«سرآمد»از علاقه هند به احیای روابط نفتی با ایران گزارش می‌دهد؛
«فرصت طلایی هند» با کارت تخفیف نفتی ایران
ابراز تمایل هند برای خرید نفت ایران با وجود تحریم‌های بین المللی
گروه انرژی-فیروز اسماعیلی نژاد- فعال‌سازی مکانیسم ماشه توسط کشورهای اروپایی در اواخر ماه سپتامبر سال‌جاری، در عمل موجب شد تا تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه ایران بازگردانده شود. بازگشت این تحریم‌ها هرچند بیشتر جنبه سیاسی داشته، اما با اعمال محدودیت‌های بیشتر، قطعا برخی چالش‌ها را در حوزه‌های اقتصادی تشدید خواهد کرد. در این میان آنطور که برخی رسانه‌ها گزارش داده‌اند، حالا نشانه‌هایی از علاقه هند به احیای روابط نفتی با ایران مشاهده می‌شود. هرچند با بازگشت تحریم‌های سازمان ملل، قطعا دشواری‌هایی برای خرید نفت ایران از سوی هند ایجاد خواهد شد، اما برخی کارشناسان باور دارند که احتمال افزایش تخفیف‌های نفتی ایران یا استفاده از شیوه تجارت تهاتر، دهلی‌نو را بر آن داشته تا تمایل خود برای خرید نفت از هند را به نمایش بگذارد.
به گزارش اقتصاد سرآمد، ایران در دهه‌های اخیر، باوجود تحریم‌های شدید ایالات متحده و اتحادیه اروپا، توانسته است تولید و صادرات نفت خود را به‌طور چشمگیری افزایش دهد. براساس گزارش‌های اخیر، تولید نفت‌خام ایران در سال۲۰۲۵ به رکورد ۳.۲۶میلیون بشکه در روز رسیده که بالاترین سطح در ۷.۵سال گذشته است و رشدی ۳۷۴هزار بشکه‌ای نسبت به سال۲۰۲۳ نشان می‌دهد. این رشد، عمدتاً به دلیل سرمایه‌گذاری‌های داخلی و مسیرهای جایگزین صادرات به چین و دیگر بازارهای آسیایی حاصل شده است.
صادرات نفت ایران از سال۲۰۲۰ تا ۲۰۲۳ بیش از ۸۷۰هزار بشکه در روز افزایش یافته و در نیمه اول۲۰۲۵، به میانگین ۱.۶۷میلیون بشکه در روز رسیده؛ رشدی ۳۷درصدی نسبت به ابتدای سال. حتی با وجود«اسنپ‌بک»، تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند که جریان نفت ایران مختل نشود، زیرا تهران با استفاده از شگردهای خاص خود در دور زدن تحریم‌ها و همچنین تخفیف‌های قیمتی برای حفظ مشتریان استفاده می‌کند. این عملکرد موفق، ایران را به عنوان یک تأمین‌کننده قابل‌اعتماد در بازارهای نوظهور تثبیت کرده و پتانسیل جذب هند را افزایش می‌دهد.
فرصت هندوستان برای خرید نفت ایران
رضا سپهوند، عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی می‌گوید که هند با اطلاع از فعال‌شدن مکانیسم بازگشت تحریم‌ها(اسنپ‌بک)، برای خرید نفت از ایران درخواست می‌دهد؛ هرچند رقم دقیق این پیشنهاد مشخص نیست اما حدودا ۱۰میلیون بشکه در سال برآورد می‌شود. یک‌هفته پیش، آمار رسمی وزارت بازرگانی و صنعت هند نشان داد که دهلی‌نو یک محموله نفت‌خام به ارزش ۱۱۱میلیون دلار از ایران وارد کرده است. همچنین از ابتدای سال‌جاری میلادی تا پایان ماه جولای، مجموع خرید فرآورده‌های نفتی هند از ایران به ۹۴میلیون دلار رسیده است.
دو هفته پیش از این نیز خبرگزاری بلومبرگ گزارش داد که مقامات هندی به دولت ترامپ گفته‌اند کاهش قابل‌توجه واردات نفت از روسیه، تنها در صورتی امکان‌پذیر است که واشنگتن اجازه دهد دهلی‌نو نفت‌خام از تامین‌کنندگان تحریم‌شده یعنی ایران و ونزوئلا خریداری کند. نمایندگان هند تاکید کرده‌اند که قطع همزمان تامین نفت از روسیه، ایران و ونزوئلا که همگی تولیدکنندگان عمده نفت هستند، می‌تواند منجربه جهش قیمت‌های جهانی شود، چراکه تقریبا ۹۰درصد نیاز نفتی هند از طریق واردات تامین می‌شود. هند از سال۲۰۱۸ که آمریکا از برجام خارج شد و پس از اینکه واشنگتن معافیت‌های تحریمی این کشور در رابطه با نفت ایران را قطع کرد، خرید نفت از تهران را متوقف کرد. درخواست‌های هند درحالی مطرح می‌شود که وزیر انرژی آمریکا، کریس‌رایت فروردین‌ماه گفته بود: «ما می‌توانیم صادرات نفت ایران را متوقف کنیم.» و وزیر خزانه‌داری این کشور هم در ماه فوریه وعده رساندن صادرات نفت ایران به ۱۰۰هزار بشکه در روز را داده بود.
خرید نفت از روسیه با وجود تحریم‌ها
یکی از عوامل کلیدی در تحلیل احتمال بازگشت هند به بازار نفت ایران، رفتار دهلی‌نو در قبال روسیه است. علی‌رغم تحریم‌های گسترده اتحادیه اروپا و ایالات متحده علیه مسکو پس از تهاجم به اوکراین، هند نه‌تنها واردات نفت روسیه را کاهش نداده، بلکه آن را افزایش داده است. در ماه می۲۰۲۵، هند رکورد ۱.۹۵میلیون بشکه در روز نفت روسی وارد کرد –۴۰درصد از کل واردات نفتی خود– و این روند در اوت۲۰۲۵ نیز ادامه یافت؛ جایی که بیش از نیمی از محموله‌های روسی با ناوگان غیرغربی حمل می‌شد.
حتی با اعمال تعرفه‌های ۲۵درصدی اضافی توسط آمریکا بر واردات هندی برای فشار بر کاهش خرید از روسیه، وزیر دارایی هند تأکید کرد که دهلی‌نو به خرید نفت روسی ادامه خواهد داد، زیرا این نفت ارزان‌تر است و به کاهش بار مالی واردات کمک می‌کند. هند همچنین از پالایشگاه‌های خود برای تبدیل نفت‌خام روسی به محصولات صادراتی به اروپا استفاده می‌کند که این امر تحریم‌های غربی را دور می‌زند. این الگو نشان می‌دهد که هند اولویت را به امنیت انرژی و هزینه‌های پایین می‌دهد، نه فشارهای سیاسی غربی.
افزایش فشار آمریکا برای محدودیت هند
ایالات متحده، به عنوان معمار اصلی کمپین «فشار حداکثری» علیه ایران، فشارهای شدیدی بر هند برای کاهش روابط اقتصادی با تهران وارد کرده است. در سپتامبر۲۰۲۵، واشنگتن تحریم‌هایی بر پروژه استراتژیک بندر چابهار –که هند در آن سرمایه‌گذاری کرده– اعمال و معافیت‌های قبلی را لغو کرد که این اقدام را به عنوان تنبیهی برای روابط دوجانبه ایران و هند توصیف می‌کند.
این تحریم‌ها که بخشی از سیاست گسترده‌تر ترامپ برای محدودکردن نفوذ ایران در منطقه است، هند را در تنگنای دیپلماتیک قرار داده و بر صادرات نفتی ایران به دهلی‌نو تأثیر منفی گذاشته است. در دودهه اخیر، فشارهای آمریکا منجربه کاهش تدریجی روابط اقتصادی هند و ایران شده، از جمله توقف واردات نفت در سال‌های۲۰۱۹-۲۰۲۲. بااین‌حال، هند که ۹۰درصد نیاز نفتی خود را از واردات تأمین می‌کند، در حال مذاکره با واشنگتن برای تعدیل این فشارهاست.
احتمال حضور هند در جمع مشتریان نفت ایران
برخی رسانه‌ها گزارش داده‌اند که با توجه به درخواست اخیر هند از ایالات متحده برای اجازه واردات نفت از ایران و ونزوئلا به عنوان جایگزینی برای کاهش تجارت با روسیه، احتمال احیای روابط نفتی دهلی‌نو و تهران افزایش یافته است. این درخواست که در حاشیه مذاکرات تجاری با واشنگتن مطرح شده، نشان‌دهنده استراتژی تنوع‌بخشی هند برای مقابله با تعرفه‌های تنبیهی ترامپ است. ایران با تجربه موفق صادرات به چین(که ۷۰میلیارد دلار درآمد نفتی در ۲۰۲۳ ایجاد کرد)، می‌تواند با تخفیف‌های قیمتی و مسیرهای امن، هند را جذب کند؛ مشابه آنچه روسیه انجام داد.
بااین‌حال، چالش‌هایی مانند تحریم‌های جدید سازمان ملل و فشارهای آمریکا بر چابهار، این فرایند را پیچیده می‌کنند. تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند که اگر مذاکرات هسته‌ای ایران با غرب احیا نشود، هند ممکن است به‌طور محتاطانه‌ای به سمت تهران حرکت کند، به‌ویژه اگر قیمت‌های جهانی نفت به 10۰-90دلار برسد.
در نهایت، فعال‌سازی اسنپ‌بک» نه‌تنها ایران را به چالش می‌کشد، بلکه فرصت‌هایی برای ائتلاف‌های جدید در بازار انرژی ایجاد می‌کند. هند، به عنوان بزرگ‌ترین واردکننده نفت جهان، می‌تواند پلی برای دور زدن تحریم‌ها باشد، همانطور که در مورد روسیه عمل کرده است. آینده روابط نفتی ایران و هند، بیش از هر چیز، به توازن ژئوپلیتیک میان واشنگتن، دهلی‌نو و تهران بستگی دارد.
گروه انرژی-فیروز اسماعیلی نژاد- فعال‌سازی مکانیسم ماشه توسط کشورهای اروپایی در اواخر ماه سپتامبر سال‌جاری، در عمل موجب شد تا تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه ایران بازگردانده شود. بازگشت این تحریم‌ها هرچند بیشتر جنبه سیاسی داشته، اما با اعمال محدودیت‌های بیشتر، قطعا برخی چالش‌ها را در حوزه‌های اقتصادی تشدید خواهد کرد. در این میان آنطور که برخی رسانه‌ها گزارش داده‌اند، حالا نشانه‌هایی از علاقه هند به احیای روابط نفتی با ایران مشاهده می‌شود. هرچند با بازگشت تحریم‌های سازمان ملل، قطعا دشواری‌هایی برای خرید نفت ایران از سوی هند ایجاد خواهد شد، اما برخی کارشناسان باور دارند که احتمال افزایش تخفیف‌های نفتی ایران یا استفاده از شیوه تجارت تهاتر، دهلی‌نو را بر آن داشته تا تمایل خود برای خرید نفت از هند را به نمایش بگذارد.
به گزارش اقتصاد سرآمد، ایران در دهه‌های اخیر، باوجود تحریم‌های شدید ایالات متحده و اتحادیه اروپا، توانسته است تولید و صادرات نفت خود را به‌طور چشمگیری افزایش دهد. براساس گزارش‌های اخیر، تولید نفت‌خام ایران در سال۲۰۲۵ به رکورد ۳.۲۶میلیون بشکه در روز رسیده که بالاترین سطح در ۷.۵سال گذشته است و رشدی ۳۷۴هزار بشکه‌ای نسبت به سال۲۰۲۳ نشان می‌دهد. این رشد، عمدتاً به دلیل سرمایه‌گذاری‌های داخلی و مسیرهای جایگزین صادرات به چین و دیگر بازارهای آسیایی حاصل شده است.
صادرات نفت ایران از سال۲۰۲۰ تا ۲۰۲۳ بیش از ۸۷۰هزار بشکه در روز افزایش یافته و در نیمه اول۲۰۲۵، به میانگین ۱.۶۷میلیون بشکه در روز رسیده؛ رشدی ۳۷درصدی نسبت به ابتدای سال. حتی با وجود«اسنپ‌بک»، تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند که جریان نفت ایران مختل نشود، زیرا تهران با استفاده از شگردهای خاص خود در دور زدن تحریم‌ها و همچنین تخفیف‌های قیمتی برای حفظ مشتریان استفاده می‌کند. این عملکرد موفق، ایران را به عنوان یک تأمین‌کننده قابل‌اعتماد در بازارهای نوظهور تثبیت کرده و پتانسیل جذب هند را افزایش می‌دهد.
فرصت هندوستان برای خرید نفت ایران
رضا سپهوند، عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی می‌گوید که هند با اطلاع از فعال‌شدن مکانیسم بازگشت تحریم‌ها(اسنپ‌بک)، برای خرید نفت از ایران درخواست می‌دهد؛ هرچند رقم دقیق این پیشنهاد مشخص نیست اما حدودا ۱۰میلیون بشکه در سال برآورد می‌شود. یک‌هفته پیش، آمار رسمی وزارت بازرگانی و صنعت هند نشان داد که دهلی‌نو یک محموله نفت‌خام به ارزش ۱۱۱میلیون دلار از ایران وارد کرده است. همچنین از ابتدای سال‌جاری میلادی تا پایان ماه جولای، مجموع خرید فرآورده‌های نفتی هند از ایران به ۹۴میلیون دلار رسیده است.
دو هفته پیش از این نیز خبرگزاری بلومبرگ گزارش داد که مقامات هندی به دولت ترامپ گفته‌اند کاهش قابل‌توجه واردات نفت از روسیه، تنها در صورتی امکان‌پذیر است که واشنگتن اجازه دهد دهلی‌نو نفت‌خام از تامین‌کنندگان تحریم‌شده یعنی ایران و ونزوئلا خریداری کند. نمایندگان هند تاکید کرده‌اند که قطع همزمان تامین نفت از روسیه، ایران و ونزوئلا که همگی تولیدکنندگان عمده نفت هستند، می‌تواند منجربه جهش قیمت‌های جهانی شود، چراکه تقریبا ۹۰درصد نیاز نفتی هند از طریق واردات تامین می‌شود. هند از سال۲۰۱۸ که آمریکا از برجام خارج شد و پس از اینکه واشنگتن معافیت‌های تحریمی این کشور در رابطه با نفت ایران را قطع کرد، خرید نفت از تهران را متوقف کرد. درخواست‌های هند درحالی مطرح می‌شود که وزیر انرژی آمریکا، کریس‌رایت فروردین‌ماه گفته بود: «ما می‌توانیم صادرات نفت ایران را متوقف کنیم.» و وزیر خزانه‌داری این کشور هم در ماه فوریه وعده رساندن صادرات نفت ایران به ۱۰۰هزار بشکه در روز را داده بود.
خرید نفت از روسیه با وجود تحریم‌ها
یکی از عوامل کلیدی در تحلیل احتمال بازگشت هند به بازار نفت ایران، رفتار دهلی‌نو در قبال روسیه است. علی‌رغم تحریم‌های گسترده اتحادیه اروپا و ایالات متحده علیه مسکو پس از تهاجم به اوکراین، هند نه‌تنها واردات نفت روسیه را کاهش نداده، بلکه آن را افزایش داده است. در ماه می۲۰۲۵، هند رکورد ۱.۹۵میلیون بشکه در روز نفت روسی وارد کرد –۴۰درصد از کل واردات نفتی خود– و این روند در اوت۲۰۲۵ نیز ادامه یافت؛ جایی که بیش از نیمی از محموله‌های روسی با ناوگان غیرغربی حمل می‌شد.
حتی با اعمال تعرفه‌های ۲۵درصدی اضافی توسط آمریکا بر واردات هندی برای فشار بر کاهش خرید از روسیه، وزیر دارایی هند تأکید کرد که دهلی‌نو به خرید نفت روسی ادامه خواهد داد، زیرا این نفت ارزان‌تر است و به کاهش بار مالی واردات کمک می‌کند. هند همچنین از پالایشگاه‌های خود برای تبدیل نفت‌خام روسی به محصولات صادراتی به اروپا استفاده می‌کند که این امر تحریم‌های غربی را دور می‌زند. این الگو نشان می‌دهد که هند اولویت را به امنیت انرژی و هزینه‌های پایین می‌دهد، نه فشارهای سیاسی غربی.
افزایش فشار آمریکا برای محدودیت هند
ایالات متحده، به عنوان معمار اصلی کمپین «فشار حداکثری» علیه ایران، فشارهای شدیدی بر هند برای کاهش روابط اقتصادی با تهران وارد کرده است. در سپتامبر۲۰۲۵، واشنگتن تحریم‌هایی بر پروژه استراتژیک بندر چابهار –که هند در آن سرمایه‌گذاری کرده– اعمال و معافیت‌های قبلی را لغو کرد که این اقدام را به عنوان تنبیهی برای روابط دوجانبه ایران و هند توصیف می‌کند.
این تحریم‌ها که بخشی از سیاست گسترده‌تر ترامپ برای محدودکردن نفوذ ایران در منطقه است، هند را در تنگنای دیپلماتیک قرار داده و بر صادرات نفتی ایران به دهلی‌نو تأثیر منفی گذاشته است. در دودهه اخیر، فشارهای آمریکا منجربه کاهش تدریجی روابط اقتصادی هند و ایران شده، از جمله توقف واردات نفت در سال‌های۲۰۱۹-۲۰۲۲. بااین‌حال، هند که ۹۰درصد نیاز نفتی خود را از واردات تأمین می‌کند، در حال مذاکره با واشنگتن برای تعدیل این فشارهاست.
احتمال حضور هند در جمع مشتریان نفت ایران
برخی رسانه‌ها گزارش داده‌اند که با توجه به درخواست اخیر هند از ایالات متحده برای اجازه واردات نفت از ایران و ونزوئلا به عنوان جایگزینی برای کاهش تجارت با روسیه، احتمال احیای روابط نفتی دهلی‌نو و تهران افزایش یافته است. این درخواست که در حاشیه مذاکرات تجاری با واشنگتن مطرح شده، نشان‌دهنده استراتژی تنوع‌بخشی هند برای مقابله با تعرفه‌های تنبیهی ترامپ است. ایران با تجربه موفق صادرات به چین(که ۷۰میلیارد دلار درآمد نفتی در ۲۰۲۳ ایجاد کرد)، می‌تواند با تخفیف‌های قیمتی و مسیرهای امن، هند را جذب کند؛ مشابه آنچه روسیه انجام داد.
بااین‌حال، چالش‌هایی مانند تحریم‌های جدید سازمان ملل و فشارهای آمریکا بر چابهار، این فرایند را پیچیده می‌کنند. تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند که اگر مذاکرات هسته‌ای ایران با غرب احیا نشود، هند ممکن است به‌طور محتاطانه‌ای به سمت تهران حرکت کند، به‌ویژه اگر قیمت‌های جهانی نفت به 10۰-90دلار برسد.
در نهایت، فعال‌سازی اسنپ‌بک» نه‌تنها ایران را به چالش می‌کشد، بلکه فرصت‌هایی برای ائتلاف‌های جدید در بازار انرژی ایجاد می‌کند. هند، به عنوان بزرگ‌ترین واردکننده نفت جهان، می‌تواند پلی برای دور زدن تحریم‌ها باشد، همانطور که در مورد روسیه عمل کرده است. آینده روابط نفتی ایران و هند، بیش از هر چیز، به توازن ژئوپلیتیک میان واشنگتن، دهلی‌نو و تهران بستگی دارد.