«سرآمد» بررسی کرد؛
سالروز تحقیر آمریکایی در میانه جنگ نفتکش‌ها
سوپرنفتکش بریجتون چطور در میانه جنگ منهدم شد؟
گروه امنیت دریا- امید عباسی- در اوج جنگ نفتکش‌ها در خلیج‌فارس و در یک اقدام غافلگیرانه، سوپرنفتکش کویتی «بریجتون» که تحت پرچم آمریکا و با اسکورت کامل ناوهای جنگی این کشور در حال حرکت بود، با مین دریایی برخورد کرد و آسیب دید. این حادثه که به «انفجار حیثیت آمریکا» معروف شد، ضربه سنگینی به اعتبار نظامی ایالات متحده وارد کرد و پیروزی بزرگی را برای ایران رقم زد.
به گزارش روزنامه سرآمد، برخورد نفتکش «بریجتون» با مین، پیش‌درآمد برخوردهاى میان نیروهاى ایران و آمریکا بود، چنانکه در هشتم اکتبر (16مهرماه۶۶) بالگردهاى آمریکایى به قایق‌هاى ایرانى تیراندازى کردند و متقابلاً ایران نیز اعلام کرد در تاریخ ۲۲نوامبر (اول آذر) به چهارفروند بالگرد آمریکا تیراندازى کرده است. آمریکا همچنین سکوهاى نفتى ایران را مورد تهاجم قرار داد. برخى تحلیلگران معتقدند حادثه کشتى «بریجتون» از لحاظ سیاسى به ضرر آمریکا تمام شد و اگر ایران اقدام تلافى‌جویانه انجام مى‌داد این ضرر بیشتر مى‌شد.
در هر صورت، درگیرى ایران و آمریکا با حملات متقابل ادامه یافت. در این مرحله، گرچه آمریکا هدفش اسکورت نفتکش‌ها و تأمین امنیت آمدوشد کشتى‌ها در خلیج‌فارس بود، ولى آمارها نشان مى‌دهد دامنه درگیرى‌ها با گذشت زمان رو به افزایش گذاشت. نفتکش بریجتون که در اصل با نام کویتی «الرخاء» شناخته می‌شد، با ظرفیت ۴۱۴,۲۶۶تن و تحت مالکیت شرکت نفت کویت، به تازگی تحت پرچم آمریکا ثبت شده بود.
این کشتی، به همراه نفتکش گازی پرینس گاز، در اولین کاروان عملیات اراده جدی حرکت می‌کرد. این عملیات که توسط نیروی دریایی ایالات متحده برای حفاظت از نفتکش‌های کویتی در برابر حملات ایران در جنگ ایران و عراق طراحی شده بود، با حضور سه‌ناو جنگی آمریکایی (کید، فوکس و کروملین) و پشتیبانی هواپیماهای آواکس و بالگردهای عملیاتی ویژه انجام می‌شد.
ورود مستقیم آمریکا به جنگ ایران و عراق
آمریکا پس از افشای ماجرای «مک فارلین» از یک سو، بر میزان کمک‌های اطلاعاتی و تسلیحاتی از سوی دیگر، بر حجم فشارهای دیپلماتیک خود بر ایران افزود. به نحوی که این دولت پس از تصویب قطعنامه ۵۹۸، سلسله سیاست‌های فشار دیپلماتیک بر ایران برای کشاندن آن به پای میز مذاکره را به نحو بی‌سابقه‌ای افزایش داد. در چنین وضعیتی در اوایل سال۱۳۶۶، دولت کویت از قدرت‌های بزرگ و به‌طور مشخص از ایالات متحده آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی درخواست کرد تأمین امنیت نفتکش‌های این کشور در خلیج‌فارس را برعهده گیرند. دولت آمریکا ابتدا به این درخواست پاسخ مثبت نداد، اما شوروی از تقاضای کویت استقبال کرد و دوکشور درباره اجاره سه‌نفتکش برای انتقال نفت کویت به آن سوی تنگه‌هرمز بدون در اختیار گذاشتن تسهیلات بندری به توافق رسیدند.
به دنبال این توافق، سه‌نفتکش روسی به نام‌های «مارشال باگرامیان، مارشال چخوف و مارشال مایکوپ» این مأموریت را برعهده گرفتند. ورود شوروی به خلیج‌فارس باعث شد دولت ایالات متحده آمریکا در تصمیم خود تجدیدنظر کند، چراکه رقیب این کشور بی‌آنکه در پیمانی نظامی درگیر شده باشد به این وسیله موفق شده بود یک نقش مهم نظامی در خلیج‌فارس برعهده بگیرد. از این‌رو، سردمداران سیاست خارجی آمریکا آمادگی خود برای اجابت درخواست دولت کویت را اعلام کردند.
روایت تاریخی واقعه
ماجرا از این قرار بود که با افزایش حملات عراق به کشتی‌های ایرانی و تشدید ناامنی در خلیج‌فارس، کویت از قدرت‌های بزرگ جهان، از جمله آمریکا، خواستار حمایت از نفتکش‌های خود شد. دولت آمریکا در پاسخ، عملیاتی با عنوان «اراده جدی» را برای اسکورت کشتی‌های کویتی آغاز کرد. در اولین کاروان این عملیات، سوپرنفتکش «بریجتون» (با نام اصلی الرخاء) به همراه یک نفتکش دیگر و با اسکورت چندین ناو جنگی آمریکایی، از جمله ناوچه موشک‌انداز USS Kidd و ناوچه USS Crommelin، در حال حرکت بود. با وجود پوشش امنیتی فشرده و نظارت کامل ناوگان آمریکایی، نیروهای ایرانی موفق شدند با استفاده از مین‌های دریایی، مسیری را که این کاروان از آن عبور می‌کرد، مین‌گذاری کنند.
صبح روز ۲۴ژوئیه ۱۹۸۷ (۲مرداد۱۳۶۶)، در ساعت ۶:۳۰صبح، در فاصله ۱۳مایلی غرب جزیره فارسی، نفتکش بریجتون با یک مین دریایی برخورد کرد. انفجار مهیب ناشی از این برخورد، حفره‌ای به مساحت ۴۳مترمربع در بدنه کشتی ایجاد کرد. هرچند این انفجار منجربه غرق‌شدن نفتکش نشد و تلفاتی به همراه نداشت، اما به عنوان یک شکست تاکتیکی و تبلیغاتی برای آمریکا تلقی شد. در اثر برخورد با این مین دریایی چهار مخزن از ۳۱مخزن نفتکش بریجتون پر از آب شد. شدت انفجار به حدی بود که برخی ملوانان و ۱۳۰خبرنگار حاضر در عرشه به اطراف پرتاب شدند.
انعکاس و پیامدهای سیاسی
این حادثه در همان لحظات اولیه، به صدر اخبار جهان راه یافت. میرحسین موسوی، نخست‌وزیر وقت ایران، این واقعه را «یک ضربه جبران‌ناپذیر به حیثیت سیاسی و نظامی آمریکا» نامید. اکبر هاشمی‌رفسنجانی نیز هشدار داد که در صورت ادامه حملات به تأسیسات ایران، مراکز کشورهای شریک عراق نیز هدف قرار خواهند گرفت. این عملیات موفقیت‌آمیز که به فرماندهی شهید نادر مهدوی و نیروهای نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی انجام شد، اعتبار آمریکا را در تأمین امنیت خلیج‌فارس خدشه‌دار کرد.
پس از این اتفاق، ناوهای جنگی آمریکایی مجبور شدند برای محافظت از خود، پشت‌سر نفتکش آسیب‌دیده حرکت کنند که این صحنه به شدت مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت و به نمادی از شکست عملیات «اراده جدی» تبدیل شد. در پی این واقعه، پنتاگون اعلام کرد که کشتی‌های بیشتری را برای مین‌روبی به منطقه اعزام خواهد کرد. بااین‌حال، حادثه بریجتون به عنوان یکی از مهم‌ترین عملیات‌های دریایی ایران در دوران جنگ تحمیلی، در تاریخ ثبت شد و تأثیری ماندگار بر تحولات سیاسی و نظامی منطقه گذاشت.
حادثه بریجتون که از آن به عنوان «انفجار حیثیت آمریکا» یاد می‌شود، توجه رسانه‌های بین‌المللی را جلب کرد. دو کتاب «جنگ تانکرها» و «در داخل منطقه خطر» به‌طور مفصل به این عملیات پرداختند. این واقعه نه‌تنها ناتوانی ناوگان آمریکایی در حفاظت از کاروان را نشان داد، بلکه قدرت ایران در استفاده از تاکتیک‌های نامتقارن در جنگ دریایی را به رخ جهانیان کشید.
چند روز پس از این عملیات، سردار نادر مهدوی و همرزمانش به دیدار حضرت امام‌خمینی(ره) رفتند. امام راحل در این دیدار، پیشانی شهید مهدوی را بوسید و از رشادت‌های آنان تقدیر کرد. متأسفانه، چندماه بعد، نادر مهدوی در درگیری با نیروهای آمریکایی اسیر و تحت شکنجه به شهادت رسید. انفجار سوپرنفتکش بریجتون در ۲مرداد۱۳۶۶، نقطه‌عطفی در جنگ نفتکش‌ها بود که نه‌تنها موازنه قدرت در خلیج‌فارس را به نفع ایران تغییر داد، بلکه هیمنه نظامی آمریکا را در برابر اراده رزمندگان ایرانی در هم شکست. این عملیات، نمونه‌ای از شجاعت و خلاقیت نیروهای ایرانی در مواجهه با ابرقدرت‌ها بود و همچنان به عنوان یکی از حماسه‌های دفاع مقدس در تاریخ ایران ماندگار است.
گروه امنیت دریا- امید عباسی- در اوج جنگ نفتکش‌ها در خلیج‌فارس و در یک اقدام غافلگیرانه، سوپرنفتکش کویتی «بریجتون» که تحت پرچم آمریکا و با اسکورت کامل ناوهای جنگی این کشور در حال حرکت بود، با مین دریایی برخورد کرد و آسیب دید. این حادثه که به «انفجار حیثیت آمریکا» معروف شد، ضربه سنگینی به اعتبار نظامی ایالات متحده وارد کرد و پیروزی بزرگی را برای ایران رقم زد.
به گزارش روزنامه سرآمد، برخورد نفتکش «بریجتون» با مین، پیش‌درآمد برخوردهاى میان نیروهاى ایران و آمریکا بود، چنانکه در هشتم اکتبر (16مهرماه۶۶) بالگردهاى آمریکایى به قایق‌هاى ایرانى تیراندازى کردند و متقابلاً ایران نیز اعلام کرد در تاریخ ۲۲نوامبر (اول آذر) به چهارفروند بالگرد آمریکا تیراندازى کرده است. آمریکا همچنین سکوهاى نفتى ایران را مورد تهاجم قرار داد. برخى تحلیلگران معتقدند حادثه کشتى «بریجتون» از لحاظ سیاسى به ضرر آمریکا تمام شد و اگر ایران اقدام تلافى‌جویانه انجام مى‌داد این ضرر بیشتر مى‌شد.
در هر صورت، درگیرى ایران و آمریکا با حملات متقابل ادامه یافت. در این مرحله، گرچه آمریکا هدفش اسکورت نفتکش‌ها و تأمین امنیت آمدوشد کشتى‌ها در خلیج‌فارس بود، ولى آمارها نشان مى‌دهد دامنه درگیرى‌ها با گذشت زمان رو به افزایش گذاشت. نفتکش بریجتون که در اصل با نام کویتی «الرخاء» شناخته می‌شد، با ظرفیت ۴۱۴,۲۶۶تن و تحت مالکیت شرکت نفت کویت، به تازگی تحت پرچم آمریکا ثبت شده بود.
این کشتی، به همراه نفتکش گازی پرینس گاز، در اولین کاروان عملیات اراده جدی حرکت می‌کرد. این عملیات که توسط نیروی دریایی ایالات متحده برای حفاظت از نفتکش‌های کویتی در برابر حملات ایران در جنگ ایران و عراق طراحی شده بود، با حضور سه‌ناو جنگی آمریکایی (کید، فوکس و کروملین) و پشتیبانی هواپیماهای آواکس و بالگردهای عملیاتی ویژه انجام می‌شد.
ورود مستقیم آمریکا به جنگ ایران و عراق
آمریکا پس از افشای ماجرای «مک فارلین» از یک سو، بر میزان کمک‌های اطلاعاتی و تسلیحاتی از سوی دیگر، بر حجم فشارهای دیپلماتیک خود بر ایران افزود. به نحوی که این دولت پس از تصویب قطعنامه ۵۹۸، سلسله سیاست‌های فشار دیپلماتیک بر ایران برای کشاندن آن به پای میز مذاکره را به نحو بی‌سابقه‌ای افزایش داد. در چنین وضعیتی در اوایل سال۱۳۶۶، دولت کویت از قدرت‌های بزرگ و به‌طور مشخص از ایالات متحده آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی درخواست کرد تأمین امنیت نفتکش‌های این کشور در خلیج‌فارس را برعهده گیرند. دولت آمریکا ابتدا به این درخواست پاسخ مثبت نداد، اما شوروی از تقاضای کویت استقبال کرد و دوکشور درباره اجاره سه‌نفتکش برای انتقال نفت کویت به آن سوی تنگه‌هرمز بدون در اختیار گذاشتن تسهیلات بندری به توافق رسیدند.
به دنبال این توافق، سه‌نفتکش روسی به نام‌های «مارشال باگرامیان، مارشال چخوف و مارشال مایکوپ» این مأموریت را برعهده گرفتند. ورود شوروی به خلیج‌فارس باعث شد دولت ایالات متحده آمریکا در تصمیم خود تجدیدنظر کند، چراکه رقیب این کشور بی‌آنکه در پیمانی نظامی درگیر شده باشد به این وسیله موفق شده بود یک نقش مهم نظامی در خلیج‌فارس برعهده بگیرد. از این‌رو، سردمداران سیاست خارجی آمریکا آمادگی خود برای اجابت درخواست دولت کویت را اعلام کردند.
روایت تاریخی واقعه
ماجرا از این قرار بود که با افزایش حملات عراق به کشتی‌های ایرانی و تشدید ناامنی در خلیج‌فارس، کویت از قدرت‌های بزرگ جهان، از جمله آمریکا، خواستار حمایت از نفتکش‌های خود شد. دولت آمریکا در پاسخ، عملیاتی با عنوان «اراده جدی» را برای اسکورت کشتی‌های کویتی آغاز کرد. در اولین کاروان این عملیات، سوپرنفتکش «بریجتون» (با نام اصلی الرخاء) به همراه یک نفتکش دیگر و با اسکورت چندین ناو جنگی آمریکایی، از جمله ناوچه موشک‌انداز USS Kidd و ناوچه USS Crommelin، در حال حرکت بود. با وجود پوشش امنیتی فشرده و نظارت کامل ناوگان آمریکایی، نیروهای ایرانی موفق شدند با استفاده از مین‌های دریایی، مسیری را که این کاروان از آن عبور می‌کرد، مین‌گذاری کنند.
صبح روز ۲۴ژوئیه ۱۹۸۷ (۲مرداد۱۳۶۶)، در ساعت ۶:۳۰صبح، در فاصله ۱۳مایلی غرب جزیره فارسی، نفتکش بریجتون با یک مین دریایی برخورد کرد. انفجار مهیب ناشی از این برخورد، حفره‌ای به مساحت ۴۳مترمربع در بدنه کشتی ایجاد کرد. هرچند این انفجار منجربه غرق‌شدن نفتکش نشد و تلفاتی به همراه نداشت، اما به عنوان یک شکست تاکتیکی و تبلیغاتی برای آمریکا تلقی شد. در اثر برخورد با این مین دریایی چهار مخزن از ۳۱مخزن نفتکش بریجتون پر از آب شد. شدت انفجار به حدی بود که برخی ملوانان و ۱۳۰خبرنگار حاضر در عرشه به اطراف پرتاب شدند.
انعکاس و پیامدهای سیاسی
این حادثه در همان لحظات اولیه، به صدر اخبار جهان راه یافت. میرحسین موسوی، نخست‌وزیر وقت ایران، این واقعه را «یک ضربه جبران‌ناپذیر به حیثیت سیاسی و نظامی آمریکا» نامید. اکبر هاشمی‌رفسنجانی نیز هشدار داد که در صورت ادامه حملات به تأسیسات ایران، مراکز کشورهای شریک عراق نیز هدف قرار خواهند گرفت. این عملیات موفقیت‌آمیز که به فرماندهی شهید نادر مهدوی و نیروهای نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی انجام شد، اعتبار آمریکا را در تأمین امنیت خلیج‌فارس خدشه‌دار کرد.
پس از این اتفاق، ناوهای جنگی آمریکایی مجبور شدند برای محافظت از خود، پشت‌سر نفتکش آسیب‌دیده حرکت کنند که این صحنه به شدت مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت و به نمادی از شکست عملیات «اراده جدی» تبدیل شد. در پی این واقعه، پنتاگون اعلام کرد که کشتی‌های بیشتری را برای مین‌روبی به منطقه اعزام خواهد کرد. بااین‌حال، حادثه بریجتون به عنوان یکی از مهم‌ترین عملیات‌های دریایی ایران در دوران جنگ تحمیلی، در تاریخ ثبت شد و تأثیری ماندگار بر تحولات سیاسی و نظامی منطقه گذاشت.
حادثه بریجتون که از آن به عنوان «انفجار حیثیت آمریکا» یاد می‌شود، توجه رسانه‌های بین‌المللی را جلب کرد. دو کتاب «جنگ تانکرها» و «در داخل منطقه خطر» به‌طور مفصل به این عملیات پرداختند. این واقعه نه‌تنها ناتوانی ناوگان آمریکایی در حفاظت از کاروان را نشان داد، بلکه قدرت ایران در استفاده از تاکتیک‌های نامتقارن در جنگ دریایی را به رخ جهانیان کشید.
چند روز پس از این عملیات، سردار نادر مهدوی و همرزمانش به دیدار حضرت امام‌خمینی(ره) رفتند. امام راحل در این دیدار، پیشانی شهید مهدوی را بوسید و از رشادت‌های آنان تقدیر کرد. متأسفانه، چندماه بعد، نادر مهدوی در درگیری با نیروهای آمریکایی اسیر و تحت شکنجه به شهادت رسید. انفجار سوپرنفتکش بریجتون در ۲مرداد۱۳۶۶، نقطه‌عطفی در جنگ نفتکش‌ها بود که نه‌تنها موازنه قدرت در خلیج‌فارس را به نفع ایران تغییر داد، بلکه هیمنه نظامی آمریکا را در برابر اراده رزمندگان ایرانی در هم شکست. این عملیات، نمونه‌ای از شجاعت و خلاقیت نیروهای ایرانی در مواجهه با ابرقدرت‌ها بود و همچنان به عنوان یکی از حماسه‌های دفاع مقدس در تاریخ ایران ماندگار است.