«سرآمد» بررسی کرد؛
تبعات خشکشدن دریاچه ارومیه بر سلامت مردم
گروه زیست دریایی- سعیدقلیچی - دریاچه ارومیه در سال‌های اخیر با مشکل کاهش سطح آب و خشکسالی روبه‌رو شده که به دلیل عدم‌تخصیص حقابه از سد‌های حوضه آبریز دریاچه و عدم‌تکمیل تونل انتقال آب به آن، در آستانه خشکشدن کامل قرار دارد. آخرین گزارش‌های رسمی منتشرشده نیز نشان می‌دهد که تراز آب دریاچه ارومیه در مرداد۱۴۰۴ به پایین‌ترین حد ثبت‌شده در تاریخ خود رسیده است؛ حجم آب از بیش از دومیلیارد مترمکعب در سال گذشته، به حدود نیم‌میلیارد مترمکعب کاهش یافته است. کارشناسان هشدار می‌دهند که اگر روند فعلی ادامه یابد، این پهنه آبی که روزگاری بزرگ‌ترین دریاچه شور خاورمیانه بود، تا پایان تابستان به بیابانی نمکی بدل می‌شود.
به گزارش روزنامه اقتصاد سرآمد، دریاچه ارومیه که روزگاری به عنوان بزرگ‌ترین دریاچه شور خاورمیانه شناخته می‌شد، امروز به نماد یک بحران زیست‌محیطی و اجتماعی بدل شده است. کاهش بارندگی، برداشت بی‌رویه منابع آبی و مدیریت ناهماهنگ، این پهنه آبی را در آستانه نابودی قرار داده؛ بحرانی که حالا نه‌تنها محیط‌زیست، بلکه اقتصاد، معیشت و حتی امنیت شمال‌غرب کشور را تهدید می‌کند. در حالی‌که وضعیت دریاچه ارومیه هر روز بحرانی‌تر می‌شود، اختلاف‌نظرها میان مسئولان و کارشناسان درباره راه‌های نجات این پهنه آبی ادامه دارد.
کارشناسان حوزه آب و محیط‌زیست بارها نسبت به ناکارآمدی برنامه‌های گذشته هشدار داده‌اند. به گفته آنان، بسیاری از طرح‌های مصوب ستاد احیا طی یک‌دهه گذشته یا نیمه‌کاره رها شده یا اثرگذاری ملموسی نداشته است. برخی کارشناسان بر این باورند که مسئله اصلی، عدم‌هماهنگی میان وزارتخانه‌ها و نهادهای اجرایی است. بدون تغییر الگوی کشت و مدیریت جدی مصرف آب در کشاورزی، هرگونه طرح انتقال آب یا لایروبی تنها مُسکن موقت خواهد بود.
خشکشدن دریاچه ارومیه دیگر یک هشدار زیست‌محیطی صرف نیست، بلکه زنگ خطری است برای آینده اجتماعی و اقتصادی در شمال‌غرب ایران و اگر دولت و مجلس در فعال‌سازی واقعی ستاد احیا تعلل کنند، پیامدهای آن مهاجرت گسترده، فرونشست زمین و حتی چالش‌های امنیتی خواهد بود. در شرایط فعلی باید گفت که تنها با هم‌افزایی نهادی، تغییر جدی الگوی کشاورزی، شفافیت مالی و تخصیص اعتبارات پایدار می‌توان امید داشت که دریاچه ارومیه بار دیگر به حیات بازگردد.
تاثیرات افزایش دما در بحران دریاچه
وضعیت دریاچه ارومیه امسال به وضع بسیار اسفباری رسیده، به‌گونه‌ای که تراز آن به زیر ۱۲۷۰متر رسیده است و طبق آخرین آماری که ۱۱مرداد منتشر شده ۱۲۶۹.۷۴متر بوده و حدود ۵۰سانتی‌متر افت پیدا کرده است. به تازگی نیز نتایج تحقیقاتی درباره وضع اسفبار دریاچه و بلندشدن طوفان‌های نمک در اطراف آن منتشر شده که نشان می‌دهد همین الان هم برای ساکنان منطقه مشکلاتی ایجاد کرده است که از جمله می‌توان به افزایش بی‌سابقه دمای هوا در استان‌های آذربایجان‌غربی و شرقی اشاره کرد. وقتی دریاچه‌ای با عظمت دریاچه ارومیه حذف یا خشک شود، اثرات بسیار متنوعی در اکوسیستم منطقه خواهد داشت؛ به عنوان مثال بررسی‌هایی که محققان دانشگاه تبریز انجام داده‌اند، نشان می‌دهد که دمای بالای ۴۱درجه از سال۹۹ به بعد در این منطقه مشاهده شده است.
این افزایش دما در شهرهایی مثل تبریز و عمدتاً هم در زمان‌هایی که تراز دریاچه به پایین‌تر از ۱۲۷۶ رسیده، اتفاق افتاده و این نشان می‌دهدکه وقتی تراز دریاچه از یک مقداری پایین‌تر شده و سطح آن کوچک می‌شود، گرماهای بی‌سابقه‌ای در شهرهای اطراف دریاچه اتفاق می‌افتد. گفته شده میانگین دمای روزهای گرم تبریز 2درجه امسال بیشتر از سال‌های گذشته بوده و افزایش دما در متوسط استان آذربایجان‌غربی در مردادماه در همین سال۱۴۰۴ بیش از دوبرابر متوسط کشوری بوده است. حقیقت آن است که این شهرها را به عنوان شهرهای نسبتاً خنک می‌شناسیم و اگر چنین افزایش دماهایی در این شهرها ادامه پیدا کند، سلامتی مردم نیز در خطر قرار می‌گیرد.
چالش سلامت و خشکشدن ارومیه
حال دریاچه ارومیه به عنوان یکی از مهم‌ترین اکوسیستم‌های ایران در تعامل ناصحیح انسانی، با خشکشدن کامل روبه‌رو شده است. تداوم روند خشکی دریاچه ارومیه خسارات و آسیبهاي بسیاري را بر معیشت آن‌ها، تخریب اکوسیستم و کشاورزي حوضه(تخریب اراضی و باغات) را به همراه خواهد داشت. چالشهاي اجتماعی مانند افزایش مهاجرت و حاشیه‌نشینی در شهرهاي بزرگ نیز از جمله آثار محتمل تداوم وضعیت کنونی دریاچه ارومیه است. یکی از این نگرانی‌ها و معضلات خشکشدن دریاچه ارومیه كه در طول سال‌های گذشته تنها در برخی زمان‌ها مورد توجه قرار گرفته و در مورد آن اطلاع‌رسانی شده، وضعیت سلامت و بهداشت مردم و ساکنان اطراف دریاچه ارومیه است. برخی کارشناسان معتقدند که این مسئله ناشی از کم‌کاری وزارت بهداشت است. به نظر می‌رسد پیش از این باید بیشتر به عواقب خشکشدن دریاچه ارومیه بر سلامت مردم پرداخته می‌شد.
زمانی كه دریاچه ارومیه کاملا خشک شود همه آن چیزی كه در آب این دریاچه حل شده و درآب به صورت طبیعی و غیرطبیعی وجود دارد، توسط باد به مناطق دیگر منتقل می‌شود. فلزات سنگین، آفتكشها، نمک و صدها ماده دیگر كه به صورت بلور و جامد سمی هستند و سلامت مردم منطقه را به شدت تهدید میكنند، توسط ریزگردها سلامت مردم را به شدت تهدید خواهد كرد و مشکلاتی مانند سوزش چشم، سرطان ریه، مشکلات پوستی، بیماری‌های تنفسی(پنومونی و آسم و…) و فشارخون را به دنبال دارد، بهطوریكه شهروندان روستاهای اطراف دریاچه و حتی شهرهای اطراف، به دلیل استنشاق هوای آغشته به نمک دچار فشارخون بالا شدهاند. همچنین ذرات موجود در ریزگردهای نمکی دریاچه ارومیه حاوی ترکیبات کلسیم، آهن، آلومینیوم و منیزیم هستند.
براساس برخی گزارش‌ها، کلسیم موجود در محیط خطر ابتلا به سنگ کلیه، گرفتگی مجاری کلیه و رگ‌های خونی را بالا می‌برد. آهن موجود در این ریزگردها ممکن است منجربه ورم و بروز آسیب‌های چشمی شود و جذب آن از طریق تنفس طولانی‌مدت نیز التهاب ریه را در پی دارد. تنفس منیزیم موجود در ریزگردها باعث افسردگی، گیجی و ضعف عمومی می‌شود. اما درباره آلومینیوم وضع از این هم بدتر است و حتی تنفس کوتاه‌مدت ذرات حاوی آلومینیوم باعث سرفه، تحریک شش و صدمه به دستگاه تنفسی و سرطان می‌شود. اگرچه خشکی دریاچه ارومیه طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها یا اختلالات را موجب می‌شود،ْ اما مهم‌ترین و شایع‌ترین این اختلالات متوجه ریه، مری، سیستم عصبی و دستگاه‌های داخلی خواهد شد.
به اعتقاد کارشناسان، آنچه بیشتر جای نگرانی است بیماری‌های غیرواگیر ذاتا در مواجهه با فاکتورهای عامل خطر به زمان زیادی جهت بالفعل‌شدن بیماری نیاز دارند. در واقع نمی‌شود اطلاعات خام چندسال اخیر را به ریزگرد فعال اطراف دریاچه ارومیه نسبت داد، ولی با توجه به بررسی‌هایی كه روی دریاچه‌های مشابه در دنیا انجام شده، باید اذعان کرد که دریاچه ارومیه هم دست‌کمی از این دریاچه‌ها ندارد و ادامه روند خشکی آن می‌تواند به طوفان‌های غبار و نمک و فراگیرشدن بیماری‌های مختلف منجر شود.
طغیان بیماری‌ها پس از خشکی دریاچه
بنفشه زهرایی، مدیر موسسه آب دانشگاه تهران در گفت‌وگو با «ایرنا»، با بیان اینکه فرصت احیای دریاچه ارومیه درحال از دست رفتن است، گفت: خشکشدن دریاچه ارومیه تبعات متعددی دارد که از جمله می‌توان به طغیان انواع بیماری و سرطان اشاره کرد. «زهرایی» خاطرنشان کرد: تبعات خشکی‌شدگی دریاچه ارومیه تنها به گرم‌ترشدن هوای منطقه یا نمک‌زارشدن ختم نمی‌شود، بلکه همانند تجربه خشکی دریاچه آرال شاهد طغیان انواع سرطان‌ها، انواع و اقسام بیماری‌ها و خالی از سکنه‌شدن مساحت عظیمی از اطراف دریاچه خواهیم بود.
این مدرس دانشگاه از عملکرد ضعیف دولت‌ها و دستگاه‌های اجرایی در این خصوص انتقاد کرد و با اشاره به سابقه 7ساله خود در دبیری کارگروه سازگاری با کم‌آبی گفت: در این سال‌ها جلسه‌های متعددی با استان‌های مختلف کشور در مورد اینکه در زمینه مدیریت مصرف آب چه باید کرد، برگزار شد. وی ادامه داد: در این جلسه‌ها مشاهده می‌شد که در استان‌های واقع در حوضه آبریز دریاچه ارومیه نسبت به سایر استان‌های کشور روحیه خیلی کمتری برای سازگاری با کم‌آبی وجود دارد و یک توهم پرآبی در منطقه وجود دارد.«زهرایی» با اشاره به وابستگی گسترده اقتصاد استان و معیشت مردم به‌خصوص در آذربایجان‌غربی به کشاورزی باعث شده که دریاچه در حاشیه قرار گرفته و حفظ دریاچه هم در نتیجه از اولویت خارج شود. وی با اشاره به صرف بودجه حدود ۱.۳میلیارد دلاری برای حفظ دریاچه ارومیه در آن سال‌ها ادامه داد: توفیق چندانی حاصل نشد، اما در دوره‌هایی هم توانستیم سطح دریاچه را بهبود بخشیم.
مدیر موسسه آب دانشگاه تهران تلاش برای احیای دریاچه ارومیه را یک حرکت مستمر ارزیابی کرد که همواره باید تداوم یابد و گفت: اینکه فکر شود ستاد احیای دریاچه ارومیه در عرض چهار یا پنج‌سال تراز دریاچه را به یک ترازی رسانده و در همان تراز بماند، اشتباه است. «زهرایی» خاطرنشان کرد: وقتی برداشت‌های آب در حوضه کاهش داده نشود و نیز حقابه دریاچه تامین نشود، حتی اگر در یک بازه زمانی هم سطح دریاچه به تراز مناسبی برسد بعد مجدد افت خواهد داشت و شرایط همانند هم‌اکنون خواهد شد.
فرصت احیا در حال از دست رفتن است
مدیر موسسه آب دانشگاه تهران با اشاره به وجود بیش از ۶۰هزار چاه غیر مجاز در استان آذربایجان‌غربی که هیچ‌گونه برخوردی هم با آن‌ها نمی‌شود، گفت: این تعداد چاه دراستان آذربایجان‌غربی که استان خیلی پهناوری هم نیست، ۶۰هزار چاه غیرمجاز حریمی در حریم رودخانه‌ها و غیرحریمی حتی در بستر رودخانه وجود دارد که بسیار سوال برانگیز است. وی در ادامه خاطرنشان کرد: اگر این وضعیت کم‌آبی دریاچه ارومیه ادامه پیدا کند، بخشی از عمق دریاچه قابل‌احیا دیگر نخواهد بود.
«زهرایی» ادامه داد: نیاز داریم که به سرعت برنامه احیای دریاچه ارومیه را با انسجام بیشتر دستگاه‌های اجرایی استان‌های واقع در حوضه آبریز نهایی کنیم؛ الان که بحث احیای دریاچه ستاد آن به استان‌های خود حوضه واگذار شده، اگر برنامه‌ریزی و انسجام وجود نداشته باشد عمق اندک دریاچه ارومیه را از دست می‌دهیم. وی با بیان اینکه عمق دریاچه ارومیه نسبت به عمق دریاچه‌های مشابه مثل دریاچه وان در ترکیه یا دریاچه‌هایی در ارمنستان و غیره که عمق بیشتری دارند و در نتیجه آسیب‌پذیری آن‌ها کمتر است، افزود: دریاچه ارومیه در یک سطح پهناور گسترده شده با عمق محدود اگر همین عمق اندک هم کمتر شود، آسیب‌پذیری فوق‌العاده خواهد داشت.
مدیر موسسه آب دانشگاه تهران گفت: توجه دولتمردان چه در استان‌های آذربایجان‌شرقی و غربی و چه در بدنه دولت را به این موضوع جلب می‌کنم که فرصت برای احیای دریاچه ارومیه واقعاً در حال از دست رفتن است. «زهرایی» ادامه داد: با خشکشدن ارومیه جایی در کشور نداریم که میزبان مردم استان آذربایجان‌غربی و شرقی باشد و اگر قرار شود که زمین‌های کشاورزی منطقه ناشی از نمک‌زارشدن از بین برود و مردم شهرهای منطقه جابه‌جا شوند، مانند اتفاق و سرنوشتی که برای دریاچه آرال افتاد، مسئولان کشور باید به این سوال پاسخ دهند که این جمعیت کجا قرار است سکنا داده شوند.«زهرایی» همچنین خاطرنشان کرد: این میزان از جمعیت شهری و روستایی جای دیگری در ایران با وجود محدودیت‌های آب و سایر مشکلاتی که در کشور وجود دارد، کجا قرار است زندگی کنند. مدیر موسسه آب دانشگاه تهران افزود: برای احیای دریاچه ارومیه باید روی اصلاح الگوی کشت، کاهش استفاده غیر مجاز از اراضی ملی کار کنیم. البته برنامه‌ها داده‌شده فقط باید با انسجام و هماهنگی در اجرا به نتیجه رسید.
به گزارش روزنامه اقتصاد سرآمد، دریاچه ارومیه که روزگاری به عنوان بزرگ‌ترین دریاچه شور خاورمیانه شناخته می‌شد، امروز به نماد یک بحران زیست‌محیطی و اجتماعی بدل شده است. کاهش بارندگی، برداشت بی‌رویه منابع آبی و مدیریت ناهماهنگ، این پهنه آبی را در آستانه نابودی قرار داده؛ بحرانی که حالا نه‌تنها محیط‌زیست، بلکه اقتصاد، معیشت و حتی امنیت شمال‌غرب کشور را تهدید می‌کند. در حالی‌که وضعیت دریاچه ارومیه هر روز بحرانی‌تر می‌شود، اختلاف‌نظرها میان مسئولان و کارشناسان درباره راه‌های نجات این پهنه آبی ادامه دارد.
کارشناسان حوزه آب و محیط‌زیست بارها نسبت به ناکارآمدی برنامه‌های گذشته هشدار داده‌اند. به گفته آنان، بسیاری از طرح‌های مصوب ستاد احیا طی یک‌دهه گذشته یا نیمه‌کاره رها شده یا اثرگذاری ملموسی نداشته است. برخی کارشناسان بر این باورند که مسئله اصلی، عدم‌هماهنگی میان وزارتخانه‌ها و نهادهای اجرایی است. بدون تغییر الگوی کشت و مدیریت جدی مصرف آب در کشاورزی، هرگونه طرح انتقال آب یا لایروبی تنها مُسکن موقت خواهد بود.
خشکشدن دریاچه ارومیه دیگر یک هشدار زیست‌محیطی صرف نیست، بلکه زنگ خطری است برای آینده اجتماعی و اقتصادی در شمال‌غرب ایران و اگر دولت و مجلس در فعال‌سازی واقعی ستاد احیا تعلل کنند، پیامدهای آن مهاجرت گسترده، فرونشست زمین و حتی چالش‌های امنیتی خواهد بود. در شرایط فعلی باید گفت که تنها با هم‌افزایی نهادی، تغییر جدی الگوی کشاورزی، شفافیت مالی و تخصیص اعتبارات پایدار می‌توان امید داشت که دریاچه ارومیه بار دیگر به حیات بازگردد.
تاثیرات افزایش دما در بحران دریاچه
وضعیت دریاچه ارومیه امسال به وضع بسیار اسفباری رسیده، به‌گونه‌ای که تراز آن به زیر ۱۲۷۰متر رسیده است و طبق آخرین آماری که ۱۱مرداد منتشر شده ۱۲۶۹.۷۴متر بوده و حدود ۵۰سانتی‌متر افت پیدا کرده است. به تازگی نیز نتایج تحقیقاتی درباره وضع اسفبار دریاچه و بلندشدن طوفان‌های نمک در اطراف آن منتشر شده که نشان می‌دهد همین الان هم برای ساکنان منطقه مشکلاتی ایجاد کرده است که از جمله می‌توان به افزایش بی‌سابقه دمای هوا در استان‌های آذربایجان‌غربی و شرقی اشاره کرد. وقتی دریاچه‌ای با عظمت دریاچه ارومیه حذف یا خشک شود، اثرات بسیار متنوعی در اکوسیستم منطقه خواهد داشت؛ به عنوان مثال بررسی‌هایی که محققان دانشگاه تبریز انجام داده‌اند، نشان می‌دهد که دمای بالای ۴۱درجه از سال۹۹ به بعد در این منطقه مشاهده شده است.
این افزایش دما در شهرهایی مثل تبریز و عمدتاً هم در زمان‌هایی که تراز دریاچه به پایین‌تر از ۱۲۷۶ رسیده، اتفاق افتاده و این نشان می‌دهدکه وقتی تراز دریاچه از یک مقداری پایین‌تر شده و سطح آن کوچک می‌شود، گرماهای بی‌سابقه‌ای در شهرهای اطراف دریاچه اتفاق می‌افتد. گفته شده میانگین دمای روزهای گرم تبریز 2درجه امسال بیشتر از سال‌های گذشته بوده و افزایش دما در متوسط استان آذربایجان‌غربی در مردادماه در همین سال۱۴۰۴ بیش از دوبرابر متوسط کشوری بوده است. حقیقت آن است که این شهرها را به عنوان شهرهای نسبتاً خنک می‌شناسیم و اگر چنین افزایش دماهایی در این شهرها ادامه پیدا کند، سلامتی مردم نیز در خطر قرار می‌گیرد.
چالش سلامت و خشکشدن ارومیه
حال دریاچه ارومیه به عنوان یکی از مهم‌ترین اکوسیستم‌های ایران در تعامل ناصحیح انسانی، با خشکشدن کامل روبه‌رو شده است. تداوم روند خشکی دریاچه ارومیه خسارات و آسیبهاي بسیاري را بر معیشت آن‌ها، تخریب اکوسیستم و کشاورزي حوضه(تخریب اراضی و باغات) را به همراه خواهد داشت. چالشهاي اجتماعی مانند افزایش مهاجرت و حاشیه‌نشینی در شهرهاي بزرگ نیز از جمله آثار محتمل تداوم وضعیت کنونی دریاچه ارومیه است. یکی از این نگرانی‌ها و معضلات خشکشدن دریاچه ارومیه كه در طول سال‌های گذشته تنها در برخی زمان‌ها مورد توجه قرار گرفته و در مورد آن اطلاع‌رسانی شده، وضعیت سلامت و بهداشت مردم و ساکنان اطراف دریاچه ارومیه است. برخی کارشناسان معتقدند که این مسئله ناشی از کم‌کاری وزارت بهداشت است. به نظر می‌رسد پیش از این باید بیشتر به عواقب خشکشدن دریاچه ارومیه بر سلامت مردم پرداخته می‌شد.
زمانی كه دریاچه ارومیه کاملا خشک شود همه آن چیزی كه در آب این دریاچه حل شده و درآب به صورت طبیعی و غیرطبیعی وجود دارد، توسط باد به مناطق دیگر منتقل می‌شود. فلزات سنگین، آفتكشها، نمک و صدها ماده دیگر كه به صورت بلور و جامد سمی هستند و سلامت مردم منطقه را به شدت تهدید میكنند، توسط ریزگردها سلامت مردم را به شدت تهدید خواهد كرد و مشکلاتی مانند سوزش چشم، سرطان ریه، مشکلات پوستی، بیماری‌های تنفسی(پنومونی و آسم و…) و فشارخون را به دنبال دارد، بهطوریكه شهروندان روستاهای اطراف دریاچه و حتی شهرهای اطراف، به دلیل استنشاق هوای آغشته به نمک دچار فشارخون بالا شدهاند. همچنین ذرات موجود در ریزگردهای نمکی دریاچه ارومیه حاوی ترکیبات کلسیم، آهن، آلومینیوم و منیزیم هستند.
براساس برخی گزارش‌ها، کلسیم موجود در محیط خطر ابتلا به سنگ کلیه، گرفتگی مجاری کلیه و رگ‌های خونی را بالا می‌برد. آهن موجود در این ریزگردها ممکن است منجربه ورم و بروز آسیب‌های چشمی شود و جذب آن از طریق تنفس طولانی‌مدت نیز التهاب ریه را در پی دارد. تنفس منیزیم موجود در ریزگردها باعث افسردگی، گیجی و ضعف عمومی می‌شود. اما درباره آلومینیوم وضع از این هم بدتر است و حتی تنفس کوتاه‌مدت ذرات حاوی آلومینیوم باعث سرفه، تحریک شش و صدمه به دستگاه تنفسی و سرطان می‌شود. اگرچه خشکی دریاچه ارومیه طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها یا اختلالات را موجب می‌شود،ْ اما مهم‌ترین و شایع‌ترین این اختلالات متوجه ریه، مری، سیستم عصبی و دستگاه‌های داخلی خواهد شد.
به اعتقاد کارشناسان، آنچه بیشتر جای نگرانی است بیماری‌های غیرواگیر ذاتا در مواجهه با فاکتورهای عامل خطر به زمان زیادی جهت بالفعل‌شدن بیماری نیاز دارند. در واقع نمی‌شود اطلاعات خام چندسال اخیر را به ریزگرد فعال اطراف دریاچه ارومیه نسبت داد، ولی با توجه به بررسی‌هایی كه روی دریاچه‌های مشابه در دنیا انجام شده، باید اذعان کرد که دریاچه ارومیه هم دست‌کمی از این دریاچه‌ها ندارد و ادامه روند خشکی آن می‌تواند به طوفان‌های غبار و نمک و فراگیرشدن بیماری‌های مختلف منجر شود.
طغیان بیماری‌ها پس از خشکی دریاچه
بنفشه زهرایی، مدیر موسسه آب دانشگاه تهران در گفت‌وگو با «ایرنا»، با بیان اینکه فرصت احیای دریاچه ارومیه درحال از دست رفتن است، گفت: خشکشدن دریاچه ارومیه تبعات متعددی دارد که از جمله می‌توان به طغیان انواع بیماری و سرطان اشاره کرد. «زهرایی» خاطرنشان کرد: تبعات خشکی‌شدگی دریاچه ارومیه تنها به گرم‌ترشدن هوای منطقه یا نمک‌زارشدن ختم نمی‌شود، بلکه همانند تجربه خشکی دریاچه آرال شاهد طغیان انواع سرطان‌ها، انواع و اقسام بیماری‌ها و خالی از سکنه‌شدن مساحت عظیمی از اطراف دریاچه خواهیم بود.
این مدرس دانشگاه از عملکرد ضعیف دولت‌ها و دستگاه‌های اجرایی در این خصوص انتقاد کرد و با اشاره به سابقه 7ساله خود در دبیری کارگروه سازگاری با کم‌آبی گفت: در این سال‌ها جلسه‌های متعددی با استان‌های مختلف کشور در مورد اینکه در زمینه مدیریت مصرف آب چه باید کرد، برگزار شد. وی ادامه داد: در این جلسه‌ها مشاهده می‌شد که در استان‌های واقع در حوضه آبریز دریاچه ارومیه نسبت به سایر استان‌های کشور روحیه خیلی کمتری برای سازگاری با کم‌آبی وجود دارد و یک توهم پرآبی در منطقه وجود دارد.«زهرایی» با اشاره به وابستگی گسترده اقتصاد استان و معیشت مردم به‌خصوص در آذربایجان‌غربی به کشاورزی باعث شده که دریاچه در حاشیه قرار گرفته و حفظ دریاچه هم در نتیجه از اولویت خارج شود. وی با اشاره به صرف بودجه حدود ۱.۳میلیارد دلاری برای حفظ دریاچه ارومیه در آن سال‌ها ادامه داد: توفیق چندانی حاصل نشد، اما در دوره‌هایی هم توانستیم سطح دریاچه را بهبود بخشیم.
مدیر موسسه آب دانشگاه تهران تلاش برای احیای دریاچه ارومیه را یک حرکت مستمر ارزیابی کرد که همواره باید تداوم یابد و گفت: اینکه فکر شود ستاد احیای دریاچه ارومیه در عرض چهار یا پنج‌سال تراز دریاچه را به یک ترازی رسانده و در همان تراز بماند، اشتباه است. «زهرایی» خاطرنشان کرد: وقتی برداشت‌های آب در حوضه کاهش داده نشود و نیز حقابه دریاچه تامین نشود، حتی اگر در یک بازه زمانی هم سطح دریاچه به تراز مناسبی برسد بعد مجدد افت خواهد داشت و شرایط همانند هم‌اکنون خواهد شد.
فرصت احیا در حال از دست رفتن است
مدیر موسسه آب دانشگاه تهران با اشاره به وجود بیش از ۶۰هزار چاه غیر مجاز در استان آذربایجان‌غربی که هیچ‌گونه برخوردی هم با آن‌ها نمی‌شود، گفت: این تعداد چاه دراستان آذربایجان‌غربی که استان خیلی پهناوری هم نیست، ۶۰هزار چاه غیرمجاز حریمی در حریم رودخانه‌ها و غیرحریمی حتی در بستر رودخانه وجود دارد که بسیار سوال برانگیز است. وی در ادامه خاطرنشان کرد: اگر این وضعیت کم‌آبی دریاچه ارومیه ادامه پیدا کند، بخشی از عمق دریاچه قابل‌احیا دیگر نخواهد بود.
«زهرایی» ادامه داد: نیاز داریم که به سرعت برنامه احیای دریاچه ارومیه را با انسجام بیشتر دستگاه‌های اجرایی استان‌های واقع در حوضه آبریز نهایی کنیم؛ الان که بحث احیای دریاچه ستاد آن به استان‌های خود حوضه واگذار شده، اگر برنامه‌ریزی و انسجام وجود نداشته باشد عمق اندک دریاچه ارومیه را از دست می‌دهیم. وی با بیان اینکه عمق دریاچه ارومیه نسبت به عمق دریاچه‌های مشابه مثل دریاچه وان در ترکیه یا دریاچه‌هایی در ارمنستان و غیره که عمق بیشتری دارند و در نتیجه آسیب‌پذیری آن‌ها کمتر است، افزود: دریاچه ارومیه در یک سطح پهناور گسترده شده با عمق محدود اگر همین عمق اندک هم کمتر شود، آسیب‌پذیری فوق‌العاده خواهد داشت.
مدیر موسسه آب دانشگاه تهران گفت: توجه دولتمردان چه در استان‌های آذربایجان‌شرقی و غربی و چه در بدنه دولت را به این موضوع جلب می‌کنم که فرصت برای احیای دریاچه ارومیه واقعاً در حال از دست رفتن است. «زهرایی» ادامه داد: با خشکشدن ارومیه جایی در کشور نداریم که میزبان مردم استان آذربایجان‌غربی و شرقی باشد و اگر قرار شود که زمین‌های کشاورزی منطقه ناشی از نمک‌زارشدن از بین برود و مردم شهرهای منطقه جابه‌جا شوند، مانند اتفاق و سرنوشتی که برای دریاچه آرال افتاد، مسئولان کشور باید به این سوال پاسخ دهند که این جمعیت کجا قرار است سکنا داده شوند.«زهرایی» همچنین خاطرنشان کرد: این میزان از جمعیت شهری و روستایی جای دیگری در ایران با وجود محدودیت‌های آب و سایر مشکلاتی که در کشور وجود دارد، کجا قرار است زندگی کنند. مدیر موسسه آب دانشگاه تهران افزود: برای احیای دریاچه ارومیه باید روی اصلاح الگوی کشت، کاهش استفاده غیر مجاز از اراضی ملی کار کنیم. البته برنامه‌ها داده‌شده فقط باید با انسجام و هماهنگی در اجرا به نتیجه رسید.