«سرآمد» گزارش می‌دهد؛
سایه بی‌عملی وزارت نیرو در میانه بحران آبی
چرا برنامه‌های لحظه آخری برای مدیریت منابع آبی پایتخت اجرایی می‌شود؟
گروه انرژی- از هفته گذشته و پس از هشدار مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور مبنی بر احتمال جیره‌بندی آب و حتی تخلیه تهران در اثر کاهش شدید بارش‌های پاییزی در سال‌جاری آبی، موجی از نگرانی‌ها در مورد بی‌آبی در تهران به راه افتاده است. طی روزهای گذشته ساکنان برخی مناطق پایتخت از قطعی شبانه آب در منازل خود خبر دادند و مسئولان نیز هرچند قطعی و آغاز جیره‌بندی آب در تهران را تکذیب کردند، اما موضوع کاهش فشار آب تا حد صفر را در ساعاتی از روز تایید کردند. بحران آب در تهران، موضوعی است که با توجه به نوع اقلیم، ذخایر سدها و البته اقدامات مسئولان برای حل آن، قابل‌پیش‌بینی بوده است.
به گزارش «اقتصاد سرآمد»، عباس علی‌آبادی، وزیر نیرو در نخستین روز هفته جاری بود که در یک نشست خبری اعلام کرد: «به منظور کنترل هدررفت آب، سیاست کاهش فشار شبکه توزیع در دستور کار قرار گرفته است و با اجرای این برنامه، 15مترمکعب بر ثانیه آب ذخیره شد. البته مردم مجبور به نصب پمپ و مخزن شدند، اما همان میزان هدررفت در کشور ذخیره شد.» او ادامه داد: «این برنامه کماکان در دستور کار قرار دارد و ممکن است مجبور شویم شب‌ها فشار آب را تا حد صفر پایین بیاوریم.»
محسن اردکانی، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران نیز همان روز در یک برنامه تلویزیونی از تداوم «خشکسالی بی‌سابقه» در تهران خبر داد و گفت: «پایتخت معمولا هر دوره فقط دوسال خشکسالی را تجربه می‌کرد، اما برای نخستین بار شاهد تداوم پنج‌سال متوالی خشکسالی هستیم. میزان آب ذخیره‌شده در سدهای پنج‌گانه تهران به «حداقل تاریخی خود» رسیده و سطح ورودی آب به این سدها نیز «به شدت کاهش یافته» است.»
نگاهی کوتاه به مجموع اظهارات مقامات مسئول در حوزه مدیریت منابع آبی و وزارت نیرو نشان می‌دهد که در حقیقت نوعی اقدام لحظه آخری در برابر بحران آب تهران برای اجرا در دستور کار قرار گرفته است. این در حالی است که از مدت‌ها قبل بسیاری از کارشناسان هشدارهای زیادی را در این زمینه مطرح کرده بودند. بااین‌حال بررسی اخبار منتشرشده در هفته‌های گذشته نشان می‌دهد که تا پیش از هشدار رئیس‌جمهور، شرایط منابع آبی تهران از سوی مسئولان این حوزه به نوعی دور از بحران و قابل‌مدیریت تصویرسازی می‌شد تا جایی که برخی معتقدند مسئولان وزارت نیرو تا لحظه آخر منتظر بارش باران برای عبور از بحران فراگیر آب در پایتخت بودند.
در طول فصل تابستان سال‌جاری نیز مسئولان وزارت نیرو در موارد مختلفی تاکید کردند که کاهش فشار در تهران رخ داده و مردم مجبور به خرید پمپ آب هستند، اما در تابستان مسئله کاهش فشار آب تا حد صفر وجود نداشت و این موضوع به تازگی اجرا می‌شود تا جایی که مردم از حدود یک‌هفته گذشته، از قطع شبانه آب منطقه خود خبر داده‌اند و این موضوع کماکان ادامه دارد. به بیان دیگر، نمی‌توان گفت که این سیاست پیش‌تر نیز وجود داشته است، چراکه به گفته خود مسئولان سیاستی که در تابستان اجرا می‌شد، کاهش فشار آب بود که با نصب پمپ آب، آب به طبقات بالا می‌رسید، اما اکنون به نظر می‌رسد این سیاست جدید، به ناگهان اتخاذ شده است.
بی‌عملی در مقابل بحران آبی
از فصل تابستان تاکنون بارها گزارش‌هایی در مورد کاهش ذخایر سدها منتشر شد و از همان گزارش‌ها مشخص بود که اوضاع بحرانی است. این در حالی است که میزان هدررفت آب برابر با میزان کسری آب است. میزان هدررفت در شبکه توزیع آب تهران حدود 11درصد است؛ یعنی در طول شبانه‌روز، با تزریق 2.9میلیون مترمکعب آب در شبکه تهران، چیزی در حدود 319هزار مترمکعب آب شرب، قبل از رسیدن به دست مصرف‌کننده، در شبکه توزیع هدر می‌رود. در این میان آنطور که خبرگزاری تسنیم در گزارشی آورده است؛ سخنگوی صنعت آب کشور در خصوص میزان کسری آب فعلی تهران گفته است که 10درصد از تقاضای مصرف فعلی تهران، کسری است؛ یعنی تقاضای فعلی آب در تهران، چیزی حدود سه‌میلیون و 150هزار مترمکعب در روز است که دومیلیون و 900هزار مترمکعب آب در حال تامین بوده و بقیه با افت فشار شبکه در ساعات پایانی شب، درحال مدیریت است.
برخی کارشناسان معتقدند که شرایط در مقطع زمانی فعلی آنقدر اوضاع بحرانی است که نمی‌توان حتی به پاسخگویی مسئولان امیدوار بود، اما متاسفانه روند بارش‌ها، برداشت از منابع آب زیرزمینی غیرتجدیدپذیر، اقداماتی مانند انتقال آب و محدودیت‌هایی مانند قطعی آب دست به دست هم داده‌اند که آب به یکی از حساس‌ترین موضوعات روز تبدیل شود که قرار است کیفیت زندگی مردم را تهدید کند؛ موضوعاتی که قطعا قابل‌پیش‌بینی و پیش‌گیری بوده‌اند.
تهران در ششمین سال خشکسالی
وضعیت منابع آبی کشور و به‌ویژه تهران در سال آبی جاری بسیار نگران‌کننده است. کاهش چشمگیر ورودی آب به سدها، حجم ذخایر سدها و میزان بارندگی و همچنین روند برداشت از آب‌های زیرزمینی که وجود خارجی ندارد، هشدار جدی برای مدیریت منابع آب و برنامه‌ریزی بلندمدت در این حوزه را حکایت می‌کند. اگرچه در مورد تهران و البرز، عدم‌انتقال آب از طالقان در مرداد ماه به اوج بحران رساند، اما اکنون همچنان در وضعیت بی‌ثبات آبی هستیم، انتظار این بود که آبان‌ماه بارندگی رخ دهد اما این اتفاق نیفتاد و پایتخت با ۲۲۱میلیون مترمکعب کسری نسبت به مدت مشابه سال قبل وارد ششمین سال خشکسالی متوالی و محتاج آخرین قطره‌های آب سدها شد تا جایی که در صورت عدم‌بارش مناسب و مدیریت مصرف؛ احتمالا دی‌ماه مجبور به ورود به فاز جیره‌بندی خواهیم شد؛ این وضعیت نیازمند توجه فوری و اقدامات مؤثر برای جلوگیری از بحران‌های آتی است.
کارشناسان معتقدند بحران آب قابل‌مهار بود؛ اگر دولت‌ها به جای شعار، به‌موقع تصمیم می‌گرفتند، امروز شهرهای ایران در صف جیره‌بندی نبودند. کارشناسان باور دارند که بخشی از بحران امروز ناشی از برنامه‌ریزی غلط دهه‌های گذشته است و حالا شهروندان باید هزینه‌اش را بدهند و مسئولان دولتی هم می‌خواهند با این روش از بحران موجود عبور کرده و تدبیر را به زمان دیگر موکول کنند.
ایستادن ایران در نقطه اوج تشنگی
آمار رسمی نشان می‌دهد تهران، مشهد، اراک و تبریز در میان شهرهایی با وضعیت «بسیار بحرانی» قرار دارند. ذخایر سدهای لتیان، لار و کرج به کم‌ترین سطح تاریخی رسیده‌اند و در برخی مناطق فشار آب شبانه قطع می‌شود. از ابتدای سال آبی جاری تاکنون، بارش تهران کمتر از یک‌دهم میلی‌متر بوده؛ رقمی که به‌خوبی نشان می‌دهد کلانشهر ۹میلیونی وارد دوران بی‌سابقه خشکی شده است. کارشناسان معتقدند، سال‌هاست در بودجه‌های عمرانی ردیف‌هایی برای پروژه‌های آبی تعریف می‌شود اما تخصیص واقعی کمتر از آن چیزی است که اعلام می‌شود. طرح‌های مقابله با فرونشست، اصلاح شبکه آبرسانی، نوسازی پمپ‌خانه‌ها و توسعه تصفیه‌خانه‌ها، هرسال با عنوان «در دست اجرا» تا سال بعد منتقل می‌شوند. در آخر، همان طرح‌های نیمه‌تمام باید با بحران جدید سازگار شوند.
ایران امروز در نقطه‌ای ایستاده که تشنگی نه طبیعی، بلکه ناشی از بی مدیریتی گذشته است. بحران آب فقط حاصل کم‌بارانی نیست، حاصل سال‌ها تعلل، بی‌تصمیمی و نادیده‌گرفتن هشدارهای کارشناسان است. مردم با قبض‌های سنگین و شیرهای خشک روبه‌رو هستند و مدیران هنوز درباره نوبت‌بندی یا تعطیلی آخر هفته بحث می‌کنند. به زبان ساده، دولت‌ها بحران را خلق کردند و حالا از مردم می‌خواهند آن را حل کنند. گزارش حاضر یادآوری می‌کند که مسئولیت آب، از شیر خانه‌ها آغاز نمی‌شود، بلکه از دفتر تصمیم‌گیری وزارتخانه‌ها شروع می‌شود.
گروه انرژی- از هفته گذشته و پس از هشدار مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور مبنی بر احتمال جیره‌بندی آب و حتی تخلیه تهران در اثر کاهش شدید بارش‌های پاییزی در سال‌جاری آبی، موجی از نگرانی‌ها در مورد بی‌آبی در تهران به راه افتاده است. طی روزهای گذشته ساکنان برخی مناطق پایتخت از قطعی شبانه آب در منازل خود خبر دادند و مسئولان نیز هرچند قطعی و آغاز جیره‌بندی آب در تهران را تکذیب کردند، اما موضوع کاهش فشار آب تا حد صفر را در ساعاتی از روز تایید کردند. بحران آب در تهران، موضوعی است که با توجه به نوع اقلیم، ذخایر سدها و البته اقدامات مسئولان برای حل آن، قابل‌پیش‌بینی بوده است.
به گزارش «اقتصاد سرآمد»، عباس علی‌آبادی، وزیر نیرو در نخستین روز هفته جاری بود که در یک نشست خبری اعلام کرد: «به منظور کنترل هدررفت آب، سیاست کاهش فشار شبکه توزیع در دستور کار قرار گرفته است و با اجرای این برنامه، 15مترمکعب بر ثانیه آب ذخیره شد. البته مردم مجبور به نصب پمپ و مخزن شدند، اما همان میزان هدررفت در کشور ذخیره شد.» او ادامه داد: «این برنامه کماکان در دستور کار قرار دارد و ممکن است مجبور شویم شب‌ها فشار آب را تا حد صفر پایین بیاوریم.»
محسن اردکانی، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران نیز همان روز در یک برنامه تلویزیونی از تداوم «خشکسالی بی‌سابقه» در تهران خبر داد و گفت: «پایتخت معمولا هر دوره فقط دوسال خشکسالی را تجربه می‌کرد، اما برای نخستین بار شاهد تداوم پنج‌سال متوالی خشکسالی هستیم. میزان آب ذخیره‌شده در سدهای پنج‌گانه تهران به «حداقل تاریخی خود» رسیده و سطح ورودی آب به این سدها نیز «به شدت کاهش یافته» است.»
نگاهی کوتاه به مجموع اظهارات مقامات مسئول در حوزه مدیریت منابع آبی و وزارت نیرو نشان می‌دهد که در حقیقت نوعی اقدام لحظه آخری در برابر بحران آب تهران برای اجرا در دستور کار قرار گرفته است. این در حالی است که از مدت‌ها قبل بسیاری از کارشناسان هشدارهای زیادی را در این زمینه مطرح کرده بودند. بااین‌حال بررسی اخبار منتشرشده در هفته‌های گذشته نشان می‌دهد که تا پیش از هشدار رئیس‌جمهور، شرایط منابع آبی تهران از سوی مسئولان این حوزه به نوعی دور از بحران و قابل‌مدیریت تصویرسازی می‌شد تا جایی که برخی معتقدند مسئولان وزارت نیرو تا لحظه آخر منتظر بارش باران برای عبور از بحران فراگیر آب در پایتخت بودند.
در طول فصل تابستان سال‌جاری نیز مسئولان وزارت نیرو در موارد مختلفی تاکید کردند که کاهش فشار در تهران رخ داده و مردم مجبور به خرید پمپ آب هستند، اما در تابستان مسئله کاهش فشار آب تا حد صفر وجود نداشت و این موضوع به تازگی اجرا می‌شود تا جایی که مردم از حدود یک‌هفته گذشته، از قطع شبانه آب منطقه خود خبر داده‌اند و این موضوع کماکان ادامه دارد. به بیان دیگر، نمی‌توان گفت که این سیاست پیش‌تر نیز وجود داشته است، چراکه به گفته خود مسئولان سیاستی که در تابستان اجرا می‌شد، کاهش فشار آب بود که با نصب پمپ آب، آب به طبقات بالا می‌رسید، اما اکنون به نظر می‌رسد این سیاست جدید، به ناگهان اتخاذ شده است.
بی‌عملی در مقابل بحران آبی
از فصل تابستان تاکنون بارها گزارش‌هایی در مورد کاهش ذخایر سدها منتشر شد و از همان گزارش‌ها مشخص بود که اوضاع بحرانی است. این در حالی است که میزان هدررفت آب برابر با میزان کسری آب است. میزان هدررفت در شبکه توزیع آب تهران حدود 11درصد است؛ یعنی در طول شبانه‌روز، با تزریق 2.9میلیون مترمکعب آب در شبکه تهران، چیزی در حدود 319هزار مترمکعب آب شرب، قبل از رسیدن به دست مصرف‌کننده، در شبکه توزیع هدر می‌رود. در این میان آنطور که خبرگزاری تسنیم در گزارشی آورده است؛ سخنگوی صنعت آب کشور در خصوص میزان کسری آب فعلی تهران گفته است که 10درصد از تقاضای مصرف فعلی تهران، کسری است؛ یعنی تقاضای فعلی آب در تهران، چیزی حدود سه‌میلیون و 150هزار مترمکعب در روز است که دومیلیون و 900هزار مترمکعب آب در حال تامین بوده و بقیه با افت فشار شبکه در ساعات پایانی شب، درحال مدیریت است.
برخی کارشناسان معتقدند که شرایط در مقطع زمانی فعلی آنقدر اوضاع بحرانی است که نمی‌توان حتی به پاسخگویی مسئولان امیدوار بود، اما متاسفانه روند بارش‌ها، برداشت از منابع آب زیرزمینی غیرتجدیدپذیر، اقداماتی مانند انتقال آب و محدودیت‌هایی مانند قطعی آب دست به دست هم داده‌اند که آب به یکی از حساس‌ترین موضوعات روز تبدیل شود که قرار است کیفیت زندگی مردم را تهدید کند؛ موضوعاتی که قطعا قابل‌پیش‌بینی و پیش‌گیری بوده‌اند.
تهران در ششمین سال خشکسالی
وضعیت منابع آبی کشور و به‌ویژه تهران در سال آبی جاری بسیار نگران‌کننده است. کاهش چشمگیر ورودی آب به سدها، حجم ذخایر سدها و میزان بارندگی و همچنین روند برداشت از آب‌های زیرزمینی که وجود خارجی ندارد، هشدار جدی برای مدیریت منابع آب و برنامه‌ریزی بلندمدت در این حوزه را حکایت می‌کند. اگرچه در مورد تهران و البرز، عدم‌انتقال آب از طالقان در مرداد ماه به اوج بحران رساند، اما اکنون همچنان در وضعیت بی‌ثبات آبی هستیم، انتظار این بود که آبان‌ماه بارندگی رخ دهد اما این اتفاق نیفتاد و پایتخت با ۲۲۱میلیون مترمکعب کسری نسبت به مدت مشابه سال قبل وارد ششمین سال خشکسالی متوالی و محتاج آخرین قطره‌های آب سدها شد تا جایی که در صورت عدم‌بارش مناسب و مدیریت مصرف؛ احتمالا دی‌ماه مجبور به ورود به فاز جیره‌بندی خواهیم شد؛ این وضعیت نیازمند توجه فوری و اقدامات مؤثر برای جلوگیری از بحران‌های آتی است.
کارشناسان معتقدند بحران آب قابل‌مهار بود؛ اگر دولت‌ها به جای شعار، به‌موقع تصمیم می‌گرفتند، امروز شهرهای ایران در صف جیره‌بندی نبودند. کارشناسان باور دارند که بخشی از بحران امروز ناشی از برنامه‌ریزی غلط دهه‌های گذشته است و حالا شهروندان باید هزینه‌اش را بدهند و مسئولان دولتی هم می‌خواهند با این روش از بحران موجود عبور کرده و تدبیر را به زمان دیگر موکول کنند.
ایستادن ایران در نقطه اوج تشنگی
آمار رسمی نشان می‌دهد تهران، مشهد، اراک و تبریز در میان شهرهایی با وضعیت «بسیار بحرانی» قرار دارند. ذخایر سدهای لتیان، لار و کرج به کم‌ترین سطح تاریخی رسیده‌اند و در برخی مناطق فشار آب شبانه قطع می‌شود. از ابتدای سال آبی جاری تاکنون، بارش تهران کمتر از یک‌دهم میلی‌متر بوده؛ رقمی که به‌خوبی نشان می‌دهد کلانشهر ۹میلیونی وارد دوران بی‌سابقه خشکی شده است. کارشناسان معتقدند، سال‌هاست در بودجه‌های عمرانی ردیف‌هایی برای پروژه‌های آبی تعریف می‌شود اما تخصیص واقعی کمتر از آن چیزی است که اعلام می‌شود. طرح‌های مقابله با فرونشست، اصلاح شبکه آبرسانی، نوسازی پمپ‌خانه‌ها و توسعه تصفیه‌خانه‌ها، هرسال با عنوان «در دست اجرا» تا سال بعد منتقل می‌شوند. در آخر، همان طرح‌های نیمه‌تمام باید با بحران جدید سازگار شوند.
ایران امروز در نقطه‌ای ایستاده که تشنگی نه طبیعی، بلکه ناشی از بی مدیریتی گذشته است. بحران آب فقط حاصل کم‌بارانی نیست، حاصل سال‌ها تعلل، بی‌تصمیمی و نادیده‌گرفتن هشدارهای کارشناسان است. مردم با قبض‌های سنگین و شیرهای خشک روبه‌رو هستند و مدیران هنوز درباره نوبت‌بندی یا تعطیلی آخر هفته بحث می‌کنند. به زبان ساده، دولت‌ها بحران را خلق کردند و حالا از مردم می‌خواهند آن را حل کنند. گزارش حاضر یادآوری می‌کند که مسئولیت آب، از شیر خانه‌ها آغاز نمی‌شود، بلکه از دفتر تصمیم‌گیری وزارتخانه‌ها شروع می‌شود.