« سرآمد» گزارش می‌دهد؛
مدعی‌العموم ناجی اعتبار جهانی جزیره قشم
دستور قاطع دادستان قشم برای توقف واگذاری مزارع پرورش میگو در ژئوپارک جهانی
گروه جزایر-حمید الماسی نیا - به دنبال انتشار گزارش‌های متعدد در روزنامه دریایی اقتصاد سرآمد، دادستان عمومی و انقلاب شهرستان قشم با صدور دستوری صریح، هرگونه واگذاری و اجاره مزارع پرورش میگو در محدوده ژئوپارک جهانی قشم را ممنوع اعلام کرد. دستور قاطع دادستان قشم برای توقف واگذاری مزارع پرورش میگو در ژئوپارک جهانی، گامی مهم برای حفاظت از میراث طبیعی ملی است. از همین رو، دستور دادستان را می‌توان اقدامی پیشگیرانه و مهم برای جلوگیری از بحران‌های زیست‌محیطی و حقوقی دانست.
به گزارش اقتصاد سرآمد، این تصمیم قاطع به دنبال تلاش برخی نهادها و سازمان‌های استانی در هرمزگان برای تمدید مجوز واگذاری اراضی پرورش میگو در محدوده اثر طبیعی ملی غار نمکدان اتخاذ شد؛ منطقه‌ای که به دلیل ارزش‌های زمین‌شناسی و زیست‌محیطی، یکی از حساس‌ترین نقاط ژئوپارک جهانی یونسکو جزیره قشم محسوب می‌شود.
ژئوپارک جهانی قشم به عنوان نخستین ژئوپارک یونسکو در خاورمیانه، سال‌هاست میان دوگانه توسعه اقتصادی و بهره‌برداری پایدار از طبیعت گرفتار مانده است. گنبد نمکی و غار نمکدان به عنوان یک ژئوسایت کلیدی در میان 38اثر ثبت‌شده ژئوپارک قشم، نمونه‌ای روشن از این تعارض است؛ جایی که هم در فهرست ملی به ثبت رسیده و هم بخشی از میراث جهانی قشم به‌شمار می‌آید. بااین‌حال، واگذاری زمین‌ها برای پرورش میگو و پروژه‌های مشابه، این میراث طبیعی را در معرض تهدید قرار داده بود.
دستور صریح دادستان برای حمایت
از غار نمکدان
دادستان عمومی و انقلاب شهرستان قشم با صدور دستوری صریح، هرگونه واگذاری و اجاره مزارع پرورش میگو در محدوده ژئوپارک جهانی قشم را ممنوع اعلام کرد و این تصمیم در پی گزارش‌های خبری مبنی بر تلاش برخی نهادها برای واگذاری اراضی در محدوده اثر طبیعی ملی غار نمکدان اتخاذ شد؛ منطقه‌ای که به دلیل ارزش‌های زمین‌شناسی و زیست‌محیطی، یکی از حساس‌ترین نقاط ژئوپارک قشم محسوب می‌شود.
عبدالرزاق نریمانی افزود: ژئوپارک جهانی قشم، تنها ژئوپارک ثبت‌شده در خاورمیانه تحت حمایت یونسکو است و حفاظت از آن نه‌تنها یک وظیفه ملی، بلکه تعهدی بین‌المللی برای ایران محسوب می‌شود و توسعه مزارع پرورش میگو در نزدیکی این محدوده می‌تواند به نابودی اکوسیستم شکننده آن منجر شود و جایگاه جهانی قشم را در معرض خطر قرار دهد.
دادستان شهرستان قشم در ادامه افزود: هرگونه اقدام در زمینه واگذاری و اجاره مزارع پرورش میگو در محدوده ژئوپارک فاقد وجاهت قانونی بوده و با متخلفان طبق قوانین برخورد خواهد شد و همچنین دستگاه قضایی با جدیت از دست‌اندازی به مناطق حفاظت‌شده جلوگیری کرده و اجازه نخواهد داد منافع کوتاه‌مدت اقتصادی، آینده زیست‌محیطی جزیره را تهدید کند.
در متن نامه دادستان شهرستان قشم به مدیریت امور اراضی، جهادکشاورزی استان هرمزگان، شیلات و مدیریت ژئوپارک سازمان منطقه آزاد قشم نیز در جریان این ممنوعیت قرار گرفته‌اند. عبدارزاق نریمانی در پایان اظهار داشت: حفاظت از ژئوپارک قشم نیازمند همکاری همه‌جانبه دستگاه‌های اجرایی است و این ممنوعیت می‌تواند به عنوان نقطه‌عطفی در همگرایی نهادی برای صیانت از این سرمایه جهانی تلقی شود.
دستور اخیر دادستانی قشم نه‌تنها اقدامی قانونی، بلکه پیامی قاطع به همه ذی‌نفعان است: ژئوپارک جهانی قشم خط‌قرمز توسعه‌های ناپایدار است و هیچ فعالیت اقتصادی نباید به قیمت تخریب این میراث طبیعی تمام شود. این تصمیم می‌تواند الگویی برای سایر مناطق کشور نیز باشد که در معرض تهدید فعالیت‌های اقتصادی ناسازگار با محیط‌زیست قرار دارند.
اهمیت زمین‌شناسی غار نمکدان قشم
چالش ایجادشده کنونی را از چند زاویه باید مورد بررسی قرار داد. اینکه غار نمکدان قشم به عنوان طولانی‌ترین غار نمکی جهان در فهرست آثار طبیعی ملی و ژِئوسایت‌های ژئوپارک جهانی به ثبت رسیده است و قطعا هر نوع عملیات اجرایی در محدوده این اراضی، به دلیل قرارگیری در حریم و عرصه این اثر ثبتی، موجب تخریب و دست‌اندازی در اصالت این اثر شاخص جهانی خواهد شد.
کارشناسان زمین‌شناسی این اثر را به دلیل وجود نمک و املاح معدنی، بسیار حساس و شکننده می‌دانند و فعالان محیط‌زیست مخصوصا از این جهت بیشتر نگران هستند که تجربه فاجعه‌آمیز سد گتوند در خوزستان که آن نیز در همجواری با یک سازند نمکی قرار داشت، در جزیره قشم تکرار شود و در اینجا نیز نفوذ آب در لایه‌های نمکی موجب تخریب گسترده و به مرور زمان از بین رفتن این اثر منحصربهفرد جهانی خواهد شد.
سازمان منطقه آزاد قشم نیز در طول سال‌ها اراضی زیادی جهت سرمایه‌گذاری در پرورش میگو به سرمایه‌گذاران واگذار کرده است و در سال‌های اخیر به دلیل قرارگیری این اراضی در حریم اثر ثبت‌شده ملی بوخو و ضوابط حفاظتی حاکم بر ژئوسایت‌های دیگر، ناچار از واگذاری این مناطق منصرف شده است.
امروز، اما جهادکشاورزی استان(امور اراضی که ارائه‌کننده زمین به متقاضیان سرمایه‌گذاری است)، در‌صدد تمدید قرارداد اجاره این اراضی است و کارشناسان معتقدند با وجود ابلاغ محدوده دقیق عرصه و حریم و ضوابط حفاظتی از سوی وزارت میراث‌فرهنگی به تمامی دستگاه‌های اجرایی و نظارتی، اگر جهادکشاورزی استان از سازمان منطقه آزاد قشم یا وزارت میراث‌فرهنگی استعلام بگیرد، متوجه خواهد شد که براساس ضوابط حاکم بر عرصه و حریم اثر 171میراث طبیعی ملی بوخو هرگونه فعالیت اجرایی و عمرانی در عرصه اثر ممنوع است.
این گمان نیز می‌رود که شاید این واگذاری مجدد به دلیل حکم شورای صیانت از اراضی ملی سال‌های پیش بوده که دستگاه‌ها و سازمان‌های دخیل در آن واگذاری‌ها را مکلف به پرداخت خسارت به سرمایه‌گذاران کرده بودند و امروز احتمالا این اداره کل جهادکشاورزی استان هرمزگان برای گریز از تحمیل خسارت، مجددا قصد اجاره این اراضی را کرده است.
در سال۱۳۹۰ منطقه بوخو به عنوان «میراث طبیعی ملی» به شماره171 ثبت شد که غار نمکدان قشم نیز به عنوان بخشی منحصربهفرد و حائز ارزش‌های میراث زمین‌شناختی، زیر‌مجموعه این منطقه محسوب می‌شود؛ این صحبت به این معناست که هرگونه بهره‌برداری در محدوه آن نیازمند استعلام و اخذ مجوز از وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی است.
طی اقدامی غیرشفاف در سال۱۳۹۸ زمین‌هایی در عرصه اصلی برای پرورش میگو واگذار شد؛ مسئله‌ای که در عمل، نادیده گرفتن ضوابط حفاظت از میراث ملی به‌شمار می‌رفت. این در حالی است که از سال1399 مطالعات تدقیق عرصه و حریم تعیین و به دستگاه‌های اجرایی ملی و استانی ابلاغ شد و بار دیگر ضرورت صیانت از این میراث ملی و دیگر ژئوسایت‌ها مورد تأکید قرار گرفت.
بخشی از مزارع پرورش میگو، نه‌تنها با رعایت فاصله ایمن و بیرون از محدوده ژئوسایت گنبد نمکی و غار نمکدان انجام نشده، بلکه چندین هکتار آن دقیقا در عرصه این میراث ملی و جهانی قرار گرفته است. به همین دلیل طی چندسال اخیر فعالان میراث فرهنگی و همیاران ژئوپارک نگرانی شدید خود را از احتمال نابودی یا تهدید ژئوپارک توسط فعالیت‌های آبزی‌پروری اعلام کرده‌اند.
گروه جزایر-حمید الماسی نیا - به دنبال انتشار گزارش‌های متعدد در روزنامه دریایی اقتصاد سرآمد، دادستان عمومی و انقلاب شهرستان قشم با صدور دستوری صریح، هرگونه واگذاری و اجاره مزارع پرورش میگو در محدوده ژئوپارک جهانی قشم را ممنوع اعلام کرد. دستور قاطع دادستان قشم برای توقف واگذاری مزارع پرورش میگو در ژئوپارک جهانی، گامی مهم برای حفاظت از میراث طبیعی ملی است. از همین رو، دستور دادستان را می‌توان اقدامی پیشگیرانه و مهم برای جلوگیری از بحران‌های زیست‌محیطی و حقوقی دانست.
به گزارش اقتصاد سرآمد، این تصمیم قاطع به دنبال تلاش برخی نهادها و سازمان‌های استانی در هرمزگان برای تمدید مجوز واگذاری اراضی پرورش میگو در محدوده اثر طبیعی ملی غار نمکدان اتخاذ شد؛ منطقه‌ای که به دلیل ارزش‌های زمین‌شناسی و زیست‌محیطی، یکی از حساس‌ترین نقاط ژئوپارک جهانی یونسکو جزیره قشم محسوب می‌شود.
ژئوپارک جهانی قشم به عنوان نخستین ژئوپارک یونسکو در خاورمیانه، سال‌هاست میان دوگانه توسعه اقتصادی و بهره‌برداری پایدار از طبیعت گرفتار مانده است. گنبد نمکی و غار نمکدان به عنوان یک ژئوسایت کلیدی در میان 38اثر ثبت‌شده ژئوپارک قشم، نمونه‌ای روشن از این تعارض است؛ جایی که هم در فهرست ملی به ثبت رسیده و هم بخشی از میراث جهانی قشم به‌شمار می‌آید. بااین‌حال، واگذاری زمین‌ها برای پرورش میگو و پروژه‌های مشابه، این میراث طبیعی را در معرض تهدید قرار داده بود.
دستور صریح دادستان برای حمایت
از غار نمکدان
دادستان عمومی و انقلاب شهرستان قشم با صدور دستوری صریح، هرگونه واگذاری و اجاره مزارع پرورش میگو در محدوده ژئوپارک جهانی قشم را ممنوع اعلام کرد و این تصمیم در پی گزارش‌های خبری مبنی بر تلاش برخی نهادها برای واگذاری اراضی در محدوده اثر طبیعی ملی غار نمکدان اتخاذ شد؛ منطقه‌ای که به دلیل ارزش‌های زمین‌شناسی و زیست‌محیطی، یکی از حساس‌ترین نقاط ژئوپارک قشم محسوب می‌شود.
عبدالرزاق نریمانی افزود: ژئوپارک جهانی قشم، تنها ژئوپارک ثبت‌شده در خاورمیانه تحت حمایت یونسکو است و حفاظت از آن نه‌تنها یک وظیفه ملی، بلکه تعهدی بین‌المللی برای ایران محسوب می‌شود و توسعه مزارع پرورش میگو در نزدیکی این محدوده می‌تواند به نابودی اکوسیستم شکننده آن منجر شود و جایگاه جهانی قشم را در معرض خطر قرار دهد.
دادستان شهرستان قشم در ادامه افزود: هرگونه اقدام در زمینه واگذاری و اجاره مزارع پرورش میگو در محدوده ژئوپارک فاقد وجاهت قانونی بوده و با متخلفان طبق قوانین برخورد خواهد شد و همچنین دستگاه قضایی با جدیت از دست‌اندازی به مناطق حفاظت‌شده جلوگیری کرده و اجازه نخواهد داد منافع کوتاه‌مدت اقتصادی، آینده زیست‌محیطی جزیره را تهدید کند.
در متن نامه دادستان شهرستان قشم به مدیریت امور اراضی، جهادکشاورزی استان هرمزگان، شیلات و مدیریت ژئوپارک سازمان منطقه آزاد قشم نیز در جریان این ممنوعیت قرار گرفته‌اند. عبدارزاق نریمانی در پایان اظهار داشت: حفاظت از ژئوپارک قشم نیازمند همکاری همه‌جانبه دستگاه‌های اجرایی است و این ممنوعیت می‌تواند به عنوان نقطه‌عطفی در همگرایی نهادی برای صیانت از این سرمایه جهانی تلقی شود.
دستور اخیر دادستانی قشم نه‌تنها اقدامی قانونی، بلکه پیامی قاطع به همه ذی‌نفعان است: ژئوپارک جهانی قشم خط‌قرمز توسعه‌های ناپایدار است و هیچ فعالیت اقتصادی نباید به قیمت تخریب این میراث طبیعی تمام شود. این تصمیم می‌تواند الگویی برای سایر مناطق کشور نیز باشد که در معرض تهدید فعالیت‌های اقتصادی ناسازگار با محیط‌زیست قرار دارند.
اهمیت زمین‌شناسی غار نمکدان قشم
چالش ایجادشده کنونی را از چند زاویه باید مورد بررسی قرار داد. اینکه غار نمکدان قشم به عنوان طولانی‌ترین غار نمکی جهان در فهرست آثار طبیعی ملی و ژِئوسایت‌های ژئوپارک جهانی به ثبت رسیده است و قطعا هر نوع عملیات اجرایی در محدوده این اراضی، به دلیل قرارگیری در حریم و عرصه این اثر ثبتی، موجب تخریب و دست‌اندازی در اصالت این اثر شاخص جهانی خواهد شد.
کارشناسان زمین‌شناسی این اثر را به دلیل وجود نمک و املاح معدنی، بسیار حساس و شکننده می‌دانند و فعالان محیط‌زیست مخصوصا از این جهت بیشتر نگران هستند که تجربه فاجعه‌آمیز سد گتوند در خوزستان که آن نیز در همجواری با یک سازند نمکی قرار داشت، در جزیره قشم تکرار شود و در اینجا نیز نفوذ آب در لایه‌های نمکی موجب تخریب گسترده و به مرور زمان از بین رفتن این اثر منحصربهفرد جهانی خواهد شد.
سازمان منطقه آزاد قشم نیز در طول سال‌ها اراضی زیادی جهت سرمایه‌گذاری در پرورش میگو به سرمایه‌گذاران واگذار کرده است و در سال‌های اخیر به دلیل قرارگیری این اراضی در حریم اثر ثبت‌شده ملی بوخو و ضوابط حفاظتی حاکم بر ژئوسایت‌های دیگر، ناچار از واگذاری این مناطق منصرف شده است.
امروز، اما جهادکشاورزی استان(امور اراضی که ارائه‌کننده زمین به متقاضیان سرمایه‌گذاری است)، در‌صدد تمدید قرارداد اجاره این اراضی است و کارشناسان معتقدند با وجود ابلاغ محدوده دقیق عرصه و حریم و ضوابط حفاظتی از سوی وزارت میراث‌فرهنگی به تمامی دستگاه‌های اجرایی و نظارتی، اگر جهادکشاورزی استان از سازمان منطقه آزاد قشم یا وزارت میراث‌فرهنگی استعلام بگیرد، متوجه خواهد شد که براساس ضوابط حاکم بر عرصه و حریم اثر 171میراث طبیعی ملی بوخو هرگونه فعالیت اجرایی و عمرانی در عرصه اثر ممنوع است.
این گمان نیز می‌رود که شاید این واگذاری مجدد به دلیل حکم شورای صیانت از اراضی ملی سال‌های پیش بوده که دستگاه‌ها و سازمان‌های دخیل در آن واگذاری‌ها را مکلف به پرداخت خسارت به سرمایه‌گذاران کرده بودند و امروز احتمالا این اداره کل جهادکشاورزی استان هرمزگان برای گریز از تحمیل خسارت، مجددا قصد اجاره این اراضی را کرده است.
در سال۱۳۹۰ منطقه بوخو به عنوان «میراث طبیعی ملی» به شماره171 ثبت شد که غار نمکدان قشم نیز به عنوان بخشی منحصربهفرد و حائز ارزش‌های میراث زمین‌شناختی، زیر‌مجموعه این منطقه محسوب می‌شود؛ این صحبت به این معناست که هرگونه بهره‌برداری در محدوه آن نیازمند استعلام و اخذ مجوز از وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی است.
طی اقدامی غیرشفاف در سال۱۳۹۸ زمین‌هایی در عرصه اصلی برای پرورش میگو واگذار شد؛ مسئله‌ای که در عمل، نادیده گرفتن ضوابط حفاظت از میراث ملی به‌شمار می‌رفت. این در حالی است که از سال1399 مطالعات تدقیق عرصه و حریم تعیین و به دستگاه‌های اجرایی ملی و استانی ابلاغ شد و بار دیگر ضرورت صیانت از این میراث ملی و دیگر ژئوسایت‌ها مورد تأکید قرار گرفت.
بخشی از مزارع پرورش میگو، نه‌تنها با رعایت فاصله ایمن و بیرون از محدوده ژئوسایت گنبد نمکی و غار نمکدان انجام نشده، بلکه چندین هکتار آن دقیقا در عرصه این میراث ملی و جهانی قرار گرفته است. به همین دلیل طی چندسال اخیر فعالان میراث فرهنگی و همیاران ژئوپارک نگرانی شدید خود را از احتمال نابودی یا تهدید ژئوپارک توسط فعالیت‌های آبزی‌پروری اعلام کرده‌اند.