گزارش «اقتصادسرآمد» ازپتانسیل رها شده ترانزیت کالا و کشتیرانی دریای کاسپین
جای خالی «خزر» در توسعه کشور
گروه اقتصاددریا- دریای خزر با وسعتی حدود ۴۳۸۰۰۰ کیلومتر مربع بزرگترین دریاچه کره زمین به شمار می رود که از طریق رود "ولگا" و "ولگادن" به دریای سیاه و دریای بالتیک راه یافته و بنادر دریای خزر را به بنادر شمالی و جنوبی اروپا متصل می نماید. عمق این دریا از شمال به جنوب افزایش یافته به طوری که عمق نواحی شمالی از ۱۶ متر تجاوز ننموده و در جنوب و جنوب غربی عمیق ترین نقطه آن به ۱۰۰۰ متر می رسد. هشتاد درصد آب ورودی دریای خزر از طریق رود ولگا تامین می گردد. طول دریای خزر حدود ۱۲۰۵ کیلومتر و عرض متوسط آن ۵۵۴ کیلومتر است.به گزارش اقتصادسرآمد، در سال ۱۳۷۲ اختلاف سطح آب دریای خزر نسبت به دریاهای آزاد در بندر نوشهر ۲۶/۲- متر ثبت شده است. مهمترین بهره برداری از دریای خزر کشتیرانی و مبادلات تجاری، نفتی، مسافربری و صیادی است. کناره های این دریا عموما شنزار و پست و صاف می باشد. وجود دریای خزر نقش تعیین کننده ای در آب و هوای سواحل شمال ایران داشته و به یقین تمام زیبایی های بی نظیر استان های گیلان، مازندران و گلستان بستگی به موجودیت شرایط زیست محیطی این دریا داشته و دارد. طول سواحل ایران در این دریا از "خلیج حسینقلی" تا شهر مرزی "آستارا" امتداد داشته و استان های گیلان، مازندران و بخشی از استان گلستان را در بر گرفته است. بنادر جمهوری اسلامی ایران در دریای خزر عبارتند از: بندر انزلی، کیاسر، بندر نوشهر، بابلسر، امیرآباد، بندرترکمن، بندرگز. مهم ترین بنادر فعال دریای خزر در سواحل ایران بنادر "انزلی" و "نوشهر"، در جمهوری آذربایجان بندر "باکو" ، در روسیه بنادر "ماخاچ قلعه" و "آستاراخان"، در قزاقستان بندر"اکتائو" و در ترکمنستان بندر" ترکمن باشی" (کراسناودسک سابق) است. در سال های اخیر بدنبال استقلال جمهوری های حاشیه دریای خزر، موقعیت سیاسی و اقتصادی دریای خزر دگرگون گشته و در این میان ایران به عنوان نزدیکترین راه ارتباطی این کشورها به دریای آزاد و قرار داشتن در مسیر کریدور شماره ۹ از اهمیت خاصی برخوردار گردید. حمل ونقل و جابه جایی کالاها از طریق بنادر دریای خزر به اروپا در مقایسه با مسیر خلیج فارس به علت شرایط مساعد آب وهوایی ارزانی نرخ حمل و نقل و کوتاه بودن مسیر کشتیرانی بسیار مناسب تر و مقرون به صرفه می باشد.با توجه به اینکه کشتیرانی دریای خزر در بندر انزلی واقع شده، پتانسیل و ظرفیت خوبی در بندر برای نقش‌آفرینی در تجارت میان کشورهای اوراسیا ایجاد شده است. همه تجار و صاحبان کالا میتوانند از ظرفیت بندر انزلی استفاده کنند و بندر انزلی پاسخگوی تقاضای جابه جایی بار در این منطقه است. در ۸ ماه گذشته ۹۰۰ هزار تن کالا از بندر انزلی تخلیه و بارگیری شده است. این رقم ۵۳ درصد افزایش را نسبت به مدت مشابه سال قبل نشان می‌دهد. برای ما رشد صادرات از بندر اهمیت بیشتری دارد. هدف اصلی از حمل و نقل دریایی در بندر انزلی کشتی‌های دو سر بار است. به این ترتیب عملکرد صادراتی بندر انزلی در ۸ ماه امسال ۷۵ درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش دارد.با توجه به توسعه زیرساخت‌های بندری، بندر انزلی نقش‌آفرینی در ورود کالاهای اساسی را فراهم کرده است. ۱۷۰ کشتی کالاهای اساسی را در بندر تخلیه کرده‌اند و میزان کالاهای اساسی در بندر انزلی ۵۰۰ هزار تن است. این کالاها شامل غلات، جو و روغن خوراکی است. بیشترین صادرات هم فلزات ساخته شده، قیر و مصالح ساختمانی است. با رفع مشکلات بانکی تخلیه روغن‌های خام در بندر انزلی و بندر کاسپین آغاز شده است. حدود ۲ هزار تن روغن در بندر انزلی تخلیه شده و در حال بارگیری برای عرضه در سراسر کشور است. با توسعه زیرساخت‌های بندری، فصل جدیدی از توسعه حمل و نقل کالا از بنادر حاشیه خزر آغاز شده است.در این خصوص، معاون وزیر راه و شهرسازی با بیان اینکه در بنادر کشورمان باید فعالیت‌های ارزش افزوده ایجاد شود، گفت: در حال حاضر ظرفیت بنادر شمالی کشورمان ۳۰ میلیون تن است که تنها از شش میلیون تن آن استفاده می‌کنیم.محمد راستاد مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی با بیان اینکه می‌توان از مزیت مناطق آزاد برای توسعه بنادر کشورمان استفاده کرد، گفت: به خوبی می‌دانم که این مزایا و معافیت‌های قانونی تا چه حد میتوانند به رونق و توسعه بنادر کشورمان کمک کند.وی افزود: یکی از مزیت‌های استفاده از تسهیلات قانونی مناطق آزاد در بنادر کشورمان ارتقای عملیات بندری است.راستاد با بیان اینکه در بنادر کشورمان باید فعالیت‌های ارزش افزوده و تولید ایجاد کنیم، گفت: ایجاد فعالیت‌های ارزش افزوده باعث رونق هر چه بیشتر نوار ساحلی کشورمان می‌شود.در بندر کاسپین به خوبی مراکز تولیدی توانستند رشد داشته باشند.معاون وزیر راه و شهرسازی با اشاره به افتتاح فاز اول بندر شهید بهشتی در چابهار گفت: اتصال بنادر به منطقه آزاد می‌تواند رسیدن به اهداف و چشم‌اندازها را سریع‌تر کند.وی با اشاره به لزوم افزایش ترانزیت در حوزه دریای خزر گفت: در حال حاضر ظرفیت بنادر شمالی کشورمان ۳۰ میلیون تن است که تنها از شش میلیون تن آن استفاده می‌کنیم.وی با اشاره به امضای تفاهمنامه کلی بین وزارت راه و شهرسازی و مناطق آزاد درباره مسائل حمل و نقلی اظهار داشت: این تفاهمنامه به زودی امضا می‌شود و می‌تواند یک سند بالادستی برای پیشبرد امور بین دو دستگاه وزارت راه و شهرسازی و مناطق آزاد باشد.