راه حل میانه آمریکا، در صورت مخالفت اروپا با تحریم تسلیحاتی ایران
اواخر مهرماه پایان موعد تحریمهای تسلیحاتی ایران طبق قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل است، وزیر امور خارجه آمریکا خبر از تمدید تحریمها با همکای کشورهای عضو شورای امنیت داد و سخنگوی وزارت امور خارجه ایران تاکید کرد که آمریکا موفق به چنین کاری نخواهد شد و کشورهای دیگر با او همراهی نمیکنند.
اظهارنظرهای موجود درباره تمدید تحریمهای تسلیحاتی ایران و این سخن پمپئو که "عملا همه موافق تمدید تحریمها هستند" بیشک سخن نادرستی است و نشست شورای امنیت عملا خلاف آن را نشان داد و از آن زمان تاکنون نیز هیچ نشانهای حاکی از اینکه اعضای شورا ممکن است نظرشان را تغیییر داده باشند، در دست نیست. اینکه آمریکا هنوز اقدامی برای طرح پیشنویس قطعنامه مربوطه در شورا نکرده و نشانهای حاکی از زمان این اقدام احتمالی در دست نیست، نیز به همین دلیل است.
"بایدن" بطور کلی از نفی "تغییر رژیم" و بازگشت به برجام صحبت کرده اما اظهارات مشاوران سیاست خارجی او در مورد برجام طیفی را تشکیل میدهد. "تونی بلینکن" که یکی از مشاوران ارشد بایدن است و قبلا از مقامات ارشد وزارت خارجه آمریکا در زمان اوباما بوده، در اواسط ماه "می" از تلاش بایدن در صورت پیروزی برای نیل به یک "موافقتنامه جدید و بهبود یافته" صحبت کرد. او گفت اگر ایران به تعهداتش عمل کند، دولت احتمالی بایدن نیز به تعهدات آمریکا بازخواهد گشت و اضافه کرد که این را مبنایی برای "توافقات محکمتر و گستردهتر" قرار خواهد داد.
او [بایدن] همچنین از تمرکز آمریکا بر دیگر اقدامات ایران که از نظر آمریکا قابل اعتراض است، سخن گفت که البته ما نباید در این موارد خوش باور باشیم. در اثر اقدامات مخرب دولت ترامپ، شرایط به نحو قابل توجهی تغییر کرده است؛ به نحوی که ممکن است بازگشت به شرایط قبل به آسانی قابل انجام نباشد. آنچه بیشتر موجب تاسف است این موضوع است که با توجه به احتمال شکست ترامپ در آبان امسال، جمهوریخواهان تندرو در کنگره با همکاری عناصر افراطی در دولت ترامپ میکوشند تا بازگشت به برجام را غیرممکن کنند.
برای این منظور آنها درصدد هستند تا دست رئیسجمهور برای تعلیق تحریمها علیه ایران را ببندند و پیش شرط موافقت کنگره در این رابطه را نیز به قوانین مربوطه اضافه کنند. آنها قبلا در اوت ۲۰۱۷ از طریق قانون کاتسا در ارتباط با تحریمهای روسیه چنین کردند چرا که در آن زمان این نگرانی وجود داشت که ترامپ بخواهد تحریمها علیه روسیه را با توجه به اختیارات رئیسجمهور به حالت تعلیق درآورد. به هر حال محتمل است که یک دولت دموکرات در آمریکا سیاستی متفاوت و میانهروانهتر در قبال ایران در پیش بگیرد. اما همچنان برخی موضوعات، بویژه مسائل منطقهای، در مرکز توجه آن قرار خواهد داشت.
به طور کلی صرف مذاکره، کاری است که در هر زمان ممکن و در هر فرصتی قابل انجام است. موقعیت مناسب را بیشتر میتوان در ارتباط با نیل به توافق در یک مذاکره مطرح کرد. مشکل در اینجا است که برخی در ایران مذاکره را مساوی با توافق تصور میکنند که اصلا تصور درستی نیست. مذاکره میتواند بین دو طرف انجام شود بدون اینکه الزاما به توافقی منجر شود.
نمونه بارز آن مذاکرات ترامپ با کره شمالی است که هیچ حاصلی شاید جز تعلیق موقت برخی از فعالیتهای هستهای کره شمالی در پی نداشت. اما حاصل زیادی برای کره شمالی و منطقه داشت، از جمله شل شدن غیررسمی تحریمها و ایجاد آرامش در منطقه. در گذشته نیز مذاکرات آمریکا و ویتنام طی هفت سال در پاریس به موازات ادامه جنگ ویتنام جریان داشت، بدون اینکه کوچکترین توافقی حاصل شود و نهایتا هم که با فتح سایگون توسط نیروهای ویتکنگ، ماموران آمریکایی با هلیکوپتر از سفارت خود در شهر گریختند. البته مذاکره ایران با آمریکا با توجه به شرایط و زمینهها، طبعا مستلزم اجماع در داخل و یک تصمیم سیاسی مهم است.
چین و روسیه تا این مقطع قوی و مصمم در حمایت از ایران ظاهر شدهاند و امید است که به همین ترتیب ادامه دهند. با این حال شرایط جدیدی نیز در حال شکل گیری است که نباید از آن غافل بود، از جمله باید به دوستی و رابطه ویژه بین ترامپ و پوتین توجه داشت.
*تحلیلگر مسائل بینالمللی