«سرآمد» گزارش می‌دهد؛
ترسیم چشم‌انداز ترانزیت ریلی جهان در چین
مسیر آینده صنعت ریلی در ایران و جهان به چه سویی است؟
گروه حمل‌ونقل-امید متین- پکن، پایتخت چین این روزها میزبان جلسات مختلفی است که خروجی آن‌ها، ترسیم چشم‌انداز آینده حمل‌ونقل ریلی جهان خواهد بود. از یک سو، یکصدوششمین مجمع عمومی اتحادیه بین‌المللی راه‌آهن‌ها در این شهر برگزار شده و از طرف دیگر، این شهر میزبان برگزاری دوازدهمین اجلاس جهانی راه‌آهن سریع‌السیر اتحادیه بین‌المللی راه‌آهن‌ها بوده است. طی روزهای گذشته همچنین برخی گزارش‌ها، حاکی از آن بود که نقشه راه توسعه ریلی جهان در اجلاس هیات اجرایی اتحادیه بین‌المللی راه‌آهن‌ها مورد بررسی قرار گرفته و به تصویب رسیده است.
به گزارش روزنامه اقتصاد سرآمد، حمل‌ونقل ریلی به عنوان یکی از مهم‌ترین بخش‌های زیرساخت حمل‌ونقل در هر کشوری، نقش حیاتی در توسعه اقتصادی و اجتماعی ایفا می‌کند. بااین‌حال، این بخش در ایران با چالش‌های جدی روبه‌روست که بر عملکرد و کارایی آن تأثیرگذار بوده است. داده‌های بانک جهانی در خصوص مقایسه طول شبکه ریلی به ازای مساحت هر کشور نشان می‌دهد ایران در بین ۹۰کشور در جایگاه ۶۴دنیا قرار دارد و فاصله حمل‌ونقل ریلی ایران با کشورهای توسعه‌یافته زیاد است.
این در حالی است که براساس برنامه ششم توسعه در ردیف‌های ۲۴، ۲۵ و ۲۶ به‌طور مشخص به اولویت حوزه حمل‌ونقل ریلی اشاره شده و تاکید شده بود که مزیت رقابتی برای این نوع از حمل‌ونقل ایجاد شود. براساس این برنامه تاکید شده بود که در طول اجرای قانون برنامه، سهم حمل‌ونقل ریلی بار حداقل به ۳۰درصد و سهم حمل‌ونقل ریلی مسافر حداقل به ۲۰درصد برسد، اما با این حال به نظر می‌رسد فاصله اهداف برنامه‌ها با واقعیت‌های میدانی بسیار زیاد شده است. کارشناسان این حوزه معتقدند، قیمت‌گذاری دستوری پایین، سرمایه‌گذاری کم خارجی و ارزان بودن انرژی برای حمل‌ونقل جاده‌ای از دلایل رشد ناکافی ریل و راه‌آهن در ایران است.
فرسودگی ناوگان، کمبود سرمایه‌گذاری، عدم‌یکپارچگی شبکه، کمبود نیروی متخصص و تاخیر در اجرای پروژه‌ها عمده‌ترین چالش‌های این روزهای حمل‌ونقل ریلی محسوب می‌شوند. کارشناسان تاکید کرده‌اند با توجه به اهمیت حمل‌ونقل ریلی در توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور، سرمایه‌گذاری در این بخش می‌تواند منجربه کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل، کاهش آلودگی محیط‌زیست، افزایش ایمنی و بهبود دسترسی به مناطق مختلف کشور شود. برخی کارشناسان همچنین معتقدند؛ علاوه‌بر مدیریت فعلی این حوزه، نداشتن نقشه راه برای توسعه سیستم ریلی و تلنبارشدن هزینه‌های نگهداشت از سال‌های قبل، عامل ایجاد مشکلات فعلی است. نگاهی به لایحه برنامه هفتم توسعه نیز نشان می‌دهد دولت قصد دارد شرکت راه‌آهن را از بنگاه‌داری و تصدی‌گری، به سمت تنظیم‌گری و مدیریت این حوزه ببرد؛ موضوعی که به اعتقاد کارشناسان، اگر با دقت انجام شود، یک تغییر ریل مثبت می‌تواند رخ دهد.
ترسیم چشم‌انداز آینده حمل‌ونقل ریلی جهان
چند روز پیش یکصدوششمین مجمع عمومی اتحادیه بین‌المللی راه‌آهن‌ها با حضور جبارعلی ذاکری، معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران در شهر پکن چین برگزار شد؛ گزارش جامع مدیرکل UIC از اقدامات نیمه نخست سال‌جاری میلادی ارائه شد و برنامه‌های آتی اتحادیه برای سال۲۰۲۶ مورد بررسی و تصویب قرار گرفت. مدیرعامل راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران نیز در سخنرانی خود در مجمع عمومی، دستاورد‌های راه‌آهن ایران در زمینه توسعه زیرساخت‌ها، نوسازی ناوگان و افزایش ظرفیت ترانزیت را تشریح کرد. براساس گزارش‌ها، مجمع عمومی UIC مهم‌ترین نشست دوسالانه این اتحادیه است که با حضور اکثریت اعضای آن برگزار می‌شود. این اجلاس فرصتی برای تبادل‌نظر و هماهنگی بین راه‌آهن‌های جهان در زمینه‌های مختلف از جمله استانداردسازی، ایمنی و توسعه پایدار حمل‌ونقل ریلی است. برگزاری این اجلاس در چین، به عنوان یکی از کشورهای پیشرو در حوزه راه‌آهن، نشان‌دهنده اهمیت روزافزون حمل‌ونقل ریلی در سطح جهانی است.
دوازدهمین اجلاس جهانی راه‌آهن سریع‌السیر اتحادیه بین‌المللی راه‌آهن‌ها نیز با حضور بیش از ۲هزار متخصص، مدیران‌عامل راه‌آهن‌های عضو اتحادیه بین‌المللی راه‌آهن‌ها، مدیران، کارشناسان و شرکت‌های فعال در حوزه راه‌آهن از سراسر جهان برگزار شد تا شرکت‌کنندگان در این اجلاس دانش و تجربیات خود را به اشتراک بگذارند و آینده حمل‌ونقل ریلی را شکل دهند. این اجلاس به عنوان محفلی برای ایجاد همکاری‌های جدید، تبادل دیدگاه‌ها و مقابله با چالش‌های پیش روی صنعت ریلی جهانی عمل می‌کند. در این اجلاس بین‌المللی، آلن برود، رئیس UIC، در افتتاحیه این اجلاس بر نقش حیاتی راه‌آهن در پیشبرد فناوری و بهبود کیفیت زندگی و ایمنی و سازگاری با محیط‌زیست این شیوه حمل‌ونقل تأکید کرد. وی گفت: هم‌اکنون بیش از ۶۵هزار کیلومتر خطوط راه‌آهن سریع‌السیر در جهان فعال است که سالانه به بیش از سه‌میلیارد مسافر خدمات می‌دهد. فرانسوا داون، مدیرکل اجرایی UIC نیز راه‌آهن سریع‌السیر را فراتر از یک وسیله حمل‌ونقل، بلکه یک زیرساخت عمومی حیاتی دانست که باید اهداف گسترده‌تری از جامعه را پوشش دهد. وی بر اهمیت یکپارچگی، پایداری و هم‌افزایی راه‌آهن سریع‌السیر با سایر شبکه‌های حمل‌ونقل، از جمله فرودگاه‌ها و سیستم‌های شهری با بهره‌گیری از زیرساخت‌های دیجیتال تأکید کرد.
مسیر آینده صنعت ریلی در جهان
اواسط سال گذشته و در گزارش بانک جهانی، تصویری از شبکه ریلی دنیا منتشر شد که نشان می‌دهد برخی کشورها تا چه حدی روی این مهم سرمایه‌گذاری کرده و برخی دیگر چقدر از این زیرساخت اقتصادی فاصله داشته‌اند. بیش از ۱۰۰سال از قدمت صنعت ریلی کشور می‌گذرد. در حال حاضر راه‌آهن سراسری کشور ایران بیشتر از ۱۳هزار کیلومتر خطوط ریلی دارد که اگر بخواهیم آن را دسته‌بندی کنیم بیشتر از ۱۰هزار کیلومتر خطوط و مسیر اصلی بوده و ۱۴۸کیلومتر خطوط برقی، ۳۰۰۰کیلومتر خطوط تجاری صنعتی و ۲۰۰۰کیلومتر مسیر دوخطه است. براساس رده‌بندی بانک جهانی، جمهوری چک با ۱۲۲متر راه‌آهن به ازای هر کیلومترمربع از مساحت کشورش در رتبه نخست و ونزوئلا با ۰.۳۸متر در رتبه آخر قرار دارد. در این میان آلمان در رتبه ۴، انگلستان ۱۰، کره جنوبی ۲۱، هند ۳۷، آمریکا ۴۷، چین ۶۱، عراق ۶۵، کانادا ۶۶، روسیه ۶۷ و استرالیا در رتبه ۹۲ هستند. ضمن اینکه توضیح داده شده دلیل رتبه پایین کانادا، چین، روسیه و استرالیا محاسبه براساس مساحت زیاد آن‌هاست.یکی از شاخص‌های سنجش میزان توسعه‌یافتگی و صنعتی‌سازی هر کشور میزان برخورداری از صنعت حمل‌ونقل ریلی است. در سال‌های اخیر، بسیاری از کشورهای جهان از قاره آسیا گرفته تا آمریکا، حرکتی گسترده به سمت مدرن‌سازی شبکه ریلی و توسعه خطوط پر سرعت آغاز کرده‌اند. به عنوان نمونه اتحادیه اروپا برای رساندن سهم حمل بار ریلی از ۱۸درصد در سال۲۰۲۰ میلادی به ۳۰درصد در سال۲۰۳۰ میلادی، برنامه‌ریزی کرده است. پیش‌بینی می‌شود این توسعه به کمک سرمایه‌گذاری‌های غیردولتی و ایجاد یکپارچگی در شبکه ریلی اروپا محقق شود. سرمایه‌گذاری‌های غیردولتی می‌توانند نقش بسزایی در توسعه و نوسازی ناوگان ریلی داشته باشند.
وضعیت ایران چگونه است؟
در ایران شرکت راه‌آهن متصدی خطوط ریلی و مالک ٩٠درصد لکوموتیوهای موجود در کشور است. شرکت راه‌آهن به سبب بدنه سنگین نیروی انسانی و انجام فعالیت‌های تصدی‌گری هزینه نسبتا بالایی دارد و این هزینه را با فشار سنگین به شرکت‌های حمل‌ونقل ریلی تامین می‌کند. به همین خاطر حمل‌ونقل ریلی برای صاحبان کالا در بسیاری از مسیرها مقرون به صرفه نیست. توسعه حمل‌ونقل ریلی در ایران نیازمند یک برنامه جامع و بلندمدت است که با مشارکت همه دستگاه‌های اجرایی و بخش خصوصی به اجرا گذاشته شود و اگر شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی از بنگاه‌داری و تصدی‌گری، به سمت تنظیم‌گری و مدیریت این حوزه حرکت کند و از توان بخش خصوصی بیشتر بهره بگیرد، می‌توان امیدوار بود که در برنامه هفتم توسعه به آن اهداف مورد نظر که همانا سهم حمل‌ونقل ریلی بار به بیش از ۳۰درصد و سهم حمل‌ونقل ریلی مسافر حداقل به ۲۰درصد برسیم.
گروه حمل‌ونقل-امید متین- پکن، پایتخت چین این روزها میزبان جلسات مختلفی است که خروجی آن‌ها، ترسیم چشم‌انداز آینده حمل‌ونقل ریلی جهان خواهد بود. از یک سو، یکصدوششمین مجمع عمومی اتحادیه بین‌المللی راه‌آهن‌ها در این شهر برگزار شده و از طرف دیگر، این شهر میزبان برگزاری دوازدهمین اجلاس جهانی راه‌آهن سریع‌السیر اتحادیه بین‌المللی راه‌آهن‌ها بوده است. طی روزهای گذشته همچنین برخی گزارش‌ها، حاکی از آن بود که نقشه راه توسعه ریلی جهان در اجلاس هیات اجرایی اتحادیه بین‌المللی راه‌آهن‌ها مورد بررسی قرار گرفته و به تصویب رسیده است.
به گزارش روزنامه اقتصاد سرآمد، حمل‌ونقل ریلی به عنوان یکی از مهم‌ترین بخش‌های زیرساخت حمل‌ونقل در هر کشوری، نقش حیاتی در توسعه اقتصادی و اجتماعی ایفا می‌کند. بااین‌حال، این بخش در ایران با چالش‌های جدی روبه‌روست که بر عملکرد و کارایی آن تأثیرگذار بوده است. داده‌های بانک جهانی در خصوص مقایسه طول شبکه ریلی به ازای مساحت هر کشور نشان می‌دهد ایران در بین ۹۰کشور در جایگاه ۶۴دنیا قرار دارد و فاصله حمل‌ونقل ریلی ایران با کشورهای توسعه‌یافته زیاد است.
این در حالی است که براساس برنامه ششم توسعه در ردیف‌های ۲۴، ۲۵ و ۲۶ به‌طور مشخص به اولویت حوزه حمل‌ونقل ریلی اشاره شده و تاکید شده بود که مزیت رقابتی برای این نوع از حمل‌ونقل ایجاد شود. براساس این برنامه تاکید شده بود که در طول اجرای قانون برنامه، سهم حمل‌ونقل ریلی بار حداقل به ۳۰درصد و سهم حمل‌ونقل ریلی مسافر حداقل به ۲۰درصد برسد، اما با این حال به نظر می‌رسد فاصله اهداف برنامه‌ها با واقعیت‌های میدانی بسیار زیاد شده است. کارشناسان این حوزه معتقدند، قیمت‌گذاری دستوری پایین، سرمایه‌گذاری کم خارجی و ارزان بودن انرژی برای حمل‌ونقل جاده‌ای از دلایل رشد ناکافی ریل و راه‌آهن در ایران است.
فرسودگی ناوگان، کمبود سرمایه‌گذاری، عدم‌یکپارچگی شبکه، کمبود نیروی متخصص و تاخیر در اجرای پروژه‌ها عمده‌ترین چالش‌های این روزهای حمل‌ونقل ریلی محسوب می‌شوند. کارشناسان تاکید کرده‌اند با توجه به اهمیت حمل‌ونقل ریلی در توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور، سرمایه‌گذاری در این بخش می‌تواند منجربه کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل، کاهش آلودگی محیط‌زیست، افزایش ایمنی و بهبود دسترسی به مناطق مختلف کشور شود. برخی کارشناسان همچنین معتقدند؛ علاوه‌بر مدیریت فعلی این حوزه، نداشتن نقشه راه برای توسعه سیستم ریلی و تلنبارشدن هزینه‌های نگهداشت از سال‌های قبل، عامل ایجاد مشکلات فعلی است. نگاهی به لایحه برنامه هفتم توسعه نیز نشان می‌دهد دولت قصد دارد شرکت راه‌آهن را از بنگاه‌داری و تصدی‌گری، به سمت تنظیم‌گری و مدیریت این حوزه ببرد؛ موضوعی که به اعتقاد کارشناسان، اگر با دقت انجام شود، یک تغییر ریل مثبت می‌تواند رخ دهد.
ترسیم چشم‌انداز آینده حمل‌ونقل ریلی جهان
چند روز پیش یکصدوششمین مجمع عمومی اتحادیه بین‌المللی راه‌آهن‌ها با حضور جبارعلی ذاکری، معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران در شهر پکن چین برگزار شد؛ گزارش جامع مدیرکل UIC از اقدامات نیمه نخست سال‌جاری میلادی ارائه شد و برنامه‌های آتی اتحادیه برای سال۲۰۲۶ مورد بررسی و تصویب قرار گرفت. مدیرعامل راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران نیز در سخنرانی خود در مجمع عمومی، دستاورد‌های راه‌آهن ایران در زمینه توسعه زیرساخت‌ها، نوسازی ناوگان و افزایش ظرفیت ترانزیت را تشریح کرد. براساس گزارش‌ها، مجمع عمومی UIC مهم‌ترین نشست دوسالانه این اتحادیه است که با حضور اکثریت اعضای آن برگزار می‌شود. این اجلاس فرصتی برای تبادل‌نظر و هماهنگی بین راه‌آهن‌های جهان در زمینه‌های مختلف از جمله استانداردسازی، ایمنی و توسعه پایدار حمل‌ونقل ریلی است. برگزاری این اجلاس در چین، به عنوان یکی از کشورهای پیشرو در حوزه راه‌آهن، نشان‌دهنده اهمیت روزافزون حمل‌ونقل ریلی در سطح جهانی است.
دوازدهمین اجلاس جهانی راه‌آهن سریع‌السیر اتحادیه بین‌المللی راه‌آهن‌ها نیز با حضور بیش از ۲هزار متخصص، مدیران‌عامل راه‌آهن‌های عضو اتحادیه بین‌المللی راه‌آهن‌ها، مدیران، کارشناسان و شرکت‌های فعال در حوزه راه‌آهن از سراسر جهان برگزار شد تا شرکت‌کنندگان در این اجلاس دانش و تجربیات خود را به اشتراک بگذارند و آینده حمل‌ونقل ریلی را شکل دهند. این اجلاس به عنوان محفلی برای ایجاد همکاری‌های جدید، تبادل دیدگاه‌ها و مقابله با چالش‌های پیش روی صنعت ریلی جهانی عمل می‌کند. در این اجلاس بین‌المللی، آلن برود، رئیس UIC، در افتتاحیه این اجلاس بر نقش حیاتی راه‌آهن در پیشبرد فناوری و بهبود کیفیت زندگی و ایمنی و سازگاری با محیط‌زیست این شیوه حمل‌ونقل تأکید کرد. وی گفت: هم‌اکنون بیش از ۶۵هزار کیلومتر خطوط راه‌آهن سریع‌السیر در جهان فعال است که سالانه به بیش از سه‌میلیارد مسافر خدمات می‌دهد. فرانسوا داون، مدیرکل اجرایی UIC نیز راه‌آهن سریع‌السیر را فراتر از یک وسیله حمل‌ونقل، بلکه یک زیرساخت عمومی حیاتی دانست که باید اهداف گسترده‌تری از جامعه را پوشش دهد. وی بر اهمیت یکپارچگی، پایداری و هم‌افزایی راه‌آهن سریع‌السیر با سایر شبکه‌های حمل‌ونقل، از جمله فرودگاه‌ها و سیستم‌های شهری با بهره‌گیری از زیرساخت‌های دیجیتال تأکید کرد.
مسیر آینده صنعت ریلی در جهان
اواسط سال گذشته و در گزارش بانک جهانی، تصویری از شبکه ریلی دنیا منتشر شد که نشان می‌دهد برخی کشورها تا چه حدی روی این مهم سرمایه‌گذاری کرده و برخی دیگر چقدر از این زیرساخت اقتصادی فاصله داشته‌اند. بیش از ۱۰۰سال از قدمت صنعت ریلی کشور می‌گذرد. در حال حاضر راه‌آهن سراسری کشور ایران بیشتر از ۱۳هزار کیلومتر خطوط ریلی دارد که اگر بخواهیم آن را دسته‌بندی کنیم بیشتر از ۱۰هزار کیلومتر خطوط و مسیر اصلی بوده و ۱۴۸کیلومتر خطوط برقی، ۳۰۰۰کیلومتر خطوط تجاری صنعتی و ۲۰۰۰کیلومتر مسیر دوخطه است. براساس رده‌بندی بانک جهانی، جمهوری چک با ۱۲۲متر راه‌آهن به ازای هر کیلومترمربع از مساحت کشورش در رتبه نخست و ونزوئلا با ۰.۳۸متر در رتبه آخر قرار دارد. در این میان آلمان در رتبه ۴، انگلستان ۱۰، کره جنوبی ۲۱، هند ۳۷، آمریکا ۴۷، چین ۶۱، عراق ۶۵، کانادا ۶۶، روسیه ۶۷ و استرالیا در رتبه ۹۲ هستند. ضمن اینکه توضیح داده شده دلیل رتبه پایین کانادا، چین، روسیه و استرالیا محاسبه براساس مساحت زیاد آن‌هاست.یکی از شاخص‌های سنجش میزان توسعه‌یافتگی و صنعتی‌سازی هر کشور میزان برخورداری از صنعت حمل‌ونقل ریلی است. در سال‌های اخیر، بسیاری از کشورهای جهان از قاره آسیا گرفته تا آمریکا، حرکتی گسترده به سمت مدرن‌سازی شبکه ریلی و توسعه خطوط پر سرعت آغاز کرده‌اند. به عنوان نمونه اتحادیه اروپا برای رساندن سهم حمل بار ریلی از ۱۸درصد در سال۲۰۲۰ میلادی به ۳۰درصد در سال۲۰۳۰ میلادی، برنامه‌ریزی کرده است. پیش‌بینی می‌شود این توسعه به کمک سرمایه‌گذاری‌های غیردولتی و ایجاد یکپارچگی در شبکه ریلی اروپا محقق شود. سرمایه‌گذاری‌های غیردولتی می‌توانند نقش بسزایی در توسعه و نوسازی ناوگان ریلی داشته باشند.
وضعیت ایران چگونه است؟
در ایران شرکت راه‌آهن متصدی خطوط ریلی و مالک ٩٠درصد لکوموتیوهای موجود در کشور است. شرکت راه‌آهن به سبب بدنه سنگین نیروی انسانی و انجام فعالیت‌های تصدی‌گری هزینه نسبتا بالایی دارد و این هزینه را با فشار سنگین به شرکت‌های حمل‌ونقل ریلی تامین می‌کند. به همین خاطر حمل‌ونقل ریلی برای صاحبان کالا در بسیاری از مسیرها مقرون به صرفه نیست. توسعه حمل‌ونقل ریلی در ایران نیازمند یک برنامه جامع و بلندمدت است که با مشارکت همه دستگاه‌های اجرایی و بخش خصوصی به اجرا گذاشته شود و اگر شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی از بنگاه‌داری و تصدی‌گری، به سمت تنظیم‌گری و مدیریت این حوزه حرکت کند و از توان بخش خصوصی بیشتر بهره بگیرد، می‌توان امیدوار بود که در برنامه هفتم توسعه به آن اهداف مورد نظر که همانا سهم حمل‌ونقل ریلی بار به بیش از ۳۰درصد و سهم حمل‌ونقل ریلی مسافر حداقل به ۲۰درصد برسیم.