«سرآمد» گزارش می‌دهد؛
شمارش معکوس برای صیادی در نوار ساحلی خزر
چشم‌انداز تقویم صید و حفظ گونه‌های زیستی در دریای کاسپین
گروه شیلات- «طبق مصوبه آخرین جلسه کمیته مدیریت صید سازمان شیلات ایران، صید ماهیان استخوانی در نوار ساحلی شمال کشور برای هر سه استان همجوار با دریای خزر آزاد می‌شود». این بخشی از صحبت‌های کوروش خلیلی، مدیرکل شیلات استان گیلان در گفت‌وگو با «ایسنا» است. آنطور که از این صحبت‌ها مشخص است، شمارش معکوس برای به صدا درآمدن سوت آغاز فصل صید ماهیان استخوانی در دریای خزر شروع شده و این در حالی است که شرکت‌های پره صیادی که در بازسازی ذخائر مشارکت داشتند، پنج روز زودتر از این تاریخ به دریا می‌روند. این مشوق برای پره‌هایی است که با ایجاد استخرهای ساحلی شنی در بازسازی مشارکت داشتند؛ همچنین شرکت‌های صیادی که مولدین به‌گزین‌شده را در اختیار مراکز بازسازی ذخائر قرار دادند، شامل این تشویق می‌شوند.
به گزارش اقتصاد سرآمد، طول سواحل كشور حدود پنج‌هزار و 800كیلومتر است كه 890كیلومتر آن در شمال واقع بوده و شامل ساحل استان‌های گیلان، مازندران و گلستان است. سال‌هاست که بسیاری از کارشناسان می‌گویند که سواحل دریای خزر به همراه ظرفیت‌های منابع آبی همچون آب‌بندان‌ها و تالاب‌ها در این استان‌ها، بستر و پشتوانه خوبی برای اجرای طرح‌های آبزی‌پروری است؛ ظرفیتی که دولت چهاردهم با جدیت این موضوع را در راستای رونق اقتصاد دریامحور، اشتغال‌آفرینی با آب دریا و درآمدآفرینی در دستور کار قرار داده است.
در متن سیاست‌های کلی توسعه دریامحور تصریح شده است که دریاها و خصوصاً دریاهای آزاد و اقیانوس‌ها از مواهب الهی و ذخایر و منابع سرشاری برای زمینه‌سازی رشد علم و فناوری، افزایش کار و ثروت، تأمین نیازهای حیاتی و تولید اقتدار و بستر مناسبی برای تمدن‌سازی هستند و ایران با موقعیت ممتاز جغرافیایی و قرارداشتن بین دو دریا و برخورداری از هزاران کیلومتر سواحل و نیز جزایر و ظرفیت‌های فراوان بر زمین مانده، لازم است با حضور مؤثر در ساحل، فراساحل، دریا و اقیانوس و بهره‌گیری از آن به عنوان یک پیشران و محور توسعه کشور، برای احراز جایگاه شایسته منطقه‌ای و جهانی در بهره‌گیری از دریا اقدام کند.
توسعه دریامحور و اقتصاد دریا در حالی گامی مؤثر در اشتغال و توسعه هر منطقه به‌شمار می‌رود که بدون شک استفاده پایدار از ظرفیت منابع و گستره‌های آبی اعم از اقیانوس‌ها، دریاها، دریاچه‌ها و جزایر برای رشد اقتصادی، بهبود وضعیت معیشت و ایجاد اشتغال پایدار و در نهایت افزایش تولید ناخالص داخلی جوامع تعریف می‌شود. حوزه اقتصاد دریا فراتر از مواردی از قبیل شیلات و گردشگری دریایی بوده و براین اساس مستلزم ظهور و حمایت از صنایع مرتبط با آب و دریا و از جمله حمل‌ونقل دریایی، گردشگری دریایی، تا انرژی‌های تجدیدپذیر، آبزی‌پروری و شیلات، بیوتکنولوژی دریایی، زیست‌هواشناسی و معدنکاری دریایی است.
اهمیت اقتصادی صیادی در خزر
دریای خزر، بزرگ‌ترین دریاچه جهان، نه‌تنها مرز طبیعی ایران با همسایگان شمالی است، بلکه منبع حیاتی معیشت برای جوامع ساحلی در استان‌های گیلان، مازندران و گلستان به‌شمار می‌رود. صیادی در این نوار ساحلی، فراتر از یک حرفه سنتی، به عنوان ستون‌فقرات اقتصاد محلی عمل می‌کند و نقش کلیدی در تأمین پروتئین و اشتغال ایفا می‌نماید. بااین‌حال، چالش‌های زیست‌محیطی مانند کاهش ذخایر ماهی و آلودگی‌های صنعتی، ضرورت تعادل میان بهره‌برداری و حفاظت را برجسته کرده است.
صیادی در دریای خزر، به‌ویژه ماهیان استخوانی مانند کیلکا، سوف و کپور، منبع اصلی درآمد برای هزاران خانواده ساحل‌نشین است. براساس آمار سازمان شیلات ایران، بیش از ۹۵۰۰صیاد فعال در استان‌های شمالی کشور به‌طور مستقیم در این صنعت اشتغال دارند که این رقم شامل حدود ۴۲۰۰صیاد در مازندران(با ۵۴شرکت تعاونی پره) و توزیع مشابهی در گیلان و گلستان می‌شود. این اشتغالزایی نه‌تنها به خانواده‌های صیادان محدود نمی‌شود، بلکه زنجیره‌ای از صنایع وابسته مانند فرآوری، حمل‌ونقل و صادرات را فعال و به اقتصاد محلی تزریق می‌کند.
از منظر اقتصادی، ارزش صید ماهیان استخوانی در سال‌جاری(۱۴۰4-۱۴۰3) با افزایش ۲۴درصدی به بیش از ۲۰۰۰میلیارد تومان رسیده است، در حالی‌که حجم صید کل در سه استان شمالی به حدود ۴۰۰۰تن دست یافته؛ رقمی که نسبت به سال گذشته ۲۳درصد رشد نشان می‌دهد. در مازندران به تنهایی، ۲۸۰۰تن صید ثبت شده که معادل ۱۵درصد از تولید شیلاتی کل کشور است. این ارقام، صیادی را به عنوان یکی از ارکان کلیدی اقتصاد غیرنفتی شمال ایران تثبیت می‌کند؛ جایی که کاهش ذخایر در سال‌های اخیر تهدیدی برای پایداری معیشت ساکنان ساحلی ایجاد کرده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که بدون سرمایه‌گذاری در بازسازی ذخایر، این صنعت می‌تواند تا ۳۰درصد از اشتغال محلی را از دست بدهد.
تقویم صیادی و حفظ گونه‌های زیستی در خزر
تقویم صیادی در استان‌های شمالی ایران براساس چرخه زیستی ماهیان استخوانی و مقررات سازمان شیلات تنظیم می‌شود تا از تخریب بیش از حد ذخایر جلوگیری شود. فصل اصلی صید از ۲۰مهرماه(اواسط اکتبر) آغاز شده و تا ۱۵فروردین(آوریل) ادامه دارد؛ دوره‌ای 6ماهه که صیادان را به تورگیری در پره‌های سنتی(مناطق مشخص ساحلی) وامی‌دارد. در سال ۱۴۰۴، این فصل با تمرکز بر تعاونی‌های حافظ ذخایر، پنج‌روز زودتر(از ۱۵مهر) برای برخی گروه‌ها شروع شده تا فرصت بازسازی بیشتر فراهم آید.
برخی گزارش‌ها نیز حاکی از آن است که تمدیدهای موردی در استان‌های شمالی یا در کل منطقه، براساس ارزیابی ذخایر و با هدف حمایت از صیادان انجام می‌گیرد. این تقویم نه‌تنها به حفظ تعادل اکولوژیکی کمک می‌کند، بلکه با افزایش آگاهی صیادان از روش‌های پایدار، مانند رهاسازی مولدین، به احیای جمعیت ماهیان یاری رسانده است. بااین‌حال، تغییرات آب‌وهوایی و نوسانات دما می‌تواند این ریتم را مختل کند که نیازمند به‌روزرسانی مداوم است.
مطابق بررسی‌های انجام‌شده دریای خزر، با بیش از ۵۷۵گونه گیاهی و ۱۳۳۲گونه جانوری، یکی از غنی‌ترین اکوسیستم‌های بسته جهان است، اما تهدیدهایی مانند آلودگی نفتی، ورود فاضلاب صنعتی و صید غیرمجاز، جمعیت گونه‌های کلیدی مانند ماهیان خاویاری(در خطر انقراض) و فک خزری را به مرز نابودی کشانده است. حفظ این منابع نه‌تنها برای صیادی، بلکه برای کل زنجیره غذایی منطقه حیاتی است؛ کاهش ۶۰درصدی ذخایر استخوانی در سال‌های اخیر، نمونه‌ای از این بحران است.
تلاش‌های ملی ایران شامل برنامه‌های ذخیره‌گاه‌های شیلاتی، رهاسازی مولدین(با مشارکت صیادان) و نظارت بر پره‌ها بوده که منجربه افزایش ۱۵درصدی صید پیش‌بینی‌شده در فصل جاری شده است. این اقدامات، تعادلی میان بهره‌برداری اقتصادی و حفاظت ایجاد کرده و بر اهمیت آموزش صیادان برای جلوگیری از صید نابالغ تأکید دارد.
چشم‌انداز آینده صیادی در خزر
صیادی در نوار ساحلی شمالی ایران، نمادی از همزیستی انسان و طبیعت است، اما بدون حفاظت هدفمند، این میراث فرهنگی-اقتصادی در معرض خطر قرار دارد. با ۹۵۰۰صیاد وابسته به خزر و ارزش اقتصادی رو به رشد، سرمایه‌گذاری در کنوانسیون تهران و تقویم‌های شیلاتی هوشمند، می‌تواند تعادل را برقرار کند. سیاست‌گذاران باید بر آموزش، فناوری‌های نوین صید و دیپلماسی زیست‌محیطی تمرکز نمایند تا خزر نه‌تنها منبع رزق، بلکه گنجینه‌ای پایدار برای نسل‌های آینده بماند. در نهایت، موفقیت این صنعت به همکاری جمعی از صیادان محلی تا قدرت‌های منطقه‌ای بستگی دارد.
فصل صید ماهیان استخوانی در دریای خزر به عنوان یکی از رویدادهای مهم اقتصادی و فرهنگی در شمال کشور، همواره مورد توجه قرار دارد و تعاونی‌های صیادی فعالیت خود را برای صید گونه‌های ارزشمند همچون ماهی سفید، کفال و کپور از سر گرفتند. صید ماهیان استخوانی به مدت حدود 6ماه، از پاییز تا بهار، صورت می‌گیرد. این دوره زمانی، اوج فعالیت صیادان است که برای معیشت خانواده‌های خود تلاش می‌کنند.
در این میان اگرچه صیادی یکی از شغل‌های قدیمی و سنتی در این استان به‌شمار می‌رود، اما وضعیت ذخایر ماهیان و چالش‌های زیست‌محیطی نظیر آلودگی‌ها و کاهش منابع طبیعی، نگرانی‌هایی را برای آینده این حرفه به وجود آورده است. صیادان امیدوارند با همکاری تعاونی‌ها و اقدامات مدیریتی مناسب، مشکلات کاهش یافته و آینده‌ای پایدار برای صید ماهی در دریای خزر فراهم شود.
گروه شیلات- «طبق مصوبه آخرین جلسه کمیته مدیریت صید سازمان شیلات ایران، صید ماهیان استخوانی در نوار ساحلی شمال کشور برای هر سه استان همجوار با دریای خزر آزاد می‌شود». این بخشی از صحبت‌های کوروش خلیلی، مدیرکل شیلات استان گیلان در گفت‌وگو با «ایسنا» است. آنطور که از این صحبت‌ها مشخص است، شمارش معکوس برای به صدا درآمدن سوت آغاز فصل صید ماهیان استخوانی در دریای خزر شروع شده و این در حالی است که شرکت‌های پره صیادی که در بازسازی ذخائر مشارکت داشتند، پنج روز زودتر از این تاریخ به دریا می‌روند. این مشوق برای پره‌هایی است که با ایجاد استخرهای ساحلی شنی در بازسازی مشارکت داشتند؛ همچنین شرکت‌های صیادی که مولدین به‌گزین‌شده را در اختیار مراکز بازسازی ذخائر قرار دادند، شامل این تشویق می‌شوند.
به گزارش اقتصاد سرآمد، طول سواحل كشور حدود پنج‌هزار و 800كیلومتر است كه 890كیلومتر آن در شمال واقع بوده و شامل ساحل استان‌های گیلان، مازندران و گلستان است. سال‌هاست که بسیاری از کارشناسان می‌گویند که سواحل دریای خزر به همراه ظرفیت‌های منابع آبی همچون آب‌بندان‌ها و تالاب‌ها در این استان‌ها، بستر و پشتوانه خوبی برای اجرای طرح‌های آبزی‌پروری است؛ ظرفیتی که دولت چهاردهم با جدیت این موضوع را در راستای رونق اقتصاد دریامحور، اشتغال‌آفرینی با آب دریا و درآمدآفرینی در دستور کار قرار داده است.
در متن سیاست‌های کلی توسعه دریامحور تصریح شده است که دریاها و خصوصاً دریاهای آزاد و اقیانوس‌ها از مواهب الهی و ذخایر و منابع سرشاری برای زمینه‌سازی رشد علم و فناوری، افزایش کار و ثروت، تأمین نیازهای حیاتی و تولید اقتدار و بستر مناسبی برای تمدن‌سازی هستند و ایران با موقعیت ممتاز جغرافیایی و قرارداشتن بین دو دریا و برخورداری از هزاران کیلومتر سواحل و نیز جزایر و ظرفیت‌های فراوان بر زمین مانده، لازم است با حضور مؤثر در ساحل، فراساحل، دریا و اقیانوس و بهره‌گیری از آن به عنوان یک پیشران و محور توسعه کشور، برای احراز جایگاه شایسته منطقه‌ای و جهانی در بهره‌گیری از دریا اقدام کند.
توسعه دریامحور و اقتصاد دریا در حالی گامی مؤثر در اشتغال و توسعه هر منطقه به‌شمار می‌رود که بدون شک استفاده پایدار از ظرفیت منابع و گستره‌های آبی اعم از اقیانوس‌ها، دریاها، دریاچه‌ها و جزایر برای رشد اقتصادی، بهبود وضعیت معیشت و ایجاد اشتغال پایدار و در نهایت افزایش تولید ناخالص داخلی جوامع تعریف می‌شود. حوزه اقتصاد دریا فراتر از مواردی از قبیل شیلات و گردشگری دریایی بوده و براین اساس مستلزم ظهور و حمایت از صنایع مرتبط با آب و دریا و از جمله حمل‌ونقل دریایی، گردشگری دریایی، تا انرژی‌های تجدیدپذیر، آبزی‌پروری و شیلات، بیوتکنولوژی دریایی، زیست‌هواشناسی و معدنکاری دریایی است.
اهمیت اقتصادی صیادی در خزر
دریای خزر، بزرگ‌ترین دریاچه جهان، نه‌تنها مرز طبیعی ایران با همسایگان شمالی است، بلکه منبع حیاتی معیشت برای جوامع ساحلی در استان‌های گیلان، مازندران و گلستان به‌شمار می‌رود. صیادی در این نوار ساحلی، فراتر از یک حرفه سنتی، به عنوان ستون‌فقرات اقتصاد محلی عمل می‌کند و نقش کلیدی در تأمین پروتئین و اشتغال ایفا می‌نماید. بااین‌حال، چالش‌های زیست‌محیطی مانند کاهش ذخایر ماهی و آلودگی‌های صنعتی، ضرورت تعادل میان بهره‌برداری و حفاظت را برجسته کرده است.
صیادی در دریای خزر، به‌ویژه ماهیان استخوانی مانند کیلکا، سوف و کپور، منبع اصلی درآمد برای هزاران خانواده ساحل‌نشین است. براساس آمار سازمان شیلات ایران، بیش از ۹۵۰۰صیاد فعال در استان‌های شمالی کشور به‌طور مستقیم در این صنعت اشتغال دارند که این رقم شامل حدود ۴۲۰۰صیاد در مازندران(با ۵۴شرکت تعاونی پره) و توزیع مشابهی در گیلان و گلستان می‌شود. این اشتغالزایی نه‌تنها به خانواده‌های صیادان محدود نمی‌شود، بلکه زنجیره‌ای از صنایع وابسته مانند فرآوری، حمل‌ونقل و صادرات را فعال و به اقتصاد محلی تزریق می‌کند.
از منظر اقتصادی، ارزش صید ماهیان استخوانی در سال‌جاری(۱۴۰4-۱۴۰3) با افزایش ۲۴درصدی به بیش از ۲۰۰۰میلیارد تومان رسیده است، در حالی‌که حجم صید کل در سه استان شمالی به حدود ۴۰۰۰تن دست یافته؛ رقمی که نسبت به سال گذشته ۲۳درصد رشد نشان می‌دهد. در مازندران به تنهایی، ۲۸۰۰تن صید ثبت شده که معادل ۱۵درصد از تولید شیلاتی کل کشور است. این ارقام، صیادی را به عنوان یکی از ارکان کلیدی اقتصاد غیرنفتی شمال ایران تثبیت می‌کند؛ جایی که کاهش ذخایر در سال‌های اخیر تهدیدی برای پایداری معیشت ساکنان ساحلی ایجاد کرده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که بدون سرمایه‌گذاری در بازسازی ذخایر، این صنعت می‌تواند تا ۳۰درصد از اشتغال محلی را از دست بدهد.
تقویم صیادی و حفظ گونه‌های زیستی در خزر
تقویم صیادی در استان‌های شمالی ایران براساس چرخه زیستی ماهیان استخوانی و مقررات سازمان شیلات تنظیم می‌شود تا از تخریب بیش از حد ذخایر جلوگیری شود. فصل اصلی صید از ۲۰مهرماه(اواسط اکتبر) آغاز شده و تا ۱۵فروردین(آوریل) ادامه دارد؛ دوره‌ای 6ماهه که صیادان را به تورگیری در پره‌های سنتی(مناطق مشخص ساحلی) وامی‌دارد. در سال ۱۴۰۴، این فصل با تمرکز بر تعاونی‌های حافظ ذخایر، پنج‌روز زودتر(از ۱۵مهر) برای برخی گروه‌ها شروع شده تا فرصت بازسازی بیشتر فراهم آید.
برخی گزارش‌ها نیز حاکی از آن است که تمدیدهای موردی در استان‌های شمالی یا در کل منطقه، براساس ارزیابی ذخایر و با هدف حمایت از صیادان انجام می‌گیرد. این تقویم نه‌تنها به حفظ تعادل اکولوژیکی کمک می‌کند، بلکه با افزایش آگاهی صیادان از روش‌های پایدار، مانند رهاسازی مولدین، به احیای جمعیت ماهیان یاری رسانده است. بااین‌حال، تغییرات آب‌وهوایی و نوسانات دما می‌تواند این ریتم را مختل کند که نیازمند به‌روزرسانی مداوم است.
مطابق بررسی‌های انجام‌شده دریای خزر، با بیش از ۵۷۵گونه گیاهی و ۱۳۳۲گونه جانوری، یکی از غنی‌ترین اکوسیستم‌های بسته جهان است، اما تهدیدهایی مانند آلودگی نفتی، ورود فاضلاب صنعتی و صید غیرمجاز، جمعیت گونه‌های کلیدی مانند ماهیان خاویاری(در خطر انقراض) و فک خزری را به مرز نابودی کشانده است. حفظ این منابع نه‌تنها برای صیادی، بلکه برای کل زنجیره غذایی منطقه حیاتی است؛ کاهش ۶۰درصدی ذخایر استخوانی در سال‌های اخیر، نمونه‌ای از این بحران است.
تلاش‌های ملی ایران شامل برنامه‌های ذخیره‌گاه‌های شیلاتی، رهاسازی مولدین(با مشارکت صیادان) و نظارت بر پره‌ها بوده که منجربه افزایش ۱۵درصدی صید پیش‌بینی‌شده در فصل جاری شده است. این اقدامات، تعادلی میان بهره‌برداری اقتصادی و حفاظت ایجاد کرده و بر اهمیت آموزش صیادان برای جلوگیری از صید نابالغ تأکید دارد.
چشم‌انداز آینده صیادی در خزر
صیادی در نوار ساحلی شمالی ایران، نمادی از همزیستی انسان و طبیعت است، اما بدون حفاظت هدفمند، این میراث فرهنگی-اقتصادی در معرض خطر قرار دارد. با ۹۵۰۰صیاد وابسته به خزر و ارزش اقتصادی رو به رشد، سرمایه‌گذاری در کنوانسیون تهران و تقویم‌های شیلاتی هوشمند، می‌تواند تعادل را برقرار کند. سیاست‌گذاران باید بر آموزش، فناوری‌های نوین صید و دیپلماسی زیست‌محیطی تمرکز نمایند تا خزر نه‌تنها منبع رزق، بلکه گنجینه‌ای پایدار برای نسل‌های آینده بماند. در نهایت، موفقیت این صنعت به همکاری جمعی از صیادان محلی تا قدرت‌های منطقه‌ای بستگی دارد.
فصل صید ماهیان استخوانی در دریای خزر به عنوان یکی از رویدادهای مهم اقتصادی و فرهنگی در شمال کشور، همواره مورد توجه قرار دارد و تعاونی‌های صیادی فعالیت خود را برای صید گونه‌های ارزشمند همچون ماهی سفید، کفال و کپور از سر گرفتند. صید ماهیان استخوانی به مدت حدود 6ماه، از پاییز تا بهار، صورت می‌گیرد. این دوره زمانی، اوج فعالیت صیادان است که برای معیشت خانواده‌های خود تلاش می‌کنند.
در این میان اگرچه صیادی یکی از شغل‌های قدیمی و سنتی در این استان به‌شمار می‌رود، اما وضعیت ذخایر ماهیان و چالش‌های زیست‌محیطی نظیر آلودگی‌ها و کاهش منابع طبیعی، نگرانی‌هایی را برای آینده این حرفه به وجود آورده است. صیادان امیدوارند با همکاری تعاونی‌ها و اقدامات مدیریتی مناسب، مشکلات کاهش یافته و آینده‌ای پایدار برای صید ماهی در دریای خزر فراهم شود.