«سرآمد» گزارش می‌دهد؛
شتاب ترانزیت ریلی در شریان شرقی کشور
رویای اتصال ریلی چابهار به سرخس محقق می شود؟
گروه حمل‌ونقل-سهیل مرتضوی - سال‌هاست که کارشناسان درباره اهمیت راهبردی پروژه راه‌آهن چابهار-سرخس صحبت می‌کنند. به اعتقاد بسیاری از صاحب‌نظران این طرح را می‌توان یکی از بزرگ‌ترین و حیاتی‌ترین پروژه‌های عمرانی و اقتصادی شرق کشور دانست. پیش از این بارها گفته شده است که این خط ریلی، نقش کلیدی در توسعه متوازن، اتصال کریدورهای بین‌المللی و همچنین رونق اقتصادی در منطقه شرق کشور ایفا می‌کند. مسئولان مرتبط با این پروژه اعلام می‌کنند که با پیگیری‌های مستمر و تزریق اعتبار، اجرای این پروژه حیاتی برای توسعه شرق کشور که از 18ماه پیش آغاز شده، با سرعت و جدیت در دستور کار است.
به گزارش روزنامه اقتصاد سرآمد، پروژه راه‌آهن چابهار-زاهدان-سرخس، بخشی از کریدور ریلی شمال-جنوب در شرق کشور است که در امتداد جاده چابهار به زاهدان قرار گرفته است. راه‌آهن زاهدان به سرخس، در حقیقت دومین اقدام در طرح جهش کریدور ترانزیتی شمال به جنوب است که تنها بندر اقیانوسی منطقه را به اصلی‌ترین مرز ترانزیت ریلی کشور یعنی سرخس متصل می‌کند و ترکمنستان و چهارکشور دیگر آسیای مرکزی را از طریق خطوط ریلی به اقیانوس هند متصل می‌کند، به‌گونه‌ای که می‌توان گفت این راه اقیانوس هند را به آسیای مرکزی پیوند می‌دهد.
راه آهن چابهار-سرخس به طول 1640کیلومتر در قالب ۲قطعه خط ریلی چابهار به زاهدان و زاهدان به سرخس در حال اجراست. قطعه اول این پروژه به طول 570کیلومتر، چابهار را به زاهدان و مرز میلک و قطعه دوم هم به طول 1070کیلومتر زاهدان را به بیرجند، مشهد و در انتها سرخس متصل می‌کند. این خط ریلی که جزو مصوبات سفرهای اعضای هیات دولت نهم و دهم به استان‌های سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی بود از چابهار آغاز و با عبور از ایرانشهر، خاش، زاهدان، نهبندان، بیرجند، قائن و گناباد از طریق ایستگاه کالشور در حوزه شهرستان تربت‌حیدریه به راه‌آهن بافق-مشهد متصل می‌شود و با بهره‌برداری از این طرح، سیستان و بلوچستان از چند مسیر به راه‌آهن سراسری جمهوری اسلامی و چندین کشور همسایه ایران متصل خواهد شد. قطعه اول راه‌آهن زاهدان-مشهد نیز از شمال به طول ۴۸کیلومتر از ایستگاه یونسی از خط ریلی مشهد-بافق منشعب می‌شود و پس از عبور از مسیر دشت و تپه ماهور به ایستگاه گناباد منتهی می‌شود.
پیشینه خط‌آهن چابهار - سرخس
در ۱۵آذرماه سال۱۳۸۹ در جریان سفر رئیس‌جمهور وقت به چابهار، طی مراسمی عملیات احداث قطعه اول خط‌آهن چابهار-زاهدان-مشهد از چابهار به زاهدان به طول ۵۷۰کیلومتر آغاز و مقرر شد تا پایان سال ۹۴ به بهره‌برداری برسد. در شهریورماه سال1401 خط‌ریلی زاهدان-خاش به طول ۱۵۵کیلومتر به بهره‌برداری رسید و امید است قطعه خاش-چابهار تا پایان سال1402 به بهره‌برداری برسد و بندر شهیدبهشتی چابهار به عنوان تنها بندر اقیانوسی کشور به شبکه ریلی متصل شود.
راه‌آهن چابهار-زاهدان تاکنون بیش از ۶۰درصد پیشرفت داشته و براساس پیش‌بینی‌های سال گذشته اعتبار مورد نیاز برای تکمیل این خط بالغ بر ۵۰۰میلیون دلار است. سرعت طرح ۹۰کیلومتر بر ساعت برای قطارهای باری و ۱۲۰کیلومتر بر ساعت برای قطارهای مسافری است. این محور دارای 128دستگاه پل و آب‌رو و یک‌دستگاه پل بزرگ است و یک‌میلیون و ۴۰۰هزار مترمکعب خاکبرداری، یک‌میلیون مترمکعب خاکریزی، ۹۸هزار مترمکعب بتن‌ریزی نیز احجام عملیاتی در این خط ریلی بایستی انجام شود. همچنین دسترسی ریل و جاده به بندر شهیدبهشتی چابهار خارج از حوزه خلیج‌فارس چقدر برای پویایی اقتصادی شرق کشور و دسترسی به دریای عمان و اقیانوس حائز اهمیت است.
مسئولان و کارشناسان چه می‌گویند؟
پروژه راه‌آهن چابهار-سرخس به عنوان یکی از مهم‌ترین طرح‌های زیرساختی کشور، می‌تواند به تحول اقتصادی و ترانزیتی شرق ایران کمک شایانی کند. این مسیر ریلی که از بندر چابهار آغاز و به سرخس در شمال شرق کشور متصل می‌شود، در حال حاضر در مراحل اجرایی پیشرفته‌ای قرار دارد و شامل ۲۳قطعه بوده که ۱۵قطعه آن در خراسان جنوبی در حال ساخت است.
فرزانه صادق، وزیر راه و شهرسازی نیز پیش از این از برنامه‌ریزی برای تکمیل این خط تا پایان سال۱۴۰۴ خبر داده بود که به معنای پایان دادن به انتظار ۱۵ساله برای این پروژه است. این در حالی است که این خط ریلی می‌تواند بخشی از کریدور شرق-غرب و متصل شونده به کریدور ۶۰میلیارد دلاری چین-پاکستان نیز باشد که هنوز اقدام خاصی از سوی مسئولان و افراد مرتبط دیده نشده است.
سیدمحمدرضا هاشمی، استاندار خراسان‌جنوبی نیز درباره این پروژه گفت: این پروژه به عنوان یک شریان حیاتی، نه‌تنها زیرساخت‌های ترانزیتی کشور را تقویت می‌کند، بلکه به توسعه متوازن و اتصال به کریدورهای بین‌المللی نیز کمک خواهد کرد. خط ریلی چابهار-سرخس به‌‌ویژه با اتصال به کریدور شمال-جنوب (شاخه شرقی که اتصال میان هند و کشورهای آسیای مرکزی و افغانستان را فراهم می‌کند، می‌تواند به جابه‌جایی سریع و موثر کالا از بندر چابهار به نقاط مختلف ایران و کشورهای همسایه کمک کند.
مهدی باقری، کارشناس حمل‌ونقل و ترانزیت می‌گوید: تکمیل این راه‌آهن می‌تواند تحولات عظیمی در اقتصاد سواحل مکران و ترانزیت کالا در جنوب‌شرق کشور ایجاد کند و جابه‌جایی کالا از بندر چابهار را به شدت افزایش دهد. به گفته او، ورود بخش غیردولتی به سرمایه‌گذاری و اپراتوری شاخه شرقی کریدور شمال-جنوب (خط ریلی چابهار-زاهدان-سرخس)، تحول شگرفی در امنیت و توسعه شرق کشور ایجاد خواهد شد.
اهمیت استراتژیک خط‌آهن چابهار-سرخس
راه‌آهن چابهار-زاهدان-سرخس به عنوان یکی از مهم‌ترین پروژه‌های زیرساختی ایران، نقش کلیدی در توسعه اقتصادی، تجاری و ترانزیتی جنوب‌شرق کشور ایفا می‌کند. این خط ریلی استراتژیک، بندر چابهار را به شبکه ریلی کریدور شمال-جنوب متصل کرده و امکان جابه‌جایی کالا بین روسیه، کشورهای حوزه CIS، هند و سایر نقاط را فراهم می‌آورد. با تکمیل این پروژه، حجم ترانزیت کالا به حدود ۲میلیون تن در سال افزایش خواهد یافت و بندر چابهار به عنوان تنها بندر اقیانوسی ایران، به دریاچه خزر و سایر حوضه‌های آبی منطقه متصل می‌شود.
پیشرفت این پروژه به دلیل کمبود اعتبارات و ناهماهنگی‌های مدیریتی با چالش‌هایی مواجه بوده است. برای تحقق کامل ظرفیت‌های این خط ریلی، نیاز به بهبود زیرساخت‌های لجستیکی، گمرکی و هماهنگی بین‌المللی وجود دارد. همچنین ورود بخش خصوصی به سرمایه‌گذاری و اپراتوری این پروژه می‌تواند به اشتغالزایی، افزایش انعطاف‌پذیری در برابر تحریم‌ها و تقویت جایگاه ایران در زنجیره ارزش منطقه‌ای کمک کند.
در چنین شرایطی به نظر می‌رسد این تغییر و تحول می‌تواند به اشتغالزایی، همبستگی منافع اقتصادی برای افزایش انعطاف‌پذیری در برابر تحریم‌ها، احیای نقش فعال در زنجیره ارزش منطقه‌ای و فراتر از آن تنظیم منافع مشترک مردم با دولت و حاکمیت منجر شود. در نهایت، پروژه راه‌آهن چابهار-سرخس به عنوان یک طرح ملی، نه‌تنها به توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل کشور کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به عنوان یک کاتالیزور برای رشد اقتصادی و تقویت ارتباطات تجاری ایران با کشورهای همسایه عمل کند. این پروژه، با توجه به ابعاد وسیع اقتصادی و اجتماعی آن، می‌تواند به تحقق اهداف توسعه پایدار در شرق کشور کمک شایانی کند.
گروه حمل‌ونقل-سهیل مرتضوی - سال‌هاست که کارشناسان درباره اهمیت راهبردی پروژه راه‌آهن چابهار-سرخس صحبت می‌کنند. به اعتقاد بسیاری از صاحب‌نظران این طرح را می‌توان یکی از بزرگ‌ترین و حیاتی‌ترین پروژه‌های عمرانی و اقتصادی شرق کشور دانست. پیش از این بارها گفته شده است که این خط ریلی، نقش کلیدی در توسعه متوازن، اتصال کریدورهای بین‌المللی و همچنین رونق اقتصادی در منطقه شرق کشور ایفا می‌کند. مسئولان مرتبط با این پروژه اعلام می‌کنند که با پیگیری‌های مستمر و تزریق اعتبار، اجرای این پروژه حیاتی برای توسعه شرق کشور که از 18ماه پیش آغاز شده، با سرعت و جدیت در دستور کار است.
به گزارش روزنامه اقتصاد سرآمد، پروژه راه‌آهن چابهار-زاهدان-سرخس، بخشی از کریدور ریلی شمال-جنوب در شرق کشور است که در امتداد جاده چابهار به زاهدان قرار گرفته است. راه‌آهن زاهدان به سرخس، در حقیقت دومین اقدام در طرح جهش کریدور ترانزیتی شمال به جنوب است که تنها بندر اقیانوسی منطقه را به اصلی‌ترین مرز ترانزیت ریلی کشور یعنی سرخس متصل می‌کند و ترکمنستان و چهارکشور دیگر آسیای مرکزی را از طریق خطوط ریلی به اقیانوس هند متصل می‌کند، به‌گونه‌ای که می‌توان گفت این راه اقیانوس هند را به آسیای مرکزی پیوند می‌دهد.
راه آهن چابهار-سرخس به طول 1640کیلومتر در قالب ۲قطعه خط ریلی چابهار به زاهدان و زاهدان به سرخس در حال اجراست. قطعه اول این پروژه به طول 570کیلومتر، چابهار را به زاهدان و مرز میلک و قطعه دوم هم به طول 1070کیلومتر زاهدان را به بیرجند، مشهد و در انتها سرخس متصل می‌کند. این خط ریلی که جزو مصوبات سفرهای اعضای هیات دولت نهم و دهم به استان‌های سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی بود از چابهار آغاز و با عبور از ایرانشهر، خاش، زاهدان، نهبندان، بیرجند، قائن و گناباد از طریق ایستگاه کالشور در حوزه شهرستان تربت‌حیدریه به راه‌آهن بافق-مشهد متصل می‌شود و با بهره‌برداری از این طرح، سیستان و بلوچستان از چند مسیر به راه‌آهن سراسری جمهوری اسلامی و چندین کشور همسایه ایران متصل خواهد شد. قطعه اول راه‌آهن زاهدان-مشهد نیز از شمال به طول ۴۸کیلومتر از ایستگاه یونسی از خط ریلی مشهد-بافق منشعب می‌شود و پس از عبور از مسیر دشت و تپه ماهور به ایستگاه گناباد منتهی می‌شود.
پیشینه خط‌آهن چابهار - سرخس
در ۱۵آذرماه سال۱۳۸۹ در جریان سفر رئیس‌جمهور وقت به چابهار، طی مراسمی عملیات احداث قطعه اول خط‌آهن چابهار-زاهدان-مشهد از چابهار به زاهدان به طول ۵۷۰کیلومتر آغاز و مقرر شد تا پایان سال ۹۴ به بهره‌برداری برسد. در شهریورماه سال1401 خط‌ریلی زاهدان-خاش به طول ۱۵۵کیلومتر به بهره‌برداری رسید و امید است قطعه خاش-چابهار تا پایان سال1402 به بهره‌برداری برسد و بندر شهیدبهشتی چابهار به عنوان تنها بندر اقیانوسی کشور به شبکه ریلی متصل شود.
راه‌آهن چابهار-زاهدان تاکنون بیش از ۶۰درصد پیشرفت داشته و براساس پیش‌بینی‌های سال گذشته اعتبار مورد نیاز برای تکمیل این خط بالغ بر ۵۰۰میلیون دلار است. سرعت طرح ۹۰کیلومتر بر ساعت برای قطارهای باری و ۱۲۰کیلومتر بر ساعت برای قطارهای مسافری است. این محور دارای 128دستگاه پل و آب‌رو و یک‌دستگاه پل بزرگ است و یک‌میلیون و ۴۰۰هزار مترمکعب خاکبرداری، یک‌میلیون مترمکعب خاکریزی، ۹۸هزار مترمکعب بتن‌ریزی نیز احجام عملیاتی در این خط ریلی بایستی انجام شود. همچنین دسترسی ریل و جاده به بندر شهیدبهشتی چابهار خارج از حوزه خلیج‌فارس چقدر برای پویایی اقتصادی شرق کشور و دسترسی به دریای عمان و اقیانوس حائز اهمیت است.
مسئولان و کارشناسان چه می‌گویند؟
پروژه راه‌آهن چابهار-سرخس به عنوان یکی از مهم‌ترین طرح‌های زیرساختی کشور، می‌تواند به تحول اقتصادی و ترانزیتی شرق ایران کمک شایانی کند. این مسیر ریلی که از بندر چابهار آغاز و به سرخس در شمال شرق کشور متصل می‌شود، در حال حاضر در مراحل اجرایی پیشرفته‌ای قرار دارد و شامل ۲۳قطعه بوده که ۱۵قطعه آن در خراسان جنوبی در حال ساخت است.
فرزانه صادق، وزیر راه و شهرسازی نیز پیش از این از برنامه‌ریزی برای تکمیل این خط تا پایان سال۱۴۰۴ خبر داده بود که به معنای پایان دادن به انتظار ۱۵ساله برای این پروژه است. این در حالی است که این خط ریلی می‌تواند بخشی از کریدور شرق-غرب و متصل شونده به کریدور ۶۰میلیارد دلاری چین-پاکستان نیز باشد که هنوز اقدام خاصی از سوی مسئولان و افراد مرتبط دیده نشده است.
سیدمحمدرضا هاشمی، استاندار خراسان‌جنوبی نیز درباره این پروژه گفت: این پروژه به عنوان یک شریان حیاتی، نه‌تنها زیرساخت‌های ترانزیتی کشور را تقویت می‌کند، بلکه به توسعه متوازن و اتصال به کریدورهای بین‌المللی نیز کمک خواهد کرد. خط ریلی چابهار-سرخس به‌‌ویژه با اتصال به کریدور شمال-جنوب (شاخه شرقی که اتصال میان هند و کشورهای آسیای مرکزی و افغانستان را فراهم می‌کند، می‌تواند به جابه‌جایی سریع و موثر کالا از بندر چابهار به نقاط مختلف ایران و کشورهای همسایه کمک کند.
مهدی باقری، کارشناس حمل‌ونقل و ترانزیت می‌گوید: تکمیل این راه‌آهن می‌تواند تحولات عظیمی در اقتصاد سواحل مکران و ترانزیت کالا در جنوب‌شرق کشور ایجاد کند و جابه‌جایی کالا از بندر چابهار را به شدت افزایش دهد. به گفته او، ورود بخش غیردولتی به سرمایه‌گذاری و اپراتوری شاخه شرقی کریدور شمال-جنوب (خط ریلی چابهار-زاهدان-سرخس)، تحول شگرفی در امنیت و توسعه شرق کشور ایجاد خواهد شد.
اهمیت استراتژیک خط‌آهن چابهار-سرخس
راه‌آهن چابهار-زاهدان-سرخس به عنوان یکی از مهم‌ترین پروژه‌های زیرساختی ایران، نقش کلیدی در توسعه اقتصادی، تجاری و ترانزیتی جنوب‌شرق کشور ایفا می‌کند. این خط ریلی استراتژیک، بندر چابهار را به شبکه ریلی کریدور شمال-جنوب متصل کرده و امکان جابه‌جایی کالا بین روسیه، کشورهای حوزه CIS، هند و سایر نقاط را فراهم می‌آورد. با تکمیل این پروژه، حجم ترانزیت کالا به حدود ۲میلیون تن در سال افزایش خواهد یافت و بندر چابهار به عنوان تنها بندر اقیانوسی ایران، به دریاچه خزر و سایر حوضه‌های آبی منطقه متصل می‌شود.
پیشرفت این پروژه به دلیل کمبود اعتبارات و ناهماهنگی‌های مدیریتی با چالش‌هایی مواجه بوده است. برای تحقق کامل ظرفیت‌های این خط ریلی، نیاز به بهبود زیرساخت‌های لجستیکی، گمرکی و هماهنگی بین‌المللی وجود دارد. همچنین ورود بخش خصوصی به سرمایه‌گذاری و اپراتوری این پروژه می‌تواند به اشتغالزایی، افزایش انعطاف‌پذیری در برابر تحریم‌ها و تقویت جایگاه ایران در زنجیره ارزش منطقه‌ای کمک کند.
در چنین شرایطی به نظر می‌رسد این تغییر و تحول می‌تواند به اشتغالزایی، همبستگی منافع اقتصادی برای افزایش انعطاف‌پذیری در برابر تحریم‌ها، احیای نقش فعال در زنجیره ارزش منطقه‌ای و فراتر از آن تنظیم منافع مشترک مردم با دولت و حاکمیت منجر شود. در نهایت، پروژه راه‌آهن چابهار-سرخس به عنوان یک طرح ملی، نه‌تنها به توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل کشور کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به عنوان یک کاتالیزور برای رشد اقتصادی و تقویت ارتباطات تجاری ایران با کشورهای همسایه عمل کند. این پروژه، با توجه به ابعاد وسیع اقتصادی و اجتماعی آن، می‌تواند به تحقق اهداف توسعه پایدار در شرق کشور کمک شایانی کند.