بررسی « اقتصاد سرآمد» از باید و نبایدهای حذف یارانه پنهان انرژی
طرحی که به مجلس نرسیده جنجال به پا کرد
گروه انرژی- هفته گذشته مجلس از طرحی رونمایی کرد که بر اساس آن یارانه پنهان را حذف کند. طرحی که اگر اجرایی شود باید قیمت بنزین، آزاد و حداقل سه برابر قیمت کنونی شود. اما آیا این طرح اجرا میشود و باید منتظر بنزین ۱۱ هزار تومانی باشیم؟. در سالهای اخیر بنزین تنها سوخت فسیلیای بوده که در ایران بارها جنجال به پا کرده و پمپبنزینها به خاطر آن به آتش کشیده شده است. ولی فشار از روی مردم برداشته نشد که نشد. دولت روحانی در ازای عذرخواهی از مردمی که در خواب به گرانی بنزین دچار شدند گفت: «دولت از گرانی بنزین خبر نداشت».
به گزارش اقتصادسرآمد، یارانه حاملهای انرژی و بهطور خاص یارانه بنزین همواره یکی از چالشهای اصلی دولتها در ایران بوده است. تصور رایج این است که از آنجایی که ایران بهعنوان یک کشور تولیدکننده نفت و فرآوردههای آن، باید این بنزین را به قیمتی پایینتر از قیمت تمامشده بهدست مصرفکننده نهایی برساند.
این موضوع موجب شده دولتها همواره برای بنزین بهعنوان یکی از حاملهای انرژی یارانه پرداخت کنند و قیمت آن را پایینتر از قیمت واقعی نگه دارند. بهطور کلی دولتها دو نوع یارانه پرداخت میکنند؛ یارانه آشکار که بهصورت مستقیم و عموماً نقدی به مصرفکننده نهایی پرداخت میشود و یارانه پنهان که بهصورت غیرمستقیم در کالاها و خدمات پرداخت میشود؛ در واقع دولت بخشی از قیمت نهایی کالا یا خدمت مورد نظر را میپردازد تا مصرفکننده نهایی، هزینه کمتری را پرداخت کند. ابوالفضل ابوترابی، عضو کمیسیون شوراهای مجلس هفته گذشته گفته بود طرحی را به جریان انداخته که بر اساس آن، حذف یارانههای نقدی و یارانههای پنهان به رفراندوم گذاشته شود.
طرحی که به مجلس نرسیده جنجال به پا کرد
هادی بیگینژآد عضو کمیسیون انرژی اما دراینباره به روزنامه اقتصادسرآمد، گفت: طرحی که احتمالا مجلس بر اساس آن در تلاش است تا یارانه پنهان انرژی را حذف و به یارانههای نقدی اضافه کند. هنوز به صحن مجلس هم نرسیده و امضاهای بسیاری نیاز دارد.
منتطر بینزین 11 هزار تومانی باشیم
وی در پاسخ به این پرسش که، اما اگر اجرا شود، قیمت بنزین و مبلغ یارانه چقدر میشود؟ برخی میگویند باید منتظر بنزین ۱۱ هزار تومانی باشیم. این گفته درست است؟، افزود: اولین چیزی که در این طرح عنوان شده است، ماجرای حذف یارانههای پنهان است. اگر قرار بر حذف یارانه پنهان انرژی باشد، باید قیمت بنزین واقعی شود. قیمت واقعی بنزین در منطقه خلیج فارس حدود ۳۸ تا ۴۰ سنت است که با قیمت دلار آزاد به حدود ۱۰ تا ۱۱ هزار تومان میرسد. اگر قرار بر واقعی شدن قیمت بنزین باشد، هر لیتر بنزین باید حدود ۱۰ تا ۱۱ هزار تومان شود.
عضو کمیسیون انرژی تصریح کرد: اکنون قیمت هر لیتر بنزین سهمیهای در ایران ۱۵۰۰ تومان و قیمت بنزین آزاد سه هزار تومان است. یعنی دولت روی هر لیتر بنزین سهمیهای حدود ۹ هزار تومان و روی قیمت بنزین آزاد حدود ۸ هزار تومان یارانه پنهان میدهد.سهمیه ماهانه بنزین خودروها ۶۰ لیتر است. یعنی در این حالت، مالک هر خودرو ماهانه ۵۶۰ هزار تومان یارانه پنهان انرژی از دولت میگیرد. اگر خانوادهای سه خودرو داشته باشد، ماهانه ۱٫۵ میلیون تومان یارانه پنهان انرژی از دولت میگیرد. یارانهای که افراد فاقد خودرو از آن محروم هستند.
تنها کسانی از یارانه بنزین استفاده میکنند که خودرو دارند
وی با بیان این مهم که با این تفاسیر اگر دولت بخواهد قیمت بنزین را واقعی کند، قیمت بنزین باید به حدود ۱۰ تا ۱۱ هزار تومان برسد. چون در این حالت تنها کسانی از یارانه بنزین استفاده میکنند که خودرو دارند، ابراز داشت: اما مساله این است که سال ۹۸ قیمت بنزین آزاد به سه هزار تومان رسید و باعث اعتراضات گسترده شد. حالا مشخص نیست که آیا جامعه بنزین ۱۱ هزار تومانی را میپذیرد یا نه.
یارانه ۲ میلیونی در راه است؟
بیگینژآد افزود: احتمال دارد در طرح مجلس در قبال واقعی شدن قیمت بنزین میخواهد یارانهها را هم افزایش دهد. اگرچه مشخص نیست که مبلغ یارانهها چه تغییری کند و به چه کسانی پرداخت شود.اما یک محاسبه جدید برای مبلغ یارانه وجود دارد. اینکه دولت کل یارانه پنهانی را که سالانه پرداخت میکند، حذف کند و معادل آن را به خانوارها یارانه نقدی بدهد.
بر اساس گزارش «آژانس بینالمللی انرژی» ایران سالانه حدود ۸۶ میلیارد دلار (معادل حدود ۲ هزار تریلیون تومان) یارانه مصرف سوخت پرداخت کرده است. این عدد به این معناست که سهم هر ایرانی از یارانه پنهان انرژی روزانه ۶۵ هزار تومان است و در ماه به عددی نزدیک دو میلیون تومان میرسد. یعنی بنزین ۱۱ هزار تومانی باید با یارانه ماهانه دو میلیون تومانی
همراه شود.
یکی از استدلالهایی که برای افزایش قیمت بنزین مطرح میشود، کنترل مصرف سوخت است. این همان موضوعی است که رسانههای منتقد دولت به تازگی تلاش میکنند از آن برای هجمه وارد کردن به دولت استفاده کنند. این رسانهها استدلال میکنند که مصرف بنزین پس از کنار گذاشتن کارت سوخت در دولت روحانی افزایش یافت و بالا بردن قیمت بنزین و سهمیهبندی در طرح هدفمندی یارانهها را بهعنوان عاملی برای کاهش مصرف معرفی میکنند.این در حالی است که پژوهشهای اقتصادی نشان میدهد بهطور کلی تقاضای بنزین نسبت به قیمت آن حساس نیست و در حقیقت هدف اصلی از افزایش قیمت بنزین یا به عبارت درستتر، حذف یارانه بنزین نه فقط تغییر مصرف بلکه تخصیص و توزیع بهینه حجم بالای یارانهای است که به آن تعلق میگیرد و دولت نیز در تعامل با قوه مجریه و قضائیه در آبان ۱۳۹۸ به این تصمیم
تن داد.