« سرآمد» گزارش می‌دهد؛
بسترسازی برای جهش نسلی در بندر شهید رجایی
گروه بنادر- آنطور که علی عبدالعلی‌زاده، نماینده رئیس‌جمهور در هماهنگی اجرای سیاست‌های کلی توسعه دریامحور خبر داده، قرار است بندر شهیدرجایی به بندر نسل چهارهم تبدیل شود که احتمالا تحقق این برنامه تا پایان برنامه هفتم توسعه طول می‌کشد و پس از آن هوش مصنوعی و ربات‌ها جایگزین انسان می‌شوند. این در حالی است که مسئولان استانداری هرمزگان نیز در صحبت‌های خود از پیشرفت فیزیکی بیش از 30درصدی عملیات اجرایی طرح احداث فاز نخست تأسیسات زیربنایی اراضی 2400هکتاری مجتمع بندری شهیدرجایی خبر می‌دهند؛ پروژه‌ای که به‌عنوان یکی از طرح‌های ملی این بندر با اعتباری بالغ بر 42هزار میلیارد ریال در راستای افزایش ظرفیت، ارتقای جایگاه بندر و تبدیل آن از نسل دوم به نسل سوم بندری در دست اجراست.
به گزارش اقتصاد سرآمد، راهبرد تبدیل بنادر به نسل سوم و دیجیتال‌سازی به‌شدت به همکاری بین‌مجموعه‌ای پیچیده از بازیگران وابسته است تا نوآوری‌ها با موفقیت پیاده‌سازی شوند. باید توجه داشت که پروژه‌های نوآوری دیجیتال در بنادر ممکن است به دلیل موانع فنی و موانع مربوط به ذی‌نفعان با شکست مواجه شوند. «نسل بندر» مفهومی است که در ادبیات جهانی حملونقل برای تعریف رتبه‌بندی و سطح خدمات‌دهی بنادر به‌کار برده می‌شود. مفهوم نسل در ادبیات بنادر جهان در حقیقت بیان‌کننده سطح ارائه خدمات اعم از خدمات ذاتی یا با ارزش‌افزوده و کارکرد بنادر است و قدیمی یا جدید بودن یک بندر، کوچکی یا بزرگی و موقعیت جغرافیایی آن ارتباطی به نسل آن ندارد.
بنادر در سیر تحول خود و به‌خصوص در یک سده اخیر با تغییر نوع حکمرانی خود از بنادر خدماتی و کاملاً دولتی و عام‌المنفعه(که وابستگی کامل به بودجه دولت‌ها داشته‌اند)، به سمت بنادری کاملاً خصوصی و اخیراً به مشارکت دولتی و خصوصی سوق داده شده‌اند. این حرکت همراه با تغییر در ماهیت جایگاه بنادر در اقتصاد کشور از ارگان‌های دولتی و متکی به بودجه دولت به بنگاه‌هایی اقتصادی متکی بر اقتصاد بازار بوده است.
این روزها بنادر دیگر مجموعه‌های خدماتی که منتظر ورود کالا و کشتی به بندر باشند، نبوده و خود به‌دنبال جذب کالا هستند. امکان بروز این تغییر ماهیت و رویکرد در بنادر مختلف حسب موقعیت جغرافیایی و زیرساخت‌های موجود برای توسعه حوزه نفوذ آن‌ها و برای برقراری ارتباط با مراکز بار در کشور و خارج از آن در آن سوی آب‌ها و آن سوی مرزهای خشکی متفاوت است و موجب می‌شود بنادر بتوانند ارتقا یافته و در نسل‌های متفاوتی نقش‌های جدیدی را برعهده گیرند.
چند نسل بندری داریم؟
در فرایند توسعه بنادر و مطابق با سند بین‌المللی آنکتاد، پنج نسل توسعه مبتنی بر ارزیابی استراتژی توسعه، گستره خدمات بندری و سطح یکپارچگی فناوری اطلاعات ارائه شده است. بنادر نسل اول با هدف انتقال کالا از خشکی به بندر و برعکس از طریق پسکرانه منطقه‌ای یا محلی(محیط اطراف بندر که به‌عنوان مسیر فروش و توزیع کالا فعالیت می‌کند) بدون لحاظ کردن خصوصیات اجتماعی-اقتصادی منطقه بندر، شکل گرفتند.
بنادر نسل دوم به‌عنوان هاب حملونقل و مراکز صنعتی و تجاری شروع به فعالیت کردند. خدمات قابل ارائه در این بنادر محدود به کشتی و کالا بوده در حالی‌که در نزدیکی این بنادر صنایع مختلف مشغول به فعالیت هستند. این بنادر به‌عنوان بنادر صنعتی نیز شناخته می‌شوند.
ژبنادر نسل سوم نیز علاوه‌بر مشخصات بنادر نسل دوم، مجموعه‌ای متشکل از خدمات لجستیکی، تجمیع و توزیع کالا، پردازش اطلاعات و بهره‌گیری از سیستم‌های مخابراتی است که در ایجاد ارزش‌افزوده بر کالا نقش ایفا می‌کنند. این بنادر مبتنی بر تکنولوژی و دانش فنی بوده و جریان و توزیع بار به‌صورت فناورانه مدیریت می‌شود.
بنادر نسل چهارم به‌عنوان پیشرفته‌ترین بنادر حال حاضر جهان، بنادری هستند که در مقام قلب زنجیره حملونقل دریابرد، شبکه ارتباطی گسترده‌ای تا اقصی‌نقاط جهان را ایجاد کرده و خود را به آخرین تجهیزات سخت‌افزاری و استفاده از آخرین فناوری‌های نوین در تکنولوژی اطلاعات مجهز کرده‌اند. این بنادر از درگاه‌های اینترنتی خود با ارائه آخرین اطلاعات حملونقل دریایی به کارگزاران حمل، تجار و شرکت‌های حملونقل دریایی و زمینی امکان برنامه‌ریزی را فراهم می‌کنند.
و در پایان بنادر نسل پنجم که در سال‌های اخیر مورد توجه کشورهای پیشرو قرار گرفته‌اند، بر مشتری‌مداری متمرکزند. این بنادر ماهیتاً رقابت‌پذیر بوده و تعهد بندری در حوزه‌های اجتماعی و زیست‌محیطی در آن‌ها وجود دارد.
وعده ورود بندر شهیدرجایی به نسل4
علی عبدالعلی‌زاده، نماینده رئیس‌جمهور در هماهنگی اجرای سیاست‌های کلی توسعه دریامحور در گفت‌وگو با «ایسنا»، با اشاره برنام‌ریزی برای تغییر نسل بندر شهیدرجایی و تبدیل آن به بندر نسل چهار گفت: بندر شهیدرجایی به‌عنوان بزرگ‌ترین بندر کشور از اهمیت بسیاری برخوردار است و نقش مهمی در کریدور شمال-جنوب ایفا می‌کند. وی افزود: متاسفانه در حادثه انفجار اردیبهشت‌ماه خسارت‌های زیادی به این منطقه وارد شد و تلفات بسیاری داشتیم.
نماینده رئیس‌جمهور در هماهنگی اجرای سیاست‌های کلی توسعه دریامحور تصریح کرد: قصد داریم با تبدیل بندر شهیدرجایی به بندر نسل چهار، عملا حضور انسان را در بندر حذف کنیم و هوش مصنوعی و ربات جایگزین انسان شود. وی با اشاره به اینکه جایگزینی هوش مصنوعی کیفیت کار را بالا خواهد برد، گفت: همچنین حجم ظرفیت موجود در بندر افزایش پیدا خواهد کرد. البته تکمیل این بحث با انتقال بار از بندر شهیدرجایی به سه بندر خشک پشتیبان سیرجان، مهریز و آپرین تهران انجام خواهد شد که به‌زودی انتقال عملیات بارهای دولتی را آغاز خواهیم کرد.
عبدالعلی‌زاده تصریح کرد: اگر حمل بار دولتی موفقت‌آمیز بود، می‌توانیم بارهای خصوصی را نیز منتقل و زمینه را برای نسل چهار شدن بندر شهیدرجایی فراهم کنیم. وی در پاسخ به اینکه این مهم چه زمانی عملیاتی می‌شود، گفت: اگر بتوانیم تا آخر امسال بارهای دولتی را منتقل کنیم، سال‌آینده بارهای بخش خصوصی نیز منتقل خواهد شد. همچنین دوسال هم سرمایه‌گذاری و پیگیری برای استفاده از هوش مصنوعی زمان نیاز است که به نظر می‌رسد تا آخر برنامه هفتم توسعه ادامه‌دار شود.
احداث نسل سوم بندری در ایران
در حالی‌که نماینده رئیس‌جمهور در هماهنگی اجرای سیاست‌های کلی توسعه دریامحور درباره برنامه‌ریزی تغییر نسل بندر شهیدرجایی و تبدیل آن به بندر نسل چهار می‌گوید؛ حمید کمالی، معاون مهندسی و عمران اداره‌کل بنادر و دریانوردی هرمزگان در گفت‌وگو با «تسنیم»، عملیات اجرایی طرح احداث فاز نخست تأسیسات زیربنایی اراضی 2400هکتاری مجتمع بندری شهیدرجایی را یکی از طرح‌های ملی این مجموعه بندری می‌داند که در راستای افزایش ظرفیت، ارتقای جایگاه بندر و تبدیل آن از نسل دوم به نسل سوم بندری در دست اجراست. براساس صحبت‌های این مقام مسئول؛ اجرای این طرح ضمن تسهیل توسعه بلندمدت بندر با ایجاد منطقه لجستیکی- صنعتی در پسکرانه بندر شهیدرجایی، نیازهای آینده این بندر در حوزه اراضی پشتیبانی، ایمنی و محیط‌زیست را تأمین خواهد کرد.
معاون مهندسی و عمران اداره‌کل بنادر و دریانوردی هرمزگان مدت زمان اجرای این طرح را 30ماه اعلام کرد و افزود: با تکمیل طرح احداث فاز نخست تأسیسات زیربنایی اراضی 2400هکتاری بندر شهیدرجایی، پسکرانه بندر توسعه‌یافته و متناسب با آن، حجم عملیات بندری و لجستیکی نیز افزایش خواهد یافت. «کمالی» گفت: این طرح شامل احداث شبکه معابر به‌طور کلی حدود 10هزار و700متر، احداث کانال‌های بتنی هدایت سیلاب به طول 10هزار و 963متر، اجرای خاکریزهای هدایت سیلاب، احداث چهاردستگاه پل هرکدام شامل سه دهانه 10.4متری، احداث سازه‌های مخازن آبی، ساختمان پست برق، سازه حفاظتی دکل فشار قوی، احداث دیوار پیرامونی به طول 4هزار و 500متر است. وی خاطرنشان کرد: براساس گزارش واحد اجرایی، تاکنون بیش از 32درصد از کل عملیات اجرایی انجام شده و پیش‌بینی می‌شود این طرح تا پایان سال1405 به‌طور کامل تکمیل و به بهره‌برداری برسد.
براساس این گزارش، بندر شهیدرجایی طی سال‌های اخیر حرکتی را برای جهانی‌شدن و به‌دست آوردن سهم بیشتری از حملونقل دریایی و تجارت بین‌المللی آغاز کرده و برای ایستادن در رتبه نخست بنادر منطقه، برنامه‌هایی با هدف توسعه و افزایش کارایی و ترغیب بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری در این بندر به اجرا درآورده است. در چنین شرایطی طبیعی به نظر می‌رسد که کشورهای متصل به دریا حرکت به سمت ایجاد بنادر نسل جدید را شتاب دهند و ایران نیز با توجه به سیاست‌های دریایی خود باید به گونه‌ای از ظرفیت‌های دریایی خود استفاده کند که در آینده‌ای نزدیک به جمع بنادر نسل جدید جهان بپیوندد و این ظرفیت امروز در جنوب کشور و در بندر شهیدرجایی هرمزگان وجود دارد.
به گزارش اقتصاد سرآمد، راهبرد تبدیل بنادر به نسل سوم و دیجیتال‌سازی به‌شدت به همکاری بین‌مجموعه‌ای پیچیده از بازیگران وابسته است تا نوآوری‌ها با موفقیت پیاده‌سازی شوند. باید توجه داشت که پروژه‌های نوآوری دیجیتال در بنادر ممکن است به دلیل موانع فنی و موانع مربوط به ذی‌نفعان با شکست مواجه شوند. «نسل بندر» مفهومی است که در ادبیات جهانی حملونقل برای تعریف رتبه‌بندی و سطح خدمات‌دهی بنادر به‌کار برده می‌شود. مفهوم نسل در ادبیات بنادر جهان در حقیقت بیان‌کننده سطح ارائه خدمات اعم از خدمات ذاتی یا با ارزش‌افزوده و کارکرد بنادر است و قدیمی یا جدید بودن یک بندر، کوچکی یا بزرگی و موقعیت جغرافیایی آن ارتباطی به نسل آن ندارد.
بنادر در سیر تحول خود و به‌خصوص در یک سده اخیر با تغییر نوع حکمرانی خود از بنادر خدماتی و کاملاً دولتی و عام‌المنفعه(که وابستگی کامل به بودجه دولت‌ها داشته‌اند)، به سمت بنادری کاملاً خصوصی و اخیراً به مشارکت دولتی و خصوصی سوق داده شده‌اند. این حرکت همراه با تغییر در ماهیت جایگاه بنادر در اقتصاد کشور از ارگان‌های دولتی و متکی به بودجه دولت به بنگاه‌هایی اقتصادی متکی بر اقتصاد بازار بوده است.
این روزها بنادر دیگر مجموعه‌های خدماتی که منتظر ورود کالا و کشتی به بندر باشند، نبوده و خود به‌دنبال جذب کالا هستند. امکان بروز این تغییر ماهیت و رویکرد در بنادر مختلف حسب موقعیت جغرافیایی و زیرساخت‌های موجود برای توسعه حوزه نفوذ آن‌ها و برای برقراری ارتباط با مراکز بار در کشور و خارج از آن در آن سوی آب‌ها و آن سوی مرزهای خشکی متفاوت است و موجب می‌شود بنادر بتوانند ارتقا یافته و در نسل‌های متفاوتی نقش‌های جدیدی را برعهده گیرند.
چند نسل بندری داریم؟
در فرایند توسعه بنادر و مطابق با سند بین‌المللی آنکتاد، پنج نسل توسعه مبتنی بر ارزیابی استراتژی توسعه، گستره خدمات بندری و سطح یکپارچگی فناوری اطلاعات ارائه شده است. بنادر نسل اول با هدف انتقال کالا از خشکی به بندر و برعکس از طریق پسکرانه منطقه‌ای یا محلی(محیط اطراف بندر که به‌عنوان مسیر فروش و توزیع کالا فعالیت می‌کند) بدون لحاظ کردن خصوصیات اجتماعی-اقتصادی منطقه بندر، شکل گرفتند.
بنادر نسل دوم به‌عنوان هاب حملونقل و مراکز صنعتی و تجاری شروع به فعالیت کردند. خدمات قابل ارائه در این بنادر محدود به کشتی و کالا بوده در حالی‌که در نزدیکی این بنادر صنایع مختلف مشغول به فعالیت هستند. این بنادر به‌عنوان بنادر صنعتی نیز شناخته می‌شوند.
ژبنادر نسل سوم نیز علاوه‌بر مشخصات بنادر نسل دوم، مجموعه‌ای متشکل از خدمات لجستیکی، تجمیع و توزیع کالا، پردازش اطلاعات و بهره‌گیری از سیستم‌های مخابراتی است که در ایجاد ارزش‌افزوده بر کالا نقش ایفا می‌کنند. این بنادر مبتنی بر تکنولوژی و دانش فنی بوده و جریان و توزیع بار به‌صورت فناورانه مدیریت می‌شود.
بنادر نسل چهارم به‌عنوان پیشرفته‌ترین بنادر حال حاضر جهان، بنادری هستند که در مقام قلب زنجیره حملونقل دریابرد، شبکه ارتباطی گسترده‌ای تا اقصی‌نقاط جهان را ایجاد کرده و خود را به آخرین تجهیزات سخت‌افزاری و استفاده از آخرین فناوری‌های نوین در تکنولوژی اطلاعات مجهز کرده‌اند. این بنادر از درگاه‌های اینترنتی خود با ارائه آخرین اطلاعات حملونقل دریایی به کارگزاران حمل، تجار و شرکت‌های حملونقل دریایی و زمینی امکان برنامه‌ریزی را فراهم می‌کنند.
و در پایان بنادر نسل پنجم که در سال‌های اخیر مورد توجه کشورهای پیشرو قرار گرفته‌اند، بر مشتری‌مداری متمرکزند. این بنادر ماهیتاً رقابت‌پذیر بوده و تعهد بندری در حوزه‌های اجتماعی و زیست‌محیطی در آن‌ها وجود دارد.
وعده ورود بندر شهیدرجایی به نسل4
علی عبدالعلی‌زاده، نماینده رئیس‌جمهور در هماهنگی اجرای سیاست‌های کلی توسعه دریامحور در گفت‌وگو با «ایسنا»، با اشاره برنام‌ریزی برای تغییر نسل بندر شهیدرجایی و تبدیل آن به بندر نسل چهار گفت: بندر شهیدرجایی به‌عنوان بزرگ‌ترین بندر کشور از اهمیت بسیاری برخوردار است و نقش مهمی در کریدور شمال-جنوب ایفا می‌کند. وی افزود: متاسفانه در حادثه انفجار اردیبهشت‌ماه خسارت‌های زیادی به این منطقه وارد شد و تلفات بسیاری داشتیم.
نماینده رئیس‌جمهور در هماهنگی اجرای سیاست‌های کلی توسعه دریامحور تصریح کرد: قصد داریم با تبدیل بندر شهیدرجایی به بندر نسل چهار، عملا حضور انسان را در بندر حذف کنیم و هوش مصنوعی و ربات جایگزین انسان شود. وی با اشاره به اینکه جایگزینی هوش مصنوعی کیفیت کار را بالا خواهد برد، گفت: همچنین حجم ظرفیت موجود در بندر افزایش پیدا خواهد کرد. البته تکمیل این بحث با انتقال بار از بندر شهیدرجایی به سه بندر خشک پشتیبان سیرجان، مهریز و آپرین تهران انجام خواهد شد که به‌زودی انتقال عملیات بارهای دولتی را آغاز خواهیم کرد.
عبدالعلی‌زاده تصریح کرد: اگر حمل بار دولتی موفقت‌آمیز بود، می‌توانیم بارهای خصوصی را نیز منتقل و زمینه را برای نسل چهار شدن بندر شهیدرجایی فراهم کنیم. وی در پاسخ به اینکه این مهم چه زمانی عملیاتی می‌شود، گفت: اگر بتوانیم تا آخر امسال بارهای دولتی را منتقل کنیم، سال‌آینده بارهای بخش خصوصی نیز منتقل خواهد شد. همچنین دوسال هم سرمایه‌گذاری و پیگیری برای استفاده از هوش مصنوعی زمان نیاز است که به نظر می‌رسد تا آخر برنامه هفتم توسعه ادامه‌دار شود.
احداث نسل سوم بندری در ایران
در حالی‌که نماینده رئیس‌جمهور در هماهنگی اجرای سیاست‌های کلی توسعه دریامحور درباره برنامه‌ریزی تغییر نسل بندر شهیدرجایی و تبدیل آن به بندر نسل چهار می‌گوید؛ حمید کمالی، معاون مهندسی و عمران اداره‌کل بنادر و دریانوردی هرمزگان در گفت‌وگو با «تسنیم»، عملیات اجرایی طرح احداث فاز نخست تأسیسات زیربنایی اراضی 2400هکتاری مجتمع بندری شهیدرجایی را یکی از طرح‌های ملی این مجموعه بندری می‌داند که در راستای افزایش ظرفیت، ارتقای جایگاه بندر و تبدیل آن از نسل دوم به نسل سوم بندری در دست اجراست. براساس صحبت‌های این مقام مسئول؛ اجرای این طرح ضمن تسهیل توسعه بلندمدت بندر با ایجاد منطقه لجستیکی- صنعتی در پسکرانه بندر شهیدرجایی، نیازهای آینده این بندر در حوزه اراضی پشتیبانی، ایمنی و محیط‌زیست را تأمین خواهد کرد.
معاون مهندسی و عمران اداره‌کل بنادر و دریانوردی هرمزگان مدت زمان اجرای این طرح را 30ماه اعلام کرد و افزود: با تکمیل طرح احداث فاز نخست تأسیسات زیربنایی اراضی 2400هکتاری بندر شهیدرجایی، پسکرانه بندر توسعه‌یافته و متناسب با آن، حجم عملیات بندری و لجستیکی نیز افزایش خواهد یافت. «کمالی» گفت: این طرح شامل احداث شبکه معابر به‌طور کلی حدود 10هزار و700متر، احداث کانال‌های بتنی هدایت سیلاب به طول 10هزار و 963متر، اجرای خاکریزهای هدایت سیلاب، احداث چهاردستگاه پل هرکدام شامل سه دهانه 10.4متری، احداث سازه‌های مخازن آبی، ساختمان پست برق، سازه حفاظتی دکل فشار قوی، احداث دیوار پیرامونی به طول 4هزار و 500متر است. وی خاطرنشان کرد: براساس گزارش واحد اجرایی، تاکنون بیش از 32درصد از کل عملیات اجرایی انجام شده و پیش‌بینی می‌شود این طرح تا پایان سال1405 به‌طور کامل تکمیل و به بهره‌برداری برسد.
براساس این گزارش، بندر شهیدرجایی طی سال‌های اخیر حرکتی را برای جهانی‌شدن و به‌دست آوردن سهم بیشتری از حملونقل دریایی و تجارت بین‌المللی آغاز کرده و برای ایستادن در رتبه نخست بنادر منطقه، برنامه‌هایی با هدف توسعه و افزایش کارایی و ترغیب بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری در این بندر به اجرا درآورده است. در چنین شرایطی طبیعی به نظر می‌رسد که کشورهای متصل به دریا حرکت به سمت ایجاد بنادر نسل جدید را شتاب دهند و ایران نیز با توجه به سیاست‌های دریایی خود باید به گونه‌ای از ظرفیت‌های دریایی خود استفاده کند که در آینده‌ای نزدیک به جمع بنادر نسل جدید جهان بپیوندد و این ظرفیت امروز در جنوب کشور و در بندر شهیدرجایی هرمزگان وجود دارد.