«سرآمد»گزارش می‌دهد؛
پیام رشد تولید و صادرات خاویار ایران برای جهان
۳۰۶مزرعه پرورش خاویار در 22 استان کشور مشغول فعالیت هستند
گروه شیلات- امید عباسی - ماهیان خاویاری با ارزش‌ترین ماهیان موجود در کره‌زمین و در واقع جزو با ارزش‌ترین موجودات زنده‌ای هستند که بشر تاکنون مبادرت به صید و پرورش آن‌ها کرده است. ارزش بالای این ماهیان موجب شده که صید بی‌رویه نسل آن‌ها را با خطر انقراض مواجه کند. در این میان آلودگی‌های مختلف در دریا و رودخانه‌ها نیز مزید بر علت شده است.
به گزارش روزنامه اقتصاد سرآمد، هرچند تولید بچه‌ماهیان خاویاری با هدف رهاسازی به دریا و بازسازی ذخایر طبیعی در کشورمان بیش از 40سال قدمت دارد، اما پرورش ماهیان خاویاری با هدف تولید گوشت و خاویار در حدود دودهه است که در کشورمان آغاز شده و همراه روند توسعه جهانی در حال گسترش است. این امر علاوه‌بر تولید پروتئین و ارزآوری برای کشور به دلیل کاهش فشار وارده به ذخایر طبیعی به امر بازسازی ذخایر کمک خواهد کرد.
وجود اقلیم مناسب برای پرورش این ماهیان، پایین بودن هزینه‌های تاسیساتی و نیروی انسانی در مقایسه با کشورهای اروپایی، وجود دانش فنی و تجربه بالا و همچنین آوازه کشورمان به عنوان تولیدکننده بهترین خاویار جهان موجب شده تا این فعالیت ارزش اقتصادی فوق‌العاده‌ای داشته و به سرعت توسعه یابد. آخرین آمار رسمی مطرح‌شده از سازمان شیلات کشور، اما نشان می‌دهد که تولید و پرورش ماهی‌های خاویاری به مانند سال‌های گذشته، دیگر محدود به برخی استان‌ها نیست. بررسی صحبت‌های مطرح‌شده و اخبار انتشار پیداکرده حاکی از آن است که در حال حاضر حدود 306مزرعه پرورش خاویار در 22استان کشور مشغول فعالیت
هستند.
رشد تولید و صادرات خاویار در ایران
ناصر کرمی‌راد، مدیرکل دفتر بازسازی ذخایر آبزیان شیلات در برنامه رادیواقتصاد با اشاره به دستیابی شیلات به رقم ۳۲۱میلیون قطعه آبزیان گفت: بازسازی ذخایر یک فعالیت حاکمیتی است و همچنان‌که در ایران به صورت ملی مدیریت می‌شود، در خیلی از کشورهای پیشرو دنیا همچون ژاپن، آمریکا، استرالیا و چین این فعالیت‌ها ملی هدایت می‌شود و ۲هدف عمده حمایت و پشتیبانی از جامعه صیادی و بهره‌برداری و دیگری از ذخایر ژنی آبزیان مورد صید را به دنبال دارد. به گفته وی، تغییرات اقلیم، گرم‌شدن زمین و ورود آلاینده‌های مختلف و صید غیرمجاز موجب شده تا آبزیان تحت فشار قرار بگیرند و نتوانند به زادآوری و ازدیاد نسل کمک کنند و این نگرانی در دنیا هم وجود دارد.
کرمی‌راد ادامه داد: انسان‌ها با اتخاذ قوانین صید، نمی‌تواند با شرایط طبیعی مقابله کند که به همین خاطر در دنیا بازسازی ذخایر در خیلی از منابع آبزی انجام می‌شود. این مقام مسئول بازسازی ذخایر نتیجه مشارکت انسان با طبیعت است، افزود: این خلا با بازسازی ذخایر پر می‌شود، البته شاید نتوان تمام گونه‌ها را تکثیر کرد، اما اکنون در دنیا بیش از ۱۰۰گونه رهاسازی و تکثیر می‌شود و در کشور ما در حوزه آب‌های داخلی، دریای خزر، خلیج‌فارس و عمان نزدیک ۳۳گونه بیوتکنیک تکثیر داریم و ۱۳ تا ۱۴مرکز ملی بازسازی ذخایر در این حوزه‌ها داریم که گونه‌ها را براساس تکثیر و تولید در زمان طبیعی صید، تکثیر و پرورش می‌دهیم. گفتنی است سعی می‌کنیم از گونه‌های وحشی استفاده کنیم.
به گفته کرمی‌راد، بخش اصلی نیاز غذایی جوامع انسانی از طریق آبزی‌پروری و صید تامین می‌شود که از تولید یک‌میلیون و ۲۰۰ تا ۳۰۰هزارتن تولید محصولات شیلات بیش از ۵۰درصد از طبیعت صید و برای امنیت غذایی استفاده می‌شود. این مقام مسئول با تاکید بر ثبات شغلی بهره‌بردار و صیادان افزود: سازمان شیلات وظیفه و اختیارات را با محیط‌زیست تفکیک کرده که بر این اساس، سازمان این وظایف و اختیارات را دارد که گونه‌هایی که مورد صید و بهره‌برداری قرار می‌دهد، بازسازی این گونه‌ها را در کنار اعمال قوانین برای کنترل صید مدنظر قرار دهد.
مدیرکل دفتر بازسازی ذخایر آبزیان شیلات با اشاره به اقدامات صورت‌گرفته در حوزه بازسازی ذخایر ماهیان خاویار بیان کرد: ۳اقدام در این خصوص صورت گرفته به‌طوری که ۵کشور دریای خزر با هم در سال۲۰۱۰ تصمیم گرفتند با توجه به کاهش چشمگیر ذخایر فیل‌ماهی، اوزون‌برون و چالباش، شیپ و قره‌برون در دریای خزر که در معرض خطر انقراض هستند، صید تجاری ماهیان خاویار در دریای خزر را ممنوع اعلام کنند و در کنار این موضوع برای تامین نیاز خاویار توسعه مزارع پرورشی خاویار و بازسازی انجام دهند. این در حالی است که متاسفانه روز به روز ذخایر این گونه‌ها کاهش می‌یابد که علل مختلفی دارد که یک علت آن ناشی از صید بی‌رویه و غیرمجاز در سنوات گذشته بوده است.
این مقام مسئول در سازمان شیلات کشور همچنین با بیان اینکه برند خاویار ایران در دنیا از جایگاه بالایی برخوردار است، گفت: با اقداماتی که ۵کشور در قالب کمیسیون زنده منابع دریای خزر انجام می‌دهند، روی بازسازی ذخایر کار می‌کنند، اما متاسفانه دیربازده است. اکنون در ۲۲استان کشور ۳۰۶مزرعه فعال پرورشی خاویار با ظرفیت بالا داریم به‌طوری که سال گذشته توانستیم ۲۵ تا ۲۶تن خاویار پرورشی تولید کنیم. البته نیاز بازار را باید به نوعی تامین و جایگاه صادراتی و تجاری خاویار ایران را باید
حفظ کرد.
ترسیم چشم‌انداز آینده خاویار در ایران
سال گذشته اعلام شد که بنابر آمار سالانه ۲ تا ۲.۵تن خاویار پرورشی در کشور تولید می‌شود که مصرف داخل بسیار ناچیز است و به بیان دیگر کل تولید خاویار پرورشی صادر می‌شود. از طرف دیگر، در شرایط فعلی پتانسیل تولید ۱۰هزارتن خاویار پرورشی در کشور وجود دارد که در صورت عدم‌دخالت مسئولان دولتی به سهولت به این میزان ظرف مدت ۳ تا ۵سال وجود دارد، این درحالی است که پروسه تولید خاویار ۸ تا ۱۰سال طول می‌کشد، اما ما به سبب پتانسیلی که در کشور داریم، ظرف مدت زمان کوتاه به این رقم می‌رسیم. همچنین صید خاویار پرورشی تا زمانی که بازسازی ذخایر توسط ۵کشور همسایه دریای خزر به نتیجه برسد و شرایط از گونه‌های در حال انقراض خارج شود، در ۴کشور همسایه به دلایل مختلف از جمله عدم‌کنترل سختگیرانه صید خاویار و خاویار قاچاق وجود دارد.
برای ایران در چشم‌انداز۱۴۰۴، تولید حدود ۱۰هزار تن گوشت و ۱۰۰تن خاویار پیش‌بینی شده است. امروزه پرورش ماهیان خاویاری در جهان، در سیستم آب جریان‌دار، سیستم مدار بسته، قفس، تلفیق سیستم آب جریان‌دار و سیستم مدار بسته و استخر به ترتیب بیشترین درصد را به خود اختصاص می‌دهند. نخستین برداشت ثبت‌شده توسط فائو از آبزی‌پروری تاس‌ماهیان در سال۱۹۸۴ و در حدود ۱۵۰تن بود از آن زمان تا اوایل دهه۲۰۰۰، افزایش تدریجی تولید، به‌طور سالانه و به سرعت افزایش یافت تا جایی که در سال۲۰۲۰، تولید جهانی ماهیان خاویاری پرورشی بیش از ۱۲۳هزار تن بود و در حال حاضر نیز تقریباً تمام خاویارهای موجود در بازار از ماهیان خاویاری پرورشی برداشت می‌شوند. اگرچه سازمان شیلات ایران، موضوع توسعه تولید محصولات شیلاتی را با جدیت دنبال می‌کند، اما به منظور حفظ برند خاویار ایران، پیشنهاد می‌شود انحصار تولید خاویار با استفاده از آب دریای خزر انجام شود.
گروه شیلات- امید عباسی - ماهیان خاویاری با ارزش‌ترین ماهیان موجود در کره‌زمین و در واقع جزو با ارزش‌ترین موجودات زنده‌ای هستند که بشر تاکنون مبادرت به صید و پرورش آن‌ها کرده است. ارزش بالای این ماهیان موجب شده که صید بی‌رویه نسل آن‌ها را با خطر انقراض مواجه کند. در این میان آلودگی‌های مختلف در دریا و رودخانه‌ها نیز مزید بر علت شده است.
به گزارش روزنامه اقتصاد سرآمد، هرچند تولید بچه‌ماهیان خاویاری با هدف رهاسازی به دریا و بازسازی ذخایر طبیعی در کشورمان بیش از 40سال قدمت دارد، اما پرورش ماهیان خاویاری با هدف تولید گوشت و خاویار در حدود دودهه است که در کشورمان آغاز شده و همراه روند توسعه جهانی در حال گسترش است. این امر علاوه‌بر تولید پروتئین و ارزآوری برای کشور به دلیل کاهش فشار وارده به ذخایر طبیعی به امر بازسازی ذخایر کمک خواهد کرد.
وجود اقلیم مناسب برای پرورش این ماهیان، پایین بودن هزینه‌های تاسیساتی و نیروی انسانی در مقایسه با کشورهای اروپایی، وجود دانش فنی و تجربه بالا و همچنین آوازه کشورمان به عنوان تولیدکننده بهترین خاویار جهان موجب شده تا این فعالیت ارزش اقتصادی فوق‌العاده‌ای داشته و به سرعت توسعه یابد. آخرین آمار رسمی مطرح‌شده از سازمان شیلات کشور، اما نشان می‌دهد که تولید و پرورش ماهی‌های خاویاری به مانند سال‌های گذشته، دیگر محدود به برخی استان‌ها نیست. بررسی صحبت‌های مطرح‌شده و اخبار انتشار پیداکرده حاکی از آن است که در حال حاضر حدود 306مزرعه پرورش خاویار در 22استان کشور مشغول فعالیت
هستند.
رشد تولید و صادرات خاویار در ایران
ناصر کرمی‌راد، مدیرکل دفتر بازسازی ذخایر آبزیان شیلات در برنامه رادیواقتصاد با اشاره به دستیابی شیلات به رقم ۳۲۱میلیون قطعه آبزیان گفت: بازسازی ذخایر یک فعالیت حاکمیتی است و همچنان‌که در ایران به صورت ملی مدیریت می‌شود، در خیلی از کشورهای پیشرو دنیا همچون ژاپن، آمریکا، استرالیا و چین این فعالیت‌ها ملی هدایت می‌شود و ۲هدف عمده حمایت و پشتیبانی از جامعه صیادی و بهره‌برداری و دیگری از ذخایر ژنی آبزیان مورد صید را به دنبال دارد. به گفته وی، تغییرات اقلیم، گرم‌شدن زمین و ورود آلاینده‌های مختلف و صید غیرمجاز موجب شده تا آبزیان تحت فشار قرار بگیرند و نتوانند به زادآوری و ازدیاد نسل کمک کنند و این نگرانی در دنیا هم وجود دارد.
کرمی‌راد ادامه داد: انسان‌ها با اتخاذ قوانین صید، نمی‌تواند با شرایط طبیعی مقابله کند که به همین خاطر در دنیا بازسازی ذخایر در خیلی از منابع آبزی انجام می‌شود. این مقام مسئول بازسازی ذخایر نتیجه مشارکت انسان با طبیعت است، افزود: این خلا با بازسازی ذخایر پر می‌شود، البته شاید نتوان تمام گونه‌ها را تکثیر کرد، اما اکنون در دنیا بیش از ۱۰۰گونه رهاسازی و تکثیر می‌شود و در کشور ما در حوزه آب‌های داخلی، دریای خزر، خلیج‌فارس و عمان نزدیک ۳۳گونه بیوتکنیک تکثیر داریم و ۱۳ تا ۱۴مرکز ملی بازسازی ذخایر در این حوزه‌ها داریم که گونه‌ها را براساس تکثیر و تولید در زمان طبیعی صید، تکثیر و پرورش می‌دهیم. گفتنی است سعی می‌کنیم از گونه‌های وحشی استفاده کنیم.
به گفته کرمی‌راد، بخش اصلی نیاز غذایی جوامع انسانی از طریق آبزی‌پروری و صید تامین می‌شود که از تولید یک‌میلیون و ۲۰۰ تا ۳۰۰هزارتن تولید محصولات شیلات بیش از ۵۰درصد از طبیعت صید و برای امنیت غذایی استفاده می‌شود. این مقام مسئول با تاکید بر ثبات شغلی بهره‌بردار و صیادان افزود: سازمان شیلات وظیفه و اختیارات را با محیط‌زیست تفکیک کرده که بر این اساس، سازمان این وظایف و اختیارات را دارد که گونه‌هایی که مورد صید و بهره‌برداری قرار می‌دهد، بازسازی این گونه‌ها را در کنار اعمال قوانین برای کنترل صید مدنظر قرار دهد.
مدیرکل دفتر بازسازی ذخایر آبزیان شیلات با اشاره به اقدامات صورت‌گرفته در حوزه بازسازی ذخایر ماهیان خاویار بیان کرد: ۳اقدام در این خصوص صورت گرفته به‌طوری که ۵کشور دریای خزر با هم در سال۲۰۱۰ تصمیم گرفتند با توجه به کاهش چشمگیر ذخایر فیل‌ماهی، اوزون‌برون و چالباش، شیپ و قره‌برون در دریای خزر که در معرض خطر انقراض هستند، صید تجاری ماهیان خاویار در دریای خزر را ممنوع اعلام کنند و در کنار این موضوع برای تامین نیاز خاویار توسعه مزارع پرورشی خاویار و بازسازی انجام دهند. این در حالی است که متاسفانه روز به روز ذخایر این گونه‌ها کاهش می‌یابد که علل مختلفی دارد که یک علت آن ناشی از صید بی‌رویه و غیرمجاز در سنوات گذشته بوده است.
این مقام مسئول در سازمان شیلات کشور همچنین با بیان اینکه برند خاویار ایران در دنیا از جایگاه بالایی برخوردار است، گفت: با اقداماتی که ۵کشور در قالب کمیسیون زنده منابع دریای خزر انجام می‌دهند، روی بازسازی ذخایر کار می‌کنند، اما متاسفانه دیربازده است. اکنون در ۲۲استان کشور ۳۰۶مزرعه فعال پرورشی خاویار با ظرفیت بالا داریم به‌طوری که سال گذشته توانستیم ۲۵ تا ۲۶تن خاویار پرورشی تولید کنیم. البته نیاز بازار را باید به نوعی تامین و جایگاه صادراتی و تجاری خاویار ایران را باید
حفظ کرد.
ترسیم چشم‌انداز آینده خاویار در ایران
سال گذشته اعلام شد که بنابر آمار سالانه ۲ تا ۲.۵تن خاویار پرورشی در کشور تولید می‌شود که مصرف داخل بسیار ناچیز است و به بیان دیگر کل تولید خاویار پرورشی صادر می‌شود. از طرف دیگر، در شرایط فعلی پتانسیل تولید ۱۰هزارتن خاویار پرورشی در کشور وجود دارد که در صورت عدم‌دخالت مسئولان دولتی به سهولت به این میزان ظرف مدت ۳ تا ۵سال وجود دارد، این درحالی است که پروسه تولید خاویار ۸ تا ۱۰سال طول می‌کشد، اما ما به سبب پتانسیلی که در کشور داریم، ظرف مدت زمان کوتاه به این رقم می‌رسیم. همچنین صید خاویار پرورشی تا زمانی که بازسازی ذخایر توسط ۵کشور همسایه دریای خزر به نتیجه برسد و شرایط از گونه‌های در حال انقراض خارج شود، در ۴کشور همسایه به دلایل مختلف از جمله عدم‌کنترل سختگیرانه صید خاویار و خاویار قاچاق وجود دارد.
برای ایران در چشم‌انداز۱۴۰۴، تولید حدود ۱۰هزار تن گوشت و ۱۰۰تن خاویار پیش‌بینی شده است. امروزه پرورش ماهیان خاویاری در جهان، در سیستم آب جریان‌دار، سیستم مدار بسته، قفس، تلفیق سیستم آب جریان‌دار و سیستم مدار بسته و استخر به ترتیب بیشترین درصد را به خود اختصاص می‌دهند. نخستین برداشت ثبت‌شده توسط فائو از آبزی‌پروری تاس‌ماهیان در سال۱۹۸۴ و در حدود ۱۵۰تن بود از آن زمان تا اوایل دهه۲۰۰۰، افزایش تدریجی تولید، به‌طور سالانه و به سرعت افزایش یافت تا جایی که در سال۲۰۲۰، تولید جهانی ماهیان خاویاری پرورشی بیش از ۱۲۳هزار تن بود و در حال حاضر نیز تقریباً تمام خاویارهای موجود در بازار از ماهیان خاویاری پرورشی برداشت می‌شوند. اگرچه سازمان شیلات ایران، موضوع توسعه تولید محصولات شیلاتی را با جدیت دنبال می‌کند، اما به منظور حفظ برند خاویار ایران، پیشنهاد می‌شود انحصار تولید خاویار با استفاده از آب دریای خزر انجام شود.