«سرآمد» بررسی می‌کند؛
«مُشتا» نماد زیست همدلانه صیاد و دریا
صیادی به شویه کهن، میراث زنده دریا و مردم قشم
گروه فرهنگ دریایی - حمید الماسی‌نیا - مُشتا، به گویش محلی هرمزگان، نوعی تور ثابت انتظاری است که صیادان آن را در سواحل شنی و گلی با شیب ملایم احداث می‌کنند. این سازه ساده اما هوشمندانه، با چوب‌های به شکل T یا دیواره‌های بلند، به صورت مربع یا مستطیل در عمق ۱۰ تا ۵۰ متری ساحل مستقر می‌شود. تورهای ماهیگیری با چشمه‌های ۱۱ تا ۳۵ میلی‌متری، راهرویی کوچک برای ورود آبزیان ایجاد می‌کنند و در زمان مد، ماهی‌ها و دیگر موجودات دریایی را به دام می‌اندازند. با جزر آب، صیادان به جمع‌آوری صید می‌پردازند – فرآیندی که به طور طبیعی و بدون نیاز به قایق یا موتور، صید را اتوماتیک می‌کند.
به گزارش اقتصاد سرآمد، حمید الماسی‌نیا، خبرنگار و فعال رسانه‌ای در جزیره قشم در مطلبی اختصاصی برای این روزنامه به بررسی اهمیت و ابعاد تاثیرگذاری «مُشتا» به عنوان یکی از شیوه‌های قدیمی و سنتی صیادی در مناطق جنوبی ایران در حاشیه خلیج فارس و بویژه جزیره قشم پرداخته است. نگارنده در این مطلب با توصیف صید مُشتا به عنوان یکی از کهن‌ترین شیوه‌های صید در خلیج فارس، آن را میراثی زنده از زندگی در کناره‌های خلیج فارس و حیات مردم جزیره قشم دانسته است. این مطلب را در ادامه می‌خوانید:
در دل خلیج فارس، جایی میان جزر و مد و آفتاب و نمک، واژه‌ای جریان دارد که از صدای امواج زاده شده است؛ «مُشتا»، این واژه ساده تنها یک ابزار صیادی نیست، بلکه نماد پیوند انسان و دریا در فرهنگ جنوب ایران است. «مشتـا» در جزیره قشم، بازمانده یکی از کهن‌ترین شیوه‌های صید سنتی است که ریشه در دانش بومی و تجربه نسل‌های دریانشین دارد. «مُشتا»، برای تأمین معاش صیادان بومی نمادی از دانش بومی، همزیستی انسان با دریا و میراث ناملموس فرهنگی جنوب ایران به‌شمار می‌رود و این روش صید، بازتابی از احترام به طبیعت و بهره‌برداری مسئولانه از منابع دریایی در چارچوب سنت‌های بومی است.
نماد زیست همدلانه
در روزگاری که صید صنعتی و بهره‌کشی بی‌حد از منابع دریایی، زیست‌بوم خلیج فارس را تهدید می‌کند، «مشتـا» یادآور زیست همدلانه با دریا است که در این روش، صیاد با شناخت دقیق مسیر حرکت ماهیان و جریان آب، دام چوبی و توری خود را در بستر دریا نصب می‌کند؛ بی‌آنکه به زیستگاه مرجان‌ها یا بچه‌ماهی‌ها آسیب برساند. صید در «مشتـا» بر مدار زمان و طبیعت می‌چرخد، نه بر مدار سود و عجله. این همان فلسفه‌ای است که امروزه از آن با عنوان «صید پایدار» یاد می‌شود، اما در فرهنگ مردم قشم، قرن‌ها پیش در قالب سنت‌های محلی جاری بوده است که تجربه و شناخت مردم از رفتار دریا را دارد؛ نمونه‌ای شاخص از دانش بومی و مدیریت پایدار منابع طبیعی در فرهنگ دریایی ایران.
ماهیگیری در خلیج فارس نه‌تنها یک فعالیت تفریحی، بلکه یک شغل مهم اقتصادی است و صید ماهی در سواحل خلیج فارس به‌طور قابل‌توجهی افزایش یافته است و بسیاری از مردم از طریق فعالیت‌های صیادی زندگی خود را می‌گذرانند. همچنین، روش‌های سنتی مانند «مُشتا»، بخشی از هویت فرهنگی این منطقه هستند.
با توجه به تنوع‌زیستی بالا، امکانات مناسب و تجربه‌های موفق ماهیگیران، سواحل خلیج فارس یکی از بهترین مقاصد برای علاقه‌مندان به ماهیگیری است و نه‌تنها به دلیل سواحل زیبای خود، بلکه به دلیل روش‌های سنتی و فرهنگی که در آن وجود دارد، یک مقصد ایده‌آل برای کسانی است که به دنبال یک تجربه منحصربه‌فرد هستند.
هویت‌بخشی فرهنگی و اجتماعی
«مُشتا» همچنین بخشی از هویت فرهنگی و اجتماعی جزیره قشم است و ساخت آن به صورت جمعی انجام می‌شود و مهارت نصب و نگهداری‌اش نسل‌به‌نسل منتقل می‌شود که هر مشتایی، نشانه‌ای از همدلی و همکاری صیادان محلی است که دریا را نه منبع غارت، بلکه شریک زندگی خود می‌دانند که در بسیاری از روستاهای جزیره، زمان برداشت صید از «مشتـا» بهانه‌ای برای گردهمایی، موسیقی و تقسیم رزق در میان خانواده‌هاست؛ این هم‌افزایی جمعی، بیانگر روح تعاون و همبستگی اجتماعی در جوامع ساحلی است که با تکیه بر دانش نیاکان، همچنان در قالب سنتی زنده ادامه دارد و به نوعی اقتصاد اجتماعی بومی که در تقابل با الگوهای فردگرایانه مدرن قرار می‌گیرد.
مُشتاها را در قسمت‌های ساحلی دریا می سازد و به دلیل اینکه همیشه در جای ثابتی قرار دارد، نوع صید ماهی را نمی‌توان تشخیص داد و در روزهای مختلف انواع صیدهای مختلف به دست می‌آید. چوب‌هایی به بلندای 5 تا 6متر، تور و مهارت قراردادن آن از ابزار ساخت این مشتاها به‌شمار می‌رود که توسط افراد باتجربه صیاد ساخته شده و جوانان در کنار آن‌ها فوت و فن آن را فرا می‌گیرند.
برای ساخت مُشتاها چوب‌ها را به عمق یک‌و‌نیم متر به داخل ماسه‌های ساحل فرو می‌برند تا زیربنای آن محکم باشد و چهارمتر نیز باید ارتفاع داشته باشد و تورها را به دور چوب‌ها که با فاصله کمی از یکدیگر قرار دارد، می‌پیچند و هنگام بالا آمدن آب تعدادی آبزی وارد آن شده و با پایین رفتن آب، آبزیان داخل آن به وسیله صاحبان مشتاها صید می‌شوند.
راهی برای صید پایدار روزانه
از منظر اقتصادی، مشتا منبع درآمدی پایدار برای صیادان قشم است؛ صید روزانه می‌تواند صدها کیلوگرم آبزی تجاری را تأمین کند و به بازارهای محلی و صادراتی خلیج فارس راه یابد. فرهنگی، این روش نماد هارمونی انسان با طبیعت است – بدون آلودگی یا سوخت فسیلی – و در فهرست میراث ناملموس جنوب ایران جای دارد. با توجه به تغییرات جزر و مدی خلیج فارس، مشتا به عنوان یک مدل صید کم‌تأثیر، می‌تواند الگویی برای شیلات پایدار باشد.در نهایت، صید مشتا در قشم، بیش از یک روش ماهیگیری، داستانی از استقامت است: جایی که امواج خلیج فارس، سنت‌های اجدادی را با چالش‌های مدرن درهم می‌آمیزند. با حمایت از حفاظت و گردشگری، این میراث می‌تواند برای نسل‌های آینده حفظ شود و خلیج فارس را به عنوان گنجینه زیستی جهان معرفی کند.
تاریخچه صید با مشتا
تاریخچه صید با «مشتا» به هزاران سال پیش برمی‌گردد و در گذشته تنها با چوب و سنگ تله‌ها را ایجاد می‌کردند. با گذشت زمان تور به آن افزوده شد و مردمانی که در جنوب بریتانیا و آنگلوساکسون‌ها زندگی می‌کردند، از چیزی شبیه این نوع روش استفاده می‌کردند.
صید با «مشتـا» از مصادیق ارزشمند میراث‌فرهنگی ناملموس است و حفظ آن ضرورتی برای پایداری فرهنگی و اقتصادی جوامع محلی عنوان می‌شود که احیای این سنت در قالب گردشگری دریایی بومی، فرصتی است برای معرفی فرهنگ دریا‌محور قشم به گردشگران داخلی و خارجی و بستری برای آموزش مفاهیم صید مسئولانه و احترام به طبیعت.
«مشتـا»، به‌عنوان یادگار زیست همدلانه با دریا، امروز بیش از هر زمان دیگر می‌تواند الهام‌بخش مسیر توسعه پایدار در جزیره قشم باشد. «مُشتا»، در واقع صدای دریاست که در گوش مردمان قشم نجوا می‌کند: به یاد بیاورید که دریا را باید فهمید، نه تصرف کرد.
گروه فرهنگ دریایی - حمید الماسی‌نیا - مُشتا، به گویش محلی هرمزگان، نوعی تور ثابت انتظاری است که صیادان آن را در سواحل شنی و گلی با شیب ملایم احداث می‌کنند. این سازه ساده اما هوشمندانه، با چوب‌های به شکل T یا دیواره‌های بلند، به صورت مربع یا مستطیل در عمق ۱۰ تا ۵۰ متری ساحل مستقر می‌شود. تورهای ماهیگیری با چشمه‌های ۱۱ تا ۳۵ میلی‌متری، راهرویی کوچک برای ورود آبزیان ایجاد می‌کنند و در زمان مد، ماهی‌ها و دیگر موجودات دریایی را به دام می‌اندازند. با جزر آب، صیادان به جمع‌آوری صید می‌پردازند – فرآیندی که به طور طبیعی و بدون نیاز به قایق یا موتور، صید را اتوماتیک می‌کند.
به گزارش اقتصاد سرآمد، حمید الماسی‌نیا، خبرنگار و فعال رسانه‌ای در جزیره قشم در مطلبی اختصاصی برای این روزنامه به بررسی اهمیت و ابعاد تاثیرگذاری «مُشتا» به عنوان یکی از شیوه‌های قدیمی و سنتی صیادی در مناطق جنوبی ایران در حاشیه خلیج فارس و بویژه جزیره قشم پرداخته است. نگارنده در این مطلب با توصیف صید مُشتا به عنوان یکی از کهن‌ترین شیوه‌های صید در خلیج فارس، آن را میراثی زنده از زندگی در کناره‌های خلیج فارس و حیات مردم جزیره قشم دانسته است. این مطلب را در ادامه می‌خوانید:
در دل خلیج فارس، جایی میان جزر و مد و آفتاب و نمک، واژه‌ای جریان دارد که از صدای امواج زاده شده است؛ «مُشتا»، این واژه ساده تنها یک ابزار صیادی نیست، بلکه نماد پیوند انسان و دریا در فرهنگ جنوب ایران است. «مشتـا» در جزیره قشم، بازمانده یکی از کهن‌ترین شیوه‌های صید سنتی است که ریشه در دانش بومی و تجربه نسل‌های دریانشین دارد. «مُشتا»، برای تأمین معاش صیادان بومی نمادی از دانش بومی، همزیستی انسان با دریا و میراث ناملموس فرهنگی جنوب ایران به‌شمار می‌رود و این روش صید، بازتابی از احترام به طبیعت و بهره‌برداری مسئولانه از منابع دریایی در چارچوب سنت‌های بومی است.
نماد زیست همدلانه
در روزگاری که صید صنعتی و بهره‌کشی بی‌حد از منابع دریایی، زیست‌بوم خلیج فارس را تهدید می‌کند، «مشتـا» یادآور زیست همدلانه با دریا است که در این روش، صیاد با شناخت دقیق مسیر حرکت ماهیان و جریان آب، دام چوبی و توری خود را در بستر دریا نصب می‌کند؛ بی‌آنکه به زیستگاه مرجان‌ها یا بچه‌ماهی‌ها آسیب برساند. صید در «مشتـا» بر مدار زمان و طبیعت می‌چرخد، نه بر مدار سود و عجله. این همان فلسفه‌ای است که امروزه از آن با عنوان «صید پایدار» یاد می‌شود، اما در فرهنگ مردم قشم، قرن‌ها پیش در قالب سنت‌های محلی جاری بوده است که تجربه و شناخت مردم از رفتار دریا را دارد؛ نمونه‌ای شاخص از دانش بومی و مدیریت پایدار منابع طبیعی در فرهنگ دریایی ایران.
ماهیگیری در خلیج فارس نه‌تنها یک فعالیت تفریحی، بلکه یک شغل مهم اقتصادی است و صید ماهی در سواحل خلیج فارس به‌طور قابل‌توجهی افزایش یافته است و بسیاری از مردم از طریق فعالیت‌های صیادی زندگی خود را می‌گذرانند. همچنین، روش‌های سنتی مانند «مُشتا»، بخشی از هویت فرهنگی این منطقه هستند.
با توجه به تنوع‌زیستی بالا، امکانات مناسب و تجربه‌های موفق ماهیگیران، سواحل خلیج فارس یکی از بهترین مقاصد برای علاقه‌مندان به ماهیگیری است و نه‌تنها به دلیل سواحل زیبای خود، بلکه به دلیل روش‌های سنتی و فرهنگی که در آن وجود دارد، یک مقصد ایده‌آل برای کسانی است که به دنبال یک تجربه منحصربه‌فرد هستند.
هویت‌بخشی فرهنگی و اجتماعی
«مُشتا» همچنین بخشی از هویت فرهنگی و اجتماعی جزیره قشم است و ساخت آن به صورت جمعی انجام می‌شود و مهارت نصب و نگهداری‌اش نسل‌به‌نسل منتقل می‌شود که هر مشتایی، نشانه‌ای از همدلی و همکاری صیادان محلی است که دریا را نه منبع غارت، بلکه شریک زندگی خود می‌دانند که در بسیاری از روستاهای جزیره، زمان برداشت صید از «مشتـا» بهانه‌ای برای گردهمایی، موسیقی و تقسیم رزق در میان خانواده‌هاست؛ این هم‌افزایی جمعی، بیانگر روح تعاون و همبستگی اجتماعی در جوامع ساحلی است که با تکیه بر دانش نیاکان، همچنان در قالب سنتی زنده ادامه دارد و به نوعی اقتصاد اجتماعی بومی که در تقابل با الگوهای فردگرایانه مدرن قرار می‌گیرد.
مُشتاها را در قسمت‌های ساحلی دریا می سازد و به دلیل اینکه همیشه در جای ثابتی قرار دارد، نوع صید ماهی را نمی‌توان تشخیص داد و در روزهای مختلف انواع صیدهای مختلف به دست می‌آید. چوب‌هایی به بلندای 5 تا 6متر، تور و مهارت قراردادن آن از ابزار ساخت این مشتاها به‌شمار می‌رود که توسط افراد باتجربه صیاد ساخته شده و جوانان در کنار آن‌ها فوت و فن آن را فرا می‌گیرند.
برای ساخت مُشتاها چوب‌ها را به عمق یک‌و‌نیم متر به داخل ماسه‌های ساحل فرو می‌برند تا زیربنای آن محکم باشد و چهارمتر نیز باید ارتفاع داشته باشد و تورها را به دور چوب‌ها که با فاصله کمی از یکدیگر قرار دارد، می‌پیچند و هنگام بالا آمدن آب تعدادی آبزی وارد آن شده و با پایین رفتن آب، آبزیان داخل آن به وسیله صاحبان مشتاها صید می‌شوند.
راهی برای صید پایدار روزانه
از منظر اقتصادی، مشتا منبع درآمدی پایدار برای صیادان قشم است؛ صید روزانه می‌تواند صدها کیلوگرم آبزی تجاری را تأمین کند و به بازارهای محلی و صادراتی خلیج فارس راه یابد. فرهنگی، این روش نماد هارمونی انسان با طبیعت است – بدون آلودگی یا سوخت فسیلی – و در فهرست میراث ناملموس جنوب ایران جای دارد. با توجه به تغییرات جزر و مدی خلیج فارس، مشتا به عنوان یک مدل صید کم‌تأثیر، می‌تواند الگویی برای شیلات پایدار باشد.در نهایت، صید مشتا در قشم، بیش از یک روش ماهیگیری، داستانی از استقامت است: جایی که امواج خلیج فارس، سنت‌های اجدادی را با چالش‌های مدرن درهم می‌آمیزند. با حمایت از حفاظت و گردشگری، این میراث می‌تواند برای نسل‌های آینده حفظ شود و خلیج فارس را به عنوان گنجینه زیستی جهان معرفی کند.
تاریخچه صید با مشتا
تاریخچه صید با «مشتا» به هزاران سال پیش برمی‌گردد و در گذشته تنها با چوب و سنگ تله‌ها را ایجاد می‌کردند. با گذشت زمان تور به آن افزوده شد و مردمانی که در جنوب بریتانیا و آنگلوساکسون‌ها زندگی می‌کردند، از چیزی شبیه این نوع روش استفاده می‌کردند.
صید با «مشتـا» از مصادیق ارزشمند میراث‌فرهنگی ناملموس است و حفظ آن ضرورتی برای پایداری فرهنگی و اقتصادی جوامع محلی عنوان می‌شود که احیای این سنت در قالب گردشگری دریایی بومی، فرصتی است برای معرفی فرهنگ دریا‌محور قشم به گردشگران داخلی و خارجی و بستری برای آموزش مفاهیم صید مسئولانه و احترام به طبیعت.
«مشتـا»، به‌عنوان یادگار زیست همدلانه با دریا، امروز بیش از هر زمان دیگر می‌تواند الهام‌بخش مسیر توسعه پایدار در جزیره قشم باشد. «مُشتا»، در واقع صدای دریاست که در گوش مردمان قشم نجوا می‌کند: به یاد بیاورید که دریا را باید فهمید، نه تصرف کرد.