«سرآمد» گزارش می‌دهد؛
هشدار درباره نابودی کامل دریاچه ارومیه
60هزار چاه غیرمجاز تراز آبی دریاچه ارومیه را شدیدا کاهش داده است
گروه زیست‌دریایی-سهیل مرتضوی- هشداری که در آخرین روزهای تیرماه سال‌جاری از سوی مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان آذربایجان‌غربی درباره «احتمال خشک‌شدن کامل دریاچه ارومیه» مطرح شده بود، حالا از سوی مدیر موسسه آب دانشگاه تهران به صورت جدی‌تر مطرح شده است. بنفشه زهرایی در گفت‌وگو با «ایلنا» به صراحت گفته که شاید دیگر نتوانیم هیچ‌وقت دریاچه ارومیه را به شکل یک دریاچه مانند سابق داشته باشیم. مشابه این صحبت‌ها را در آخرین روزهای هفته گذشته احمد لاهیجان‌زاده، معاون محیط‌زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط‌زیست نیز در نشست خبری با خبرنگاران مطرح کرده بود. به نظر می‌رسد مسئولان محیط‌زیست به نوعی از احیای دریاچه ارومیه قطع‌امید کرده‌اند و حالا هشدارها درباره نابودی و خشک‌شدن کامل این دریاچه بیشتر از گذشته شنیده می‌شود.
به گزارش روزنامه اقتصاد سرآمد، براساس آخرین آمار رسمی اعلام‌شده از سوی مسئولان سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور(۱۱مرداد۱۴۰۳)، تراز دریاچه ارومیه به ۱۲۶۹.۷۴متر، وسعت آن به ۵۸۱کیلومترمربع و حجم آب موجود به ۵۰۰میلیون مترمکعب رسیده است. این در حالی است که در همین تاریخ، سال گذشته حجم آب دریاچه حدود ۲میلیارد مترمکعب و وسعت آن ۱۵۳۴کیلومترمربع بوده است. آمارها درباره شرایط فوق‌بحرانی دریاچه ارومیه حالا جدی‌تر از سال‌ها و حتی ماه‌های قبل بوده و تراز آب به پایین‌ترین حد رسیده است. آنطور که کارشناسان می‌گویند؛ اگر تراز این دریاچه از این نیز پایین‌تر برود، دیگر عددی اعلام نمی‌شود، چراکه کم‌ترین آمار ممکن همین عدد است.
کاهش شدید بارندگی، افزایش بهره‌برداری از منابع آب سطحی و زیرزمینی، سدسازی بی‌رویه، احداث بزرگراه روی این دریاچه و توسعه کشاورزی ناپایدار از جمله عواملی هستند که موجب کاهش شدید سطح آب دریاچه شده‌اند. خشک‌شدن تدریجی دریاچه ارومیه نه‌تنها پیامدهای زیست‌محیطی گسترده‌ای همچون افزایش طوفان‌های نمکی و نابودی زیستگاه‌های طبیعی را به دنبال دارد، بلکه معیشت و سلامت میلیون‌ها نفر از ساکنان منطقه را نیز در معرض خطر جدی قرار داده است. طی سال‌های اخیر فقط چندبار خبر خوش بابت بالا آمدن آب دریاچه منتشر شد، اما همان چندبار نشان داد که اگر طرح‌های احیای این دریاچه به‌طور مستمر و درست اجرا می‌شد، امروز حال‌و‌روز دریاچه ارومیه بهتر از این حرف‌ها بود. مشکل آنجا بود که هیچ‌کدام از این طرح‌ها به شکل مستمر پیگیری نشد.
در یکی از طرح‌ها، انتقال آب از حوضه‌های آبریز دیگر، الگوی اصلاح کشت و بارورسازی ابرها مورد بررسی قرارگرفت. به گفته بهرامی، به‌علاوه چیزی حدود ۳۰طرح دیگر برای حفاظت و احیای این دریاچه در دولت‌های مختلف مطرح شد، ولی متاسفانه این پروژه‌ها نه بودجه کافی داشتند و نه در دولت‌های مختلف هماهنگی و تناسبی برای اجرای آن‌ها وجود داشت. روند تحلیل رفتن و کاهش تراز آب دریاچه ارومیه از نیمه دهه‌هفتاد شتاب گرفت و همچنان ادامه دارد. در سال‌های گذشته هرگاه بارندگی بیش از میانگین بلندمدت بوده حجم آب دریاچه اندکی افزایش یافته، اما سیر خشک‌شدن کامل آن همچنان ادامه داشته تا جایی‌که امسال بسیاری از مسئولان و کارشناسان درباره خشکی کامل و نابودی این دریاچه هشدارهای آخر را می‌دهند.
شمارش معکوس برای نابودی کامل دریاچه ارومیه
بنفشه زهرایی، مدیر موسسه آب دانشگاه تهران در گفت‌وگو با «ایلنا»، درباره آینده دریاچه ارومیه اظهار داشت: حوضه آبریز دریاچه ارومیه هم متاثر از خشکسالی‌های کشور بوده است. در کل کشور ۴۰درصد کاهش بارش داشتیم و در دریاچه اورمیه هم همین شرایط کم‌بارشی را شاهد بوده‌ایم. کلا دریاچه ارومیه در تابستان به خاطر تبخیر بالا قسمت زیادی از سطح آب خود را از دست می‌دهد که امسال هم به خاطر کم‌بارشی و هم به خاطر گرم‌ترشدن هوا، میزان تبخیر شدیدتر از سال‌های قبل است.
مدیر موسسه آب دانشگاه تهران تصریح کرد: ستاد احیا تلاش خود را می‌کند، اما واقعیت این است که سطح زیرکشت فراتر از ظرفیت حوضه آبریز بوده و،تا زمانی که سطح زیرکشت کاهش پیدا نکند مشکل دریاچه ارومیه با راه‌حل‌های فناورانه قابل حل نیست. اخیرا طرح بزرگی تعریف شده که روی دریاچه پنل خورشیدی نصب شود؛ این طرح‌ها واقعا نمی‌تواند مشکل دریاچه را حل کند، حوضه دریاچه ارومیه نیاز به کاهش سطح زیر کشت دارد و اول و آخر راه‌حل مشکل دریاچه کاهش سطح زیرکشت است، اگر سطح زیرکشت کاهش نیابد در فصل زمستان اندکی آب در دریاچه جمع می‌شود و تابستان مجددا خشک می‌شود.
زهرایی تاکید کرد: فرایند خشک‌شدن دریاچه ارومیه باعث شده مقدار زیادی از عمق را به دلیل کریستالیزه‌شدن نمک‌ها از دست بدهد و هر قدر عمق کمتر شود آسیب‌پذیری به دلیل تبخیر بیشتر می‌شود، یعنی ارتفاع آب محدودی در سطح عظیمی پخش و به سرعت تبخیر می‌شود. در این شرایط احتمال از دست رفتن دریاچه نیز وجود دارد. شاید اکنون هم دریاچه به فاز بدون بازگشت رسیده باشد و دیگر نتوانیم هیچ‌وقت دریاچه ارومیه را به شکل یک دریاچه مانند سابق داشته باشیم.
هزاران چاه غیرمجاز؛ بلای جان دریاچه ارومیه
مدتی قبل بود که مجید رستگاری، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان‌غربی از کاهش چشمگیر سطح آب دریاچه ارومیه خبر داد و گفت: وجود ده‌ها هزار چاه غیرمجاز یکی از اصلی‌ترین عوامل تهدید حیات این دریاچه است. همچنین روند خشکسالی، کاهش بارش‌ها و برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی موجب افت ۵۰سانتی‌متری تراز سطح آب این دریاچه در سال‌جاری است. وی با اشاره به وضعیت نگران‌کننده دریاچه ارومیه گفت: خشکسالی‌های پیاپی و تغییر اقلیم، در کنار نبود مدیریت مؤثر در بهره‌برداری از منابع آبی، موجب کاهش محسوس ورودی آب به حوزه دریاچه شده است. این کاهش، تنها ناشی از کم‌بارشی نیست، بلکه عوامل انسانی نیز در آن نقش مؤثری دارند.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان‌غربی افزود: در حال حاضر، حدود ۶۰هزار حلقه چاه غیرمجاز در استان آذربایجان‌غربی وجود دارد که اغلب آن‌ها در حوضه آبریز دریاچه ارومیه واقع شده‌اند. این چاه‌ها بدون مجوز و نظارت، در حال برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی هستند؛ منابعی که بخشی از حقابه طبیعی دریاچه به حساب می‌آیند و در نبود آن، دریاچه روزبه‌روز خشک‌تر می‌شود. به گفته رستگاری، برداشت غیرمجاز از این چاه‌ها نه‌تنها منابع آبی را تهی می‌کند، بلکه موجب افت سفره‌های زیرزمینی، فرونشست زمین و نابودی کشاورزی پایدار نیز خواهد شد. این در حالی است که بسیاری از این چاه‌ها به صورت سنتی و بدون در نظر گرفتن راندمان مصرف آب، همچنان فعال‌اند.
رستگاری همچنین تأکید کرد: مسئله چاه‌های غیرمجاز به‌هیچ‌وجه مسئله‌ای صرفاً فنی یا حقوقی نیست، بلکه امروز به یک بحران ملی و یک تهدید زیست‌محیطی تبدیل شده است که آینده زندگی در شمال‌غرب کشور را تهدید می‌کند. اگر چاره‌اندیشی اساسی در این حوزه نشود، همه تلاش‌های صورت‌گرفته برای احیای دریاچه ارومیه بی‌ثمر خواهد ماند. این مقام مسئول، ضرورت تسریع در انسداد چاه‌های غیرمجاز، نصب کنتورهای هوشمند، ساماندهی مصرف آب کشاورزی و تقویت مشارکت جوامع محلی در مدیریت منابع آبی را از جمله راهکارهای فوری برای مقابله با این وضعیت برشمرد. مدیرعامل آب منطقه‌ای آذربایجان‌غربی در پایان هشدار داد: دریاچه ارومیه در نقطه حساسی از حیات خود قرار دارد. اگر فوراً اقدام نکنیم، ممکن است فقط در چندسال آینده، دیگر چیزی از این دریاچه باقی نمانده باشد. حفظ آن، نه یک انتخاب، بلکه یک ضرورت ملی است.
ترسیم آخرین وضعیت دریاچه ارومیه
دریاچه ارومیه که روزگاری با وسعتی بیش از ۵هزار کیلومترمربع، دومین دریاچه شور جهان و بزرگ‌ترین دریاچه شور داخلی ایران بود، اکنون به شوره‌زاری در حال گسترش تبدیل شده است. بنابه گزارش منابع رسمی، بخش شمالی دریاچه که تنها ۱۰۰کیلومترمربع از سطح آن را شامل می‌شد، به‌زودی به‌طور کامل خشک خواهد شد. کارشناسان هشدار می‌دهند اگر روند فعلی ادامه یابد، دریاچه تا پایان تابستان جاری برای نخستین‌بار در تاریخ خود به‌طور کامل از بین خواهد رفت. علت اصلی این بحران، کاهش شدید بارندگی، برداشت بی‌رویه آب برای کشاورزی، ساخت سدهای متعدد و سوءمدیریت منابع آبی عنوان شده است.
این وضعیت می‌تواند پیامدهای مخربی چون طوفان‌های نمکی، تهدید سلامت ساکنان منطقه، نابودی زیستگاه پرندگان مهاجر و مهاجرت اجباری جوامع محلی را به دنبال داشته باشد. در حالی‌که طی سال‌های گذشته وعده‌های متعددی برای احیای دریاچه مطرح شده بود، اما به نظر می‌رسد در عمل، هیچ‌یک از این برنامه‌ها نتوانسته از مرگ تدریجی این پهنه آبی جلوگیری کند. دریاچه ارومیه در حال خاموش‌شدن است و این خاموشی، زنگ خطری جدی برای تمام منطقه شمال‌غرب کشور محسوب می‌شود.
گروه زیست‌دریایی-سهیل مرتضوی- هشداری که در آخرین روزهای تیرماه سال‌جاری از سوی مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان آذربایجان‌غربی درباره «احتمال خشک‌شدن کامل دریاچه ارومیه» مطرح شده بود، حالا از سوی مدیر موسسه آب دانشگاه تهران به صورت جدی‌تر مطرح شده است. بنفشه زهرایی در گفت‌وگو با «ایلنا» به صراحت گفته که شاید دیگر نتوانیم هیچ‌وقت دریاچه ارومیه را به شکل یک دریاچه مانند سابق داشته باشیم. مشابه این صحبت‌ها را در آخرین روزهای هفته گذشته احمد لاهیجان‌زاده، معاون محیط‌زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط‌زیست نیز در نشست خبری با خبرنگاران مطرح کرده بود. به نظر می‌رسد مسئولان محیط‌زیست به نوعی از احیای دریاچه ارومیه قطع‌امید کرده‌اند و حالا هشدارها درباره نابودی و خشک‌شدن کامل این دریاچه بیشتر از گذشته شنیده می‌شود.
به گزارش روزنامه اقتصاد سرآمد، براساس آخرین آمار رسمی اعلام‌شده از سوی مسئولان سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور(۱۱مرداد۱۴۰۳)، تراز دریاچه ارومیه به ۱۲۶۹.۷۴متر، وسعت آن به ۵۸۱کیلومترمربع و حجم آب موجود به ۵۰۰میلیون مترمکعب رسیده است. این در حالی است که در همین تاریخ، سال گذشته حجم آب دریاچه حدود ۲میلیارد مترمکعب و وسعت آن ۱۵۳۴کیلومترمربع بوده است. آمارها درباره شرایط فوق‌بحرانی دریاچه ارومیه حالا جدی‌تر از سال‌ها و حتی ماه‌های قبل بوده و تراز آب به پایین‌ترین حد رسیده است. آنطور که کارشناسان می‌گویند؛ اگر تراز این دریاچه از این نیز پایین‌تر برود، دیگر عددی اعلام نمی‌شود، چراکه کم‌ترین آمار ممکن همین عدد است.
کاهش شدید بارندگی، افزایش بهره‌برداری از منابع آب سطحی و زیرزمینی، سدسازی بی‌رویه، احداث بزرگراه روی این دریاچه و توسعه کشاورزی ناپایدار از جمله عواملی هستند که موجب کاهش شدید سطح آب دریاچه شده‌اند. خشک‌شدن تدریجی دریاچه ارومیه نه‌تنها پیامدهای زیست‌محیطی گسترده‌ای همچون افزایش طوفان‌های نمکی و نابودی زیستگاه‌های طبیعی را به دنبال دارد، بلکه معیشت و سلامت میلیون‌ها نفر از ساکنان منطقه را نیز در معرض خطر جدی قرار داده است. طی سال‌های اخیر فقط چندبار خبر خوش بابت بالا آمدن آب دریاچه منتشر شد، اما همان چندبار نشان داد که اگر طرح‌های احیای این دریاچه به‌طور مستمر و درست اجرا می‌شد، امروز حال‌و‌روز دریاچه ارومیه بهتر از این حرف‌ها بود. مشکل آنجا بود که هیچ‌کدام از این طرح‌ها به شکل مستمر پیگیری نشد.
در یکی از طرح‌ها، انتقال آب از حوضه‌های آبریز دیگر، الگوی اصلاح کشت و بارورسازی ابرها مورد بررسی قرارگرفت. به گفته بهرامی، به‌علاوه چیزی حدود ۳۰طرح دیگر برای حفاظت و احیای این دریاچه در دولت‌های مختلف مطرح شد، ولی متاسفانه این پروژه‌ها نه بودجه کافی داشتند و نه در دولت‌های مختلف هماهنگی و تناسبی برای اجرای آن‌ها وجود داشت. روند تحلیل رفتن و کاهش تراز آب دریاچه ارومیه از نیمه دهه‌هفتاد شتاب گرفت و همچنان ادامه دارد. در سال‌های گذشته هرگاه بارندگی بیش از میانگین بلندمدت بوده حجم آب دریاچه اندکی افزایش یافته، اما سیر خشک‌شدن کامل آن همچنان ادامه داشته تا جایی‌که امسال بسیاری از مسئولان و کارشناسان درباره خشکی کامل و نابودی این دریاچه هشدارهای آخر را می‌دهند.
شمارش معکوس برای نابودی کامل دریاچه ارومیه
بنفشه زهرایی، مدیر موسسه آب دانشگاه تهران در گفت‌وگو با «ایلنا»، درباره آینده دریاچه ارومیه اظهار داشت: حوضه آبریز دریاچه ارومیه هم متاثر از خشکسالی‌های کشور بوده است. در کل کشور ۴۰درصد کاهش بارش داشتیم و در دریاچه اورمیه هم همین شرایط کم‌بارشی را شاهد بوده‌ایم. کلا دریاچه ارومیه در تابستان به خاطر تبخیر بالا قسمت زیادی از سطح آب خود را از دست می‌دهد که امسال هم به خاطر کم‌بارشی و هم به خاطر گرم‌ترشدن هوا، میزان تبخیر شدیدتر از سال‌های قبل است.
مدیر موسسه آب دانشگاه تهران تصریح کرد: ستاد احیا تلاش خود را می‌کند، اما واقعیت این است که سطح زیرکشت فراتر از ظرفیت حوضه آبریز بوده و،تا زمانی که سطح زیرکشت کاهش پیدا نکند مشکل دریاچه ارومیه با راه‌حل‌های فناورانه قابل حل نیست. اخیرا طرح بزرگی تعریف شده که روی دریاچه پنل خورشیدی نصب شود؛ این طرح‌ها واقعا نمی‌تواند مشکل دریاچه را حل کند، حوضه دریاچه ارومیه نیاز به کاهش سطح زیر کشت دارد و اول و آخر راه‌حل مشکل دریاچه کاهش سطح زیرکشت است، اگر سطح زیرکشت کاهش نیابد در فصل زمستان اندکی آب در دریاچه جمع می‌شود و تابستان مجددا خشک می‌شود.
زهرایی تاکید کرد: فرایند خشک‌شدن دریاچه ارومیه باعث شده مقدار زیادی از عمق را به دلیل کریستالیزه‌شدن نمک‌ها از دست بدهد و هر قدر عمق کمتر شود آسیب‌پذیری به دلیل تبخیر بیشتر می‌شود، یعنی ارتفاع آب محدودی در سطح عظیمی پخش و به سرعت تبخیر می‌شود. در این شرایط احتمال از دست رفتن دریاچه نیز وجود دارد. شاید اکنون هم دریاچه به فاز بدون بازگشت رسیده باشد و دیگر نتوانیم هیچ‌وقت دریاچه ارومیه را به شکل یک دریاچه مانند سابق داشته باشیم.
هزاران چاه غیرمجاز؛ بلای جان دریاچه ارومیه
مدتی قبل بود که مجید رستگاری، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان‌غربی از کاهش چشمگیر سطح آب دریاچه ارومیه خبر داد و گفت: وجود ده‌ها هزار چاه غیرمجاز یکی از اصلی‌ترین عوامل تهدید حیات این دریاچه است. همچنین روند خشکسالی، کاهش بارش‌ها و برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی موجب افت ۵۰سانتی‌متری تراز سطح آب این دریاچه در سال‌جاری است. وی با اشاره به وضعیت نگران‌کننده دریاچه ارومیه گفت: خشکسالی‌های پیاپی و تغییر اقلیم، در کنار نبود مدیریت مؤثر در بهره‌برداری از منابع آبی، موجب کاهش محسوس ورودی آب به حوزه دریاچه شده است. این کاهش، تنها ناشی از کم‌بارشی نیست، بلکه عوامل انسانی نیز در آن نقش مؤثری دارند.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان‌غربی افزود: در حال حاضر، حدود ۶۰هزار حلقه چاه غیرمجاز در استان آذربایجان‌غربی وجود دارد که اغلب آن‌ها در حوضه آبریز دریاچه ارومیه واقع شده‌اند. این چاه‌ها بدون مجوز و نظارت، در حال برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی هستند؛ منابعی که بخشی از حقابه طبیعی دریاچه به حساب می‌آیند و در نبود آن، دریاچه روزبه‌روز خشک‌تر می‌شود. به گفته رستگاری، برداشت غیرمجاز از این چاه‌ها نه‌تنها منابع آبی را تهی می‌کند، بلکه موجب افت سفره‌های زیرزمینی، فرونشست زمین و نابودی کشاورزی پایدار نیز خواهد شد. این در حالی است که بسیاری از این چاه‌ها به صورت سنتی و بدون در نظر گرفتن راندمان مصرف آب، همچنان فعال‌اند.
رستگاری همچنین تأکید کرد: مسئله چاه‌های غیرمجاز به‌هیچ‌وجه مسئله‌ای صرفاً فنی یا حقوقی نیست، بلکه امروز به یک بحران ملی و یک تهدید زیست‌محیطی تبدیل شده است که آینده زندگی در شمال‌غرب کشور را تهدید می‌کند. اگر چاره‌اندیشی اساسی در این حوزه نشود، همه تلاش‌های صورت‌گرفته برای احیای دریاچه ارومیه بی‌ثمر خواهد ماند. این مقام مسئول، ضرورت تسریع در انسداد چاه‌های غیرمجاز، نصب کنتورهای هوشمند، ساماندهی مصرف آب کشاورزی و تقویت مشارکت جوامع محلی در مدیریت منابع آبی را از جمله راهکارهای فوری برای مقابله با این وضعیت برشمرد. مدیرعامل آب منطقه‌ای آذربایجان‌غربی در پایان هشدار داد: دریاچه ارومیه در نقطه حساسی از حیات خود قرار دارد. اگر فوراً اقدام نکنیم، ممکن است فقط در چندسال آینده، دیگر چیزی از این دریاچه باقی نمانده باشد. حفظ آن، نه یک انتخاب، بلکه یک ضرورت ملی است.
ترسیم آخرین وضعیت دریاچه ارومیه
دریاچه ارومیه که روزگاری با وسعتی بیش از ۵هزار کیلومترمربع، دومین دریاچه شور جهان و بزرگ‌ترین دریاچه شور داخلی ایران بود، اکنون به شوره‌زاری در حال گسترش تبدیل شده است. بنابه گزارش منابع رسمی، بخش شمالی دریاچه که تنها ۱۰۰کیلومترمربع از سطح آن را شامل می‌شد، به‌زودی به‌طور کامل خشک خواهد شد. کارشناسان هشدار می‌دهند اگر روند فعلی ادامه یابد، دریاچه تا پایان تابستان جاری برای نخستین‌بار در تاریخ خود به‌طور کامل از بین خواهد رفت. علت اصلی این بحران، کاهش شدید بارندگی، برداشت بی‌رویه آب برای کشاورزی، ساخت سدهای متعدد و سوءمدیریت منابع آبی عنوان شده است.
این وضعیت می‌تواند پیامدهای مخربی چون طوفان‌های نمکی، تهدید سلامت ساکنان منطقه، نابودی زیستگاه پرندگان مهاجر و مهاجرت اجباری جوامع محلی را به دنبال داشته باشد. در حالی‌که طی سال‌های گذشته وعده‌های متعددی برای احیای دریاچه مطرح شده بود، اما به نظر می‌رسد در عمل، هیچ‌یک از این برنامه‌ها نتوانسته از مرگ تدریجی این پهنه آبی جلوگیری کند. دریاچه ارومیه در حال خاموش‌شدن است و این خاموشی، زنگ خطری جدی برای تمام منطقه شمال‌غرب کشور محسوب می‌شود.