« سرآمد» گزارش میدهد؛
عملکرد وزارت نیرو زیر ذرهبین بهارستان
وعده تکراری پایان خاموشیها توسط وزیر نیرو
گروه انرژی-سعید قلیچی- روز گذشته صحن علنی مجلس شورای اسلامی میزبان حضور عباس علیآبادی، وزیر نیرو بود تا در اوج روزهایی که ساکنان شهرهای مختلف کشور از افزایش ساعتهای قطعی برق و خاموشی در کشور گلایه میکنند، او باز هم وعده تکراری پایان خاموشیها را مطرح کند. این عضو کابینه دولت چهاردهم دیروز همچنین گفت: «بزرگترین و شاید مادر همه مشکلات صنعت آب و برق، مشکل اقتصادی و ناترازی مالی است و این ناترازی موجب شده در سالهای گذشته پرداخت بدهیها به پیمانکاران و سرمایهگذاران حوزه آب و برق به موقع انجام نشود و مشکلات متعددی را ایجاد کند.» وجود ناترازی مالی در صنعت برق و حوزه انرژی موضوع تازهای نیست و از سالهای گذشته بسیاری از فعالان این حوزه و کارشناسان درباره تبعات این ناترازی مالی و تاثیر منفی آن در آینده صنعت برق و انرژی کشور هشدار دادهاند.
به گزارش روزنامه اقتصاد سرآمد، ناترازی در صنعت برق برای نخستینبار در سال۹۷ بیشتر خود را نشان داد در سال۱۴۰۳ به اوج رسید، به گونهای که مطابق مستندات و گزارشهای موجود، شرایط بحرانی در این حوزه کاملاً مشهود بود. این ناترازی در ابتدای دولت چهاردهم و در تابستان۱۴۰۳ این ناترازی به عدد بیسابقه حدود ۲۰هزار مگاوات بالغ شد این مسئله باعث شد که از یک سو، محیط کسبوکار برای سرمایهگذاران ناامن و غیرجذاب شود و از دیگر سو، مصرف به شدت افزایش یابد؛ به نحوی که سال گذشته رشد مصرف از عدد هشتونیمدرصد فراتر رفت.
گزارشهای علمی و تخصصی نشان میدهد که ما وارد عصری شدهایم که در آن، مصرف برق بهطور وسیع و مستمر رشد خواهد داشت. انقلاب صنعتی چهارم و پنجم، همراه با توسعه هوش مصنوعی، نیاز به برق را به شدت افزایش خواهد داد. اگر بخواهیم این نیاز روزافزون را با روشهای سنتی پاسخ دهیم، با چالشهای عظیم جهانی و بعضاً محلی مواجه خواهیم شد؛ از اینرو، باید تأمین این نیاز را با روشهای نوین، بهرهورتر و قابلقبولتر دنبال کنیم. در سال گذشته، به دلایلی که اغلب شما از آن آگاه هستید، در ابتدای دوره با کمبود شدید سوخت مواجه شدیم. بخشی از سوخت مورد نیاز نیروگاهها از منابع مازاد و خارج از برنامه تأمین شد. این شرایط باعث شد عملیات تعمیرات اساسی نیروگاهها به سختی انجام شود و بخشی از تجهیزات آسیب ببینند. نتیجه آن، کاهش راندمان، کاهش توان تولید و افزایش فشار بر شبکه بود.
مهمترین چالش تامین آب
عباس علیآبادی، وزیر نیرو روز گذشته و در صحن علنی مجلس گفت: مهمترین چالشهای بخش آب عبارتند از: وجود طرحهای نیمهتمام متعدد در هر استان، بهطوری که در حال حاضر در هر استان بهطور متوسط حدود ۱۰طرح نیمهتمام وجود دارد و مجموعاً ۶۷طرح نیمهتمام در بخش آب کشور با بودجههای مربوط به سال۱۴۰۳ فعال هستند. در حالیکه کل بودجههای پیشبینیشده برای سال۱۴۰۴ در شرایط مطلوب تنها پاسخگوی بخش کوچکی از نیازها خواهد بود. وی اضافه کرد: به عبارت دیگر، برای تکمیل این پروژهها با منابع پیشبینیشده، حدود ۲۰سال زمان نیاز خواهیم داشت. یکی دیگر از چالشهای مهم، ناترازی در بخش آب است که ناشی از تغییر تقاضا و مصرفها در برابر منابع آب تجدیدشونده است. همانگونه که میدانید با افزایش جمعیت کشور در ۷دهه گذشته و کاهش منابع آب، سرانه منابع آب از حدود ۶۸۰۰مترمکعب در سال۱۳۳۵ به حدود ۱۳۰۰مترمکعب در سالجاری کاهش یافته است. پیشبینی میشود که این سرانه تا سال۱۴۲۰ به حدود ۹۷۰مترمکعب خواهد رسید.
وزیر نیرو با تاکید بر اینکه ضعف در استفاده از منابع آب نامتعارف مانند پسابهای تصفیهشده، آب دریا و آب شور، عدماستقرار حکمرانی جامع و یکپارچه در حوزه آب، کمتوجهی به توسعه فناوریهای آزمایشمحور و استقرار ضعیف مدیریت بههمپیوسته منابع آب از دیگر چالشهای مهم این بخش هستند که خوشبختانه وزارت نیرو در حال پیگیری اصلاحات جدی در این زمینههاست، گفت: وزارت نیرو برای غلبه بر چالشهای بخش آب برنامههای متعددی را تدوین و در حال اجرا دارد که در ادامه به تفصیل به آنها پرداخته خواهد شد و در افق میانمدت تا سال۱۴۲۰ که همزمان با پایان برنامه هفتم توسعه کشور و پایان دولت است، وزارت نیرو برنامه راهبردی ترکیبی بخش آب را با نگاهی کلان و همهجانبه تدوین خواهد کرد. این برنامه با هدف تقسیم بهینه منابع و مدیریت جامع وضعیت آب در سراسر کشور ارائه شده است. وی اضافه کرد: اقدامات اساسی این برنامه شامل اصلاحات نهادی، بهبود فضای کسبوکار، تفکیک وظایف تصدیگری از حاکمیتی، رفع تعارض منافع، اصلاح ساختار اقتصادی آب و استقرار حکمرانی محلی آب از طریق گسترش مدیریت مشارکتی است که از مهمترین اولویتها بهشمار میرود.
برنامهای برای پایان خاموشیها
علیآبادی در ادامه با بیان اینکه شما نمایندگان در برنامههای تخصصی کشاورزی و آب نیز مشارکت داشتهاید و برنامه هفتم توسعه، تکالیف و اهداف برنامه ۲۰ساله صنعت برق را منطبق بر سیاستهای مقام معظم رهبری تعیین کرده است، اعلام کرد: برنامه چهارساله صنعت برق نیز براساس این سند کلان طراحی و ارائه شده است و شامل ۱۴پروژه بزرگ و ۳۶بسته مدیریتی در زمینه مصرف، تأمین و بهرهوری انرژی است که هماکنون در حال اجراست و برنامه جامع، راهبردی و عملیاتی صنعت برق در مسیر تحقق اهداف توسعه پایدار و امنیت انرژی کشور قرار داشته و تلاشها برای اجرای کامل آن ادامه دارد. وی با بیان اینکه قانون برای اصلاح ساختار آب دوسال به ما وقت داده است، اظهار کرد: ما هم در حال حاضر در شرایطی قرار داریم که به دنبال این موضوع هستیم، سیاست اصلی ما در برق و آب اصلاح فضای کسبوکار است.
وزیر نیرو تاکید کرد: مشکل اصلی اقتصاد، آب و برق است که موجب شده تشکیل سرمایه در این دو حوزه به درستی انجام نشود و سرمایهگذاری صورت نگیرد و نیروگاه ساخته نشود و فاصله و شکاف بین مصرف و تولید روزبهروز بیشتر شود. علیآبادی با اشاره به اظهارات برخی نمایندگان مبنی بر اینکه در دولت قبل این مشکلات نبود، گفت: این درست نیست من در آن دوره هم وزیر بودم، اگر به آمار ارقام مراجعه کنید متوجه موضوع خواهید شد. آمارها و ارقام درست به دوستان منتقل نشده است؛ شک ندارم که اطلاعرسانی درست نبوده است. وی اعلام کرد: خاموشیهای خانگی بهزودی برطرف خواهد شد و هماهنگیهای لازم با وزارت نفت برای تکمیل مخازن صورت گرفته است. با این رویه انشاءالله امسال با مشکلات کمتری ـ در شرایطی که اتفاق ویژهای رخ ندهد ـ مواجه خواهیم بود.
علیآبادی در پاسخ به این سوال که در خاموشیها و قطع آب عدالت رعایت نشده است، گفت: اگر تخلفی صورت گرفته به ما اعلام کنید تا رسیدگی کنیم. وی گفت: یکی از دلایلی که من اصرار به آمدن به دولت نداشتم این بود که میدانستم وضعیت بسیار بد بود و صنایع خاموش بودند.
ملاک ارزیابی، برنامه هفتم است
محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی نیز در جمعبندی بررسی گزارش کمیسیون انرژی و ارائه نظرات کمیسیونهای عمران و کشاورزی گفت: ما -دولت و مجلس - همگی شاهدیم که مردم در حال حاضر مشکلاتی دارند؛ به نظر میرسد مشکلات فعلی و مطروحه، مشکلات مدیریتی است؛ یعنی بعضی از مشکلات در صرفهجویی در حوزه مصرف بوده و برخی دیگر مشکلات در انتقال و توزیع و بخشی دیگر هم در تولید است. وی با اشاره به مباحث مربوط به انرژی و تاثیرگذاری آن بر معیشت، بیان کرد: در بحث انرژی و در موضوع مربوط به حوزه معیشت پیشتر گفته بودیم که قبل از هر نوع ناترازی، مهمترین موضوع ناترازی مدیریتی است. به عنوان مثال، در حوزه مصرف و تولید مشخص است که ما در تولید باید با سرمایهگذاری موضوع را حلوفصل کنیم. بنابراین در حوزه مصرف طبیعتاً باید صرفهجویی صورت گیرد.
قالیباف با اشاره به انجام مذاکرات با دولت قبل در کمیسیون های تخصصی مجلس بیان کرد: همه بحثهای ما در برنامه هفتم خلاصه شده و ملاک قضاوت ما این برنامه است. نتیجه و برآیند کار ما این شده که امروز مردم، مخصوصاً از موضوع برق و آب رضایت ندارند. وی گفت: مردم در مقاطعی قطعی آب را می پذیرند، ولی بینظمی و ناعدالتی در قطعیها را خیر. مردم همچنین وضعیتی که افراد برگ سبز گرفته، یعنی پول داده و تضمین گرفته تا قطعی نداشته باشند را نمیپذیرند. همچنین وضعیت افرادی که در تولید سرمایهگذاری کرده و برق تولیدی خود را به خود این صنعت نمیدهیم را نمیپذیرند. رئیس مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه در حال حاضر مجموعهای از این مشکلات بهوجود آمده و دولت و مجلس باید این مشکلات را برطرف کنند، بیان کرد: سند ما برای حل این موضوعات، برنامه هفتم است.
بحران در وضعیت ذخایر آبی
محمدرضا رضاییکوچی، رئیس کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی نیز در جلسه علنی مجلس با تاکید بر اینکه آب مایع حیات است و زندگی بدون آن ممکن نیست، اظهار داشت: البته قطعا برق هم ارجحیت داشته و به همین دلیل ما امروز درباره آب هم مطالبی را مطرح خواهیم کرد. وی با بیان اینکه به دلیل تغییرات اقلیمی کشور، وارد پنجمین سال متوالی در خشکسالی شدهایم بهگونهای که در سال آبی ۱۴۰۳ و ۱۴۰۴ با شدیدترین خشکسالی قرن مواجه هستیم، اظهار داشت: ذخایر آبی به مرز بحرانی رسیده و بسیاری از سدها با کاهش جدی حجم آب مواجهاند، به عنوان نمونه تهران در سال گذشته تنها ۱۵۸میلیمتر بارندگی داشته که نسبت به میانگین بلندمدت ۴۲درصد کاهش یافته و سدهای اصلی پایتخت مانند سدهای لار، ماملو و امیرکبیر با کاهش ذخیره آب مواجه هستند.
رئیس کمیسیون عمران مجلس تصریح کرد: منابع آب تجدیدپذیر کشور به ۱۰۳مترمکعب کاهش یافته و نزدیک به ۹۳میلیارد مترمکعب آن مصرف میشود؛ یعنی بیش از ۹۰درصد منابع تجدیدپذیر که در دنیا این رقم حدود ۴۰درصد است، مصرف میکنیم و این به معنای استفاده بیش از حد از ذخایر نسلهای آینده است. وی ادامه داد: بحران کنونی ناشی از ضعف حکمرانی آب است، در حال حاضر از ۶۰۹آبخوانی که در کشور داریم، ۴۲۰آبخوان در شرایط بحرانی قرار دارند. همچنین ۶۰درصد از اراضی کشور دچار فرونشست شده و ۶۶درصد تالابهای مهم خشک یا آسیب دیدهاند. این یک واقعیت غیرقابل انکار است که حتی استانهای شمالی کشور را هم در بر گرفته است.
رضاییکوچی گفت: متاسفانه نظام حکمرانی آب در کشور پراکنده و دچار مشکلات ساختاری است؛ وزارت نیرو، وزارت جهادکشاورزی، وزارت کشور و شهرداریها هرکدام بدون هماهنگی اقدام میکنند که خود عاملی برای تشدید بحران است. وی ادامه داد: با وجود اینکه ۹۰درصد از منابع آبی در اختیار وزارت نیرو است، این وزارتخانه متاسفانه نتوانسته با روشهای نوین در حوزه آبیاری و الگوی کشت هم معیشت کشاورزان را تامین کند و هم بهرهوری آب را بالا ببرد. این در حالی است که کشاورزان نیز در وضعیت فعلی در بدترین شرایط معیشتی قرار دارند و این بدان معناست که ما وضعیت فوق را به درستی مدیریت نکردهایم. وی در پایان با انتقاد از ساختار شورای عالی آب در کشور، گفت: این شورا عمدتا ماهیت کشاورزی دارد و ذیل وزارت جهادکشاورزی فعالیت میکند، در حالیکه باید نهادی فرابخشی و پاسخگو باشد.