ارز چندنرخی؛ مسکن موقت یا گره کور؟
حسین سلاح‌ورزی- اظهارات اخیر رئیس‌کل بانک مرکزی درباره تداوم نرخ ۲۸.۵۰۰ تومانی و مخالفت با تک‌نرخی شدن ارز، دوباره موضوعی قدیمی را در مرکز توجه قرار داده است. استدلال ایشان این است که افزایش نرخ ارز به‌سرعت روی قیمت کالاها و خدمات می‌نشیند و تورم تازه‌ای به بار می‌آورد. اما آیا واقعاً نگه داشتن نرخ‌های دستوری پایین‌تر، راه درستی برای کنترل تورم است؟
تجربه‌های متعدد، چه در ایران و چه در کشورهای مشابه، نشان داده ارز چندنرخی همیشه تولید رانت و فساد می‌کند. واردات با دلار ارزان قرار بود به نفع مصرف‌کننده تمام شود، اما در عمل بخش زیادی از این یارانه پنهان در میانه راه گم شده و به جیب گروه‌های خاص رفته است. در نتیجه نه تنها قیمت کالاهای اساسی مهار نشده، بلکه منابع ارزی کشور هم به هدر رفته است.
از سوی دیگر، حذف یکباره ارز ترجیحی بدون تمهیدات حمایتی برای اقشار کم‌درآمد، می‌تواند موج تازه‌ای از تورم و نارضایتی اجتماعی ایجاد کند. بنابراین نسخه درست، نه ادامه وضعیت موجود است و نه شوک‌درمانی ناگهانی؛ بلکه حرکت تدریجی و برنامه‌ریزی‌شده به سمت نرخ واحد، همراه با اصلاحات بودجه‌ای، نظام یارانه‌ها و سیاست‌های پولی است.
ریشه تورم ایران در کسری بودجه مزمن و رشد نقدینگی بی‌محاباست، نه صرفاً نرخ ارز. ادامه چندنرخی بودن، تنها به معنای خرید زمان به بهای افزایش فساد و بی‌اعتمادی است. اقتصاد ایران اگر بخواهد از این دور باطل بیرون بیاید، ناچار است دیر یا زود به سمت تک‌نرخی کردن ارز حرکت کند؛ البته نه با شتابزدگی، بلکه با تدبیر و اصلاحات همزمان در سایر بخش‌ها.
تجربه‌های متعدد، چه در ایران و چه در کشورهای مشابه، نشان داده ارز چندنرخی همیشه تولید رانت و فساد می‌کند. واردات با دلار ارزان قرار بود به نفع مصرف‌کننده تمام شود، اما در عمل بخش زیادی از این یارانه پنهان در میانه راه گم شده و به جیب گروه‌های خاص رفته است. در نتیجه نه تنها قیمت کالاهای اساسی مهار نشده، بلکه منابع ارزی کشور هم به هدر رفته است.
از سوی دیگر، حذف یکباره ارز ترجیحی بدون تمهیدات حمایتی برای اقشار کم‌درآمد، می‌تواند موج تازه‌ای از تورم و نارضایتی اجتماعی ایجاد کند. بنابراین نسخه درست، نه ادامه وضعیت موجود است و نه شوک‌درمانی ناگهانی؛ بلکه حرکت تدریجی و برنامه‌ریزی‌شده به سمت نرخ واحد، همراه با اصلاحات بودجه‌ای، نظام یارانه‌ها و سیاست‌های پولی است.
ریشه تورم ایران در کسری بودجه مزمن و رشد نقدینگی بی‌محاباست، نه صرفاً نرخ ارز. ادامه چندنرخی بودن، تنها به معنای خرید زمان به بهای افزایش فساد و بی‌اعتمادی است. اقتصاد ایران اگر بخواهد از این دور باطل بیرون بیاید، ناچار است دیر یا زود به سمت تک‌نرخی کردن ارز حرکت کند؛ البته نه با شتابزدگی، بلکه با تدبیر و اصلاحات همزمان در سایر بخش‌ها.