«سرآمد» گزارش می‌دهد؛
تشدید فشار به هند برای خروج از چابهار
اولتیماتوم 45روزه ترامپ به هندی‌ها برای ترک بندر اقیانوسی ایران
گروه بنادر-امید اسماعیلی- فشارهای آمریکا به هند برای خروج سریع‌تر از پروژه توسعه بندر چابهار بیشتر شده است. هنوز مدت زمان زیادی از اعلام لغو تمدید معافیت تحریم‌های بندر چابهار توسط دولت آمریکا نگذشته که حالا برخی رسانه‌ها از اولتیماتوم 45روزه دولت دونالد ترامپ به هندی‌ها برای خروج از پروژه بندر اقیانوسی جمهوری اسلامی ایران را منتشر کردند. در این میان روزنامه هندی اکونومیست تایمز در مطلبی نوشته است؛ تحریم‌های تازه ایالات متحده علیه پروژه بندر چابهار هند در ایران که از روز دوشنبه اجرایی شده، اقدامی است که ضربه‌ای قابل‌توجه به اهداف راهبردی دهلی‌نو در منطقه و روابط دیرینه آن با تهران وارد می‌کند.
به گزارش اقتصاد سرآمد، درست دو روز پس از اجرای «مکانیسم ماشه»، دولت دونالد ترامپ به امید اعمال سیاست فشار حداکثری به تهران، هند را تحت فشار گذاشت و اولتیماتوم ۴۵روزه برای قطع همکاری با ایران و ترک پروژه بندر چابهار صادر شد. ایالات متحده آمریکا نیز روز دوشنبه رسماً تحریم‌های جدیدی را علیه پروژه بندری هند در ایران اعمال کرد. براساس اعلام وزارت خارجه آمریکا، معافیت تحریمی بندر چابهار که واشنگتن مدعی است در سال۲۰۱۸ به منظور کمک به بازسازی افغانستان اعطا شده بود، از ۲۹سپتامبر لغو شده است. وزارت خارجه آمریکا چندی پیش هدف از این اقدام را قطع شبکه‌های مالی غیرقانونی عنوان کرد که به ادعای آن‌ها از ایران و فعالیت‌های نظامی‌اش حمایت می‌کند.
بندر چابهار، واقع در جنوب‌شرقی ایران و در نزدیکی خلیج عمان، برای هند اهمیت استراتژیک و تجاری دارد. هند در ۱۳مه ۲۰۲۴، برای اولین بار یک قرارداد بلندمدت مدیریت بندر در خارج از کشور خود امضا کرد. براساس این قرارداد ۱۰ساله با سازمان بنادر و دریانوردی ایران، شرکت هندی «اینترنشنال پورتس گلوبال لیمیتد» متعهد شد حدود ۱۲۰میلیون دلار در این بندر سرمایه‌گذاری کند و ۲۵۰میلیون دلار دیگر به صورت اعتبار برای توسعه زیرساخت‌های اطراف آن اختصاص دهد. چابهار برای هند تنها یک پروژه تجاری نیست، بلکه مسیری حیاتی برای دسترسی به افغانستان و کشورهای آسیای مرکزی بدون نیاز به عبور از خاک پاکستان است.
این بندر همچنین بخشی از کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی شمال-جنوب است که هند را به روسیه و اروپا متصل می‌کند. هند پیش‌تر از چابهار برای ارسال کمک‌های بشردوستانه مانند گندم به افغانستان استفاده کرده است. هند در سال ۲۰۱۸، زمانی که آمریکا تحریم‌های خود علیه ایران را بازگرداند، موفق شده بود معافیت‌هایی برای ادامه فعالیت در چابهار به دست آورد، زیرا آمریکا اهمیت این بندر برای کمک به افغانستان را تأیید کرده بود.
فشار حداکثری آمریکا علیه توسعه چابهار
لغو اخیر معافیت، هند را در موقعیت دشواری قرار داده است. از نظر استراتژیک، بندر چابهار برای هند راهی برای مقابله با نفوذ رو به رشد چین در منطقه دریای عرب است. تصمیم دولت آمریکا به معافیتی پایان می‌دهد که طی سال‌های گذشته به شرکت‌های هندی اجازه داده بود با وجود تحریم‌های گسترده علیه ایران، توسعه بندر چابهار را ادامه دهند. اکنون و با بازگشت مجموعه‌ای از محدودیت‌های شورای امنیت سازمان ملل، واشنگتن به همراه متحدان اروپایی و اسرائیل بار دیگر فشارها بر تهران را در ارتباط با برنامه هسته‌ای آن افزایش داده‌اند. با خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان در سال۲۰۲۱ و به قدرت رسیدن طالبان، استفاده هند از چابهار به‌عنوان کریدور امن تجاری با چالش‌های جدی مواجه شد.
«تامی پیگوت»، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، با تأکید بر پایان این معافیت اعلام کرد که تصمیم مذکور در چارچوب سیاست فشار حداکثری واشنگتن برای منزوی کردن ایران اتخاذ شده است. او افزود: این تصمیم «در راستای سیاست فشار حداکثری رئیس‌جمهور ترامپ برای منزوی کردن رژیم ایران» اتخاذ شده و معافیت پیشین «با هدف بازسازی افغانستان و کمک به توسعه اقتصادی» داده شده بود. به گفته سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، شرکت‌های درگیر در این پروژه، از جمله شرکت دولتی «شرکت بین‌المللی بنادر هند»، 45روز فرصت دارند همکاری خود را با چابهار متوقف کنند؛ در غیر این صورت، دارایی‌هایشان در ایالات متحده مسدود و هرگونه تراکنش مالی آن‌ها با نظام بانکی آمریکا ممنوع خواهد شد.
واکنش هند به لغو معافیت تحریم چابهار
بندر چابهار تنها ۱۴۰کیلومتر با بندر گوادر در پاکستان فاصله دارد که توسط چین اداره می‌شود. هرگونه اختلال در برنامه‌های هند در چابهار می‌تواند توانایی این کشور برای رقابت با چین در منطقه را محدود کند. در این میان آنطور که برخی رسانه‌ها گزارش داده‌اند، آپارنا پانده، پژوهشگر مؤسسه هادسون می‌گوید: «چابهار برای هند ارزش استراتژیک دارد: اتصال منطقه‌ای با ایران، افغانستان و خاورمیانه بدون آنکه درگیر اصطکاک با پاکستان شود.» او اضافه کرد: «اما هند همواره مراقب است که تحریم‌ها را نقض نکند. در شرایطی که دولت آمریکا تحریم و تعرفه را به‌عنوان ابزار تنبیهی اعمال می‌کند، هند احتمالاً رویکرد صبر و انتظار در پیش خواهد گرفت.»
«راندیر جایسوال»، سخنگوی وزارت خارجه هند نیز در واکنش به این اقدام واشنگتن اعلام کرد: «ما در حال بررسی پیامدهای این تصمیم برای هند هستیم.» «جاشوا کرتمن»، کارشناس پیشین تحریم‌ها در وزارت خارجه آمریکا نیز هشدار داد: اگر یک شرکت هندی در فهرست تحریم قرار گیرد، «ممکن است اثر زنجیره‌ای ایجاد کند و بانک‌ها و دیگر شرکت‌ها حاضر به همکاری با آن نباشند.» او افزود: «چنانچه آن شرکت به بانک‌های بزرگ یا تبادلات دلاری نیاز داشته باشد، نگرانی‌های جدی مطرح خواهد شد.»
کارشناسان معتقدند که تحریم چابهار می‌تواند تبعات گسترده‌ای برای شرکت‌های هندی به همراه داشته باشد و بر روابط مالی و تجاری آن‌ها در سطح بین‌المللی اثرگذار باشد. تحلیلگران بر این باورند که دهلی‌نو ناگزیر خواهد بود میان ادامه همکاری با تهران و رعایت تحریم‌های آمریکا یکی را انتخاب کند؛ موضوعی که می‌تواند تأثیر مستقیم بر روابط هند با ایران، ایالات متحده و حتی سایر بازیگران منطقه‌ای از جمله روسیه و چین داشته باشد. تحریم‌های مربوط به بندر چابهار درست یک روز پس از بازگشت تحریم‌های گسترده سازمان ملل علیه ایران اجرایی شد. طبق گزارش خبرگزاری فرانسه، ایالات متحده، متحدان اروپایی و رژیم صهیونیستی همگی ایران را به دلیل برنامه هسته‌ای‌اش هدف قرار داده‌اند.
مسیر پیش روی هند در چابهار
طبق قوانین آمریکا، شرکت IPGL و سایر نهادهای هندی ۴۵روز فرصت دارند تا از پروژه چابهار خارج شوند؛ در غیر این صورت با خطر مسدودشدن دارایی‌های دلاری و قطع دسترسی به شبکه بانکی بین‌المللی روبه‌رو خواهند شد. روزنامه هندی «تایمزآفاندیا» نیز در مطلبی نوشته است که از سرگیری تحریم‌های آمریکا بر بندر استراتژیک چابهار ایران، چالش‌های بزرگی را به بار می‌آورد. تایمزآفاندیا گفته است اوپراتورهای هندی در بندر چابهار ایران با مجازات آمریکا روبه‌رو خواهند شد و این سوال مهمی را در مورد پروژه‌های هند برای تجارت با کشورهای منطقه به‌وجود می‌آورد. این روزنامه گفته است که در سال‌های اخیر بیش از ۸میلیون تن کالا از این مسیر وارد و صادر شده و همچنین ده‌ها هزار کانتینر انتقال داده شده‌اند.
کارشناسان باور دارند که این اقدام که در اصل ایران را هدف گرفته است، پیامدهای منفی جدی برای هند نیز خواهد داشت؛ چراکه این کشور به همراه ایران مشغول توسعه بندر چابهار(ترمینال شهیدبهشتی) بوده و از آن برای دسترسی به افغانستان و آسیای مرکزی استفاده می‌کرد. منابع آگاه گفته‌اند این تصمیم ضربه بزرگی به برنامه‌های هند برای توسعه این بندر راهبردی وارد می‌کند؛ بندری که در نزدیکی بندر گوادر پاکستان که توسط چین در حال توسعه است، قرار دارد.
مدتی قبل بود که محمد راستاد، مدیرعامل اسبق سازمان بنادر و دریانوردی در گفت‌وگویی با «ایلنا» درباره آثار لغو معافیت تحریم بندر شهیدبهشتی در چابهار اظهار داشت: معافیت تحریمی بندر چابهار امتیاز ویژه‌ای برای این بندر نبود و تنها مشمول انتقال بخشی از بار هند از بندر به افغانستان می‌شد. به گفته مدیرعامل اسبق سازمان بنادر و دریانوردی، این معافیت تحریمی امتیاز ویژه‌ای برای بندر چابهار محسوب نمی‌شد و تنها جنبه سمبلیک و جو روانی داشت. «راستاد» تاکید کرد: موضوع مهم این است که اساسا در این مدت یکی از بهانه‌ها و دلایلی که ترمینال اپراتوری هندی برای عدم‌تامین تجهیزات بندر چابهار اعلام می‌کرد، همین موانع تحریمی بود. عملا هیچ معافیت تحریمی ملموس و واقعی برای بندر چابهار وجود نداشت و شاید چیزی روی کاغذ بود و مشمول امتیاز خاصی نبود و عملا الان هم برداشتن معافیت‌ها اثری ندارد.
گروه بنادر-امید اسماعیلی- فشارهای آمریکا به هند برای خروج سریع‌تر از پروژه توسعه بندر چابهار بیشتر شده است. هنوز مدت زمان زیادی از اعلام لغو تمدید معافیت تحریم‌های بندر چابهار توسط دولت آمریکا نگذشته که حالا برخی رسانه‌ها از اولتیماتوم 45روزه دولت دونالد ترامپ به هندی‌ها برای خروج از پروژه بندر اقیانوسی جمهوری اسلامی ایران را منتشر کردند. در این میان روزنامه هندی اکونومیست تایمز در مطلبی نوشته است؛ تحریم‌های تازه ایالات متحده علیه پروژه بندر چابهار هند در ایران که از روز دوشنبه اجرایی شده، اقدامی است که ضربه‌ای قابل‌توجه به اهداف راهبردی دهلی‌نو در منطقه و روابط دیرینه آن با تهران وارد می‌کند.
به گزارش اقتصاد سرآمد، درست دو روز پس از اجرای «مکانیسم ماشه»، دولت دونالد ترامپ به امید اعمال سیاست فشار حداکثری به تهران، هند را تحت فشار گذاشت و اولتیماتوم ۴۵روزه برای قطع همکاری با ایران و ترک پروژه بندر چابهار صادر شد. ایالات متحده آمریکا نیز روز دوشنبه رسماً تحریم‌های جدیدی را علیه پروژه بندری هند در ایران اعمال کرد. براساس اعلام وزارت خارجه آمریکا، معافیت تحریمی بندر چابهار که واشنگتن مدعی است در سال۲۰۱۸ به منظور کمک به بازسازی افغانستان اعطا شده بود، از ۲۹سپتامبر لغو شده است. وزارت خارجه آمریکا چندی پیش هدف از این اقدام را قطع شبکه‌های مالی غیرقانونی عنوان کرد که به ادعای آن‌ها از ایران و فعالیت‌های نظامی‌اش حمایت می‌کند.
بندر چابهار، واقع در جنوب‌شرقی ایران و در نزدیکی خلیج عمان، برای هند اهمیت استراتژیک و تجاری دارد. هند در ۱۳مه ۲۰۲۴، برای اولین بار یک قرارداد بلندمدت مدیریت بندر در خارج از کشور خود امضا کرد. براساس این قرارداد ۱۰ساله با سازمان بنادر و دریانوردی ایران، شرکت هندی «اینترنشنال پورتس گلوبال لیمیتد» متعهد شد حدود ۱۲۰میلیون دلار در این بندر سرمایه‌گذاری کند و ۲۵۰میلیون دلار دیگر به صورت اعتبار برای توسعه زیرساخت‌های اطراف آن اختصاص دهد. چابهار برای هند تنها یک پروژه تجاری نیست، بلکه مسیری حیاتی برای دسترسی به افغانستان و کشورهای آسیای مرکزی بدون نیاز به عبور از خاک پاکستان است.
این بندر همچنین بخشی از کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی شمال-جنوب است که هند را به روسیه و اروپا متصل می‌کند. هند پیش‌تر از چابهار برای ارسال کمک‌های بشردوستانه مانند گندم به افغانستان استفاده کرده است. هند در سال ۲۰۱۸، زمانی که آمریکا تحریم‌های خود علیه ایران را بازگرداند، موفق شده بود معافیت‌هایی برای ادامه فعالیت در چابهار به دست آورد، زیرا آمریکا اهمیت این بندر برای کمک به افغانستان را تأیید کرده بود.
فشار حداکثری آمریکا علیه توسعه چابهار
لغو اخیر معافیت، هند را در موقعیت دشواری قرار داده است. از نظر استراتژیک، بندر چابهار برای هند راهی برای مقابله با نفوذ رو به رشد چین در منطقه دریای عرب است. تصمیم دولت آمریکا به معافیتی پایان می‌دهد که طی سال‌های گذشته به شرکت‌های هندی اجازه داده بود با وجود تحریم‌های گسترده علیه ایران، توسعه بندر چابهار را ادامه دهند. اکنون و با بازگشت مجموعه‌ای از محدودیت‌های شورای امنیت سازمان ملل، واشنگتن به همراه متحدان اروپایی و اسرائیل بار دیگر فشارها بر تهران را در ارتباط با برنامه هسته‌ای آن افزایش داده‌اند. با خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان در سال۲۰۲۱ و به قدرت رسیدن طالبان، استفاده هند از چابهار به‌عنوان کریدور امن تجاری با چالش‌های جدی مواجه شد.
«تامی پیگوت»، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، با تأکید بر پایان این معافیت اعلام کرد که تصمیم مذکور در چارچوب سیاست فشار حداکثری واشنگتن برای منزوی کردن ایران اتخاذ شده است. او افزود: این تصمیم «در راستای سیاست فشار حداکثری رئیس‌جمهور ترامپ برای منزوی کردن رژیم ایران» اتخاذ شده و معافیت پیشین «با هدف بازسازی افغانستان و کمک به توسعه اقتصادی» داده شده بود. به گفته سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، شرکت‌های درگیر در این پروژه، از جمله شرکت دولتی «شرکت بین‌المللی بنادر هند»، 45روز فرصت دارند همکاری خود را با چابهار متوقف کنند؛ در غیر این صورت، دارایی‌هایشان در ایالات متحده مسدود و هرگونه تراکنش مالی آن‌ها با نظام بانکی آمریکا ممنوع خواهد شد.
واکنش هند به لغو معافیت تحریم چابهار
بندر چابهار تنها ۱۴۰کیلومتر با بندر گوادر در پاکستان فاصله دارد که توسط چین اداره می‌شود. هرگونه اختلال در برنامه‌های هند در چابهار می‌تواند توانایی این کشور برای رقابت با چین در منطقه را محدود کند. در این میان آنطور که برخی رسانه‌ها گزارش داده‌اند، آپارنا پانده، پژوهشگر مؤسسه هادسون می‌گوید: «چابهار برای هند ارزش استراتژیک دارد: اتصال منطقه‌ای با ایران، افغانستان و خاورمیانه بدون آنکه درگیر اصطکاک با پاکستان شود.» او اضافه کرد: «اما هند همواره مراقب است که تحریم‌ها را نقض نکند. در شرایطی که دولت آمریکا تحریم و تعرفه را به‌عنوان ابزار تنبیهی اعمال می‌کند، هند احتمالاً رویکرد صبر و انتظار در پیش خواهد گرفت.»
«راندیر جایسوال»، سخنگوی وزارت خارجه هند نیز در واکنش به این اقدام واشنگتن اعلام کرد: «ما در حال بررسی پیامدهای این تصمیم برای هند هستیم.» «جاشوا کرتمن»، کارشناس پیشین تحریم‌ها در وزارت خارجه آمریکا نیز هشدار داد: اگر یک شرکت هندی در فهرست تحریم قرار گیرد، «ممکن است اثر زنجیره‌ای ایجاد کند و بانک‌ها و دیگر شرکت‌ها حاضر به همکاری با آن نباشند.» او افزود: «چنانچه آن شرکت به بانک‌های بزرگ یا تبادلات دلاری نیاز داشته باشد، نگرانی‌های جدی مطرح خواهد شد.»
کارشناسان معتقدند که تحریم چابهار می‌تواند تبعات گسترده‌ای برای شرکت‌های هندی به همراه داشته باشد و بر روابط مالی و تجاری آن‌ها در سطح بین‌المللی اثرگذار باشد. تحلیلگران بر این باورند که دهلی‌نو ناگزیر خواهد بود میان ادامه همکاری با تهران و رعایت تحریم‌های آمریکا یکی را انتخاب کند؛ موضوعی که می‌تواند تأثیر مستقیم بر روابط هند با ایران، ایالات متحده و حتی سایر بازیگران منطقه‌ای از جمله روسیه و چین داشته باشد. تحریم‌های مربوط به بندر چابهار درست یک روز پس از بازگشت تحریم‌های گسترده سازمان ملل علیه ایران اجرایی شد. طبق گزارش خبرگزاری فرانسه، ایالات متحده، متحدان اروپایی و رژیم صهیونیستی همگی ایران را به دلیل برنامه هسته‌ای‌اش هدف قرار داده‌اند.
مسیر پیش روی هند در چابهار
طبق قوانین آمریکا، شرکت IPGL و سایر نهادهای هندی ۴۵روز فرصت دارند تا از پروژه چابهار خارج شوند؛ در غیر این صورت با خطر مسدودشدن دارایی‌های دلاری و قطع دسترسی به شبکه بانکی بین‌المللی روبه‌رو خواهند شد. روزنامه هندی «تایمزآفاندیا» نیز در مطلبی نوشته است که از سرگیری تحریم‌های آمریکا بر بندر استراتژیک چابهار ایران، چالش‌های بزرگی را به بار می‌آورد. تایمزآفاندیا گفته است اوپراتورهای هندی در بندر چابهار ایران با مجازات آمریکا روبه‌رو خواهند شد و این سوال مهمی را در مورد پروژه‌های هند برای تجارت با کشورهای منطقه به‌وجود می‌آورد. این روزنامه گفته است که در سال‌های اخیر بیش از ۸میلیون تن کالا از این مسیر وارد و صادر شده و همچنین ده‌ها هزار کانتینر انتقال داده شده‌اند.
کارشناسان باور دارند که این اقدام که در اصل ایران را هدف گرفته است، پیامدهای منفی جدی برای هند نیز خواهد داشت؛ چراکه این کشور به همراه ایران مشغول توسعه بندر چابهار(ترمینال شهیدبهشتی) بوده و از آن برای دسترسی به افغانستان و آسیای مرکزی استفاده می‌کرد. منابع آگاه گفته‌اند این تصمیم ضربه بزرگی به برنامه‌های هند برای توسعه این بندر راهبردی وارد می‌کند؛ بندری که در نزدیکی بندر گوادر پاکستان که توسط چین در حال توسعه است، قرار دارد.
مدتی قبل بود که محمد راستاد، مدیرعامل اسبق سازمان بنادر و دریانوردی در گفت‌وگویی با «ایلنا» درباره آثار لغو معافیت تحریم بندر شهیدبهشتی در چابهار اظهار داشت: معافیت تحریمی بندر چابهار امتیاز ویژه‌ای برای این بندر نبود و تنها مشمول انتقال بخشی از بار هند از بندر به افغانستان می‌شد. به گفته مدیرعامل اسبق سازمان بنادر و دریانوردی، این معافیت تحریمی امتیاز ویژه‌ای برای بندر چابهار محسوب نمی‌شد و تنها جنبه سمبلیک و جو روانی داشت. «راستاد» تاکید کرد: موضوع مهم این است که اساسا در این مدت یکی از بهانه‌ها و دلایلی که ترمینال اپراتوری هندی برای عدم‌تامین تجهیزات بندر چابهار اعلام می‌کرد، همین موانع تحریمی بود. عملا هیچ معافیت تحریمی ملموس و واقعی برای بندر چابهار وجود نداشت و شاید چیزی روی کاغذ بود و مشمول امتیاز خاصی نبود و عملا الان هم برداشتن معافیت‌ها اثری ندارد.