بودجه ما و آمریکا
دکتر پویا ناظران
بدهی دقیق دولت فدرال آمریکا، تا سنت آخرش، در هر روزی از تاریخ، معلومه:
اما در مورد بدهی دولت ایران، هیچ جزییاتی مشخص نیست؛ نه تنها میزان دقیق بدهی مشخص نیست، بلکه بر سر حدود بدهی هم اتفاق نظر نیست.
خزانه آمریکا هر روز گزارشی منتشر میکنه که منابع بودجه، و نحوه تخصیص منابع بودجه به نهادهای مختلف در اون روز رو دقیقا اعلام میکنه.
دولت ایران یه گزارش ماهانه هم نداره که بفهمیم پولها از کجا میاد و به کجا میره.
هیئت امنای صندوق بازنشستگی آمریکا هر سال یک گزارش مبسوط از عملکرد سالیانه، و پیش بینی وضعیت صندوق در ۷۵ سال آینده، منتشر میکنه.
گزارش مشابهی نه از سوی صندوق بازنشستگی منتشر میشه، نه صندوق توسعه ملی، نه هیچ یک از صندوقهای عمومی دیگه. بیشتر اسنادی که تولید میکنند، یک مهر محرمانه میخوره، تا خیال مسوولین راحت باشه. طبقهبندی اسناد که قرار بود در خدمت حفظ امنیت ملی باشه، در خدمت حفظ امنیت رانتی پشتمیز نشینان قرار گرفته.
بانک مرکزی آمریکا، هر پنجشنبه، ترازنامه روز گذشته بانک رو منتشر میکنه، تا مشخص بشه مولفههای پولی، از جمله پایه پولی، چقدر تغییر کردهاند.
بانک مرکزی ایران ماهی یکبار این گزارش رو منتشر میکنه، اونهم با ۶ تا ۱۰ هفته تاخیر.
بانک مرکزی آمریکا یک سایت داره که چندین هزار شاخص اقتصاد کلان رو در تواترهای مختلف منتشر میکنه؛ از نرخ بهره و نرخ بیکاری گرفته، تا نرخ تورم و نرخ دستمزدها؛ از تواتر روزانه و هفتگی گرفته تا تواتر ماهانه و فصلی. این سایت هر روز به روز میشه.
بانک مرکزی ایران یک سایت داره که یک صدم اون شاخصها رو هم منتشر نمیکنه، برخی شاخصهاش دو سه سال یکبار هم به روز نمیشن، تواتر عمده دادهها فصلی یا سالانهست و تقریبا هیچ داده ماهانه یا هفتگی در اون پیدا نمیشه، و گاهی دادههاش با آمارهای منتشره در بقیه سایت بانک مرکزی نمیخونه.
عجالتا هم که تا اطلاع ثانوی نرخ تورم رو منتشر نمیفرمایند.
مسایل پولی، مالی، و اقتصادی دولت رو کردن تو یک جعبه، درش رو هم قفل زدن. هر وقت خواستند لای در رو باز میکنند و هر مقدار خواستند، منتشر میکنند که ما هم ببینیم و دلمون خوش بشه. از بخشهای غیردولتی حاکمیت که دیگه بگذریم. اصلا لای در رو هم باز نمیکنند.
بودجه، مهمترین سند اقتصادی یک دولت، و حتی یک کشوره. این سند، باید هادی سیاستگذاری بودجهای کشور باشه. از تحلیل اون باید به ارزیابیهای بسیار مهم و مفیدی رسید.
اما وقتی عملکرد روزانه دولت تو یک جعبه تاریک قایم میشه، وقتی معلوم نیست این بودجه چقدر کسری میاره، در طول زمان چقدر بدهی تجمیع کرده، هر روز چقدر پول میاد، چقدر پول میره، این پول از کجا میاد، به کجا میره، و ... تحلیل سند بودجه دیگه اونقدری که باید مهم و مفید نیست.