«سرآمد» گزارش می‌دهد؛
آغاز بازمهندسی فرآیندها در مناطق آزاد
4رویکرد اصلی ایجاد تحول بنیادین در مناطق آزاد کدامند؟
گروه مناطق آزاد –امید اسماعیلی - «فرآیندهای بازمهندسی و ایجاد تحول بنیادین در مناطق آزاد کشور آغاز شده است و سه سند محوری شامل سند راهبردی تحول مناطق آزاد، سند اقتصاد دیجیتال و سند اجرای برنامه بهره‌وری، مبنا و اساس این برنامه‌ها را تشکیل می‌دهد.» این بخشی از صحبت‌های روز گذشته رضا مسرور، دبیر شورای عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی است. او این صحبت‌ها را پس از آن مطرح کرد که به صراحت گفت: اهداف و کارکردهای اصلی مناطق آزاد در توسعه تجارت و ترانزیت محقق نشده است.
به گزارش روزنامه اقتصاد سرآمد، این نخستین‌بار نیست که مسرور در مقام دبیر شورای عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی کشور از لزوم بازمهندسی و ایجاد تحول بنیادین در مناطق آزاد کشور صحبت می‌کند. او پیش از این و در روزهای اواخر خردادماه سال جاری، در نخستین همایش فرصت‌های سرمایه‌گذاری آذربایجان‌غربی گفته بود: مناطق آزاد کشور از نمادهای فرصت‌های سرمایه‌گذاری به شمار می‌روند، در مناطق آزاد، به دنبال ایجاد مزیت‌های رقابتی جدید و برگشت مزیت‌ها بوده و به دنبال بازمهندسی مناطق آزاد هستیم.
مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی ایران با هدف توسعه اقتصادی، جذب سرمایه‌گذاری و افزایش صادرات، نقش مهمی در اقتصاد کشور ایفا می‌کنند. این مناطق با ارائه مشوق‌هایی مانند معافیت‌های مالیاتی و گمرکی، سهولت در فرآیندهای اداری و دسترسی به بازارهای بین‌المللی، به بستری برای رشد تولید، صادرات و اشتغالزایی تبدیل شده‌اند. این مناطق با تسهیل فرآیندهای واردات و صادرات و کاهش محدودیت‌های گمرکی، به توسعه صادرات و ورود به بازارهای جهانی کمک می‌کنند.
4رویکرد اصلی تحول مناطق آزاد
دبیرخانه شورای‌عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی در چارچوب برنامه تحولی وزارت امور اقتصادی و دارایی با تدوین اسناد و برنامه‌های تحول‌آفرین، به دنبال جهشی بنیادین در مناطق آزاد است. این رویکرد بر چهار اصل بنیادین استوار است که اصل اول شامل تحول‌گرایی برمبنای بازنگری و اصلاح اساسی در ساختارهای قانونی، نهادی و زیرساختی و اصل دوم صادرات‌محوری با تمرکز بر تولیدات دارای مزیت رقابتی برای ورود به بازارهای جهانی است. اصل سوم ماموریت‌محوری است که تعریف مأموریت و محور اصلی کسب‌وکار متناسب با مزیت‌های نسبی و رقابتی هر منطقه از جمله ترانزیت، گردشگری، صنایع تبدیلی و فناوری‌های نوین تعریف شده است. اصل چهارم حرکت به‌سوی مناطق نسل هفتم می‌باشد که از الگوهای نوین و پیشرفته جهانی در توسعه مناطق آزاد بهره‌گیری می‌شود.
در همین حال رضا مسرور، دبیر شورای عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی کشور در صحبت‌های خود مبنای این برنامه تحولی را تدوین سه سند کلیدی عنوان کرد و گفت: سه سند محوری شامل سند راهبردی تحول مناطق آزاد، سند اقتصاد دیجیتال و سند اجرای برنامه بهره‌وری، مبنا و اساس برنامه بازمهندسی و تحول است. این مقام مسئول همچنین در تشریح سند راهبردی تحول در مناطق آزاد اظهار داشت: این سند با هدف تحلیل و بازبینی ارکان جهت‌ساز، شناسایی چالش‌ها و تدوین راهبردهای کلان و بخشی در دست تدوین است. دبیر شورای‌عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی افزود: سند اقتصاد دیجیتال نیز با هدف پیوند ظرفیت‌های اقتصاد دیجیتال با مناطق آزاد و طراحی محرک‌های پویایی این اکوسیستم در چارچوب منطقه‌ای و سند ارتقای بهره‌وری مناطق آزاد تجاری و صنعتی نیز با هدف شناسایی، تدوین و اعتبارسنجی شاخص‌های علمی بهره‌وری و اجرای آن به دنبال ایجاد یک الگوی کارآمد برای افزایش بهره‌وری در کلیه مناطق است.
در این میان آنطور که مسئولان دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد کشور می‌گویند که در فرایند تدوین، توجه به اسناد بالادستی، تطبیق با الگوهای موفق جهانی و محیط‌شناسی راهبردی در ابعاد داخلی و بین‌المللی، مدنظر قرار گرفته است. همچنین مفاد اساسی این اسناد شامل بازطراحی حکمرانی در سطوح مختلف، تقویت ماموریت‌محوری مناطق بر پایه مزیت‌های نسبی، اصلاحات قانونی و نهادی، ارتقای زیرساخت‌ها و بهره‌برداری از ظرفیت‌های ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی کشور از جمله کریدورهای بین‌المللی، بازارهای منطقه‌ای، انرژی و فناوری‌های نو است.
رشد صادرات مناطق آزاد در فصل بهار
نتایج ارزیابی عملکرد صادراتی مناطق آزاد کشور در بهار۱۴۰۴ نشان دهنده رشد ۹درصدی صادرات نسبت به مدت مشابه سال قبل است. آنطور که دبیرخانه شورای‌عالی مناطق آزاد در گزارش خود اشاره کرده است؛ این دبیرخانه در اجرای ماموریت نظارت و ارزیابی عملکرد سازمان‌های مناطق آزاد، گزارش ارزیابی سه ماهه نخست سال۱۴۰۴ سازمان‌های مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی را با رویکرد تطبیقی نسبت به مدت مشابه سال قبل منتشر کرد. در مجموع، صادرات مناطق آزاد هفت‌گانه در سه ماه ابتدایی سال۱۴۰۴ به بیش از ۳۰۳میلیون دلار رسیده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل ۹درصد رشد داشته است. دبیرخانه شورای‌عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی با اجرای برنامه بازمهندسی مناطق آزاد و اصلاح رویکردها، رشد ۶۴درصدی صادرات را برای سال۱۴۰۴ هدف‌گذاری کرده است.
نقش مناطق آزاد در اشتغالزایی و رشد اقتصادی
مناطق آزاد ایران به عنوان موتور محرکه اقتصاد ملی، با فراهم آوردن بستری مناسب برای جذب سرمایه‌گذاری، توسعه صنایع نوین و ایجاد اشتغال، نقش کلیدی در تحقق اقتصاد مقاومتی و امیدآفرینی در جامعه ایفا می‌کنند. این مناطق با بهره‌گیری از مزایای ویژه اقتصادی و تجاری به رشد اقتصادی کشور کمک شایانی می‌کنند. مناطق آزاد چابهار، کیش و قشم به ترتیب بیشترین سهم را در جذب سرمایه‌گذاری و ایجاد اشتغال داشته‌اند. این مناطق با بهره‌گیری از موقعیت استراتژیک جغرافیایی و زیرساخت‌های پیشرفته، توانسته‌اند نقش مهمی در توسعه صادرات غیرنفتی و افزایش تولید ناخالص داخلی ایفا کنند
با این حال، کارشناسان اقتصادی معتقدند که برای تحقق کامل پتانسیل‌های مناطق آزاد، نیاز به رفع چالش‌هایی همچون بهبود قوانین تجاری، تسهیل فرایندهای گمرکی و افزایش همکاری‌های بین‌المللی وجود دارد. برخی از سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی از پیچیدگی‌های اداری و نبود ثبات در سیاست‌های اقتصادی به عنوان موانع اصلی توسعه این مناطق نام برده‌اند با این وجود، مسئولان سازمان مناطق آزاد اعلام کرده‌اند که برنامه‌های جامعی برای رفع این موانع در دست اجرا است. مناطق آزاد ایران با توجه به ظرفیت‌های بالای اقتصادی و جغرافیایی، به عنوان یکی از کلیدی‌ترین ابزارهای توسعه اقتصادی کشور شناخته می‌شوند. با ادامه روند فعلی و رفع چالش‌های موجود، این مناطق می‌توانند نقش مهمی در تحقق اهداف کلان اقتصادی ایران، از جمله افزایش صادرات، ایجاد اشتغال و جذب سرمایه‌گذاری خارجی ایفا کنند.
از طرف دیگر بسیاری از کارشناسان معتقدند که زیرساخت‌هایی مناطق آزاد کشور ما برای جذب سرمایه‌گذار مناسب نیست و به عبارتی دیگر، زیرساخت‌ها در شأن و گستره جذب سرمایه‌گذاری، به آن نیازی که سرمایه‌گذار خارجی دارد، در مناطق آزاد ما نیست و زیرساخت‌ها باید متناسب باشد. در حال حاضر به لحاظ زیرساخت‌های اسکله و بندر مشکلاتی داریم که در بعضی از مناطق کشتی‌های ۱۰۰هزار تنی نمی‌توانند پهلو بگیرند. همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد بسته‌های سرمایه‌گذاری خارجی هم باید به درستی، بر اساس طرح‌های توجیه فنی، اقتصادی و مالی تدوین و اجرایی شوند، ما نیز باید مناطق آزادمان را در سطح بین‌المللی معرفی کنیم. ما الان در سطح بین‌المللی معرفی نکرده‌ایم. هر کاری داریم می‌کنیم برای داخل است و داخل اشباع شده است. ضمن اینکه هنوز هم به نظر می‌آید که مردم ما آنطور که باید سرمایه‌گذاران مناطق آزاد را نمی‌شناسند.
گروه مناطق آزاد –امید اسماعیلی - «فرآیندهای بازمهندسی و ایجاد تحول بنیادین در مناطق آزاد کشور آغاز شده است و سه سند محوری شامل سند راهبردی تحول مناطق آزاد، سند اقتصاد دیجیتال و سند اجرای برنامه بهره‌وری، مبنا و اساس این برنامه‌ها را تشکیل می‌دهد.» این بخشی از صحبت‌های روز گذشته رضا مسرور، دبیر شورای عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی است. او این صحبت‌ها را پس از آن مطرح کرد که به صراحت گفت: اهداف و کارکردهای اصلی مناطق آزاد در توسعه تجارت و ترانزیت محقق نشده است.
به گزارش روزنامه اقتصاد سرآمد، این نخستین‌بار نیست که مسرور در مقام دبیر شورای عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی کشور از لزوم بازمهندسی و ایجاد تحول بنیادین در مناطق آزاد کشور صحبت می‌کند. او پیش از این و در روزهای اواخر خردادماه سال جاری، در نخستین همایش فرصت‌های سرمایه‌گذاری آذربایجان‌غربی گفته بود: مناطق آزاد کشور از نمادهای فرصت‌های سرمایه‌گذاری به شمار می‌روند، در مناطق آزاد، به دنبال ایجاد مزیت‌های رقابتی جدید و برگشت مزیت‌ها بوده و به دنبال بازمهندسی مناطق آزاد هستیم.
مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی ایران با هدف توسعه اقتصادی، جذب سرمایه‌گذاری و افزایش صادرات، نقش مهمی در اقتصاد کشور ایفا می‌کنند. این مناطق با ارائه مشوق‌هایی مانند معافیت‌های مالیاتی و گمرکی، سهولت در فرآیندهای اداری و دسترسی به بازارهای بین‌المللی، به بستری برای رشد تولید، صادرات و اشتغالزایی تبدیل شده‌اند. این مناطق با تسهیل فرآیندهای واردات و صادرات و کاهش محدودیت‌های گمرکی، به توسعه صادرات و ورود به بازارهای جهانی کمک می‌کنند.
4رویکرد اصلی تحول مناطق آزاد
دبیرخانه شورای‌عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی در چارچوب برنامه تحولی وزارت امور اقتصادی و دارایی با تدوین اسناد و برنامه‌های تحول‌آفرین، به دنبال جهشی بنیادین در مناطق آزاد است. این رویکرد بر چهار اصل بنیادین استوار است که اصل اول شامل تحول‌گرایی برمبنای بازنگری و اصلاح اساسی در ساختارهای قانونی، نهادی و زیرساختی و اصل دوم صادرات‌محوری با تمرکز بر تولیدات دارای مزیت رقابتی برای ورود به بازارهای جهانی است. اصل سوم ماموریت‌محوری است که تعریف مأموریت و محور اصلی کسب‌وکار متناسب با مزیت‌های نسبی و رقابتی هر منطقه از جمله ترانزیت، گردشگری، صنایع تبدیلی و فناوری‌های نوین تعریف شده است. اصل چهارم حرکت به‌سوی مناطق نسل هفتم می‌باشد که از الگوهای نوین و پیشرفته جهانی در توسعه مناطق آزاد بهره‌گیری می‌شود.
در همین حال رضا مسرور، دبیر شورای عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی کشور در صحبت‌های خود مبنای این برنامه تحولی را تدوین سه سند کلیدی عنوان کرد و گفت: سه سند محوری شامل سند راهبردی تحول مناطق آزاد، سند اقتصاد دیجیتال و سند اجرای برنامه بهره‌وری، مبنا و اساس برنامه بازمهندسی و تحول است. این مقام مسئول همچنین در تشریح سند راهبردی تحول در مناطق آزاد اظهار داشت: این سند با هدف تحلیل و بازبینی ارکان جهت‌ساز، شناسایی چالش‌ها و تدوین راهبردهای کلان و بخشی در دست تدوین است. دبیر شورای‌عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی افزود: سند اقتصاد دیجیتال نیز با هدف پیوند ظرفیت‌های اقتصاد دیجیتال با مناطق آزاد و طراحی محرک‌های پویایی این اکوسیستم در چارچوب منطقه‌ای و سند ارتقای بهره‌وری مناطق آزاد تجاری و صنعتی نیز با هدف شناسایی، تدوین و اعتبارسنجی شاخص‌های علمی بهره‌وری و اجرای آن به دنبال ایجاد یک الگوی کارآمد برای افزایش بهره‌وری در کلیه مناطق است.
در این میان آنطور که مسئولان دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد کشور می‌گویند که در فرایند تدوین، توجه به اسناد بالادستی، تطبیق با الگوهای موفق جهانی و محیط‌شناسی راهبردی در ابعاد داخلی و بین‌المللی، مدنظر قرار گرفته است. همچنین مفاد اساسی این اسناد شامل بازطراحی حکمرانی در سطوح مختلف، تقویت ماموریت‌محوری مناطق بر پایه مزیت‌های نسبی، اصلاحات قانونی و نهادی، ارتقای زیرساخت‌ها و بهره‌برداری از ظرفیت‌های ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی کشور از جمله کریدورهای بین‌المللی، بازارهای منطقه‌ای، انرژی و فناوری‌های نو است.
رشد صادرات مناطق آزاد در فصل بهار
نتایج ارزیابی عملکرد صادراتی مناطق آزاد کشور در بهار۱۴۰۴ نشان دهنده رشد ۹درصدی صادرات نسبت به مدت مشابه سال قبل است. آنطور که دبیرخانه شورای‌عالی مناطق آزاد در گزارش خود اشاره کرده است؛ این دبیرخانه در اجرای ماموریت نظارت و ارزیابی عملکرد سازمان‌های مناطق آزاد، گزارش ارزیابی سه ماهه نخست سال۱۴۰۴ سازمان‌های مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی را با رویکرد تطبیقی نسبت به مدت مشابه سال قبل منتشر کرد. در مجموع، صادرات مناطق آزاد هفت‌گانه در سه ماه ابتدایی سال۱۴۰۴ به بیش از ۳۰۳میلیون دلار رسیده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل ۹درصد رشد داشته است. دبیرخانه شورای‌عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی با اجرای برنامه بازمهندسی مناطق آزاد و اصلاح رویکردها، رشد ۶۴درصدی صادرات را برای سال۱۴۰۴ هدف‌گذاری کرده است.
نقش مناطق آزاد در اشتغالزایی و رشد اقتصادی
مناطق آزاد ایران به عنوان موتور محرکه اقتصاد ملی، با فراهم آوردن بستری مناسب برای جذب سرمایه‌گذاری، توسعه صنایع نوین و ایجاد اشتغال، نقش کلیدی در تحقق اقتصاد مقاومتی و امیدآفرینی در جامعه ایفا می‌کنند. این مناطق با بهره‌گیری از مزایای ویژه اقتصادی و تجاری به رشد اقتصادی کشور کمک شایانی می‌کنند. مناطق آزاد چابهار، کیش و قشم به ترتیب بیشترین سهم را در جذب سرمایه‌گذاری و ایجاد اشتغال داشته‌اند. این مناطق با بهره‌گیری از موقعیت استراتژیک جغرافیایی و زیرساخت‌های پیشرفته، توانسته‌اند نقش مهمی در توسعه صادرات غیرنفتی و افزایش تولید ناخالص داخلی ایفا کنند
با این حال، کارشناسان اقتصادی معتقدند که برای تحقق کامل پتانسیل‌های مناطق آزاد، نیاز به رفع چالش‌هایی همچون بهبود قوانین تجاری، تسهیل فرایندهای گمرکی و افزایش همکاری‌های بین‌المللی وجود دارد. برخی از سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی از پیچیدگی‌های اداری و نبود ثبات در سیاست‌های اقتصادی به عنوان موانع اصلی توسعه این مناطق نام برده‌اند با این وجود، مسئولان سازمان مناطق آزاد اعلام کرده‌اند که برنامه‌های جامعی برای رفع این موانع در دست اجرا است. مناطق آزاد ایران با توجه به ظرفیت‌های بالای اقتصادی و جغرافیایی، به عنوان یکی از کلیدی‌ترین ابزارهای توسعه اقتصادی کشور شناخته می‌شوند. با ادامه روند فعلی و رفع چالش‌های موجود، این مناطق می‌توانند نقش مهمی در تحقق اهداف کلان اقتصادی ایران، از جمله افزایش صادرات، ایجاد اشتغال و جذب سرمایه‌گذاری خارجی ایفا کنند.
از طرف دیگر بسیاری از کارشناسان معتقدند که زیرساخت‌هایی مناطق آزاد کشور ما برای جذب سرمایه‌گذار مناسب نیست و به عبارتی دیگر، زیرساخت‌ها در شأن و گستره جذب سرمایه‌گذاری، به آن نیازی که سرمایه‌گذار خارجی دارد، در مناطق آزاد ما نیست و زیرساخت‌ها باید متناسب باشد. در حال حاضر به لحاظ زیرساخت‌های اسکله و بندر مشکلاتی داریم که در بعضی از مناطق کشتی‌های ۱۰۰هزار تنی نمی‌توانند پهلو بگیرند. همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد بسته‌های سرمایه‌گذاری خارجی هم باید به درستی، بر اساس طرح‌های توجیه فنی، اقتصادی و مالی تدوین و اجرایی شوند، ما نیز باید مناطق آزادمان را در سطح بین‌المللی معرفی کنیم. ما الان در سطح بین‌المللی معرفی نکرده‌ایم. هر کاری داریم می‌کنیم برای داخل است و داخل اشباع شده است. ضمن اینکه هنوز هم به نظر می‌آید که مردم ما آنطور که باید سرمایه‌گذاران مناطق آزاد را نمی‌شناسند.