‌تواند به توسعه و افزایش تولید نفت کمک کند. آن هم در شرایطی که بسیاری از چاه‌های نفتی کشور وارد نیمه دوم عمر خود شده‌اند. چاه‌هایی که وارد نیمه دوم عمر خود شده‌اند، معمولا با مسائلی مانند افت فشار مخزن، افزایش تولید آب یا گاز همراه می‌شوند. در کنار خرید دکل‌های جدید باید به ترمیم چاه، فشارافزایی و موارد دیگری که نیازمند تکنولوژی و فناوری‌های نوین است، توجه کرد. در این زمینه لازم است به لزوم ورود تکنولوژی‌های نوین توجه کرد؛ تکنولوژی‌هایی که پیش‌شرط ورود آن‌ها به ایران، تعامل با دنیاست. بسیاری از کشورهای جهان به فناوری‌های نوین برای فشارافزایی، ترمیم چاه و موارد دیگری که منجربه افزایش راندمان چاه‌های نفتی می‌شود، دست یافته‌اند و استفاده از تجربیات آن‌ها، امری ضروری برای صنعت نفت به حساب می‌آید. در شرایطی که صحبت‌ها در مورد مذاکرات مستقیم یا غیرمستقیم با آمریکا تمامی وجوه اقتصادی و سیاسی کشور را درگیر کرده، لازم است به تاثیر سرانجام مذاکرات و رفع تحریم‌ها در افزایش تولید نفت و ورود تکنولوژی‌های جدید در صنعت حفاری توجه کرد.
پیش از این نیز محمود خاقانی، کارشناس انرژی در مورد وضعیت صنعت حفاری در گفت‌وگو با «تجارت‌نیوز» گفته بود: فناوری جدید در صنعت حفاری وجود ندارد. همچنین اکثر دکل‌های موجود ساخت چین بوده و دکل‌ها مدرن نیستند. او در رابطه با حفاری‌های چندسال اخیر عنوان کرد: با حفاری‌هایی که در چندسال گذشته انجام شده، بعید است امکان افزایش تولید نفت وجود داشته باشد، چراکه این حفاری‌ها عمدتا به دلیل منافع صنعت حفاری انحصاری انجام شده است و به دلیل فرسودگی تجهیزات و بازدهی پایین، قادر به افزایش تولید نفت نیستند.
این کارشناس انرژی در رابطه با لابی‌گری شرکت‌های حفاری تصریح کرد: شرکت‌های حفاری هرگاه که بیکار می‌شوند از رانت خود استفاده می‌کنند و با لابی‌گری طرح‌هایی را برای تامین منافع خود تصویب می‌کنند. خاقانی ادامه داد: برای مثال، وزارت نفت تصویب می‌کند که به‌طور اضطراری باید تولید نفت 250هزار بشکه در روز افزایش پیدا کند. وقتی چنین طرحی تصویب می‌شود، بدان معناست که شرکت‌های حفاری باید تعمیر چاه‌ها و حفاری‌های جدید را شروع کنند. پول چنین طرحی از بیت‌المال پرداخت می‌شود، چراکه از صندوق توسعه ملی در همین راستا دلار قرض گرفته می‌شود.
ناوگان حفاری فرسوده ایران
در جایگاه دوم جهان
اواخر سال گذشته بود که رسانه‌ها در گزارشی اعلام کردند، نگاهی به آمارهای بین‌المللی در حوزه صنعت حفاری نشان می‌دهد که آمریکا بزرگ‌ترین دارنده ناوگان حفاری جهان است، به‌طوری که در سال2024 بیش از 490دکل حفاری در میادین نفتی و گازی این کشور به فعالیت مشغول بوده است. پس از آمریکا، ایران با عدد 117 در رتبه دوم قرار دارد و پس از ایران هم کانادا با تعداد 100دکل در رتبه بعدی ایستاده است. با وجود این، نکته مهم اینجاست که عملکرد ناوگان حفاری در کشور ایران به دلیل سن بالای دکل‌های حفاری، عدم‌دسترسی به فناوری‌های روز، کمبود کالا و تجهیزات و ... در مقایسه با سایر کشورها بسیار پایین بوده و زمان حفاری یک چاه نفتی یا گازی، حداقل دوبرابر میانگین زمان استاندارد است. به عنوان نمونه شرکت ملی حفاری ایران که بزرگ‌ترین دارنده ناوگان حفاری است طی سال‌های اخیر به دلیل سوءمدیریت و همچنین عوامل موثر در عدم‌بهره‌وری این شرکت، عملا به یک شرکت زیانده تبدیل شده و شرایط را برای صنعت نفت سخت کرده است.
گروه انرژی- «برنامه خرید ۱۵دستگاه حفاری خشکی با توان‌های مختلف و ارزشی بالغ بر ۸۰۰میلیون دلار تدوین شده که با حمایت وزارت نفت و شرکت ملی نفت ایران در حال اجراست». این بخشی از صحبت‌های مهران مکوندی، مدیرعامل شرکت ملی حفاری ایران در روزهای گذشته است. خبر صدور مجوز سرمایه‌گذاری ۸۰۰میلیون دلاری در شرکت ملی حفاری اما پیش از این نیز در رسانه‌ها منتشر شده بود. تیرماه سال گذشته بود که محسن خسته‌مهر، مدیرعامل وقت شرکت ملی نفت ایران با اعلام این خبر گفته بود که این مجوز به منظور خرید دکل، تجهیزات و سرویس‌های جدید حفاری صادر شده است.
به گزارش روزنامه اقتصاد سرآمد، صنعت نفت ایران به دلیل تحریم‌های متعدد بین‌المللی و کمبود سرمایه‌گذاری، با مشکلات متعددی روبه‌روست. چاه‌های نفتی با افت فشار مواجه هستند، چراکه در این سال‌ها تنها به تولید مشغول بوده‌اند و سرمایه‌گذاری برای تعمیر و افزایش بهره‌وری آن‌ها انجام نشده است. در حال حاضر بسیاری از کارشناسان بر این عقیده‌اند که بیش از نیمی از چاه‌های نفت ایران که بار عمده تولید نفت را به دوش می‌کشند، در نیمه دوم عمر تولید خود قرار دارند.
فروردین ماه سال‌جاری شبکه اطلاع‌رسانی نفت و انرژی در گزارشی از سوی مهران مکوندی نوشت: حدود ۲۰۰میلیون تا ۳۰۰میلیون دلار از منابع ارزی داخلی شرکت ملی حفاری برای تامین تجهیزات جانبی مانند پمپ‌های سیمان‌کاری و نیتروژن اختصاص داده می‌شود. مدیرعامل شرکت ملی حفاری درباره برنامه‌های گسترده برای نوسازی و بازسازی ناوگان حفاری، ادامه داد: تا پایان سال۱۴۰۵، روند نوسازی ناوگان حفاری شامل دستگاه‌های سبک، نیمه‌سنگین، سنگین و فوق‌سنگین ادامه می‌یابد، ضمن آنکه دستگاه‌های فرسوده از رده خارج‌شده و جایگزین‌های جدید با توان 1000 تا 3000اسب بخار وارد ناوگان می‌شود. وی همچنین بر برنامه‌ریزی برای حفاری ۱۳۰ تا ۱۵۰حلقه چاه در سال‌جاری تاکید کرده بود.
آینده و چشم‌انداز صنعت حفاری در کشور
کارشناسان معتقدند که باوجود تمامی تحریم‌ها و محدودیت‌ها و همچنین کمبودهایی که در حوزه تامین منابع وجود دارد، به نظر می‌رسد چشم‌انداز به نسبت خوبی را می‌توان برای توسعه صنعت حفاری پیش‌بینی کرد. در این میان مهم‌ترین شاخص جهانی در حوزه حفاری، کاهش زمان‌های غیرمولد است؛ به‌طوری‌که این شاخص توسط شرکت ملی حفاری ایران از ۲۱درصد به حدود ۹.۶درصد رسیده و آنطور که مدیرعامل این شرکت زیرمجموعه وزارت نفت اعلام می‌کند، در حال هدف‌گذاری صورت‌گرفته برای رسیدن به زیر ۳درصد در دستور کار است. در چشم‌انداز پنج‌ساله تا سال۱۴۰۸، نوسازی ناوگان حفاری خشکی و دریایی، توسعه حفاری‌های دریایی در میدان‌های نفتی خلیج‌فارس و ارتقای تجهیزات خدمات فنی و یکپارچه‌سازی آن‌ها در اولویت قرار دارد.
دیجیتال‌سازی فرایندهای حفاری نیز از طراحی و مانیتورینگ تا تحلیل عملیات و مدیریت داده‌های چاه، یکی از محورهای اصلی چشم‌انداز آینده این شرکت است. این رویکرد به کاهش خطا، تصمیم‌گیری سریع‌تر، صرفه‌جویی اقتصادی و ایمنی بیشتر منجر خواهد شد. در کنار ارتقای تجهیزات، تقویت همکاری با مراکز علمی و شرکت‌های دانش‌بنیان، توسعه منابع انسانی و افزایش رقابت‌پذیری در بازار بین‌المللی نیز از اولویت‌های راهبردی شرکت تا سال.۱۴۰۸ است. همچنین یکی از اولویت‌های راهبردی شرکت ملی حفاری ایران، بومی‌سازی تجهیزات و ارتقای سهم ساخت داخل است. در شرایط فعلی تعیین اولویت‌ها براساس نیاز عملیاتی میدان‌ها، نوع پروژه‌ها و ظرفیت داخلی انجام می‌شود، هرچند کمبود برخی زیرساخت‌های فنی، نیاز به انتقال فناوری و تأمین به‌موقع قطعات باکیفیت از چالش‌های مسیر بومی‌سازی هستند. بااین‌حال، شرکت مصمم به تقویت ساخت داخل و کاهش وابستگی است.
صنعت حفاری تشنه سرمایه‌گذاری و تکنولوژی
موارد بیان‌شده در مورد صنعت حفاری کشور بسیار حائز اهمیت است. صرف خرید دکل حفاری جدید به تنهایی نمی‌تواند به توسعه و افزایش تولید نفت کمک کند. آن هم در شرایطی که بسیاری از چاه‌های نفتی کشور وارد نیمه دوم عمر خود شده‌اند. چاه‌هایی که وارد نیمه دوم عمر خود شده‌اند، معمولا با مسائلی مانند افت فشار مخزن، افزایش تولید آب یا گاز همراه می‌شوند. در کنار خرید دکل‌های جدید باید به ترمیم چاه، فشارافزایی و موارد دیگری که نیازمند تکنولوژی و فناوری‌های نوین است، توجه کرد. در این زمینه لازم است به لزوم ورود تکنولوژی‌های نوین توجه کرد؛ تکنولوژی‌هایی که پیش‌شرط ورود آن‌ها به ایران، تعامل با دنیاست. بسیاری از کشورهای جهان به فناوری‌های نوین برای فشارافزایی، ترمیم چاه و موارد دیگری که منجربه افزایش راندمان چاه‌های نفتی می‌شود، دست یافته‌اند و استفاده از تجربیات آن‌ها، امری ضروری برای صنعت نفت به حساب می‌آید. در شرایطی که صحبت‌ها در مورد مذاکرات مستقیم یا غیرمستقیم با آمریکا تمامی وجوه اقتصادی و سیاسی کشور را درگیر کرده، لازم است به تاثیر سرانجام مذاکرات و رفع تحریم‌ها در افزایش تولید نفت و ورود تکنولوژی‌های جدید در صنعت حفاری توجه کرد.
پیش از این نیز محمود خاقانی، کارشناس انرژی در مورد وضعیت صنعت حفاری در گفت‌وگو با «تجارت‌نیوز» گفته بود: فناوری جدید در صنعت حفاری وجود ندارد. همچنین اکثر دکل‌های موجود ساخت چین بوده و دکل‌ها مدرن نیستند. او در رابطه با حفاری‌های چندسال اخیر عنوان کرد: با حفاری‌هایی که در چندسال گذشته انجام شده، بعید است امکان افزایش تولید نفت وجود داشته باشد، چراکه این حفاری‌ها عمدتا به دلیل منافع صنعت حفاری انحصاری انجام شده است و به دلیل فرسودگی تجهیزات و بازدهی پایین، قادر به افزایش تولید نفت نیستند.
این کارشناس انرژی در رابطه با لابی‌گری شرکت‌های حفاری تصریح کرد: شرکت‌های حفاری هرگاه که بیکار می‌شوند از رانت خود استفاده می‌کنند و با لابی‌گری طرح‌هایی را برای تامین منافع خود تصویب می‌کنند. خاقانی ادامه داد: برای مثال، وزارت نفت تصویب می‌کند که به‌طور اضطراری باید تولید نفت 250هزار بشکه در روز افزایش پیدا کند. وقتی چنین طرحی تصویب می‌شود، بدان معناست که شرکت‌های حفاری باید تعمیر چاه‌ها و حفاری‌های جدید را شروع کنند. پول چنین طرحی از بیت‌المال پرداخت می‌شود، چراکه از صندوق توسعه ملی در همین راستا دلار قرض گرفته می‌شود.
ناوگان حفاری فرسوده ایران
در جایگاه دوم جهان
اواخر سال گذشته بود که رسانه‌ها در گزارشی اعلام کردند، نگاهی به آمارهای بین‌المللی در حوزه صنعت حفاری نشان می‌دهد که آمریکا بزرگ‌ترین دارنده ناوگان حفاری جهان است، به‌طوری که در سال2024 بیش از 490دکل حفاری در میادین نفتی و گازی این کشور به فعالیت مشغول بوده است. پس از آمریکا، ایران با عدد 117 در رتبه دوم قرار دارد و پس از ایران هم کانادا با تعداد 100دکل در رتبه بعدی ایستاده است. با وجود این، نکته مهم اینجاست که عملکرد ناوگان حفاری در کشور ایران به دلیل سن بالای دکل‌های حفاری، عدم‌دسترسی به فناوری‌های روز، کمبود کالا و تجهیزات و ... در مقایسه با سایر کشورها بسیار پایین بوده و زمان حفاری یک چاه نفتی یا گازی، حداقل دوبرابر میانگین زمان استاندارد است. به عنوان نمونه شرکت ملی حفاری ایران که بزرگ‌ترین دارنده ناوگان حفاری است طی سال‌های اخیر به دلیل سوءمدیریت و همچنین عوامل موثر در عدم‌بهره‌وری این شرکت، عملا به یک شرکت زیانده تبدیل شده و شرایط را برای صنعت نفت سخت کرده است.