ماهیت راهبردی همکاری دوجانبه روسیه و هند
گروه بینالملل- رضا رضایی- نتایج قابلتوجه و بیسابقه سفر رسمی ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه، به هند در تاریخ ۴ و ۵دسامبر امسال، ماهیت راهبردی همکاری دوجانبه را تأیید کرده است. این دهمین سفر ولادیمیر پوتین به هند و اولین سفر او از زمان آغاز جنگ اوکراین بود. سفر پوتین به هند به نقطهعطفی مهم در روابط آتی بین دوشریک راهبردی جهانی مهم و نزدیک تبدیل شده است.
به گزارش «اقتصاد سرآمد»، پس از این اجلاس، بیانیه مشترک با تاکید بر برنامه توسعه مسیرهای استراتژیک همکاری اقتصادی روسیه و هند تا سال ۲۰۳۰، تصویب شد. همچنین بستهای از توافقنامهها و اسناد بین ایالتی و بینسازمانی، در کنار پروتکلها و تفاهمنامههایی بین نهادهای تجاری که جنبههای مختلف مشارکت دوجانبه چندوجهی را پوشش میدهند، امضا شد. همچنین بر اهمیت همکاری سازنده و ثمربخش بین دوکشور در عرصههای بینالمللی از جمله سازمان ملل، گروه۲۰، سازمان همکاری شانگهای و بریکس تأکید شد.
اهمیت دیدار رهبران روسیه و هند
دیدار رهبران روسیه و هند با توجه به فضای پرتنش و آشفته بینالمللی پیرامون رویارویی نظامی و سیاسی بیسابقه مسکو با غرب، از اهمیت ویژهای برخوردار است. اتحاد غرب با هدف بهرهبرداری از اوضاع اوکراین، تلاشهای خود را برای ایجاد اختلاف در روابط پویا و در حال توسعه روسیه و هند تشدید کرده تا هند را به سمت خود سوق دهد و در همکاری رو به رشد آن با روسیه موانعی ایجاد کند، اما این برنامهها شکست خوردهاند.
دهلی تعهد خود را برای تقویت روابط سنتی نزدیک، قابلاعتماد و متقابلاً سودمند با مسکو بهعنوان شریک راهبردی و قابلاعتماد، مجدداً تأیید کرده است. رهبری هند نیز با اتخاذ موضعی متعادل در مورد درگیری اوکراین که به نفع روسیه است، نهتنها همکاری در زمینههای مختلف را حفظ کرده، بلکه آن را تعمیق بخشیده است. بهطوری که گردش مالی تجارت دوجانبه در چهارسال گذشته تقریباً پنجبرابر شده و از ۱۳میلیارد دلار به ۶۸میلیارد دلار افزایش یافته است. اخیرا نیز توافقات جدیدی در فناوریهای هستهای و موشکی حاصل شده و قراردادهای بزرگی در حوزه نظامی-فنی امضا شده است.
تاکید بر گسترش تجارت
در جریان مذاکرات بین رئیسجمهور ولادیمیر پوتین و نارندرا مودی، همگرایی رویکردها و مواضع طرفین در مورد مهمترین مسائل منطقهای و جهانی مجدداً مورد تأیید قرار گرفت. عزم متقابل برای ایجاد شتاب جدید در همکاری راهبردی در زمینههای سیاسی، تجاری، اقتصادی، سرمایهگذاری، نظامی-فنی، علمی، فناوری، فرهنگی و بشردوستانه ابراز شد. این امر به وضوح در یک مجمع بزرگ تجاری، اقتصادی و بانکی روسیه و هند منعکس شد.
ولادیمیر پوتین و نارندرا مودی هردو در این مجمع حضور داشتند و در سخنرانیهای خود افقهای جدیدی را برای همکاریهای گسترده دوجانبه ترسیم کردند. این موضوعات در جلسه کاری دهلی در آستانه سفر دیمیتری مانتوروف، معاون اول نخستوزیر روسیه، بهعنوان رئیس مشترک کمیسیون دوجانبه بیندولتی در زمینه همکاریهای تجاری، اقتصادی، علمی، فنی و فرهنگی و همتایان هندی او، با جزئیات بیشتری مورد بحث قرار گرفت.
شرکتکنندگان در این نشست به رشد بیسابقه تجارت متقابل به دلیل عرضه قابلتوجه نفت روسیه به هند اشاره کردند، اما نمایندگان تجاری هند نیز نگرانی جدی و موجهی را در مورد عدمتعادل شدید تجاری فعلی به نفع روسیه ابراز کردند. صادرات روسیه به هند تقریباً ۶۰میلیارد دلار و واردات از هند تنها حدود ۵میلیارد دلار است.
هند پیوسته خواستار گسترش فرصتهای صادراتی، دسترسی بیشتر به بازار روسیه برای ماشینآلات و محصولات با فناوری پیشرفته و افزایش خرید منسوجات، موادغذایی، کالاهای کشاورزی و بهویژه داروها از روسیه شده است. نمایندگان تجاری هند به فشار بیسابقه تعرفهها و تحریمها از سوی ایالات متحده اشاره و ابراز نارضایتی کردهاند. آنها خواستار تنوع بیشتر تجارت و افزایش صادرات هند برای ایجاد تعادل در تجارت و تثبیت جایگاه هند بهعنوان دومین شریک تجاری بزرگ روسیه پس از چین شدند.
طرف روسی حمایت کامل خود را از اهداف هند ابراز کرد. شرکتکنندگان در این نشست، هدف افزایش تجارت دوجانبه به ۱۰۰میلیارد دلار تا سال ۲۰۳۰ را واقعبینانه دانستند. سرمایهگذاریهای متقابل نیز افزایش یافته است؛ بهطوری که سرمایهگذاری هند در داراییهای روسیه تقریباً ۱۶میلیارد دلار و سرمایهگذاری روسیه در هند حدود ۱۳میلیارد دلار بوده و توافقهایی برای افزایش این جریانها صورت گرفته است. یکی دیگر از رویدادهای مهم در طول این سفر، راهاندازی کانال تلویزیونی RT-India بود که میلیونها مخاطب در هند خواهد داشت.
همکاریهای هستهای، نظامی و فضایی
مذاکرات سطح بالا همچنین به بررسی چشماندازهای همکاری هستهای بلندمدت، بهویژه ادامه ساخت نیروگاه هستهای کودانکولام بهعنوان پروژه شاخص همکاریهای دوجانبه در حوزه فناوری و انرژی پرداخت. مذاکرات بر تکمیل واحدهای سوم و چهارم و ساخت واحدهای پنجم و ششم و همچنین توسعه پروژههای انرژی هستهای با ظرفیتهای بزرگ و کوچک و همکاری در زمینه چرخه سوخت هستهای متمرکز بود.
دو مقام بر همکاری نظامی-فنی با سود متقابل تأکید کردند، بهطوری که کل تجهیزات روسیه از ۸۰میلیارد دلار فراتر رفت. آنها به کار فشرده در چندین حوزه جدید، از جمله تأمین و تولید بومی جنگندههای نسل پنجم Su-57، خرید زیردریاییها، کشتیهای جنگی و سامانههای پدافند هوایی S-400 که در جریان درگیریهای مسلحانه بین هند و پاکستان در کشمیر در ماه مه مؤثر واقع شد و همچنین سامانههای S-500 ارتقا یافته در آینده اشاره کردند. این مسائل در جلسه کمیسیون دوجانبه بین دولتی در مورد همکاری نظامی-فنی در سطح وزرای دفاع به تفصیل بررسی شد.
رضایت از دستاوردهای اکتشافات فضایی مشترک، توسعه قطب شمال، امنیت انرژی، انرژی هستهای و توسعه کریدورهای حملونقل جایگزین در درجه نخست، کریدور حملونقل بینالمللی شمال-جنوب، مسیر ولادی وستوک-چنای و مسیر دریای شمال ابراز شد. در طول مذاکرات، روسیه بر آمادگی خود برای ادامه عرضه نفت به هند، از جمله برای فرآوری در پالایشگاههای محلی و صادرات مجدد به کشورهای ثالث تأکید کرد. نگرانیها در مورد فشار و تعرفههای ایالات متحده بر کالاهای هندی که اخیراً باعث کاهش جزئی واردات نفت روسیه شده است، مورد توجه قرار گرفت که برخی مشاغل هندی را به سمت بررسی بازارهای جایگزین سوق داد. روسیه بارها تمایل خود را به گسترش صادرات از جمله عرضه نفت، ابراز کرد.
احیای جایگاه روسیه در تامین تسلیحات هند
بخش دفاعی نیز یکی دیگر از اولویتهای روابط دوجانبه بوده و در این زمینه، کاهش سهم واردات تسلیحات روسیه به هند نگرانکننده است. پیش از سال ۲۰۱۴، روسیه تقریباً ۷۰درصد از خریدهای تسلیحاتی هند را به خود اختصاص میداد، اما این رقم بین سالهای ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۰ به ۵۵درصد کاهش و در سالهای اخیر به تنها ۳۶درصد رسیده است. رقبای اصلی روسیه در این زمینه شامل فرانسه، انگلستان، ایالات متحده، اسرائیل و آلمان جایگاه خود را تقویت کردهاند. در نتیجه، احیای جایگاه روسیه بهعنوان تأمینکننده اصلی تسلیحات هند، از اولویتهای اصلی اجلاس بود.
چندین توافقنامه در مورد خرید و تولید بومی انواع جدید تسلیحات مدرن روسی به همین منظور امضا شد. بنابراین، علیرغم فشارهای سیاسی، تحریمها و تعرفهها و همچنین تقویت قابلتوجه روابط هند با ایالات متحده و غرب، یک نشست موفق دیگر روسیه و هند نشان داد که هند بهعنوان یک قدرت جهانی خودکفا و مستقل، استقلال استراتژیک خود را حفظ میکند و قادر به تحمل چالشها و خطرات خارجی است. این امر در مذاکرات بین رهبران دوقدرت و اسناد دوجانبه امضاشده، مشهود بود که همکاری راهبردی دوکشور را به سطح بالاتر و قابلاعتمادتری ارتقا خواهد داد. از این نظر، سفر ولادیمیر پوتین به هند به نقطهعطفی مهم در روابط آیندهمحور بین دوشریک راهبردی و نزدیک تبدیل شده است.
به گزارش «اقتصاد سرآمد»، پس از این اجلاس، بیانیه مشترک با تاکید بر برنامه توسعه مسیرهای استراتژیک همکاری اقتصادی روسیه و هند تا سال ۲۰۳۰، تصویب شد. همچنین بستهای از توافقنامهها و اسناد بین ایالتی و بینسازمانی، در کنار پروتکلها و تفاهمنامههایی بین نهادهای تجاری که جنبههای مختلف مشارکت دوجانبه چندوجهی را پوشش میدهند، امضا شد. همچنین بر اهمیت همکاری سازنده و ثمربخش بین دوکشور در عرصههای بینالمللی از جمله سازمان ملل، گروه۲۰، سازمان همکاری شانگهای و بریکس تأکید شد.
اهمیت دیدار رهبران روسیه و هند
دیدار رهبران روسیه و هند با توجه به فضای پرتنش و آشفته بینالمللی پیرامون رویارویی نظامی و سیاسی بیسابقه مسکو با غرب، از اهمیت ویژهای برخوردار است. اتحاد غرب با هدف بهرهبرداری از اوضاع اوکراین، تلاشهای خود را برای ایجاد اختلاف در روابط پویا و در حال توسعه روسیه و هند تشدید کرده تا هند را به سمت خود سوق دهد و در همکاری رو به رشد آن با روسیه موانعی ایجاد کند، اما این برنامهها شکست خوردهاند.
دهلی تعهد خود را برای تقویت روابط سنتی نزدیک، قابلاعتماد و متقابلاً سودمند با مسکو بهعنوان شریک راهبردی و قابلاعتماد، مجدداً تأیید کرده است. رهبری هند نیز با اتخاذ موضعی متعادل در مورد درگیری اوکراین که به نفع روسیه است، نهتنها همکاری در زمینههای مختلف را حفظ کرده، بلکه آن را تعمیق بخشیده است. بهطوری که گردش مالی تجارت دوجانبه در چهارسال گذشته تقریباً پنجبرابر شده و از ۱۳میلیارد دلار به ۶۸میلیارد دلار افزایش یافته است. اخیرا نیز توافقات جدیدی در فناوریهای هستهای و موشکی حاصل شده و قراردادهای بزرگی در حوزه نظامی-فنی امضا شده است.
تاکید بر گسترش تجارت
در جریان مذاکرات بین رئیسجمهور ولادیمیر پوتین و نارندرا مودی، همگرایی رویکردها و مواضع طرفین در مورد مهمترین مسائل منطقهای و جهانی مجدداً مورد تأیید قرار گرفت. عزم متقابل برای ایجاد شتاب جدید در همکاری راهبردی در زمینههای سیاسی، تجاری، اقتصادی، سرمایهگذاری، نظامی-فنی، علمی، فناوری، فرهنگی و بشردوستانه ابراز شد. این امر به وضوح در یک مجمع بزرگ تجاری، اقتصادی و بانکی روسیه و هند منعکس شد.
ولادیمیر پوتین و نارندرا مودی هردو در این مجمع حضور داشتند و در سخنرانیهای خود افقهای جدیدی را برای همکاریهای گسترده دوجانبه ترسیم کردند. این موضوعات در جلسه کاری دهلی در آستانه سفر دیمیتری مانتوروف، معاون اول نخستوزیر روسیه، بهعنوان رئیس مشترک کمیسیون دوجانبه بیندولتی در زمینه همکاریهای تجاری، اقتصادی، علمی، فنی و فرهنگی و همتایان هندی او، با جزئیات بیشتری مورد بحث قرار گرفت.
شرکتکنندگان در این نشست به رشد بیسابقه تجارت متقابل به دلیل عرضه قابلتوجه نفت روسیه به هند اشاره کردند، اما نمایندگان تجاری هند نیز نگرانی جدی و موجهی را در مورد عدمتعادل شدید تجاری فعلی به نفع روسیه ابراز کردند. صادرات روسیه به هند تقریباً ۶۰میلیارد دلار و واردات از هند تنها حدود ۵میلیارد دلار است.
هند پیوسته خواستار گسترش فرصتهای صادراتی، دسترسی بیشتر به بازار روسیه برای ماشینآلات و محصولات با فناوری پیشرفته و افزایش خرید منسوجات، موادغذایی، کالاهای کشاورزی و بهویژه داروها از روسیه شده است. نمایندگان تجاری هند به فشار بیسابقه تعرفهها و تحریمها از سوی ایالات متحده اشاره و ابراز نارضایتی کردهاند. آنها خواستار تنوع بیشتر تجارت و افزایش صادرات هند برای ایجاد تعادل در تجارت و تثبیت جایگاه هند بهعنوان دومین شریک تجاری بزرگ روسیه پس از چین شدند.
طرف روسی حمایت کامل خود را از اهداف هند ابراز کرد. شرکتکنندگان در این نشست، هدف افزایش تجارت دوجانبه به ۱۰۰میلیارد دلار تا سال ۲۰۳۰ را واقعبینانه دانستند. سرمایهگذاریهای متقابل نیز افزایش یافته است؛ بهطوری که سرمایهگذاری هند در داراییهای روسیه تقریباً ۱۶میلیارد دلار و سرمایهگذاری روسیه در هند حدود ۱۳میلیارد دلار بوده و توافقهایی برای افزایش این جریانها صورت گرفته است. یکی دیگر از رویدادهای مهم در طول این سفر، راهاندازی کانال تلویزیونی RT-India بود که میلیونها مخاطب در هند خواهد داشت.
همکاریهای هستهای، نظامی و فضایی
مذاکرات سطح بالا همچنین به بررسی چشماندازهای همکاری هستهای بلندمدت، بهویژه ادامه ساخت نیروگاه هستهای کودانکولام بهعنوان پروژه شاخص همکاریهای دوجانبه در حوزه فناوری و انرژی پرداخت. مذاکرات بر تکمیل واحدهای سوم و چهارم و ساخت واحدهای پنجم و ششم و همچنین توسعه پروژههای انرژی هستهای با ظرفیتهای بزرگ و کوچک و همکاری در زمینه چرخه سوخت هستهای متمرکز بود.
دو مقام بر همکاری نظامی-فنی با سود متقابل تأکید کردند، بهطوری که کل تجهیزات روسیه از ۸۰میلیارد دلار فراتر رفت. آنها به کار فشرده در چندین حوزه جدید، از جمله تأمین و تولید بومی جنگندههای نسل پنجم Su-57، خرید زیردریاییها، کشتیهای جنگی و سامانههای پدافند هوایی S-400 که در جریان درگیریهای مسلحانه بین هند و پاکستان در کشمیر در ماه مه مؤثر واقع شد و همچنین سامانههای S-500 ارتقا یافته در آینده اشاره کردند. این مسائل در جلسه کمیسیون دوجانبه بین دولتی در مورد همکاری نظامی-فنی در سطح وزرای دفاع به تفصیل بررسی شد.
رضایت از دستاوردهای اکتشافات فضایی مشترک، توسعه قطب شمال، امنیت انرژی، انرژی هستهای و توسعه کریدورهای حملونقل جایگزین در درجه نخست، کریدور حملونقل بینالمللی شمال-جنوب، مسیر ولادی وستوک-چنای و مسیر دریای شمال ابراز شد. در طول مذاکرات، روسیه بر آمادگی خود برای ادامه عرضه نفت به هند، از جمله برای فرآوری در پالایشگاههای محلی و صادرات مجدد به کشورهای ثالث تأکید کرد. نگرانیها در مورد فشار و تعرفههای ایالات متحده بر کالاهای هندی که اخیراً باعث کاهش جزئی واردات نفت روسیه شده است، مورد توجه قرار گرفت که برخی مشاغل هندی را به سمت بررسی بازارهای جایگزین سوق داد. روسیه بارها تمایل خود را به گسترش صادرات از جمله عرضه نفت، ابراز کرد.
احیای جایگاه روسیه در تامین تسلیحات هند
بخش دفاعی نیز یکی دیگر از اولویتهای روابط دوجانبه بوده و در این زمینه، کاهش سهم واردات تسلیحات روسیه به هند نگرانکننده است. پیش از سال ۲۰۱۴، روسیه تقریباً ۷۰درصد از خریدهای تسلیحاتی هند را به خود اختصاص میداد، اما این رقم بین سالهای ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۰ به ۵۵درصد کاهش و در سالهای اخیر به تنها ۳۶درصد رسیده است. رقبای اصلی روسیه در این زمینه شامل فرانسه، انگلستان، ایالات متحده، اسرائیل و آلمان جایگاه خود را تقویت کردهاند. در نتیجه، احیای جایگاه روسیه بهعنوان تأمینکننده اصلی تسلیحات هند، از اولویتهای اصلی اجلاس بود.
چندین توافقنامه در مورد خرید و تولید بومی انواع جدید تسلیحات مدرن روسی به همین منظور امضا شد. بنابراین، علیرغم فشارهای سیاسی، تحریمها و تعرفهها و همچنین تقویت قابلتوجه روابط هند با ایالات متحده و غرب، یک نشست موفق دیگر روسیه و هند نشان داد که هند بهعنوان یک قدرت جهانی خودکفا و مستقل، استقلال استراتژیک خود را حفظ میکند و قادر به تحمل چالشها و خطرات خارجی است. این امر در مذاکرات بین رهبران دوقدرت و اسناد دوجانبه امضاشده، مشهود بود که همکاری راهبردی دوکشور را به سطح بالاتر و قابلاعتمادتری ارتقا خواهد داد. از این نظر، سفر ولادیمیر پوتین به هند به نقطهعطفی مهم در روابط آیندهمحور بین دوشریک راهبردی و نزدیک تبدیل شده است.