واکاوی نقش دریا در توسعه و رشد بازرگانی ایران در گزارش «اقتصادسرآمد»
ظرفیت مغفول دریا
گروه حمل و نقل- سهم حملونقل دریایی در تجارت جهانی در حدود ۹۰ درصد است. در ایران صددرصد صادرات نفت از طریق دریا انجام میشود و تقریبا کل واردات و صادرات هم از طریق کشتی و دریاست. آمارهای مختلف از رتبهبندی جایگاه کشورهایی که دارای مرز آبی هستند نشان میدهد که هر چند ایران در منطقه از حیث ناوگان توانسته است جایگاه نخست را از آن خود کند اما در حمل و نقل دریایی در جهان رتبه بیستم جهان را کسب کرده است که نشاندهنده مغفول ماندن این بخش در اقتصاد ایران دارد.طبق آمارهایی که به تازگی از سوی سازمان تجارت جهانی در مورد تجارت و توسعه در خصوص رتبه کشورهای مختلف در بخش حمل و نقل دریایی منتشر شده است؛ ایران با جابهجایی ١٩ میلیون تن کالا در بخش دریایی رتبه بیستم جهان را کسب کرده است. این آمار نشان میدهد که صدرنشین جابهجایی دریایی یونان است که با ٣٠٨ میلیون تن جابهجایی در رتبه نخست قرار دارد. رتبه دوم در اختیار ژاپن با جابهجایی ٢٢٣ میلیون تن کالاست و سپس همسایه آسیای جنوب شرقیاش یعنی چین در جایگاه سوم قرار دارد. چینیها توانستهاند در یک سال ١٦٥ میلیون تن کالا را در بخش دریایی جابهجا کنند.
به گزارش اقتصادسرآمد، برطرف شدن تحریم ها مهمترین مسیر رشد صنعت دریایی است، اما برای تبدیل شدن بنادر ایران به قطبهای تجاری بالقوه، مخصوصا درمورد بنادری که از تحریم ها معاف هستند مانند چابهار، تسریع در مهیا کردن بنادر تجاری کشور در سواحل جنوبی برای پذیرش کشتیهای نسل جدید، تشویق صاحبان کالا به استفاده از کانتینر و اعمال تخفیف در حقوق و عوارض بندری برای کشتیهای کانتینربر از جمله راهکارهای رشد است.
میزان تولید ثروت سالانه در بخش خدمات ترانزیت و حمل و نقل در کشور تا پیش از تحریم ها رقمی در حدود ۴ میلیارد دلار بوده است که در صورت برنامهریزی صحیح و فعال سازی کریدورهای بینالمللی و عملیاتی شدن این چشمانداز، بیش از ۱۸۰ هزار فرصت شغلی ایجاد خواهد شد.
هم اکنون ارزش تجارت کالا در جهان به ۱۰ هزار میلیارد دلار میرسد که در این میان حجم تجارت بین آسیا و اروپا در حدود سه هزار میلیارد دلار است که در این میان بیشترین درآمد کشورمان از رهگذر ترانزیت و حمل این کالاها در بخش حملونقل دریایی و جادهای و ریلی- به عنوان حمل ونقل ترکیبی- است.
اگرچه صنعت حمل و نقل دریایی بزرگترین صنعت بین المللی جهان است اما این صنعت طی سال های اخیر با مشکلات عدیده ای مواجه شده است؛ که رشد بسیار کند اقتصاد جهانی، رکود اقتصاد چین، کاهش قیمت نفت، ساخت کشتی های بزرگ و عدم توازن عرضه و تقاضا، رکود صنعت حمل و نقل دریایی و ورشکستگی بسیاری از شرکت های کشتیرانی را به دنبال داشته است. در این بین خطوط برتر کشتیرانی در حال حذف رقبای خود از طریق تصاحب، ادغام تجاری یا تشکیل اتحادهای کشتیرانی هستند.
ایران دارای سواحل طولانی و ناوگان بزرگ کشتیرانی است و همواره بهعنوان یکی از کشورهای بزرگ و تاثیرگذار در حوزه دریایی بهشمار میرود. استفاده از مزیتهای دریانوردی و بهرهگیری از ظرفیتهای دریا بهصورت طبیعی و ذاتی و در طول تاریخ برای کشور ما وجود داشته است. همچنین با رجوع به سوابق تاریخی متوجه میشویم ایرانیان از گذشته تاکنون از دریا در موضوعات مختلف از جمله فعالیتهای بازرگانی بهره بردهاند.
با توسعه روند تجارت بینالمللی و مزیتهای مهمی که کشورمان در برقراری روابط تجاری با کشورهای مختلف منطقه و جهان دارد، طبیعتا ضرورت بهرهگیری از مزیتهای حوزه دریایی افزایش یافته و جمهوری اسلامی ایران با دارا بودن سواحل طولانی و ناوگان بزرگ کشتیرانی همواره بهعنوان یکی از کشورهای بزرگ و تاثیرگذار در حوزه دریایی مطرح است.
بخش زیادی از بار این فعالیتها در حوزه دریایی بر دوش دریانوردان است. براساس آمار گواهینامههای شایستگی صادر شده از سوی سازمان بنادر و دریانوردی، تعداد دریانوردان ایرانی بالغ بر ۱۲۰هزار نفر است که عمده آنها روی ناوگان منطقهای و اقیانوسپیما فعالیت میکنند.