کند و کاو «اقتصادسرآمد» از چگونکی تاثیرگذاری پول برتورم؛
«پول» چگونه «خلق» می شود؟
گروه بانک و بیمه- بیشتر افراد تصور می‌کنند که کل پول موجود در اقتصاد کشور توسط دولت به وجود آمده است و احتمالاً این‌چنین می‌اندیشند که بانک‌های تجاری نقش واسطه‌گری پول را دارند؛ یعنی پول را از افرادی که مازاد پول دارند اخذ کرده و به کسانی که نیاز به پول دارند، می‌رسانند؛ بنابراین عملیات وام‌دهی بانکها تأثیری بر حجم پول موجود در اقتصاد ندارد؛ اما با تفکر بیشتر بر فرآیندی که در عملیات وام‌دهی بانکها رخ می‌دهد، می‌توان متوجه اشتباه بودن این تصور شد. واقعیت ماجرا آن است که بخش اعظم پول موجود در اقتصاد توسط دولت یا بانک مرکزی به وجود نیامده است، بلکه توسط بانک‌های تجاری خلق شده است. همین بانکهایی که هرروزه اشخاص و شرکت‌ها با آن‌ها سروکار دارند. درواقع، محل تولد و مرگ بخش اعظم پول موجود در اقتصاد، خود بانک‌های تجاری هستند.
به گزارش اقتصادسرآمد، هنگامی‌که بانک مرکزی با افزایش پایه پولی (مثلا با انتشار اسکناس) یک ریال منتشر می‌کند، بر اثر سپرده گذاری مردم در بانک‌های تجاری و اعطای وام بانکی، در واقع بیش از یک ریال پول ایجاد خواهد شد. بنابراین برای خلق پول در یک اقتصاد می‌توان ضریب تکاثری‌ای مطرح کرد که بر اساس آن تغییرات پایه پولی منجر به تغییر حجم (عرضه) پول می‌شود.
بانک مرکزی با انتشار اسکناس و یا ایجاد پول از طرق دیگر، ابتدا سبب به وجود آمدن و به گردش افتادن مقداری پول می‌شود. آنگاه مردم یا سپرده‌گذاران بخشی از پول جدید را به صورت اسکناس نزد خود نگهداری کرده و بقیه آن را به صورت سپرده بانکی نزد بانک‌های تجاری سپرده می‌گذارند. پس به این ترتیب به ازای ایجاد هر پول جدیدی توسط بانک مرکزی بخشی از آن به صورت سپرده‌های بانکی در اختیار بانک‌های تجاری قرار می‌گیرد.
بانک‌های تجاری نیز بخشی از سپرده‌های سپرده‌گذاران را به صورت ذخیره نگهداری کرده و بقیه آن را صرف اعطای وام و اعتبار به وام‌گیرندگان می‌نمایند، اما اعطای وام و اعتبار به معنای ایجاد یک پول جدید اعتباری است.
زیرا علاوه بر آنکه حق برداشت برای سپرده‌گذار اصلی محفوظ است و حق استفاده از سپرده خود را دارد، برای وام گیرنده نیز از طریق اعتبار یک وسیله پرداخت و دادو ستد فراهم شده که منشا آن اعطای اعتبار بانک‌های تجاری است. در واقع پول جدید اعتباری به وجود می‌آید.
پول معادل اعتبار است و ماهیتی نهادی دارد، نه کالایی. بنابراین به‌سادگی می‌توان آن را به وجود آورد. وقتی اسم پول آورده می‌شود، معمولاً اسکناس در ذهن مجسم می‌گردد و چنین پنداشته می‌شود که معادل اعداد موجود در حساب‌های بانکی، نزد بانکها اسکناس وجود دارد؛ درحالی‌که این تصور اشتباه است. طبق آمار بانک مرکزی در سال ۱۳۹۵، تنها ۳ درصد از کل پول موجود در اقتصاد به‌صورت پول فیزیکی (اسکناس و مسکوک) موجود است و حدود ۹۷ درصد کل پول موجود در اقتصاد به‌صورت اعدادی در دفاتر و کامپیوترهای بانکها قرار دارد و مابه‌ازای فیزیکی ندارد.
از دید کارشناسان تورم دو سال گذشته نیز همچون شوک‌های گذشته حاصل افزایش نقدینگی است. حسین درودیان، مدرس اقتصاد در دانشگاه تهران، تفاوت تورم سال‌های گذشته را در نحوه خلق پول توسط بانکها می‌داند.
حسین درودیان، اقتصاددان و مدرس اقتصاد دانشگاه تهران به روش خلق پول بانک پرداخت و گفت: بانکها با پرداختهایشان پول ایجاد می‌کنند، با دریافتهایشان هم پول را از بین می‌برند. این چیزی است که ما به آن نقدینگی می‌گوییم. در مورد اینکه این کار بانکها چه نسبتی با پایه پولی دارد یا آن پولی که بانک مرکزی و دولت منتشر می‌کنند، بحث دیگری است ولی پول را همیشه بانکها منتشر می‌کنند. اما تفاوتی که وجود دارد این است که بانکها در ایران پیش‌تر این کار را با پرداخت وام و تسهیلات انجام می‌دانند و حالا این کار را با پرداخت سود سپرده انجام می‌دهند. مدتی است سهم پرداخت مستقیم بهره به سپرده‌ها در این خلق پول معنادار شده است.
وی در پاسخ به این سوال که نقش بانک مرکزی برای جلوگیری از خلق افسارگسیخته پول توسط بانکها چیست، توضیح داد: بانک مرکزی برای اینکه از این کار ممانعت کند باید برخوردهای مستقیم انضباطی با بانکهایی را در پیش می‌گرفت که سودهای موهوم یعنی سودهای کاغذی می‌پردازند؛ یعنی سودی را به سپرده‌گذاران پرداخت می‌کنند که معادل آن را در طرف درآمدهایشان کسب نکرده‌اند. به عبارتی معادل پولی که ایجاد می‌کنند و سود سپرده می‌پردازند، معدوم نشده است.
به گزارش اقتصادسرآمد، هنگامی‌که بانک مرکزی با افزایش پایه پولی (مثلا با انتشار اسکناس) یک ریال منتشر می‌کند، بر اثر سپرده گذاری مردم در بانک‌های تجاری و اعطای وام بانکی، در واقع بیش از یک ریال پول ایجاد خواهد شد. بنابراین برای خلق پول در یک اقتصاد می‌توان ضریب تکاثری‌ای مطرح کرد که بر اساس آن تغییرات پایه پولی منجر به تغییر حجم (عرضه) پول می‌شود.
بانک مرکزی با انتشار اسکناس و یا ایجاد پول از طرق دیگر، ابتدا سبب به وجود آمدن و به گردش افتادن مقداری پول می‌شود. آنگاه مردم یا سپرده‌گذاران بخشی از پول جدید را به صورت اسکناس نزد خود نگهداری کرده و بقیه آن را به صورت سپرده بانکی نزد بانک‌های تجاری سپرده می‌گذارند. پس به این ترتیب به ازای ایجاد هر پول جدیدی توسط بانک مرکزی بخشی از آن به صورت سپرده‌های بانکی در اختیار بانک‌های تجاری قرار می‌گیرد.
بانک‌های تجاری نیز بخشی از سپرده‌های سپرده‌گذاران را به صورت ذخیره نگهداری کرده و بقیه آن را صرف اعطای وام و اعتبار به وام‌گیرندگان می‌نمایند، اما اعطای وام و اعتبار به معنای ایجاد یک پول جدید اعتباری است.
زیرا علاوه بر آنکه حق برداشت برای سپرده‌گذار اصلی محفوظ است و حق استفاده از سپرده خود را دارد، برای وام گیرنده نیز از طریق اعتبار یک وسیله پرداخت و دادو ستد فراهم شده که منشا آن اعطای اعتبار بانک‌های تجاری است. در واقع پول جدید اعتباری به وجود می‌آید.
پول معادل اعتبار است و ماهیتی نهادی دارد، نه کالایی. بنابراین به‌سادگی می‌توان آن را به وجود آورد. وقتی اسم پول آورده می‌شود، معمولاً اسکناس در ذهن مجسم می‌گردد و چنین پنداشته می‌شود که معادل اعداد موجود در حساب‌های بانکی، نزد بانکها اسکناس وجود دارد؛ درحالی‌که این تصور اشتباه است. طبق آمار بانک مرکزی در سال ۱۳۹۵، تنها ۳ درصد از کل پول موجود در اقتصاد به‌صورت پول فیزیکی (اسکناس و مسکوک) موجود است و حدود ۹۷ درصد کل پول موجود در اقتصاد به‌صورت اعدادی در دفاتر و کامپیوترهای بانکها قرار دارد و مابه‌ازای فیزیکی ندارد.
از دید کارشناسان تورم دو سال گذشته نیز همچون شوک‌های گذشته حاصل افزایش نقدینگی است. حسین درودیان، مدرس اقتصاد در دانشگاه تهران، تفاوت تورم سال‌های گذشته را در نحوه خلق پول توسط بانکها می‌داند.
حسین درودیان، اقتصاددان و مدرس اقتصاد دانشگاه تهران به روش خلق پول بانک پرداخت و گفت: بانکها با پرداختهایشان پول ایجاد می‌کنند، با دریافتهایشان هم پول را از بین می‌برند. این چیزی است که ما به آن نقدینگی می‌گوییم. در مورد اینکه این کار بانکها چه نسبتی با پایه پولی دارد یا آن پولی که بانک مرکزی و دولت منتشر می‌کنند، بحث دیگری است ولی پول را همیشه بانکها منتشر می‌کنند. اما تفاوتی که وجود دارد این است که بانکها در ایران پیش‌تر این کار را با پرداخت وام و تسهیلات انجام می‌دانند و حالا این کار را با پرداخت سود سپرده انجام می‌دهند. مدتی است سهم پرداخت مستقیم بهره به سپرده‌ها در این خلق پول معنادار شده است.
وی در پاسخ به این سوال که نقش بانک مرکزی برای جلوگیری از خلق افسارگسیخته پول توسط بانکها چیست، توضیح داد: بانک مرکزی برای اینکه از این کار ممانعت کند باید برخوردهای مستقیم انضباطی با بانکهایی را در پیش می‌گرفت که سودهای موهوم یعنی سودهای کاغذی می‌پردازند؛ یعنی سودی را به سپرده‌گذاران پرداخت می‌کنند که معادل آن را در طرف درآمدهایشان کسب نکرده‌اند. به عبارتی معادل پولی که ایجاد می‌کنند و سود سپرده می‌پردازند، معدوم نشده است.