«سرآمد» گزارش می‌دهد
بازی قزاقستان و ترکیه بر مدار انرژی، کریدور و لجستیک
توافق و مشارکت آستانه و آنکارا چه تاثیری در منطقه دارد؟
گروه بین‌الملل- رضا رضایی- روابط بین ترکیه و قزاقستان ساختاری ریشه‌دار دارد که نه‌تنها بر پیوندهای تاریخی و فرهنگی، بلکه بر چشم‌انداز مشارکت راهبردی و همکاری چندبعدی نیز مبتنی است. پایه‌های این روابط در سال۱۹۹۱ گذاشته شد که ترکیه به عنوان اولین کشور استقلال قزاقستان را به رسمیت شناخت. در دوره بعد، تماس‌های دیپلماتیک از طریق سفارتخانه‌های متقابل، کنسولگری‌های عمومی و دفاتر نمایندگی تشدید شد. با گذشت زمان، این تماس‌ها به ساختاری جامع گسترش یافت که حوزه‌هایی مانند دفاع، انرژی، حمل‌ونقل، تجارت و تعامل فرهنگی را در بر می‌گرفت.
به گزارش روزنامه اقتصاد سرآمد، به‌طور خاص، توافق‌نامه مشارکت استراتژیک امضا شده در سال۲۰۰۹، تأسیس شورای‌عالی همکاری استراتژیک در سال۲۰۱۲ و اعلامیه «مشارکت راهبردی پیشرفته» در سال۲۰۲۲ به اسناد اصلی تعریف‌کننده چارچوب نهادی این روابط تبدیل شده‌اند. سفر رسمی رئیس‌جمهور توکایف به ترکیه در ۲۹ژوئیه ۲۰۲۵ نه‌تنها نشان‌دهنده توسعه روابط دوجانبه، بلکه آغاز یک مرحله استراتژیک جدید است.
توافق‌نامه‌های امضاشده در طول این سفر در زمینه‌هایی مانند انرژی، صنایع دفاعی، کریدور میانی، رسانه‌ها و ابتکارات فرهنگی نه‌تنها با هدف حفظ همکاری‌های موجود، بلکه با هدف تعمیق ساختاری آن نیز انجام می‌شود. انتقاداتی که در افکار عمومی ترکیه در مورد همبستگی محدود آسیای مرکزی در مورد مسائلی مانند قبرس مطرح می‌شد، نیز از طریق این سفر تعدیل شده و مسئولیت دیپلماتیک قزاقستان در جهان ترک را آشکارتر کرده است.
نقش راهبردی انرژی در توافق
از منظر روابط تجاری دوجانبه، روابط اقتصادی بین ترکیه و قزاقستان در سال‌های اخیر شتاب قابل‌توجهی یافته است. در سال۲۰۲۴، حجم تجارت دوجانبه به ۵میلیارد دلار رسید، در حالی‌که در پنج ماهه اول سال۲۰۲۵، معاملات به ۱.۹میلیارد دلار رسید. ترکیه به یکی از پنج شریک تجاری برتر قزاقستان تبدیل شده و شرکت‌های ترکیه‌ای ۵.۲میلیارد دلار در قزاقستان سرمایه‌گذاری کرده‌اند، ۷۸پروژه را تکمیل و ۳۵۳۸شرکت ترک در این کشور فعال هستند. از سوی دیگر، قزاقستان نیز با سرمایه‌گذاری بی‌سابقه ۶۱۰میلیون دلاری در ترکیه در چهار ماهه نخست سال۲۰۲۵، روابط اقتصادی متقابل را تقویت کرده است.
هنگام واکاوی توزیع بخشی روابط تجاری، قزاقستان مس، نفت و محصولات پالایش‌شده را به ترکیه صادر می‌کند، در حالی‌که ترکیه دارو، منسوجات و مصالح ساختمانی را به قزاقستان صادر می‌کند. تعمیق روابط اقتصادی در حوزه انرژی نقش تعیین‌کننده‌ای در چارچوب معادلات استراتژیک اوراسیا ایفا می‌کند. در جلسات برگزارشده بین رئیس‌جمهور توکایف و اردوغان، موضوع افزایش صادرات نفت قزاقستان از طریق خط لوله باکو-تفلیس-جیحان (BTC) مورد توجه قرار گرفت.
اگرچه صادرات نفت قزاقستان از طریق این خط لوله در نیمه اول سال۲۰۲۵ با ۱۲ درصد افزایش به ۷۸۵هزار تن رسید، اما نارسایی‌های فنی بندر آکتائو همچنان پتانسیل این رشد را محدود می‌کند. در راستای هدف قزاقستان برای صادرات سالانه ۲۰میلیون تن نفت از طریق مسیر ترانس خزر تا سال۲۰۲۹، نقش ترکیه به عنوان یک کشور ترانزیت انرژی به‌طور فزاینده‌ای استراتژیک می‌شود. برعکس، قزاقستان هنوز هم برای صادرات انرژی خود تا حد زیادی به مسیرهای متمرکز بر روسیه وابسته است.
کنسرسیوم خط لوله خزر در نیمه اول سال۲۰۲۵ با حجم حمل‌ونقل ۳۳میلیون تن که ۸۳درصد از کل صادرات را تشکیل می‌دهد، گویای این امر است. در مقابل، صادرات از طریق مسیرهای جایگزین کمتر از ۶درصد است. در این زمینه، افزایش ۴۶درصدی صادرات به آلمان و رسیدن به ۹۲۶هزار تن قابل‌توجه است. بااین‌حال، صادرات به سمت چین ۲۶درصد کاهش یافته و به ۴۸۰هزار تن رسیده است. وقتی این وضعیت در کنار مزیت ترانزیتی ژئواستراتژیک ترکیه و قابلیت اطمینان کریدورهای انرژی جایگزین در نظر گرفته شود، همکاری انرژی ترکیه و قزاقستان را در موقعیت بسیار بحرانی‌تری قرار می‌دهد.
حرکت در مدار لجستیک
توافق‌نامه‌های امضاشده در زمینه حمل‌ونقل و لجستیک، نشان‌دهنده شاخصی مهمی از تلاش‌های مشترک ترکیه و قزاقستان برای تبدیل «کریدور میانی» به یک مسیر ترانزیتی استراتژیک جهانی است. در جریان سفر رئیس‌جمهور توکایف، توافق‌نامه همکاری امضاشده بین راه‌آهن ملی قزاقستان و شرکت حمل‌ونقل و لجستیک ترکیه شامل اهداف چندوجهی مانند تقویت حمل‌و نقل در مسیر باکو-تفلیس-قارص، افزایش حجم بار مشترک در اتصالات چین-اروپا و چین-آفریقا و اجرای سیستم‌های اسناد دیجیتال است.
همانطور که عبدالقادر اورالوغلو، وزیر حمل‌ونقل و زیرساخت ترکیه، تأکید کرد، این ابتکار نه‌تنها ظرفیت فنی، بلکه ادغام اقتصادی منطقه‌ای را نیز تقویت می‌کند. با در نظر گرفتن داده‌های فعلی و روندهای موجود، بسیار محتمل است که روابط دوجانبه بین ترکیه و قزاقستان در سال‌های آینده به یک همکاری استراتژیک بسیار عمیق‌تر و ساختاریافته‌تر تبدیل شود. پروژه‌های مشترک آغازشده در زمینه‌های انرژی و لجستیک نشان می‌دهد که دوکشور صرفاً شرکای تجاری نیستند، بلکه در حال ایجاد یک محور مبتنی بر امنیت و توسعه هستند. به‌ویژه که هدف قزاقستان برای کاهش وابستگی انرژی خود به روسیه با استراتژی ترکیه برای تبدیل‌شدن به یک قطب ترانزیت انرژی در آسیای مرکزی همسو می‌شود و سرمایه‌گذاری‌های جدیدی که از طریق خط لوله BTC و کریدور میانی انجام خواهد شد، نتایج اقتصادی و ژئوپلیتیکی به همراه خواهد داشت.
مشارکت راهبردی
در نتیجه، روابط بین ترکیه و قزاقستان از پیوندهای تاریخی فراتر رفته و به یک مشارکت استراتژیک چندلایه، نهادی و ژئوپلیتیکی تبدیل شده است که از طریق پروژه‌های مشخص در صنعت دفاعی، امنیت انرژی، زیرساخت‌های حمل‌ونقل و دیپلماسی فرهنگی تقویت می‌شود. افزایش تعاملات اقتصادی و انتقال فناوری دفاعی بین دوکشور نه‌تنها به همکاری‌های دوجانبه، بلکه به اهداف منطقه‌ای، توسعه و هماهنگی سیاسی نیز کمک می‌کند.
وقتی نفوذ ترکیه با ثروت منابع طبیعی قزاقستان و موقعیت ژئواستراتژیک آن در اوراسیا ترکیب شود، ظهور یک معماری ژئوپلیتیکی جدید با محوریت ترکیه در محورهای شرق-غرب و شمال-جنوب امکان‌پذیر به نظر می‌رسد. در این زمینه، تعمیق همکاری استراتژیک در امتداد محور ترکیه-قزاقستان نقش تعیین‌کننده‌ای در تبدیل آسیای مرکزی از یک منطقه حائل در نفوذ چین و روسیه به یک حوزه قدرت چندقطبی و کاربردی ایفا خواهد
کرد.
گروه بین‌الملل- رضا رضایی- روابط بین ترکیه و قزاقستان ساختاری ریشه‌دار دارد که نه‌تنها بر پیوندهای تاریخی و فرهنگی، بلکه بر چشم‌انداز مشارکت راهبردی و همکاری چندبعدی نیز مبتنی است. پایه‌های این روابط در سال۱۹۹۱ گذاشته شد که ترکیه به عنوان اولین کشور استقلال قزاقستان را به رسمیت شناخت. در دوره بعد، تماس‌های دیپلماتیک از طریق سفارتخانه‌های متقابل، کنسولگری‌های عمومی و دفاتر نمایندگی تشدید شد. با گذشت زمان، این تماس‌ها به ساختاری جامع گسترش یافت که حوزه‌هایی مانند دفاع، انرژی، حمل‌ونقل، تجارت و تعامل فرهنگی را در بر می‌گرفت.
به گزارش روزنامه اقتصاد سرآمد، به‌طور خاص، توافق‌نامه مشارکت استراتژیک امضا شده در سال۲۰۰۹، تأسیس شورای‌عالی همکاری استراتژیک در سال۲۰۱۲ و اعلامیه «مشارکت راهبردی پیشرفته» در سال۲۰۲۲ به اسناد اصلی تعریف‌کننده چارچوب نهادی این روابط تبدیل شده‌اند. سفر رسمی رئیس‌جمهور توکایف به ترکیه در ۲۹ژوئیه ۲۰۲۵ نه‌تنها نشان‌دهنده توسعه روابط دوجانبه، بلکه آغاز یک مرحله استراتژیک جدید است.
توافق‌نامه‌های امضاشده در طول این سفر در زمینه‌هایی مانند انرژی، صنایع دفاعی، کریدور میانی، رسانه‌ها و ابتکارات فرهنگی نه‌تنها با هدف حفظ همکاری‌های موجود، بلکه با هدف تعمیق ساختاری آن نیز انجام می‌شود. انتقاداتی که در افکار عمومی ترکیه در مورد همبستگی محدود آسیای مرکزی در مورد مسائلی مانند قبرس مطرح می‌شد، نیز از طریق این سفر تعدیل شده و مسئولیت دیپلماتیک قزاقستان در جهان ترک را آشکارتر کرده است.
نقش راهبردی انرژی در توافق
از منظر روابط تجاری دوجانبه، روابط اقتصادی بین ترکیه و قزاقستان در سال‌های اخیر شتاب قابل‌توجهی یافته است. در سال۲۰۲۴، حجم تجارت دوجانبه به ۵میلیارد دلار رسید، در حالی‌که در پنج ماهه اول سال۲۰۲۵، معاملات به ۱.۹میلیارد دلار رسید. ترکیه به یکی از پنج شریک تجاری برتر قزاقستان تبدیل شده و شرکت‌های ترکیه‌ای ۵.۲میلیارد دلار در قزاقستان سرمایه‌گذاری کرده‌اند، ۷۸پروژه را تکمیل و ۳۵۳۸شرکت ترک در این کشور فعال هستند. از سوی دیگر، قزاقستان نیز با سرمایه‌گذاری بی‌سابقه ۶۱۰میلیون دلاری در ترکیه در چهار ماهه نخست سال۲۰۲۵، روابط اقتصادی متقابل را تقویت کرده است.
هنگام واکاوی توزیع بخشی روابط تجاری، قزاقستان مس، نفت و محصولات پالایش‌شده را به ترکیه صادر می‌کند، در حالی‌که ترکیه دارو، منسوجات و مصالح ساختمانی را به قزاقستان صادر می‌کند. تعمیق روابط اقتصادی در حوزه انرژی نقش تعیین‌کننده‌ای در چارچوب معادلات استراتژیک اوراسیا ایفا می‌کند. در جلسات برگزارشده بین رئیس‌جمهور توکایف و اردوغان، موضوع افزایش صادرات نفت قزاقستان از طریق خط لوله باکو-تفلیس-جیحان (BTC) مورد توجه قرار گرفت.
اگرچه صادرات نفت قزاقستان از طریق این خط لوله در نیمه اول سال۲۰۲۵ با ۱۲ درصد افزایش به ۷۸۵هزار تن رسید، اما نارسایی‌های فنی بندر آکتائو همچنان پتانسیل این رشد را محدود می‌کند. در راستای هدف قزاقستان برای صادرات سالانه ۲۰میلیون تن نفت از طریق مسیر ترانس خزر تا سال۲۰۲۹، نقش ترکیه به عنوان یک کشور ترانزیت انرژی به‌طور فزاینده‌ای استراتژیک می‌شود. برعکس، قزاقستان هنوز هم برای صادرات انرژی خود تا حد زیادی به مسیرهای متمرکز بر روسیه وابسته است.
کنسرسیوم خط لوله خزر در نیمه اول سال۲۰۲۵ با حجم حمل‌ونقل ۳۳میلیون تن که ۸۳درصد از کل صادرات را تشکیل می‌دهد، گویای این امر است. در مقابل، صادرات از طریق مسیرهای جایگزین کمتر از ۶درصد است. در این زمینه، افزایش ۴۶درصدی صادرات به آلمان و رسیدن به ۹۲۶هزار تن قابل‌توجه است. بااین‌حال، صادرات به سمت چین ۲۶درصد کاهش یافته و به ۴۸۰هزار تن رسیده است. وقتی این وضعیت در کنار مزیت ترانزیتی ژئواستراتژیک ترکیه و قابلیت اطمینان کریدورهای انرژی جایگزین در نظر گرفته شود، همکاری انرژی ترکیه و قزاقستان را در موقعیت بسیار بحرانی‌تری قرار می‌دهد.
حرکت در مدار لجستیک
توافق‌نامه‌های امضاشده در زمینه حمل‌ونقل و لجستیک، نشان‌دهنده شاخصی مهمی از تلاش‌های مشترک ترکیه و قزاقستان برای تبدیل «کریدور میانی» به یک مسیر ترانزیتی استراتژیک جهانی است. در جریان سفر رئیس‌جمهور توکایف، توافق‌نامه همکاری امضاشده بین راه‌آهن ملی قزاقستان و شرکت حمل‌ونقل و لجستیک ترکیه شامل اهداف چندوجهی مانند تقویت حمل‌و نقل در مسیر باکو-تفلیس-قارص، افزایش حجم بار مشترک در اتصالات چین-اروپا و چین-آفریقا و اجرای سیستم‌های اسناد دیجیتال است.
همانطور که عبدالقادر اورالوغلو، وزیر حمل‌ونقل و زیرساخت ترکیه، تأکید کرد، این ابتکار نه‌تنها ظرفیت فنی، بلکه ادغام اقتصادی منطقه‌ای را نیز تقویت می‌کند. با در نظر گرفتن داده‌های فعلی و روندهای موجود، بسیار محتمل است که روابط دوجانبه بین ترکیه و قزاقستان در سال‌های آینده به یک همکاری استراتژیک بسیار عمیق‌تر و ساختاریافته‌تر تبدیل شود. پروژه‌های مشترک آغازشده در زمینه‌های انرژی و لجستیک نشان می‌دهد که دوکشور صرفاً شرکای تجاری نیستند، بلکه در حال ایجاد یک محور مبتنی بر امنیت و توسعه هستند. به‌ویژه که هدف قزاقستان برای کاهش وابستگی انرژی خود به روسیه با استراتژی ترکیه برای تبدیل‌شدن به یک قطب ترانزیت انرژی در آسیای مرکزی همسو می‌شود و سرمایه‌گذاری‌های جدیدی که از طریق خط لوله BTC و کریدور میانی انجام خواهد شد، نتایج اقتصادی و ژئوپلیتیکی به همراه خواهد داشت.
مشارکت راهبردی
در نتیجه، روابط بین ترکیه و قزاقستان از پیوندهای تاریخی فراتر رفته و به یک مشارکت استراتژیک چندلایه، نهادی و ژئوپلیتیکی تبدیل شده است که از طریق پروژه‌های مشخص در صنعت دفاعی، امنیت انرژی، زیرساخت‌های حمل‌ونقل و دیپلماسی فرهنگی تقویت می‌شود. افزایش تعاملات اقتصادی و انتقال فناوری دفاعی بین دوکشور نه‌تنها به همکاری‌های دوجانبه، بلکه به اهداف منطقه‌ای، توسعه و هماهنگی سیاسی نیز کمک می‌کند.
وقتی نفوذ ترکیه با ثروت منابع طبیعی قزاقستان و موقعیت ژئواستراتژیک آن در اوراسیا ترکیب شود، ظهور یک معماری ژئوپلیتیکی جدید با محوریت ترکیه در محورهای شرق-غرب و شمال-جنوب امکان‌پذیر به نظر می‌رسد. در این زمینه، تعمیق همکاری استراتژیک در امتداد محور ترکیه-قزاقستان نقش تعیین‌کننده‌ای در تبدیل آسیای مرکزی از یک منطقه حائل در نفوذ چین و روسیه به یک حوزه قدرت چندقطبی و کاربردی ایفا خواهد
کرد.