ممنوعیت کار کودکان به زبان ساده
ادامه از صفحه اول
کودکان به دلیل لطافت روحی و ضعف جسمانی که دارند از کار کردن ممنوع هستند. آنها در دوران کودکی باید به دنبال بازی و فعالیتهای مفید همچون مطالعه، درس خواندن، تفریح، ورزش و سرگرمی باشند. عدم توجه به کودکان میتواند بازخوردهای بسیار بدی را برای اجتماع داشته باشد. در بسیاری از موارد مشاهده میشود که بسیاری از کودکان کار به دلیل تحمل و فشار بالای کاری دست به خلاف و بزهکاری میزنند، و همین کودکان هستند که به دلیل تحمل خشونت کاری بعدها تبدیل به بزهکارانی قوی و حرفهای میشوند. به خاطر همین است که قانونگذاران جوامع به دنبال تدوین قوانین برای ممنوعیت کار کودکان و همچنین حمایت از حقوق کودکان هستند. قانونگذاری در سطح بینالمللی در حمایت از حقوق کودکان و ممنوعیت کار آنها به طور عمده در اسناد زیر به چشم میخورد که به طور کوتاه به آنها اشاره میشود. این میثاق که توسط مجمع عمومی سازمان ملل در سال ۱۹۶۶ میلادی به تصویب رسیده و در سال ۱۹۷۶. م لازمالاجرا گردیده است، در واقع اصول اعلامیه جهانی حقوق بشر مصوب ۱۹۴۸. م میلادی را در خصوص حقوق مدنی و سیاسی، دوباره اعلام میکند و دولتهای طرف آن را متعهد میسازد تا در جهت تحقق این اصول دست به اقدام بزنند. ماده ۹ این میثاق بیان میدارد: «هیچ کس را نباید در بردگی یا انقیاد نگه داشت یا ملزم کرد که به کار تحمیلی یا اجباری بپردازد». از عموم و اطلاق واژه هیچ کس در این ماده، در راستای حمایت از حقوق کار کودکان این گونه میتوان استنباط کرد که کودکان نیز همچون بزرگسالان شامل مفوم «هیچ کس» میشوند. بنابراین، مطابق این میثاق، بردگی یا انقیاد یا کار تحمیلی و اجباری در خصوص کودکان نیز ممنوع اعلام گردیده است.
چرا اعلامیه جهانی حقوق بشر تصویب شد؟
در تاریخ ۱۰ دسامبر ۱۹۴۸ میلادی (۸ آذر ماه ۱۳۲۷) مجمع عمومی سازمان ملل متحد اعلامیهی جهانی حقوق بشر را تصویب کرده است. مجمع عمومی سازمان ملل متحد، سال ۱۹۶۸ میلادی را بهاتفاق آرا سال بینالمللی حقوق بشر تعیین کرده است. در زمان هیتلر که نژادپرستی و تعصب مسلکی خود را علیه حقوق بشر آلمان و سایر کشورها و علیه اصول «آزادی برابری و برادری» سوق داد و زمانی که تجاوزهای او دنیا را گرفتار یک جنگ جدید همگانی کرد، کنفرانس سانفرانسیسکو که برای طرح منشور ملل متحد در سال ۱۹۴۵. م تشکیل شده بود بهاتفاق آرا این نظریه را تأیید کرد و دولتها مجبور شدند بر اثر فشار افکار عمومی به علت تجاوزات هیتلر نه فقط مرتکبین جنایات جنگی و جنایات ضدبشریت را محاکمه و مجازات کنند بلکه رسما تعهد کنند یک اعلامیهی بینالمللی و حقوقی تدوین کنند. این میثاق که توسط مجمع عمومی سازمان ملل در سال ۱۹۶۶. م به تصویب رسیده است و در سال ۱۹۷۶. م لازم الاجرا گردیده است، اصول اعلامیه جهانی حقوق بشر را در خصوص حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی دوباره تصدیق مینماید و ماده ۱۰ این میثاق به دولتهای طرف آن توصیه مینماید که افراد جوان را از بهرهکشی اقتصادی اقتصادی و اشتغال به کارهای زیانآور برای اخلاقیات، تندرستی یا زندگیشان و نیز از کارهایی که احتمالا مانع رشد طبیعی آنها میشود، محافظت نمایند. هم چنین این سند، دولتها را متعهد میسازد که محدودیت سنی وضع نمایند تا اشتغال کارمزدی کودکان پایینتر از آن سن ممنوع و عدم رعایت آن طبق قانون قابل مجازات گردد.
اعلامیه جهانی حقوق کودک چه زمانی به تصویب رسید؟
این اعلامیه توسط مجمع عمومی سازمان ملل متحد در اجلاس موّرخ بیستم نوامبر ۱۹۵۹. م تصویب شده است. این اعلامیه از یک مقدمه و ده اصل و یک توصیه تشکیل یافته، در خصوص حمایت از حقوق کار کودک طی اصل ۹ خود مقرر داشته است که کودک باید در برابر هر گونه غفلت، ظلم و استثمار حمایت شود. کودک نباید به هر شکلی وسیله مبادله قرار گیرد. کودک نباید قبل از رسیدن به حداقل سن مناسب به استخدام درآید و به هیچ وجه امکان و یا اجازه استخدام کودک در کارهایی داده شود که به سلامت یا آموزش وی لطمه زده و یا باعث اختلال رشد بدنی، فکری و یا اخلاقی وی گردد. این پیماننامه که در سال ۱۹۸۹. م (سال ۱۳۶۸ ه. ش) توسط مجمع عمومی سازمان ملل متحد در یک مقدمه و ۵۴ ماده، تصویب و تدوین گردیده در سال ۱۹۹۰. م به مرحله اجرا در آمده است، در واقع رشته کاملی از حقوق مدنی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کودکان را که برای بقاء، پرورش، حفاظت و مشارکت آنها در زندگی اجتماعیشان حیاتی است به صورت امری به هم پیوسته و تفکیکناپذیر، تصدیق و تحکیم کرده است. پیماننامه حقوق کودک سازمان ملل متحد جامعترین سند حقوق بشری در زمینه حمایت از حقوق کودکان است به این خاطر که دربرگیرنده موادی است که تاکنون در هیچ سند دیگری با این وسعت مطرح نشده بودند.
جمهوری اسلامی ایران پیمان نامه حقوق کودک
را پذیرفته است؟
دولت جمهوری اسلامی ایران در اسفند ۱۳۷۲ با «قانون اجازه الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به پیمان نامه حقوق کودک» و با تصویب مجلس شورای اسلامی و تأیید شورای نگهبان رسماً این پیمان نامه را پذیرفت؛ مشروط بر آن که مفاد آن در هر مورد و هر زمان در تعارض با قوانین داخلی و موازین اسلامی باشد یا قرار گیرد از طرف دولت جمهوریاسلامی ایران لازمالاجرا نباشد. از سال ۷۲ تا ۸۸ وزارت امور خارجه به نمایندگی از دولت امور مربوط به اجرای مفاد پیمان نامه و وظیفه نظارت و تنظیم و ارسال گزارش ادواری آن را برعهده داشت و از دیماه ۱۳۸۸ با مصوبه دولت، مسئولیت این پیمان نامه به وزارت دادگستری واگذار شد. سازمان بینالمللی کار بیشترین معیارهای مربوط به کار کودکان را به مسئله حداقل سن استخدام و شروع به کار اختصاص داده است بدین معنی که تاکنون ۱۱ پیمان نامه بینالمللی و ۵ توصیه نامه اختصاصا در این باره تصویب نموده است. اما پیمان نامه حداقل سن برای استخدام (شماره ۱۳۸) جامعترین سند مربوط به حداقل سن اشتغال میباشد و موضوع آن عام است. این پیمان نامه در واقع تجدید نظر شده پیمان نامه شماره ۵۹ میباشد. بنابر ماده ۱ پیمان نامه تجدید نظر شده، دولتهای عضو متعهد میشوند از آن چنان سیاست ملی پیروی نمایند که هدف الغاء موثر کار اطفال و بالا بردن تدریجی حداقل سن اشتغال یا پذیرش به کار در سطحی باشد که به نوجوانان امکان دهد به کاملترین حد از رشد جسمی و فکری دست یابند.
پژوهشگر حقوق بینالملل و مدرس دانشگاه