«ایزوایکو» خیلی دور، خیلی دیر!«سرآمد» بررسی میکند؛
کشتی سازی «ایزوایکو» بهرهوری پایین
عدمبرنامهریزی استراتژیک مانع بهرهوری از ظرفیت واقعی «ایزوایکو»
گروه راهبردی- امید عباسی - مجتمع کشتیسازی و صنایع فراساحل ایران(ایزوایکو) به عنوان بزرگترین و مجهزترین مجموعه صنعتی دریایی کشور، در زمینه طراحی، ساخت و تعمیر انواع شناورها و سازههای فراساحلی فعالیت میکند و قابلیت بازسازی و تعمیرات انواع شناورهای اقیانوسپیما، کشتیهای تجاری، نفتکشها، شناورهای خدماتی، سکوهای حفاری و تاسیسات فراساحلی را دارد. تاکنون ایزوایکو هزاران شناور را تعمیر و بیش از ۳۰۰شناور مختلف را طراحی و ساخته است. همچنین این مجتمع نقش کلیدی در توسعه صنعت فراساحل کشور ایفا کرده و ساخت سکوهای فازهای مختلف میدان گازی پارسجنوبی، سکوی میدان نفتی هندیجان و اجرای پروژههای بزرگ ملی در حوزه نفت و گاز را در کارنامه خود دارد. این مجتمع عظیم صنعتی همچنین توانمندی طراحی، ساخت و تعمیرات شناورهای غولپیکر تا ۳۵۰هزار تن در گروه شناورهای بزرگ و حوضهای خشک را دارد.
به گزارش روزنامه دریایی اقتصادسرآمد، مجتمع کشتیسازی و صنایع فراساحل ایران(ایزوایکو) از همان ابتدا با هدف جذب بازار تعمیرات و ساخت شناورها در خلیجفارس فعالیت خود را آغاز کرد. این مجموعه بزرگ صنعتی کشور در حال حاضر دارای 6گروه تخصصی از جمله ساخت شناورهای بزرگ، متوسط و کوچک، سازههای فراساحلی، بازرگانی و تعمیرات است. ایزوایکو از دهه۱۳۵۰ به عنوان یکی از قدیمیترین صنایع دریایی ایران فعالیت خود را آغاز کرد و در دهههای بعد با گسترش امکانات، به ظرفیت تعمیر شناورهای غولپیکر مانند سوپرتانکرها دست یافت. از سال۱۳۹۶، با راهاندازی حوضهای خشک(درای داک)، ظرفیت تعمیرات آن افزایش چشمگیری یافت و نیمی از این ظرفیت به تعمیر شناورهای خارجی اختصاص داده شد.
با وجود دستاوردها، ظرفیتها و توانمندیهای منحصربهفرد در مجمتع کشتیسازی و صنایع فراساحل ایران(ایزوایکو)، این مجموعه عظیم صنعتی با چالشهای جدی در حوزههای مختلف روبهروست. برخی گزارشهای منتشرشده پیش از این نشان میدهد که حدود ۷۰درصد ظرفیت این مجموعه بزرگ صنعتی کشور بدون استفاده مانده است. کارشناسان بر این باورند که عمده این بدون استفادهماندن ظرفیتها در حال حاضر به دلیل تحریمهای بینالمللی است که منجربه کمبود سفارش، مشکلات تأمین قطعات و افزایش هزینهها شده است. تحریمها پیشرفت در بخش انرژی را متوقف کرده و تعمیرات را وابسته به فناوری خارجی کردهاند.
چشمانداز تحقق اهداف افق 1404 در ایزوایکو
چشمانداز ایزوایکو تا افق ۱۴۰۴، تبدیلشدن به مجتمعی سرآمد در صنایع کشتیسازی، سکوسازی و ترمینالهای نفتی و معدنی در خلیجفارس است. اهداف آن شامل افزایش سهم بازار، بومیسازی فناوریها، توسعه صادرات خدمات و رعایت استانداردهای زیستمحیطی است. بسیاری از کارشناسان و فعالان مرتبط با حوزه صنایع دریایی کشور در حال حاضر باور دارند که تحریمهای گسترده اعمالشده علیه اقتصاد ایران از سالهای گذشته موجب شده تا دسترسی به بازارهای بینالمللی، فناوریهای پیشرفته و حتی مسیر جذب برای سرمایه خارجی جهت بخش دریایی و صنایع سنگین کشور مثل ایزوایکو با دشواریهای زیادی مواجه باشد که این موضوع در عمل مانع از توسعه پایدار و جذب سفارشسازی بینالمللی در مجموعههای بزرگ صنعتی و اقتصادی مانند مجتمع کشتیسازی و صنایع فراساحل ایران(ایزوایکو) شده است.
در حوزه چالشهای داخلی نیز سیاستهای اقتصادی ناپایدار، نوسانات شدید در نرخ ارز و تورم مزمن، هزینهبری پروژهها و کاهش توان برنامهریزی بلندمدت را در چنین مجموعههایی را دشوار کرده است. همچنین نظام بانکی کشور با ساختار موجود، نقش کوچک و محدودی در تامین مالی این مجموعههای عظیم دارند و در عمل نوانستهاند منابع لازم برای توسعه صنعتی را مهیا کنند. کارشناسان اقتصاد معتقدند که برای تحقق اهداف صنعتی بلندمدت نیاز به حجم بالایی از سرمایهگذاری بود، اما فضای اقتصادی نامساعد، نرخ تورم، تخریب اعتماد عمومی و ریسکهای سیاسی موجب کاهش سرمایهگذاری مؤثر شد. از طرف دیگر، موانعی مثل پیچیدگیهای اداری، بهرهوری پایین، عدمشفافیت و نبود گزارشدهی و نظارت مؤثر اجرا را با مشکل مواجه کردهاند.
این در حالی است که تحقق اهداف چشمانداز نیازمند همکاری میان دستگاههاست، اما در عمل عملکرد سلیقهای هر وزارتخانه یا دستگاه به صورت جزیرهای مانع از همافزاییهای لازم در سطح ملی بوده است. همچنین کمبود سرمایهگذاری در توسعه نیروی انسانی، عدمانگیزه و فرصتهای محدود، در کنار گزارشهایی مبنی بر مهاجرت نخبگان به خارج کشور موجب تضعیف ظرفیت داخلی برای اجرای پروژههای تخصصی شده است. در این میان یکی از چالشهای ساختاری در حوزه صنعتی کشور، فقدان چارچوب قانونی الزامآور برای استفاده از ظرفیتهای داخلی است. در نتیجه سفارشهایی که میتوانسته به مجتمعهایی مانند ایزوایکو واگذار شود، به پیمانکاران خارجی داده شدهاند.
موانع پیش روی ایزوایکو چیست؟
یکی از انتقادهای اصلی به ایزوایکو، مدیریت دولتی و بهرهوری پایین آن است. بوروکراسی سنگین، فرایندهای طولانی تصمیمگیری و عدمانعطافپذیری در مواجهه با تغییرات بازار، باعث کاهش کارایی و بهرهوری شده است. این مسائل منجربه طولانیشدن زمان اجرای پروژهها و افزایش هزینهها میشود. همچنین این مجتمع بزرگ صنعتی به دلیل فناوری قدیمی، بهرهوری پایین و عدمرعایت استانداردهای جهانی، در رقابت با شرکتهای بینالمللی مانند شرکتهای کشتیسازی چینی و کرهای ضعیف عمل میکند. این عدمرقابتپذیری باعث شده بسیاری از شرکتهای کشتیرانی ایرانی، پروژههای ساخت و تعمیر خود را به شرکتهای خارجی واگذار کنند. این مجتمع با مشکلات جدی مالی و تامین سرمایه برای پروژههای بزرگ مواجه است. کمبود نقدینگی و دشواری در جذب سرمایهگذاریهای داخلی و خارجی، اجرای پروژههای توسعهای و مدرنسازی تجهیزات را با چالش روبهرو کرده است. ایزوایکو عمدتا روی پروژههای دولتی و مرتبط با شرکتهای کشتیرانی و نفتی دولتی تمرکز دارد و در جذب پروژههای خصوصی و بینالمللی موفق نبوده است. این وابستگی به بودجه و پروژههای دولتی، ریسک فعالیتهای این مجتمع را افزایش میدهد.
چالش ناکارآمدی استراتژیک پیش روی ایزوایکو
کمکاریها یا عدمتحقق کامل اهداف توسعهای در مجتمع کشتیسازی و صنایع فراساحل ایران(ایزوایکو) ناشی از مجموعهای از مشکلات ساختاری، مدیریتی، اقتصادی و استراتژیک بوده است که موجب شده این مجموعه نتواند بهطور کامل به اهداف بلندمدت و پیشبینیشده خود تا افق۱۴۰۴ دست یابد. یکی از عوامل اصلی کمکاری ایزوایکو، مدیریت ناکارآمد و نبود برنامهریزی استراتژیک مؤثر برای تحقق اهداف توسعهای بوده است. در بسیاری از موارد، تصمیمگیریهای مدیریتی بدون توجه به تغییرات سریع بازارهای بینالمللی، نوسانات اقتصادی و مشکلات داخلی اتخاذ شدهاند. این مجموعه بزرگ صنعتی کشور در برخی مواقع به علت کمبود مدیریت جامع و یکپارچه، نتوانسته است برنامههای بلندمدت خود را با تغییرات اقتصادی و سیاسی هماهنگ کند. همچنین عدمهماهنگی میان بخشهای مختلف ایزوایکو و دیگر نهادهای دولتی و صنعتی باعث ایجاد مشکلات اجرایی در تحقق اهداف بلندمدت شد. در بسیاری از موارد، ناهماهنگی میان مدیران مختلف و کاهش همکاری بیندستگاهی، سرعت پیشرفت پروژهها را کاهش داد.
وابستگی زیاد به منابع دولتی
برای رسیدن به اهداف
مجتمع کشتیسازی و صنایع فراساحل ایران(ایزوایکو) در بسیاری از موارد برای تحقق اهداف خود به حمایتها و تسهیلات دولتی وابسته بوده است. این وابستگی، ایزوایکو را از رشد و توسعه مستقل بازداشت و باعث کندی در پیشرفت پروژهها و همچنین عدمتنوع در منابع تأمین مالی شد. باوجود ظرفیتهای بالای صنعتی، ایزوایکو نتوانسته است بهاندازه کافی از توان بخش خصوصی برای توسعه استفاده کند. مشکلات اقتصادی و فضای نامساعد کسبوکار باعث شد تا بخش خصوصی تمایلی به مشارکت در پروژهها نداشته باشد. این مجموعه عظیم صنعتی کشور همچنین عمدتاً به پروژههای دولتی وابسته بوده و به همین دلیل قادر به تنوع و ایجاد منابع درآمدی پایدار از طریق جذب پروژههای خارجی یا داخلی خصوصی نبوده است.
یکی دیگر از مشکلات اساسی ایزوایکو در مسیر توسعه، کمبود سرمایهگذاری در تحقیق و توسعه بوده است. در صنایع پیشرفتهای مانند کشتیسازی و صنایع فراساحل، سرمایهگذاری در تحقیق و توسعه برای نوآوری و رقابتپذیری بسیار حیاتی است، اما ایزوایکو نتوانسته است بودجه کافی برای این بخش فراهم کند. ایزوایکو به دلیل کمبود منابع مالی و نبود توجه کافی به نوآوری، نتواسته در طراحی کشتیها و تأسیسات فراساحلی به سطح جهانی برسد و در نتیجه در رقابت با شرکتهای جهانی دچار ضعف شده است. عدمسرمایهگذاری در پژوهش و توسعه باعث شده ایزوایکو در برخی پروژهها نتواند خود را با استانداردهای بینالمللی سازگار کند و این باعث محدودیت در جذب پروژههای خارجی و بینالمللی شده است.
یکی از مشکلات جدی که باعث کمکاری ایزوایکو در رسیدن به اهداف توسعهای شده، تاخیرهای مداوم در پروژهها و مدیریت زمان ضعیف بوده است. در بسیاری از مواقع، پروژهها به دلایل مختلف(از جمله مشکلات مالی، تأخیر در تأمین مواد اولیه و عدمتخصیص منابع کافی) در زمانهای پیشبینیشده به اتمام نرسیدهاند. مشکلات مالی باعث شد پروژهها بهطور مداوم دچار تأخیر شوند. همچنین عدمتخصیص به موقع منابع مالی به پروژهها موجب شد که برنامههای اجرایی با مشکل مواجه شوند. همچنین در برخی پروژهها، عدمرعایت زمانبندیهای مشخصشده و طولانیشدن دورههای تولید و ساخت، باعث افزایش هزینهها و کاهش اعتمادبهنفس مشتریان و سرمایهگذاران شد.
یکی دیگر از کمکاریهای ایزوایکو در مسیر توسعه، ضعف در بازاریابی و جذب پروژههای بینالمللی بوده است. ایزوایکو نتوانسته بازارهای خارجی را بهطور کافی برای خود جذب کند و بیشتر به پروژههای داخلی وابسته بوده است. مشکلات اقتصادی کشور باعث شده ایزوایکو نتواند مشتریان خارجی جدید جذب کند و تنها به بازار داخلی و دولت متکی باشد. در این میان برخی معتقدند باوجود سالها فعالیت موفق و ظرفیتهای بسیار موجود در این مجموعه عظیم صنعتی، ایزوایکو نتواسته برند خود را بهطور مؤثر در سطح جهانی معرفی کند و در نتیجه در جذب پروژههای بینالمللی با مشکلاتی روبهرو شده است.
در مجمع به نظر میرسد که باوجود توانمندیهای منحصربهفرد و ظرفیتهای فراوان موجود، ایزوایکو نتواسته است به اهداف توسعهای خود به دلیل مجموعهای از مشکلات مدیریتی، اقتصادی و ساختاری دست یابد. برخی از این مشکلات شامل مدیریت ناکارآمد، کمبود منابع مالی، ضعف در جذب سرمایهگذاری، مشکلات نیروی انسانی و کمبود نوآوری در پروژهها بوده است. برای جبران این کمکاریها و دستیابی به اهداف توسعهای، ایزوایکو نیازمند یک استراتژی جامع و منسجم، بهبود مدیریت و برنامهریزی، سرمایهگذاری در تحقیق و توسعه و جذب بیشتر سرمایههای داخلی و خارجی است.